01 اردیبهشت 1404 ساعت 16:44
قدیمی‌ترین دستور پخت جهان چیست؟ با لوح‌های بابلی ۴۰۰۰ ساله، چالش‌های رمزگشایی و منوی شگفت‌انگیز آشپزی بین‌النهرین باستان آشنا شوید.
با وجود فراوانی منابع آشپزی امروزی مانند ویدیوها، وبلاگ‌ها و کتاب‌ها، عشق به آشپزی ریشه‌ای بسیار قدیمی در تاریخ بشر دارد که شواهد باستان‌شناسی نیز آن را تأیید می‌کند. اما برخلاف دوران ما که همه چیز ثبت می‌شود، در گذشته‌های دور دانش و هنر آشپزی بیشتر به صورت شفاهی و سینه به سینه منتقل و به ندرت نوشته می‌شد. پس شاید برایتان جالب باشد که قدیمی‌ترین دستور پخت مکتوب جهان را بدانید.
قدیمی‌ترین دستور پخت مکتوب جهان چیست؟
پاسخ این سوال ما را به یکی از کهن‌ترین تمدن‌های بشری می‌برد، هرچند دستور پخت‌هایشان با آنچه امروز می‌شناسیم تفاوت‌هایی اساسی دارد. این میراث ارزشمند نه از ایران باستان، بلکه از تمدن بابل در بین‌النهرین به دست ما رسیده است.
شاید امروزه تشخیص یک دستور پخت ساده به نظر برسد، اما برای باستان‌شناسان، شناسایی دستورهای آشپزی در متون کهن یک چالش بزرگ است. فارل موناکو، متخصص نان‌های روم باستان توضیح می‌دهد که دستور پخت به شکل امروزی (با وزن و اندازه‌گیری دقیق) اختراعی نسبتا مدرن است و در چند صد سال اخیر رایج شده است. در دوران باستان دستور تهیه غذاها اغلب فاقد این جزئیات بود.
علاوه بر این تشخیص مرز بین دستور پخت و نسخه‌های پزشکی دشوار است، زیرا بسیاری از ترکیبات دارویی باستانی شامل مواد خوراکی بودند. اگر به این موارد مشکل ترجمه‌نشدن برخی کلمات باستانی و یا اشاره به موادی که دیگر وجود ندارند را اضافه کنیم، می‌فهمیم که چرا شناسایی یک دستور آشپزی ۴۰۰۰ ساله کار ساده‌ای نیست.
رمزگشایی از آشپزی ۴۰۰۰ ساله بین‌النهرین
در اوایل قرن بیستم چهار لوح گلی بابلی که قدمتشان به حدود ۱۷۳۰ سال پیش از میلاد می‌رسید، به دانشگاه ییل رسیدند. این لوح‌ها که به خط میخی نوشته شده بودند از جنوب عراق امروزی (مهد تمدن بابل) آمده بودند.
سال‌ها طول کشید تا این لوح‌ها رمزگشایی شوند. در ابتدا حتی زمانی که پژوهشگری به نام مری هاسی در سال ۱۹۴۵ احتمال داد که این‌ها دستور پخت باشند، همکارانش باور نکردند و آن‌ها را ترکیبات دارویی یا کیمیاگری پنداشتند.
گویکو بارجاموویچ، آشورشناس دانشگاه ییل توضیح می‌دهد که چون آشپزی عمدتا دانشی زنانه و شفاهی بود که نسل به نسل منتقل می‌شد، بسیاری از محققان باور نداشتند که دستور پخت مکتوبی از دوران بین‌النهرین وجود داشته باشد.
سرانجام در دهه ۱۹۸۰ باستان‌شناس فرانسوی به نام ژان بوترو تأیید کرد که این لوح‌های بابلی دستور پخت غذا هستند. اما او غذاهای توصیف‌شده را غیرقابل خوردن دانست.
تا اینکه اخیرا تیمی میان‌رشته‌ای به سرپرستی بارجاموویچ در دانشگاه هاروارد با وجود آسیب‌دیدگی این لوح‌ها و کلمات نامفهوم آن‌ها موفق به ترجمه و حتی بازآفرینی برخی از این دستورها، یعنی قدیمی‌ترین دستور پخت های شناخته‌شده جهان شدند.
منوی ۴۰۰۰ ساله بابلی‌ها چه بود؟
این دستورهای پخت شامل طیف وسیعی از غذاها بودند: از انواع آبگوشت‌ها و حدود ۲۵ نوع خورش مختلف (شامل گیاهی و گوشتی) گرفته تا خوراک‌هایی چون پای شکم‌پر تهیه شده با گوشت پرندگان و همچنین گندم سبز.
نکته قابل تامل، استفاده از مواد آشنایی مثل گوشت بره و گشنیز (شبیه به آشپزی امروزی عراق) در کنار مواد اولیه کاملا عجیب و نامتعارفی مانند خون و گوشت پخته جوندگان است.
این دستورها اغلب فاقد جزئیات کافی و بسیار خلاصه بودند. مثلا در یکی از آن‌ها تمام راهنما به این چند جمله محدود می‌شود: «از گوشت استفاده کنید. آب آماده کنید. نمک نرم، نان جو خشک، پیاز، موسیر ایرانی و شیر اضافه کنید. تره فرنگی و سیر را له کرده و اضافه کنید.»
میراثی منحصربه‌فرد از تاریخ غذا
این لوح‌های بابلی، قدیمی‌ترین دستور های پخت غذا در جهان هستند که مکتوب شده‌اند و به تعبیر بارجاموویچ «جزیره‌ای کوچک از دانش درباره سنت‌های آشپزی یک مکان و زمان خاص» را به ما عرضه می‌کنند.
مطالعه این دستورهای باستانی نه‌تنها به ما کمک می‌کند تا ارزش غذای خود را بهتر درک کنیم، بلکه نقش محوری و فرهنگی غذا در طول تاریخ بشر را آشکار می‌سازد و نشان می‌دهد که چگونه ذائقه‌ها و روش‌های آشپزی طی هزاران سال تکامل یافته‌اند.
source