1

در دل تالاب‌های مرطوب جنوب شرقی آمریکا، درختان سرو باتلاقی با وقار و استواری قد علم کرده‌اند. این درختان بلند که به زانوهای برجسته و پایه‌های پهن خود معروف هستند، نه تنها در این باتلاق‌ها حضور دارند بلکه هویت آن‌ها را شکل می‌دهند.

درختانی که تاریخ را زنده نگه داشته‌اند

درختان سرو باتلاقی هزاران سال است که در برابر سیلاب‌ها، خاک ضعیف و رطوبت بی‌امان دوام آورده‌اند. اما این داستان بقا، بدون چالش نبوده و امروزه این درختان با تهدیدات متعددی روبرو هستند.

درختانی که رازهای زمین را در خود پنهان کرده‌اند

دانشمندان دانشگاه فلوریدا آتلانتیک با همکاری دانشگاه لین، دانشگاه جورجیا، اداره منابع طبیعی جورجیا و موزه تاریخ طبیعی جورجیا، به تازگی یک خط زمانی باستانی را در دهانه رودخانه آلتاماها در ایالت جورجیا کشف کرده‌اند.

در این مکان، بقایای فسیل‌نشده درختان سرو باتلاقی پیدا شد؛ بقایای جنگلی که زمانی سرسبز و پررونق بود اما با گذر زمان در میان گل و لای مدفون شده است.

برای درک واکنش این درختان به تغییرات اقلیمی گذشته، دانشمندان با استفاده از روش رادیوکربن، حلقه‌های رشد درختان را بررسی کردند. این حلقه‌ها همچون صفحات یک دفتر خاطرات طبیعی، اطلاعات دقیقی از شرایط محیطی هر ساله را ثبت کرده‌اند.

تغییری ناگهانی در سال ۵۰۰ میلادی

افت چشمگیر طول عمر درختان

بررسی‌های علمی نشان داد که قبل از سال ۵۰۰ میلادی، درختان سرو باتلاقی در این منطقه به طور متوسط بیش از ۴۷۰ سال عمر می‌کردند. اما پس از آن، متوسط طول عمر این درختان به حدود ۱۸۶ سال کاهش یافت.

رشد سریع؛ یک زنگ خطر

همزمان با این کاهش طول عمر، سرعت رشد درختان افزایش یافت. در نگاه اول شاید رشد سریع، نشانه‌ای مثبت به نظر برسد اما درختانی که سریع رشد می‌کنند معمولاً ساختار ضعیف‌تری دارند و تحت استرس بیشتری قرار می‌گیرند.

ارتباط با رویداد اقلیمی وندال مینیموم

این تغییرات با یک رویداد اقلیمی مهم به نام «وندال مینیموم» همزمان بود. این دوره، یک بازه سرد جهانی بود که احتمالاً بر اثر فوران‌های آتشفشانی و شاید برخورد یک دنباله‌دار به وجود آمد.

این تحولات، جو زمین و به تبع آن، اکوسیستم‌های مختلف را دگرگون کرد. با سرد شدن سیاره، درختان سرو باتلاقی که پیش از این مقاوم بودند، شروع به تجربه عمرهای کوتاه‌تر و شکننده‌تر کردند.

دکتر کاترین جی. ناپورا، نویسنده ارشد این مطالعه گفت:
«آخرین درختان کهنسال یافت شده در این منطقه، در زمان وقوع یک رویداد اقلیمی بزرگ دیگر یعنی عصر یخبندان کوچک، از بین رفتند.»

پیامدهای ماندگار تغییرات اقلیمی

او افزود:
«یافته‌های ما نشان می‌دهد که اثرات موضعی تغییرات اقلیمی می‌تواند برای مدت‌های طولانی ادامه داشته باشد؛ به ویژه برای جنگل‌های ساحلی که در برابر بادهای شدید، نفوذ آب شور و بالا آمدن سطح دریا بسیار آسیب‌پذیر هستند.»

چه چیزی باعث این تغییر شد؟

عدم دخالت انسانی

جالب اینجاست که در محل کشف، هیچ نشانه‌ای از آتش‌سوزی، فعالیت انسانی یا قطع درختان دیده نشد. یعنی علت این تغییرات، کاملاً طبیعی بوده است.

عدم بازگشت طول عمر پیشین

نکته قابل توجه این است که درختان حتی پس از قرن‌ها نتوانستند به طول عمر پیشین خود بازگردند. ناپورا توضیح داد:
«این تغییر یک اختلال موقت نبود؛ حتی پس از قرن‌ها، درختان هرگز به طول عمر قبلی خود نرسیدند و در واقع طول عمر آن‌ها همچنان در حال کاهش بود.»

عوامل احتمالی دیگر

دانشمندان معتقدند که شرایط ساحلی ممکن است بی‌ثبات‌تر شده باشد؛ طوفان‌های بیشتر، افزایش شوری و الگوهای نامنظم سیلاب می‌توانند از جمله عوامل باشند. همچنین، در دوره‌های خشک، احتمال رشد آفات مانند کنه‌ها افزایش می‌یابد که استرس بیشتری به درختان وارد می‌کند.

سرو باتلاقی؛ نگهبانان طبیعی تاریخ اقلیم

مطالعه دقیق روی ۹۵ درخت

در این پژوهش، ۹۵ درخت فسیل‌نشده سرو باتلاقی از منطقه حفاظت‌شده آلتاماها مورد بررسی قرار گرفتند. این درختان که قرن‌ها در زیر زمین مدفون بودند، طی عملیات‌های نگهداری زمین کشف شدند.

وضعیت بسیار خوب این درختان مدفون، به دانشمندان این امکان را داد که رشد آن‌ها را با دقت و بدون دخالت عوامل محافظتی مدرن بررسی کنند.

ثبت‌نامی زنده از تاریخ اقلیم

ناپورا اظهار داشت:
«این درختان باستانی نه تنها باعث شگفتی می‌شوند بلکه به عنوان بایگانی‌های طبیعی عمل می‌کنند و به دانشمندان کمک می‌کنند بفهمند که درختان چگونه در برابر رویدادهای اقلیمی گذشته دوام آورده‌اند و در برابر تغییرات اقلیمی امروزی چه سرنوشتی ممکن است داشته باشند.»

بازماندگان امروزی

جالب است بدانید که هنوز هم در بخش‌هایی از جنوب شرقی آمریکا، درختان زنده سرو باتلاقی با قدمتی بین ۸۰۰ تا ۲۶۰۰ سال وجود دارند. این درختان، بازماندگان نادری از جنگل‌های کهنسال باتلاقی هستند که تغییرات گسترده محیطی را تاب آورده‌اند.

زمین؛ داستانی نوشته شده در دل چوب

هرچند وندال مینیموم یک یخبندان سراسری نبوده، اما اثرات آن در بسیاری از نقاط جهان احساس شده است. سرو باتلاقی، دیدگاهی منحصربه‌فرد درباره تأثیرات گسترده این تغییرات بر اکوسیستم‌ها ارائه می‌دهد؛ تأثیراتی که قرن‌ها باقی می‌مانند.

ناپورا توضیح داد:
«حلقه‌های درختان سرو باتلاقی همچون یادداشت‌های روزانه طبیعت هستند که سال به سال و فصل به فصل نوشته شده‌اند و نشان می‌دهند که حتی تغییرات آهسته می‌توانند مسیر زندگی را تغییر دهند.»

او افزود:
«این درختان با ایستادگی آرام خود، هم هشداری هستند و هم درسی برای ما؛ اینکه جهان بسیار به هم پیوسته‌تر از آن چیزی است که تصور می‌کنیم و داستان زمین تنها در تاریخ‌های مکتوب ثبت نشده بلکه در دل چوب‌ها، چشم‌اندازها و موجودات زنده حک شده است.»

میراث زنده طبیعت

«زندگی گذشته، در تنه‌های این درختان باستانی همچنان جریان دارد و به ما یادآوری می‌کند که تغییرات محیطی – چه طبیعی و چه ناشی از فعالیت‌های انسانی – اثری ماندگار دارند که ما تازه در حال درک آن هستیم.»

در دنیایی که هر روز با عدم قطعیت‌های بیشتری روبرو می‌شویم، این درختان تنها بازمانده نیستند؛ آن‌ها روایت‌گران تاریخ هستند و ما تازه یاد گرفته‌ایم که چگونه به داستان‌شان گوش بسپاریم.

این مطالعه کامل در نشریه Proceedings of the National Academy of Sciences منتشر شده است.