به آثار ادبی که در دوران اخیر (برای مثال صد سال گذشته) سروده یا نوشته شده‌اند، ادبیات معاصر می‌گوییم و این آثار، معمولاً هم از نظر محتوا و هم از نظر فرم با آثار ادبی گذشته و سبک‌های ادبی کلاسیک تفاوت دارند. برای مثال، در ادبیات فارسی، آثار ادبی مشروطه به بعد را در دسته ادبیات معاصر قرار می‌دهیم. یکی از نمونه‌های ادبیات معاصر ایرانی، شعر نو است که هم از نظر قالب شعری و هم از نظر مضمون و محتوا از اشعار کلاسیک فارسی فاصله گرفته است. در این مطلب از مجله فرادرس یاد می‌گیریم ادبیات معاصر چیست و چه ویژگی هایی دارد. همچنین شعر ادبیات معاصر و ادبیات داستانی معاصر را با معرفی نمونه‌های آن‌ها یاد می‌گیریم. در انتهای مطلب نیز پرسش‌هایی چهارگزینه‌ای قرار داده‌ایم تا با پاسخ دادن به آن‌ها میزان یادگیری خود از این مبحث را بسنجید.

ادبیات معاصر چیست؟

منظور از ادبیات معاصر، آثار ادبی هستند که بعد از دوران مشروطه نوشته یا سروده شدند. این سروده‌ها و نوشته‌های ادبی هم از نظر محتوا و هم از نظر فرم با اشعار و نثرهای پیشین متفاوت هستند. دلیل این تفاوت نیز، تحولات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی گسترده‌ای بود که از زمان مشروطه در کل جامعه وجود داشت. در ادامه این مطلب ویژگی‌های سبکی هر دوره از نثر و شعر معاصر فارسی را بررسی کرده‌ایم و ادبیات معاصر جهان را نیز تحلیل و معرفی می‌کنیم.

پیشنهاد می‌کنیم برای یادگیری مشخصات ادبیات معاصر ایران و جهان و بررسی نمونه‌های آن، فیلم آموزش علوم و فنون ۳ پایه دوازدهم در فرادرس را تماشا کنید. لینک این آموزش را در کادر زیر آورده‌ایم.

کتاب های ادبیات معاصر ایران

در فهرست زیر برخی از مهم‌ترین کتاب های ادبیات معاصر ایران را به تفکیک فرم یا محتوا قرار داده‌ایم. با مطالعه این موارد با نمونه‌های زیاد و مهمی از ادبیات معاصر ایران آشنا می‌شوید.

مشهورترین شاعران معاصر

در فهرست زیر مهم‌ترین شاعران معاصر را آورده‌ایم.

• نیما یوشیج
• احمد شاملو
• مهدی اخوان ثالث
• فروغ فرخزاد
• سهراب سپهری
• هوشنگ ابتهاج (سایه)
• پروین اعتصامی
• محمدتقی بهار (ملک‌الشعرا بهار)
• شهریار
• سیمین بهبهانی
• حسین پناهی

نمونه رمان معاصر

در فهرست زیر، تعدادی از مهم‌ترین رمان‌های فارسی را آورده‌ایم. توجه کنید که به طور کلی رمان، یکی از قالب‌های نو در ادبیات است و همه رمان‌ها در واقع ادبیات معاصر محسوب می‌شوند.

• دایی جان ناپلئون: ایرج پزشکزاد در این رمان، یک خانوداه ایرانی در دهه بیست را به تصویر می‌کشد.
• سووشون: سیمین دانشور در این رمان، تأثیرات جنگ جهانی دوم بر زندگی خانواده‌ای شیرازی را از زبان مادر خانواده بیان می‌کند.
• بوف کور: صادق هدایت در این رمان که مهم‌ترین اثر ادبی روانشناسانه فارسی است، از طریق جنون شخصیت اصلی خود، فلسفه خود نسبت به هستی را ارائه می‌دهد.
• سمفونی مردگان: عباس معروفی در این کتاب قشرهای مختلف و جریان‌های فکری مختلف در زمان پهلوی در ایران را از طریق فرزندان یک خانواده ساکن در اردبیل توصیف می‌کند.
• شوهر آهو خانم: علی محمد افغانی در این کتاب به بیان رنج‌های زنان در زندگی شخصی و اجتماعی در دهه بیستم شمسی در ایران پرداخته است.
• سال بلوا: این رمان نیز از آثار بزرگ علوی است و در آن، وضعیت سیاسی و اجتماعی ایران پیش از انقلاب ۱۳۵۷ را از خلال یک رابطه عاشقانه دست‌نیافتنی روایت می‌کند.
• چشم‌هایش: بزرگ علوی در این رمان وضعیت سیاسی زمان سلطنت رضاخان را از طریق روایت ماجرای یک عشق، نشان می‌دهد.
• پاییز فصل آخر سال است: نسیم مرعشی در این کتاب، وضعیت جامعه ایران در اواخر دهه هشتاد و اوایل دهه نود را از طریق سه شخصیت زن با ویژگی‌های فردی و از طبقات مختلف اجتماعی، توصیف می‌کند.
• دا: این رمان که سیده اعظم حسینی آن را نوشته است، خاطرات جوانی سیده زهرا حسینی در جنگ هشت‌ساله ایران و عراق در خرمشهر را روایت می‌کند.

بهترین نمایشنامه های معاصر

در فهرست زیر برخی از مهم‌ترین نمایشنامه‌نویسان فارسی را همراه با نمونه‌هایی از آثار آن‌ها قرار داده‌ایم. نمایشنامه نیز مانند رمان قالب ادبی نوین است و فقط در ادبیات معاصر ما وجود دارد.

• بهرام بیضایی: مرگ یزدگرد، سلطان مار، کارنامه بندار بیدخش، افرا، آرش، طرب‌نامه، چهارراه، داش آکل به گفته مرجان
• اکبر رادی: روزنه آبی، مرگ در پاییز، افول، صیادان، ملودی شهر بارانی، قلمدون، هاملت با سالاد فصل
• غلامحسین ساعدی: آی باکلاه آی بی‌کلاه، چوب به دست‌های ورزیل، بهترین بابای دنیا، تک‌نگاری اهل هوا، دیکته، زاویه، پرواربندان
• بهمن فرسی: موش، صدای شکستن، گلدان / بهار و عروسک، خرده‌نسیان، چوب زیر بغل، پله‌های یک نردبان
• پری صابری: من از کجا عشق از کجا، من به باغ عرفان، هفت شهر عشق،
• محمود استاد محمد: دیوان تئاترال، آسد کاظم، قصص القصر، تیغ و ترنا، چلچراغ، گل یاس، عکس خانوداگی، شب بیست و یکم و آن‌ها مأمور اعدام خود هستند
• محمد چرمشیر: با دهانی پر از سیب، باد اسب است، خداحافظ، آرامش در حضور دیگران، بودن یا نبودن
• نغمه ثمینی: اسب‌های آسمان خاکستر می‌بارند، چهاردقیقه و همان چهاردقیقه، خوب در فنجان خالی، به گزارش زنان تروا

نمونه کتاب نقد ادبی

نقد ادبی به معنای امروزی آن یعنی بررسی نظام‌مند آثار ادبی پدیده‌ای معاصر در ادبیات ایران و جهان است. در دوره معاصر، پژوهشگران زیادی دست به تحلیل و بررسی آثار ادبی کلاسیک و معاصر فارسی کردند که در فهرست زیر برخی از مهم‌ترین آن‌ها را آورده‌ایم.

• نقد ادبی: عبدالحسین زرین‌کوب
• نقد ادبی در ادبیات کلاسیک فارسی: مهدی محبتی
• شرح مثنوی شریف: بدیع‌الزمان فروزانفر
• نقد ادبی با رویکرد روایت شناسی: حسین پاینده
• بهار و نقد ادبی: ایرج پارسی‌نژاد

تا اینجا دانستیم ادبیات معاصر چیست و نمونه‌های آن را مشاهده کردیم. در ادامه، ویژگی‌های این آثار ادبی را معرفی می‌کنیم.

ویژگی های سبک معاصر در ادبیات

حالا که دریافتیم ادبیات داستانی چیست، در این بخش ویژگی‌های سبک معاصر در ادبیات را با هم بررسی می‌کنیم. مهم‌ترین ویژگی‌های ادبیات معاصر را در فهرست زیر آورده‌ایم. در بخش‌های بعدی همین مطلب، ویژگی‌های نثر و شعر را در دوره‌های مختلف معاصر دقیق‌تر و مفصل‌تر بررسی کرده‌ایم.

• عامیانه شدن ادبیات
• رواج نثر به جای شعر
• سادگی زبان
• سادگی قالب های شعر
• تنوع در مضامین

همه این ویژگی‌ها را در ادامه همین بخش توضیح می‌دهیم. پیش از آن می‌توانید با تماشای فیلم آموزش علوم و فنون ادبی ۳ پایه دوازدهم به همراه حل سؤالات کنکور در فرادرس، با ویژگی‌های این سبک آشنا شوید و نمونه‌های آن را مشاهده و بررسی کنید. لینک این آموزش را در کادر پایین آورده‌ایم.

عامیانه شدن ادبیات

در گذشته، آثار ادبی کلاسیک، کالایی لوکس محسوب می‌شدند که همه مردم به آن دسترسی نداشتند. برای مثال در زمانی، شعرها منحصراً برای مدح پادشاهان و حاکمان سروده می‌شد. اما هرچه از آثار ادبی کلاسیک به سمت آثار معاصر حرکت می‌کنیم، محدوده استفاده از آثار ادبی و تأثیرگذاری آن‌ها وسیع‌تر می‌شود. امروزه تقریباً همه مردم به آثار ادبی دسترسی دارند و همه نویسندگان ادبی نیز معمولاً آثار خود را برای همه انسان‌ها (حتی با زبان و فرهنگ متفاوت) می‌نویسند یا می‌سرایند. البته رواج ترجمه نیز در این مورد تأثیر زیادی داشته است.

رواج نثر به جای شعر

در دوره‌های قبل از دوران معاصر، شعر نسبت به نثر رواج بیشتری داشت اما در دوران معاصر به دلیل سادگی بیشتر نثر و همچنین به دلیل عامیانه و همه‌گیر شدن ادبیات، نثر رواج بیشتری پیدا کرد.

سادگی زبان

در دوران معاصر، زبان آثار ادبی نسبت به دوره‌های پیشین ساده‌تر شد. زبان آثار ادبی کلاسیک، هرچه سنگین‌تر و فاخرتر بود، ارزش ادبی بیشتری داشت اما در دوران معاصر سنگینی و فخامت زبان آنچنان ارزشی نداشت. چون ساده‌تر بودن زبان، باعث افزایش مخاطبان خواهد شد، ارزش بیشتری خواهد داشت.

سادگی قالب های شعر

با وجود رواج بیشتر نثر به جای شعر در دوران معاصر، شعر نیز همواره از انواع ادبی رایج بود اما قالب‌ها، فرم‌ها و ویژگی‌های آن ساده‌تر شده بود. در شعر نو که در این دوره توسط نیما ابداع شد، خبری از قوانین سخت قافیه‌پردازی و وزن عروضی وجود ندارد و دست شاعران برای سرودن شعر بسیار بازتر است.

تنوع در مضامین

هم به دلیل عامیانه شدن ادبیات و هم به دلیل جهانی شدن و آگاهی نویسندگان و شاعران از موضوعات و مضامین جدید، موضوعات آثار ادبی بسیار متنوع بود و ادبا برای آفریدن آثار خود محدودیتی در انتخاب موضوع نداشتند.

حالا که یاد گرفتیم مهم‌‌ترین ویژگی‌های ادبیات معاصر چیست، در ادامه مطلب، ویژگی‌های سبکی شعر و نثر معاصر فارسی را در دو دوره پیش و پس از انقلاب ۵۷ و در دو نوع شعر و نثر بررسی می‌کنیم.

سبک شناسی ادبیات معاصر تا انقلاب ۵۷

ادبیات معاصر فارسی به دو بخش «از انقلاب مشروطه تا پیش از سال ۵۷» و «از سال ۵۷ تا کنون» تقسیم می‌شود که در این بخش، ویژگی های ادبی، زبانی و فکری شعر و نثر ادبیات معاصر تا پیش ار انقلاب ۵۷ تا معرفی می‌کنیم. در بخش بعدی همین مطلب نیز ادبیات معاصر از سال ۱۳۵۷ تا امروز را سبک‌شناسی می‌کنیم.

پیشنهاد می‌کنیم برای یادگیری انواع سبک‌های نثر در ادبیات، فیلم آموزش رایگان انواع سبک نثر در زبان فارسی همراه با ویژگی‌ها و نمونه‌های آن در فرادرس را تماشا کنید. لینک این آموزش را در کادر زیر آورده‌ایم.

سبک شناسی شعر معاصر تا سال ۵۷

در این بخش، ویژگی‌های ادبی، زبانی و فکری شعر معاصر تا پیش از انقلاب ۵۷ را توضیح داده‌ایم.

ویژگی های زبانی

در فهرست زیر ویژگی‌های زبانی سبک معاصر ادبیات فارسی را آورده‌ایم.

• ورود کلمه‌ها و ترکیب‌های امروزی و جدید به زبان شعر
• باز بودن دست شاعر در استفاده از هر واژه‌ای
• سادگی و روانی
• جمله‌بندی‌های ساده

ویژگی های ادبی

خصوصیات ادبی سبک آثار ادبی معاصر را در فهرست زیر توضیح داده‌ایم.

• تغییر واحد شعر از بیت به بند
• وارد کردن آرایه‌های بیانی و بدیعی به صورت طبیعی و کمتر از گذشته در شعر
• پرکاربرد بودن قالب‌های شعری نیمایی و سپید (از قالب‌های شعر نو)
• کم شدن استفاده از قالب‌های شعری سنتی
• عدم رعایت تساوی طولی بندهای شعر با یکدیگر
• عدم رعایت تساوی بندهای شعر از نظر تعداد پایه‌های آوایی با یکدیگر
• پسندیده بودن ابهام و معنی گریزی در شعر معاصر
• نو بودن صور خیال و متفاوت بودن آن‌ها با تصاویر شاعرانه شاعران کلاسیک
• گرایش بیشتر در نماد در تصاویر شاعرانه
• انتخاب وزن شعر متناسب با لحن طبیعی گفتار و زبان هر شعر

ویژگی های فکری

در فهرست زیر، ویژگی‌های فکری شعر معاصر را آورده‌ایم.

• زمینی شدن معشوق مانند دوره‌های ابتدایی شعر فارسی
• تبدیل مخاطب شعر از خواص به عامه مردم
• تفکرات زمینی و پیرامون همین دنیا و امور آن
• محدود نبودن موضوعات شعر و آزاد بودن شاعر در انتخاب موضوع
• مورد توجه بودن مضامین سیاسی، اجتماعی و خصوصی
• صمیمانه و متواضعانه بودن لحن شاعرانه
• کم شدن مدح و ذم و هجو

سبک شناسی معاصر نثر معاصر تا سال ۵۷

ویژگی‌های نثر معاصر فارسی تا سال ۵۷ را این بخش بررسی می‌کنیم.

ویژگی های زبانی

در فهرست زیر، مشخصات زبانی نثر معاصر تا پیش از انقلاب ۵۷ را آورده‌ایم.

• راه پیدا کردن برخی از واژه‌های اروپایی به نثرهای ادبی
• کمتر شدن استفاده از واژه‌های عربی
• وارد شدن بسیاری از کلمات، کنایه‌ها و اصطلاحات عامیانه به نثر داستانی
• تأثیرپذیری بسیار زیاد نثر داستانی از گفتار و محاوره اقشار مخلف اجتماعی ایران
• حذف افعال
• برهم ریختن ساختار نحوی جمله‌ها
• فراوانی کوتاهی جمله‌ها و افعال

ویژگی های ادبی

مشخصات ادبی نثر این دوره را در فهرست زیر آورده‌ایم.

• توصیف پدیده‌ها و شخصیت‌ها به صورت عینی، بیرونی، کوتاه و مشخص
• تنوع در قالب و ساختار داستانی: مانند سفرنامه، خاطره، داستان بلند، داستان کوتاه، رمان، نمایشنامه و…
• وجود سبک‌های متفاوت در داستان‌نویسی: مثل سبک نویسندهای مختلف (سبک صادق هدایت، سبک جمال‌زاده و…)

ویژگی های فکری

در فهرست زیر، خصوصیات فکری سبک نثر معاصر را آورده‌ایم.

• تنوع در مضمون: مانند داستان‌های اقلیمی، شهری، زنانه، کودکانه و…
• نگاشته شدن رمان‌های سیاسی، تاریخی، علمی، فلسفی و…
• رد پای آشکار اسطیر یونانی، رومی، هندی و عبری در داستان‌نویسی معاصر
• تأثیر آشکار مکاتب ادبی و فلسفی قرن نوزدهم و بیستم اروپا مانند رمانتیسم در ادبیات داستانی این دوره
• پرکاربردترین مضامین داستان این دوره: انسان، ستیز با خرافات، آموزش و پرورش، عشق، مسائل زنان، نفت، سرمایه‌داری، روشن‌فکری، استبداد، سیاست، انقلاب، جنگ و…

سبک شناسی ادبیات معاصر بعد از انقلاب ۵۷

تا اینجا دانستیم ادبیات معاصر چیست و ویژگی‌های سبکی شعر و نثر آثار ادبی معاصر مشروطه تا انقلاب ۵۷ را شناختیم. در این بخش، مشخصات فکری، ادبی و زبانی شعر و نثر معاصر بعد از انقلاب ۵۷ را بررسی می‌کنیم.

سبک شناسی شعر معاصر بعد از انقلاب ۵۷

مشخصات ادبی، فکری و زبانی شعر معاصر پس از انقلاب ۵۷ را در ادامه این بخش آورده‌ایم.

ویژگی های زبانی

در فهرست زیر، ویژگی های زبانی شعر معاصر بعد از انقلاب را توضیح داده‌ایم.

• نزدیک بودن زبان و واژه‌های شاعرانه قصاید این دوره به سبک خراسانی
• بیشتر شدن بسامد واژه‌هایی مانند دین، جنگ، شهادت، ایثار و وطن‌دوستی
• پرکاربرد بودن باستان‌گرایی و علاقه زیاد به استفاده از واژه‌های کهن فارسی
• روی آوردن به مفاهیم انتزاعی
• آفرینش ترکیب‌های بدیع و بی‌سابقه و ایجاد آشنایی زدایی زبانی در نتیجه‌ آن‌ها

ویژگی های ادبی

خصوصیات ادبی شعر معاصر بعد از انقلاب را در فهرست زیر مشخص کرده‌ایم.

• رایج شدن دوباره قالب‌های سنتی به‌خصوص غزل و قصیده در کنار انواع شعر نو
• تمایل زیاد به سبک عراقی و خراسانی و تقلید از آن‌ها
• گرایش به خیال‌بندی و نزدیک شدن شاعران این دوره به شعر بیدل و صائب
• روی آوردن به نمادگرایی و تمثیل

ویژگی های فکری

در فهرست زیر ویژگی های فکری شعر این دوره از ادبیات معاصر ایران را بررسی کرده‌ایم.

• توجه به مفاهیم و مضامین اسلامی و به‌ویژه فرهنگ عاشورایی
• آشکار بودن روح حماسه و عرفان در شعر
• غلبه داشتن بعد زمینی در اندیشه‌های حماسی این دوره
• غلبه داشتن بعد آسمانی در اندیشه‌های عرفانی شعر
• روی آورن به مفاهیم انتزاعی
• فرهنگ دفاع مقدس به عنوان یکی از اصلی‌ترین درون‌مایه‌های شعر این دوره

سبک شناسی نثر معاصر فارسی بعد از انقلاب ۵۷

در ادامه این بخش، مشخصات نثر فارسی پس از انقلاب ۵۷ تاکنون را توضیح داده‌ایم.

ویژگی های زبانی

مشخصات زبانی نثر معاصر بعد از انقلاب را در فهرست زیر مشاهده می‌کنید.

• عامیانه بودن زبان داستان‌ها خصوصاً داستان‌های جنگ
• ادامه داشتن سبک ساده‌نویسی مانند دوره گذشته
• وارد شدن واژه‌های مربوط به فرهنگ شهادت، ایثار، مبارزه و مقاومت در زبان داستان

ویژگی های ادبی

برای شناخت ویژگی های ادبی نثر معاصر بعد از انقلاب کافی است فهرست زیر را مطالعه کنید.

• گرایش دوباره به داستان کوتاه برخلاف دوره قبل که گرایش به داستان بلند بیش از داستان کوتاه بود.
• رایج شدن گرایش به سبک‌های جدید داستان‌نویسی مانند جریال سیال ذهن و مدرن‌نویسی و مینیمال‌نویسی
• رایج شدن گرایش به قالب های غیرداستانی مانند خاطره، قطعه‌های ادبی، سفرنامه، شرح‌حال‌نویسی، نوشته‌های ادبی-تحقیقی و…

ویژگی های فکری

در فهرست زیر ویژگی های فکری نثر بعد از انقلاب را آورده‌ایم.

• تنوع موضوعات
• حاکم بودن اندیشه سیاسی و اجتماعی
• مضامین متنوع: مانند بی‌توجهی به مادیات، دعوت به اخلاقیات، استکبارستیزی، مبارزه با بی‌عدالتی اجتماعی، استقبال از شهادت، فرهنگ ایثار، دفاع از وطن و…
• مطلوب جلوه دادن چهره دین و دین‌داری
• جلوه‌ای کمرنگ از تفکرات انسان‌گرایانه (اومانیسم) در داستان‌های این دوره

یادگیری ادبیات معاصر با فرادرس

تا اینجا دانسیم که ادبیات معاصر چیست و ویژگی های سبک معاصر در ادبیات چگونه است. شعر، داستان و دیگر انواع ادبی در ادبیات معاصر نسبت به ادبیات کلاسیک از نظر محتوا و فرم تفاوت دارند. ما با شناخت سبک‌های ادبی کلاسیک و معاصر می‌توانیم تشخیص دهیم که یک شعر یا متن ادبی به کدام‌یک از این دو دسته تعلق دارد و آنگاه، ویژگی‌های زبانی، فکری و ادبی آن را بهتر تشخیص خواهیم داد. به همین دلیل در این بخش برخی از فیلم‌های آموزشی فرادرس را آورده‌ایم که برای یادگیری ادبیات معاصر کاربردی هستند.

همچنین برای یادگیری همه مباحث ادبیات فارسی کلاسیک و معاصر می‌توانید از مجموعه آموزش زیر استفاده کنید.

دوره های مختلف شعر و نثر معاصر ایران

حالا که یاد گرفتیم ادبیات معاصر چیست و چه ویژگی‌هایی دارد، در این بخش شعر و نثر معاصر را از نظر دوره‌های تاریخی آن‌ها بررسی می‌کنیم. پیشنهاد می‌کنیم برای یادگیری ادبیات معاصر و دوره‌ها و آثار آن، فیلم آموزش علوم و فنون ادبی ۲ پایه یازدهم در فرادرس را تماشا کنید. لینک این آموزش را در کادر پایین آورده‌ایم.

دوره های شعر معاصر

در فهرست زیر، شعر معاصر ایران را در پنج دوره تاریخی بررسی کرده‌ایم.

• دوره اول: تا شهریور ۱۳۲۰ / دوره درخشش نیما و جدال بر سر شعر کهنه و نو
• دوره دوم: تا کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ / فضای سیاسی آزادتر، انتشار اشعار نیما و دیگر شاعران نوگرا در نشریات، تشکیل اولین کنگره نویسندگان و شاعران ایران در ۱۳۲۵، رواج شعر نیمایی در کنار شعر سنتی
• دوره سوم: تا ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ / حاکم شدن دوباره استبداد و خفقان، رواج شعر نو تغزلی، تبدیل این شعر به گسترده‌ترین جریان ادبی در سال‌های ۱۳۲۰ تا ۱۳۳۰، رواج شعر نو حماسی به دلیل سرخوردگی روشنفکران بعد از کودتا و پرداختن به مشکلات و مسائل اجتماعی و سیاسی و آرمان‌های مردم
• دوره چهارم: تا سال ۱۳۵۷ / اجتماعی و سیاسی بودن مسیر عمده شعر به دلیل تحولات و ناآرامی‌های جامعه و مبارزات سیاسی، مضمون شعر بیشتر نقد اجتماعی و نسبت به دوره‌های قبلی پخته‌تر است.
• دوره پنچم: تا امروز / رواج مضامین پایداری در شعر

دوره های نثر معاصر

در فهرست زیر، نثر معاصر فارسی را مطابق با تاریخ در چند دوره بررسی کرده‌ایم.

• دوره اول: رواج ترجمه آثار اروپایی و در نتیجه تمایل به ساده‌نویسی در نویسندگان ایرانی، ایجاد گرایش به رمان نویسی و نثر داستانی توسط عبدالرحیم طالبوف و زین‌العابدین مراغه‌ای با نگارش سفرنامه‌های خیالی
• دوره دوم: نگارش نخستین رمان تاریخی یعنی رمان «شمس و طغرا» توسط محمدباقر میرزا خسروی
• دوره سوم: نگارش اولین رمان اجتماعی به نام «تهران مخوف» توسط مشفق کاظمی
• دوره چهارم: شروع نثر داستانی معاصر با مجموعه داستان «یکی بود، یکی نبود» محمدعلی جمالزاده و نگارش اولین نمایشنامه با عنوان «جعفرخان از فرنگ برگشته» به قلم حسن مقدم
• دوره پنجم: گسترش داستان‌نویسی مدرن با انتشار کتاب‌هایی چون «سگ ولگرد» از صادق هدایت، «تنگسیر» از صادق چوبک و «چشم‌هایش» از بزرگ علوی که همگی را نویسندگان نسل اول محسوب می‌کنیم.
• دوره ششم: تلفیق داستان نویسی دوره‌های قبلی با شیوه‌های غربی توسط نویسندگان نسل بعدی مانند جلال آل احمد در نگارش «مدیر مدرسه» و سیمین دانشور در نگارش «سووشون». تقی مدرسی، محمود اعتمادزاده، غلامحسین ساعدی و… از دیگر نویسندگان این دوره هستند.
• دوره هفتم: بعد از خرداد ۱۳۴۲ غالب شدن مضمون پایداری و مبارزه در ادبیات داستانی به دلیل تحولاتی چون ملی شدن صنعت نفت و تظاهرات ضد پهلوی، مقاومت در روی آوردن به داستان کوتاه، ترجمه آثار داستانی آمریکای لاتین، غلبه فضای ترس و اضطراب سیاسی و همدری با ستم‌دیدگان در دنیا
• دوره هشتم: گسترده‌تر شدن نویسندگان و نویسندگی به دلیل عامی‌تر شدن زبان و شیوه‌های نویسندگی، ورود بیشتر نویسندگان زن نسبت به دوره‌های قبلی به عرصه رمان نویسی و داستان‌نویسی، حرکت از مضامین اجتماعی و سیاسی دوره‌های پیشین به سمت مضامین دراماتیک

موضوعات ادبیات معاصر

تا اینجا یاد گرفتیم ادبیات معاصر چیست و در این بخش، موضوعات آن را معرفی می‌کنیم. مضامین آثار ادبی معاصر بسیار متنوع هستند اما برخی از آن‌ها بسیار پراستفاده‌تر هستند. در این بخش به معرفی مهم‌ترین و پربسامدترین موضوعات ادبیات معاصر می‌پردازیم.

پیش از آن می‌توانید با تماشای فیلم آموزش علوم و فنون ۳ پایه دوازهم در فرادرس، نمونه‌هایی از ادبیات معاصر را مشاهده و بررسی کنید. لینک این آموزش را در کادر پایین آورده‌ایم.

موضوعات اجتماعی

پرداختن به مسائل روز در جامعه یکی از اساسی‌ترین ویژگی‌های ادبیات معاصر فارسی و به‌طور کلی ادبیات معاصر در جهان است. نویسندگان و شاعران معاصر نسبت به وضعیت جامعه خود آگاهی دارند و سعی می‌کنند در آثار ادبی خود، آن را به نقد بکشند و با توصیف شرایط موجود و شرایط مطلوب، عموم جامعه را از مشکلات اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و… آگاه می‌کنند و آن‌ها را برای حرکت به سمت وضعیت مطلوب کمک می‌کنند. پرداختن به اختلافات طبقه‌ای در جامعه، تبعیض‌های اقتصادی و اجتماعی، ناهنجاری‌های فرهنگی و… نمونه‌هایی از پرداختن به این موضوع در ادبیات معاصر است.

جهانی شدن

جهانی شدن پدیده مخصوص به دوران معاصر در جوامع بشری است و تأثیرات زیادی بر همه وجوه زندگی انسان و خصوصاً در فرهنگ‌ها داشته است. به همین دلیل این موضوع از ابتدای عصر معاصر، یکی از موضوعات همیشگی بوده که شاعران و نویسندگان در سراسر دنیا در آثار ادبی خود به آن پرداخته‌اند.

هویت

با شیوع جهانی شدن، یکی از دغدغه‌های روشنفکران جوامع، درگیری افراد جامعه با هویت ملی خود بود. برخی نویسندگان و شاعران با پرداختن به ویژگی‌های تاریخی و تاریخ و فرهنگ تمدن ایرانی، سعی می‌کردند از ایجاد فاصله عمیق نسل‌های جوان با هویت ملی خود جلوگیری کنند. برخی ادیبان دیگر نیز خصوصاً در داستان‌نویسی به مسائلی می‌پراختند که این جدایی از هویت ملی یا تلاش برای بازگشت آن ایجاد کرده است.

زنان

در ادبیات معاصر نقش زنان هم توسط خود آن‌ها و هم توسط مردان در ادبیات بیشتر شد. پیش از آن، مسئله «زن» آنچنان در ادبیات مطرح نبود زیرا هم جوامع و فرهنگ‌ها به شدت مردسالارانه بودند و اساساً پرداختن به زنان و مسائل زنانه از اولویت‌های جوامع و ادبا نبود و علاوه بر آن، به دلیل همین فرهنگ مردانه، زنان نویسنده و شاعر زیادی وجود نداشتند.

در دوران معاصر به دلیل فعالیت‌های مدنی و مبارزات زنان، از شدت مردسالاری جوامع کاسته شد و زنان در عرصه ادبیات نیز مانند دیگر عرصه‌های جامعه رشد و حضور بیشتری پیدا کردند و خود روایتگر خود شدند. همین مسائل باعث شد تا صدای اصیل زنان به ادبیات وارد شود زیرا تا پیش از این دوران، زنان نیز توسط مردان روایت می‌شدند. مجموع این عوامل به هم پیوسته باعث شد که زنان و مسائل مربوط به زندگی روزمره و اجتماعی آن‌ها یکی از موضوعات اصلی در ادبیات معاصر کشورها و فرهنگ‌های مختلف شود.

تفاوت نسل ها

تفاوت‌های فرهنگی در عصر معاصر باعث شد تا نسل‌های جدید، هویت متفاوتی نسبت به نسل‌های پیش از خود داشته باشند و این مسئله با ادامه داشتن تغییرات فرهنگی، اجتماعی، پیشرفت‌های تکنولوژی و… ادامه پیدا کرده است و می‌کند. بنابراین وجود شکاف بین نسل‌های مختلف که در یک کشور و یک زمان زندگی می‌کنند اما دنیای متفاوتی را تجربه می‌کنند، یکی از موضوعات چالش‌برانگیز و جذاب برای ادبیات و خصوصاً داستان‌نویسی بوده است.

جنگ

جنگ پدیده‌ای جدیدی نیست و همواره در طول تاریخ زندگی بشر وجود داشته است اما در دوران معاصر، جنگ ابعاد جدید و گسترده‌ای پیدا کرد. وقوع دو جنگ جهانی در تاریخ معاصر جهان باعث شد مفهوم جنگ و مصائب و مسائل آن ابعاد جدیدتر و گسترده‌تری پیدا کند. بسیاری از انسان‌ها و جوامعی که تاکنون با جنگ مواجه نشده بودند، خود را در میان یک آشوب جهانی‌شده دیدند. نویسندگان و شاعران نیز مانند دیگر اقشار جوامع تحت تأثیر جنگ‌های جهانی و آسیب‌ها و مشکلات ناشی از آن بودند و هریک، سعی می‌کردند به شیوه خود به آن‌ها بپردازند. در فهرست زیر چند مورد از مهم‌ترین انواع پرداختن به موضوع جنگ توسط ادبا را آورده‌ایم.

• پایداری و مقاومت
• ناامیدی
• توصیف در جریان بودن زندگی با وجود جنگ: برای مثال روایت‌های عاشقانه در جنگ

مهاجرت

یکی از مهم‌ترین پدیده‌های فرهنگی و اجتماعی در دوران معاصر مهاجرت انسا‌ن‌ها به دلایل اقتصادی، فرهنگی، جنگی و… است. این مهاجرت‌های اختیاری با اجباری معمولاً از کشورهای در حال توسعه به سمت کشورهای توسعه‌یافته انجام می‌شود. پرداختن به مسائل مربوط به مهاجرت مانند غربت، دوری از وطن، تفاوت‌های فرهنگی، تفاوت‌های اجتماعی، تبعیض‌های نژادی و… از مصادیق این موضوع است که در ادبیات معاصر بسامد بسیاری دارد.

ادبیات داستانی معاصر چیست؟

حال که دانستیم ادبیات معاصر چیست، در این بخش، نوع داستانی آن را بررسی می‌کنیم. ادبیات داستانی معاصر به همه انواع ادبی داستانی مانند داستان‌های کوتاه، رمان، داستان بلند، نمایشنامه و… می‌گوییم که در دوران اخیر نوشته شده‌اند. این نوع ادبیات داستانی هم از نظر محتوا و هم از نظر فرم با ادبیات داستانی کلاسیک فارسی متفاوت است و ویژگی‌های خاص خود را دارد که در ادامه همین بخش به معرفی آن‌ها می‌پردازیم. برای مثال افزایش نوشته‌های زنانه یا تغییر قالب ادبیات داستانی از نظم (شعر) به نثر (متن) از تفاوت‌های ادبیات داستانی معاصر و کلاسیک است.

برای یادگیری ادبیات داستانی معاصر پیشنهاد می‌کنیم فیلم آموزش مقدماتی داستان نویسی داستان کوتاه در فرادرس را تماشا کنید.لینک این آموزش را در کادر پایین آورده‌ایم.

ادبیات داستانی معاصر از نظر فرم

ویژگی‌های ادبیات داستانی معاصر فارسی از نظر فرم به چند دسته تقسیم می‌شود. در این بخش هرکدام از آن‌ها را توضیح می‌دهیم و سپس به بررسی ویژگی‌های محتوایی آن می‌پردازیم.

حرکت از نظم به سوی نثر

بار عمده ادبیات کلاسیک بر دوش نظم بود. یعنی شاعران در گذشته مهم‌ترین آفرینندگان آثار ادبی بوده‌اند و اساساً نوشتن و نثر کاری ادبی محسوب نمی‌شد. اما هرچه از گذشته به زمان امروز نزدیک شویم درمی‌یابیم که کم‌کم نثر جای نظم را گرفت و فرم غالب برای بیان ادبی و افرینش آثار ادبی شد. به‌طوری‌که امروزه، سهم نثر نسبت به نظم در ادبیات بسیار بیشتر است.

از تفاوت‌های مهم نظم و نثر نیز باید به این نکته اشاره کنیم که نظم، بیان پیچیده‌تری دارد زیرا زبان آن بلاغی است اما نثر معاصر نسبت به نظم و سبک‌های نثری گذشته، زبانی ساده‌تر و همه فهم‌تر دارد. یک مثال خوب در این حوزه، مقایسه منظومه‌های نظامی گنجوی مانند «مجنون و لیلی» و «شیرین و خسرو» با رمان‌های معاصر است. می‌توانیم بگوییم امروزه ادبیات داستانی تقریباً منحصر به نثر و عموماً هم رمان است و نظم به موضوعات غنایی، مذهبی، اجتماعی، سیاسی و… محدود می‌شود.

ترویج داستان کوتاه و رمان

شاید یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های داستان معاصر، ظهور و ترویج داستان کوتاه و رمان باشد. محمدعلی جمالزاده نخستین نویسنده‌ای بود که داستان کوتاه نوشت و بعد از او نویسندگان مهم دیگری مانند هدایت، نجدی، گلشیری و… نیز داستان‌های کوتاه نوشتند. رمان‌ها نیز ابتدا با مضمون‌های تاریخی و اجتماعی نوشته می‌شدند اما پس از مدت کوتاهی نویسندگان رمان‌های داستانی بسیار زیادی را می‌نوشتند.

داستان های چندلایه و غیرخطی

از دیگر ویژگی‌های فرمی ادبیات داستانی معاصر این است که در آن، معمولاً نویسندگان از ساختارهای سنتی و روایت‌های خطی فاصله گرفته‌اند و داستان‌های خود را به صورت چندلایه و غیرخطی روایت می‌کنند تا پیچیدگی بیشتری داشته باشد و ذهن مخاطب را بیشتر دریر کند.

ساده و متنوع شدن زبان

تفاوت زبان روایت در داستان‌های مدرن با ادبیات داستانی کلاسیک، یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های ادبیات داستانی معاصر است. یکی از مهم‌ترین تغییرات در این زمینه نیز، ورود زبان‌های متفاوت مانند زبان زنانه به داستان‌ها بود. زیرا پیش از آن، شخصیت‌های زنانه نیز توسط نویسندگان مرد به تصویر کشیده می‌شدند اما در ادبیات معاصر خود نویسندگان زن با زبان زنانه خود به داستان‌نویسی پرداختند.

کم شدن آرایه های ادبی

از دیگر تغییرت مهم دیگر در زبان ادبی معاصر نیز کم‌تر شدن آرایه‌های ادبی نسب به آثار ادبی کلاسیک است. البته همچنان آرایه‌ها مخصوصاً آرایه‌های معنوی مانند ایهام و استعاره، در آثار ادبی معاصر نیز وجود دارند اما میزان استفاده از آن‌ها نسبت به گذشته کاهش یافته است. در ادبیات داستانی معاصر نویسنده سعی می‌کند با ایجاد ابهام و دیگر تکنیک‌هایی که ذهن مخاطب را درگیر می‌کند، زبانی ادبی بسازد.

تکنیک ها

همزمان با گذر زمان و عوض شدن سبک‌های ادبی مختلف، تکنیک‌های داستان‌نویسی نیز همزمان با سبک‌ها، تغییر می‌کنند. در ادبیات داستانی معاصر نیز نویسندگان از تکنیک‌های مدرن و پسامدرن نویسندگی برای نگارش داستان‌های خود استفاده می‌کنند. برای مثال از این تکنیک‌ها می‌توانیم به نمادگرایی و جریان سیال ذهن اشاره کنیم.

شخصیت پردازی پیچیده

نویسندگان در ادبیات معاصر معمولاً شخصیت‌پردازی را چندبعدی‌تر، عمیق‌تر و پیچیده‌تر انجام می‌دهند زیرا داستان معاصر داستان شخصیت‌ها است نه مانند داستان کلاسیک که داستان حادثه‌ها هستند. بنابراین، نویسنده‌ها در نگارش داستان خود به انگیزه‌های شخصیت‌ها، اختلالات روحی آن‌ها، ناخودآگاه آنان، لایه‌های مختلف شخصیتی آن‌ها و… توجه می‌کنند و سعی می‌کنند این‌ها را به تصویر بکشند تا مخاطب به شکل عمیق‌تری با شخصیت‌های داستان آن‌ها ارتباط برقرار کند.

ادبیات داستانی معاصر از نظر محتوا

در این بخش، ویژگی‌های محتوایی ادبیات داستانی معاصر را توضیح می‌دهیم.

شخصیت محور بودن

ادبیات کلاسیک معمولاً حادثه‌محور است اما ادبیات معاصر بیشتر شخصیت‌محور است. در توضیح این جمله باید بگوییم که در آثار ادبی معاصر معمولاً تمرکز نویسندگان به جای پرداختن به حوادث و اتفاقات به شخصیت‌ها و نحوه ارتباط آن‌ها با یکدیگر، چگونگی مواجه شدن آن‌ها با حوادث، ویژگی‌های اخلاقی، روانی و… آن‌ها است.

توجه به مسائل اجتماعی

یکی دیگر از خصوصیات محتوایی ادبیات داستانی توجه ادبیات داستانی معاصر به معضلات اجتماعی و سیاسی روز یا گذشته است. نویسندگان معاصر، به اوضاع اجتماعی زمانه خود و همچین تاریخ ایران توجه زیادی داشتند و دارند. آن‌ها داستان‌های خود را با دید انتقاد از شرایط یا توصیف و شناساندن آن شرایط به مردم امروز، می‌نویسند. برای مثال در ادبیات داستانی مشروطه، مهم‌ترین محتوای آثار، توصیف عقب‌ماندگی اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و… ایران نسبت به دیگر کشورهای دنیا و تجددخواهی بود.

در ادامه مطلب بررسی می‌کنیم ویژگی‌های شعر در ادبیات معاصر چیست.

در مطلب زیر از مجله فرادرس، ادبیات داستانی و انواع و مشخصات آن را به طور کامل بررسی کرده‌ایم.

شعر ادبیات معاصر

مهم‌ترین تغییر شعر در ادبیات معاصر فارسی، تولد شعر نو است که هم از نظر قالب و هم از نظر محتوا از شعر کلاسیک فارسی فاصله گرفته است. نیما یوشیج شعر نو را با شعر آزاد یا نیمایی آغاز کرد و بعد از او شاعران دیگری مانند شاملو و… شعر سپید و شعر موج نو را آفریدند که هرکدام دارای ویژگی‌های خاص خود هستند و در ادامه آن‌ها را بیان می‌کنیم. با وجود تفاوت‌هایی که انواع شعر نو با هم دارند اما همه آن‌ها دارای فاصله بسیار زیادی از شعر کلاسیک هستند. پیش از نیما هم شاعران دیگری از نظر قالب و محتوا شعرهای متفاوتی می‌سرودند که با شعر کلاسیک فارسی تفاوت‌های زیادی داشت اما نیما نخستین کسی که بود که با برنامه و به قصد ایجاد تغییر اساسی در شعر فارسی، شعر نو را آفرید و شعرهایش را مطابق با دیدگاه خاص خود سرود.

در ادامه مطلب به بررسی ویژگی‌های انواع مختلف شعر نو می‌پردازیم. پیش از آن می‌توانید با تماشای فیلم آموزش علوم و فنون ۳ پایه دوازدهم در فرادرس، با شعر نو و انواع و مشخصات آن آشنا شوید. لینک این آموزش را در کادر زیر آورده‌ایم.

مشخصات شعر ادبیات معاصر

حال که دانستیم وضعیت شعر در ادبیات معاصر چیست به‌طور کلی هرچه از سمت شعر آزاد به سمت شعر سپید و سپس شعر موج نو می‌رویم، تفاوت شعر نو با شعر کلاسیک بیشتر می‌شود. در فهرست زیر مشخصات هر سه نوع شعر نو را آورده‌ایم.

• شعر آزاد یا نیمایی: هم وزن عروضی و هم قافیه دارد اما قافیه و وزن آن با شعر کلاسیک تفاوت دارد. وزن عروضی: ارکان‌های نامنظم / قافیه: بدون جایگاه مشخص و دلبخواه شاعر
• شعر سپید یا شاملویی: بدون وزن عروضی و دارای آهنگ و قافیه / قافیه: بدون جایگاه مشخص و به دلخواه شاعر / آهنگ: موسیقی ساخته شده از خوانش ترکیب واژه‌ها و سطرهای شعر
• شعر موج نو: بدون وزن، بدون آهنگ و بدون قافیه / صرفاً تصویرهای شاعرانه با کلمات

در ادامه برای هرکدام از این سه نوع شعر نو، مثالی آورده‌ایم که آن‌ها را بهتر درک کنید و ویژگی‌های هرکدام را بهتر بشناسید.

مثال شعر آزاد یا نیمایی

در کادر زیر نمونه‌ای از شعر آزاد را از اشعار «فریدون مشیری» آورده‌ایم. همانطور که مشاهده می‌کنید سطرهای این شعر مانند مصراع شعرهای کلاسیک با هم برابر نیست. رکن عروضی این شعر نیز «مفاعیلن» است اما در سطرهای مختلف به یک میزان تکرار نشده است. برای مثال، وزن عروضی سطر اول این شعر، «مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن» و وزن عروضی سطر سوم آن، «مفاعیلن مفاعیلن» است. درصورتی‌که در اشعار کلاسیک تعداد پایه‌های آوایی در همه مصراع‌های یک شعر با هم برابر است.

مثال شعر سپید

بخشی از یکی از اشعار سپید «سهراب سپهری» را در کادر زیر آورده‌ایم. همانطور که مشاهده می‌کنید، این شعر دارای وزن عروضی نیست اما نحوه چینش هجاها و واژه‌های آن به‌گونه‌ای است که در هنگام خواندن شعر، یک موسیقی درونی جریان دارد.

مثال شعر موج نو

در کادر زیر یکی از اشعار موج نو «احمدرضا احمدی» را آورده‌ایم. این اشعار نه وزن عروضی، نه موسیقی دورنی و نه قافیه دارند اما شاعر با ساختن تصویرهای شاعرانه آن را خلق کرده است.

تا اینجا بررسی کردیم وضعیت شعر در ادبیات معاصر چیست و در ادامه مطلب ادبیات جهان معاصر را بررسی می‌کنیم.

ادبیات معاصر جهان

تا اینجا دانستیم ادبیات معاصر چیست و بیشتر با ویژگی‌های آثار ادبی فارسی معاصر آشنا شدیم. ادبیات معاصر در جهان به آثاری ادبی می‌گوییم که از اواسط قرن بیستم تا به امروز آفریده شده‌اند. از ویژگی‌های ادبیات معاصر جهان، تمرکز بر مسائل اجتماعی و سیاسی، جهانی شدن و تأثیرات فناوری بر زندگی است. از مهم‌ترین مضمون‌های این آثار ادبی معاصر در جهان نیز باید به هویت، فناوری و… اشاره کنیم. در این بخش ویژگی‌های ادبی معاصر جهان را معرفی می‌کنیم و در ادامه نیز، ادبیات معاصر کشورهایی مانند روسیه و افغانستان و ادبیات عرب را بررسی کرده‌ایم.

پیشنهاد می‌کنیم برای یادگیری ادبیات معاصر جهان و تماشا و تحلیل نمونه‌های آن، فیلم آموزش ادبیات فارسی پایه دوازدهم در فرادرس را تماشا کنید. لینک این  آموزش را در کادر پایین آورده‌ایم.

ویژگی های ادبیات معاصر جهان

در فهرست زیر، ویژگی‌های ادبیات معاصر در جهان را به‌طور کامل آورده‌ایم.

• غلبه فضای اجتماعی: آثار ادبی معاصر در جهان، انعکاس‌دهنده اوضاع اجتماعی و سیاسی جهان هستند. برای مثال مبارزه با نژادپرستی، نابرابری‌های جنسیتی و استبداد یکی از موضوعات مهم در ادبیات معاصر است.
• شخصیت‌محور بودن: برخلاف آثار ادبی کلاسیک که بر وقایع و حوادث تمرکز داشتند، تمرکز ادبیات معاصر در جهان، بر شخصیت‌ها و توصیف حالات روحی و پیچیدگی‌های اخلاقی، روانی، انسانی و.. آن‌ها است.
• صداها و دیدگاه‌های متنوع: به دلیل همه‌گیرتر شدن ادبیات و عامی‌تر شدن نویسندگان، برخلاف ادبیات کلاسیک که معمولاً در دست طبقه‌هایی خاص بود، در ادبیات معاصر شاهد تنوع و گوناگونی در نگاه به مسائل مختلف هستیم.
• تکنیک‌های تجربی و نو: مانند استفاده از روایان غیرقابل اعتماد، خطوط زمانی غیرخطی که از روش‌های نوآورانه در ادبیات هستند.

نمونه های ادبیات معاصر جهان

نمونه‌هایی از نویسندگان، کتاب‌ها و… در ادبیات معاصر را در فهرست زیر، آورده‌ایم.

• رمان‌ها: «بربادرفته»، «بینوایان»، «ناطوردشت»، «غرور و تعصب»
• نویسندگان مشهور معاصر جهان: هاروکی موراکامی (Haruki Murakami)، جی. کی. رولینگ (J. K. Rowling)، مارگارت اتوود (Margaret Atwood)
• ژانرها: رمان، شعرها نو، رمان های گرافیکی، وبلاگ‌نویسی
• جنبش‌های ادبی: رئالیسم جادویی، سورئالیسم

در این بخش در ابعاد جهانی بررسی کردیم ویژگی‌های ادبیات معاصر چیست و در ادامه مطلب به بررسی جزئی‌تر آثار ادبی چند کشور خاص می‌پردازیم.

ادبیات معاصر افغانستان

آثار ادبی که نویسندگان و شاعران افغانستانی بعد از استقلال افغانستان و به‌طور ویژه از قرن بیستم به بعد تولید کردند را ادبیات معاصر افغانستان می‌دانیم. ادبیات معاصر افغانستان کاملاً تحت تأثیر تحولات اجتماعی و سیاسی و جنگ‌های داخلی و خارجی این کشور است. نویسندگان و شعرا، این آثار ادبی را به زبان فارسی دری و پشتو می‌نویسند یا می‌سرایند. «خالد حسینی»، «حمیرا قادری»، «رهنورد زریاب»، «عتیق رحیمی»، «زهره اسماعیلی» و «معصومه کوثری» از نویسندگان معاصر افغانستانی هستند. «واصف باختری»، «اطیف ناظمی»، «رحیم الهام»، «نادم قیصاری»، «بارق شفیعی» و «یوسف آیینه» نیز از شاعران نوگرای ادبیات معاصر در افغانستان هستند.

ادبیات معاصر روسیه

آثار ادبی تولید شده در قرن بیستم به بعد در روسیه را ادبیات معاصر روسیه محسوب می‌کنیم. از مضامین این آثار، تاریخ، سیاست، زندگی روزمره و هویت است. ویژگی‌های آثار ادبی معاصر روسیه نیز موادری مانند ساده‌نویسی، گرایش به زبان محاوره، تمرکز بر وقایع و حوادث معاصر، تنوع موضوعی، تأثیر گرفتن از ادبیات کلاسیک و افزایش حضور زنان ادیب اشاره کنیم. «ویکتور پلوین» (victor pelevin)، «لیودمیلا اولیتسکایا» (lyudmila ulitskaya) و «بوریس آکونین» (Boris Akunin) از مشهورترین ادبیان معاصر روسیه هستند.

ادبیات معاصر عرب

آثار عربی ادبی که از اواخر قرن نوزدهم تا امروز نوشته یا سروده شده‌اند را در دسته ادبیات معاصر عرب قرار می‌دهیم. شکل‌گیری ادبیات معاصر عرب، تحت تأثیر عواملی مانند بیداری عربی، استعمار، ملی‌گرایی و تحولات اجتماعی و سیاسی بوده است. از مهم‌ترین ویژگی‌های ادبیات معاصر عرب باید به تنوع قالب (شعر، نمایشنامه، رمان، داستان کوتاه و…)، تنوع مضامین، تأثیر گرفتن از ادبیات غربی و مکاتب ادبی آن و نوآوری در سبک و زبان اشاره کنیم. «محمود درویش (شاعر فلسطینی)»، «نجیب محفوظ (نویسنده مصری)»، «غادة السمان (نویسنده سوری)» و «نوال السعداوی (نویسنده مصری)» از مشهورترین ادیبان معاصر در ادبیات عرب هستند.

سوالات متداول درباره ادبیات معاصر

تا اینجا دانستیم ادبیات معاصر چیست و چه ویژگی‌هایی دارد. در این بخش، پرتکرارترین سؤالات درباره ادبیات معاصر را پاسخ می‌گوییم. برای آشنایی بیشتر با ادبیات معاصر و بررسی نمونه‌های آن، پیشنهاد می‌كنیم فیلم آموزش در فرادرس را تماشا کنید. لینک این آموزش را در کادر پایین آورده‌ایم.

ادبیات کلاسیک چیست؟

ادبیات کلاسیک یا سنتی به همه آثار ادبی می‌گوییم که در دوران پیش از دوره معاصر نوشته و سروده شده‌اند. در هر زبان و فرهنگی، ادبیات کلاسیک مشخصات خاص خود را دارد. برای مثال غالب بودن نظم بر نثر و بسامد بیشتر آن، یکی از ویژگی‌های مهم ادبیات کلاسیک فارسی است. همچنین زیاد بودن آرایه‌های ابی در شعر و نثر نیز از دیگر ویژگی‌های ادبیات کلاسیک فارسی است.

ادبیات معاصر پارسی

منظور از ادبیات معاصر پارسی نیز همان ادبیات معاصر فارسی و آثاری است که در زمان معاصر و به زبان فارسی نوشته یا سروده شده‌اند.

گرایش ادبیات معاصر چیست؟

این گرایش یکی از انواع گرایش‌های تخصصی رشته ادبیات در مقطع کارشناسی ارشد است. در این گرایش به بررسی جریان‌های فکری و ادبی دوره معاصر، متون و اشعار معاصر، شاعران و نویسندگان معاصر و… می‌پردازند. یعنی تحلیل همه سبک‌های ادبی و ادبای دوره مشروطه به بعد با بررسی نمونه‌های آن‌ها، مخصوص گرایش ادبیات معاصر است. در فهرست زیر برخی از دورس و واحدهای این رشته را آورد‌ه‌ایم.

• جریان شناسی شعر معاصر فارسی
• جریان شناسی نثر معاصر فارسی
• تحلیل متون نثر فارسی
• تحلیل متون شعر فارسی
• سیر تحقیقات ادبی معاصر فارسی
• تطور متون نثر فارسی
• تطور متون شعر فارسی
• نظریه‌ها و نقد ادبی
• متون نثر و نظم عربی
• بلاغت کاربردی
• مطالعه تخصصی ادبیات مشروطه
• ادبیات انقلاب اسلامی
• ادبیات عامه و تأثیر آن بر ادبیات معاصر فارسی
• مبانی قصه نویسی
• طنز و طنزنویسی معاصر فارسی

منظور از ادبیات معاصر چیست؟

منظور از ادبیات معاصر هر اثر ادبی است که به طور کلی از قرن نوزدهم و بیستم میلادی به بعد و به طور خاص در ایران از زمان مشروطه به بعد نوشته یا سروده شده است. این آثار از نظر فرم و محتوا با ادبیات کلاسیک یعنی آثار ادبی پیش از خود، تفاوت‌هایی جزئی یا کلی دارند.

مقاله در مورد ادبیات معاصر ایران وجود دارد؟

پژوهشگران در دوران معاصر مقاله‌های زیادی راجع به ادبیات معاصر ایران نوشته‌اند. در فهرست زیر برخی از مقاله های در مورد ادبیات معاصر ایران را آورده‌ایم. با مطالعه این مقالات می‌توانید از آن‌ها برای شناخت جنبه‌های گوناگون ادبیات معاصر و همچنین انجام تحقیقات خود استفاده کنید.

• «افق‌های ادبیات داستانی معاصر فارسی از آغاز تا جنگ جهانی اول»، حسین‌علی قبادی، پژوهش‌های ادبی، شماره یکم، ۱۳۸۲
• «نگاهی به خاطره‌نویسی و مقایسه آن با زندگی‌نامه و سفرنامه»، محمدرضا ایروانی، ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، شماره هشتم، ۱۳۸۶
• «نوتاریخ‌گرایی در ادبیات معاصر ایران»، ناهید حجازی، ویژه‌نامه فرهنگستان، شماره بیستم، ۱۳۹۹
• «تأثیر مکتب‌های فلسفی و ادبی اروپا بر ادبیات معاصر ایران»، حسین ابادیان، پژوهشنامه مکتب‌های ادبی، شماره هشتم، ۱۳۹۸
• «بررسی ساختار نوین ادبیات معاصر»، حسین اشرف‌زاده، مطالعات شهریار پژوهی، سال اول، شماره ششم، ۱۳۹۴
• «بازتاب و بن‌مایه‌های جامعه شناختی و اجتماعی شعر در ادب معاصر در مقایسه با سایر ادوار شعر فارسی»، محمدرضا حصارکی و مهین خطیب‌نیا، پژوهش‌های جامعه شناختی، شماره سوم، ۱۴۰۰

ادبیات معاصر به انگلیسی چه می‌شود؟

ادبیات معاصر به انگلیسی «Contemporary literature» است.

نمونه سؤال ادبیات معاصر

حال که یاد گرفتیم ادبیات معاصر چیست و با ویژگی ها، موضوعات و انواع آن آشنا شدید، می‌توانید در آزمون زیر شرکت کنید. این آزمون که یک تمرین برای تثبیت یادگیری است، از ده پرسش چهارگزینه‌ای تشکیل شده است. برای پاسخ به هر سؤال، گزینه درست مورد نظر خود را انتخاب و روی آن کلیک کنید. سپس با کلیک بر «مشاهده گزینه صحیح»، پاسخ درست آن سؤال را مشاهده کنید. با ثبت هر یک پاسخ درست، یک امتیاز دریافت می‌کنید و امتیاز نهایی خود را در پایان آزمون یعنی بعد از ثبت پاسخ همه پرسش‌ها و با کلیک بر گزینه «دریافت جواب آزمون» مشاهده خواهید کرد.

جمع بندی ادبیات معاصر فارسی

در این مطلب از مجله فرادرس یاد گرفتیم ادبیات معاصر چیست و با ویژگی های سبک معاصر در ادبیات ایران و جهان آشنا شدیم. همچنین ویژگی‌ها و نمونه‌های شعر معاصر و ادبیات داستانی معاصر را معرفی کردیم. معرفی کتاب های ادبیات معاصر و مقاله در مورد ادبیات معاصر نیز از دیگر مباحث ای مطلب بود. در پایان نیز، سؤالاتی چهارگزینه‌ای قرار دادیم تا با پاسخ دادن به آن‌ها میزان یادگیری خود را بسنجید.