همه کسب و کارها به‌دنبال راهی برای متمایز شدن در صحنه رقابتی هستند. به همین منظور برای بررسی کامل رقبا و وضعیت خود در بازار روش‌های تحلیلی مختلفی را به‌کار می‌برند. تحلیل SWOT یکی از انواع ساده روش‌های تحلیلی است که برای شناسایی نقاط قوت و ضعف، فرصت‌ها و تهدید‌های پیش روی کسب و کار و با هدف ایجاد یک برنامه استراتژیک یا نقشه راه برای کسب و کار انجام می‌شود. استفاده از این روش، جهت‌گیری آینده یک شرکت یا سازمان را برای حرکت موثر و هدفمند در صحنه رقابت مشخص می‌کند. در این مطلب از مجله فرادرس ابتدا می‌آموزیم که تحلیل SWOT چیست و چه اهمیتی دارد. سپس نحوه تنظیم آن را برای کسب و کارها در هفت مرحله همراه دو مثال از شرکت‌های بزرگ بین‌المللی تشریح می‌کنیم.

تحلیل SWOT چیست؟

تحلیل «SWOT» یا «سوات» روشی برای شناسایی «نقاط قوت» (Strengths)، «نقاط ضعف» (Weaknesses)، «فرصت‌ها» (Opportunities) و «تهدیدها» (Threats) در یک کسب و کار است که با هدف بررسی موقعیت رقابتی آن و توسعه برنامه‌ریزی‌های استراتژیک استفاده می‌شود. این تحلیل، ارزیابی کاملی را در مورد عوامل داخلی و خارجی تاثیرگذار بر کسب و کار و همچنین پتانسیل فعلی و آینده فعالیت آن ارائه می‌دهد.

روش SWOT به‌عنوان یک راهنما، نگاهی واقع‌بینانه و ساده به وضعیت موجود کسب و کار یعنی ضعف‌ها و پتانسیل‌ها، همچنین فرصت‌های رقابتی و ریسک‌های محیطی اثرگذار بر آن دارد. فیلم آموزش ماتریس سوات برای تحلیل استراتژیک کسب و کار در فرادرس، منبع بسیار مناسبی برای شروع است. لینک این فیلم در ادامه آورده شده است.

با استفاده از داده‌‌های مربوط به تحلیل SWOT می‌توان کسب و کار را به سمت استراتژی‌هایی هدایت کرد که احتمال موفقیت در آن‌ها بالاتر است. این روش برای اولین بار به منظور ارزیابی کسب و کارها مورد استفاده قرار گرفت. اما در حال حاضر بسیاری از سازمان‌های دولتی و غیرانتفاعی و همچنین سرمایه‌گذاران آن را برای تصمیم‌گیری‌ در فعالیت‌های خود به‌کار می‌برند. کسب و کارها نیز معمولا از این روش تحلیلی در موقعیت‌های زیر بهره می‌برند:

• پیش از اجرای هر تغییر بزرگ در کسب و کار
• هنگام طراحی و عرضه محصول یا خدمت جدید به بازار
• برای شناسایی فرصت‌های رشد و پیشرفت در کسب و کار
• اطلاع از نمای کلی فعالیت و بررسی آن از جنبه‌های مختلف

با استفاده از این روش در هر یک از این موارد می‌توان برنامه‌ریزی‌های دقیق‌تری را برای رسیدن به اهداف تعیین شده انجام داد.

اجزای اصلی تحلیل SWOT چیست؟

عبارت SWOT مخفف حروف اول چهار کلمه انگلیسی زیر است.

• «Strengths» یا نقاط قوت
• «Weaknesses» یا نقاط ضعف
• «Opportunities» یا فرصت‌ها
• «Threats» یا تهدیدها

هر یک از این کلمات به‌عنوان اجزای اصلی مورد استفاده در تحلیل، در کنار هم تصویری از موقعیتی که کسب و کار در حال حاضر در آن قرار دارد و همچنین مسیر رسیدن به مرحله بعدی فعالیت و در نهایت تدوین استراتژی را ترسیم می‌کنند. برای استفاده کاربردی از این اجزا، مشاهده فیلم آموزش ماتریس SWOT برای تحلیل استراتژیک کسب و کار از فرادرس را به شما پیشنهاد می‌کنیم. با کلیک روی کادر زیر می‌توانید به این آموزش دسترسی داشته باشید.

حال در این بخش با بررسی دقیق‌تر اینکه تاثیر شناسایی هر یک از اجزای چهارگانه تحلیل SWOT چیست، نقش این ابزار در فراهم کردن زمینه بهبود فعالیت کسب و کارها را بررسی می‌کنیم.

نقاط قوت

نقاط قوت توصیفی از پتانسیل‌ها، برتری‌ها و دلیل تمایز کسب و کار نسبت به رقبا است. به‌عبارتی همه آن حوزه‌هایی که شرکت در آن عملکرد خوبی را از خود نشان می‌دهد، در این حوزه قرار می‌گیرند. داشتن یک برند قوی، باشگاه مشتریان وفادار، فناوری منحصر به‌فرد، پرسنل خلاق یا گردش مالی قوی همگی نمونه‌هایی از نقاط قوت هستند. شناسایی و تحلیل این پتانسیل‌ها به مدیران و بنیان‌گذاران کمک می‌کند تا دید مناسبی در مورد بخش‌های تاثیرگذار فعالیت خود به‌دست آورند. برای شناسایی نقاط قوت، می‌توانیم پاسخ سوالات زیر را در کسب و کار خود بررسی کنیم.

• چه فعالیتی را خوب یا حتی بهتر از رقبا انجام می‌دهیم؟
• چه چیزی در کسب و کار منحصر به فرد است؟
• از نظر مخاطب هدف چه چیزی در کسب و کار برجسته و خاص است؟
• کدام ویژگی کسب و کار باعث برتری ما و شکست رقبا در بازار می‌شود؟

بررسی مثال

عبارت زیر می‌تواند نمونه‌ای از یک نقطه قوت در شرکت خدمات پشتیبانی فروش آنلاین بلیط به مشتریان باشد.

«ما خدمات پشتیبانی در بالاترین سطح جهانی را به مشتریان خود ارائه می‌دهیم. شاخص وفاداری مشتریان ما میانگین امتیاز ۹۰ را دارد که نسبت به امتیاز ۷۰ رقبا بالاتر است».

نقاط ضعف

نقاط ضعف، نکات یا موضوعاتی در کسب و کار هستند که به‌عنوان مانعی در مسیر فعالیت مناسب و بهینه آن محسوب می‌شوند. برندسازی ضعیف، میزان بدهی بالا، کمبود نقدینگی، تجهیزات ناکافی، کمبود پرسنل متخصص همگی نمونه‌هایی از نقاط ضعف هستند. شناسایی و تحلیل این موارد، نقطه شروعی برای بهبود فعالیت شرکت است. برای شناسایی و تحلیل دقیق‌تر نقاط ضعف می‌توانیم پاسخ سوالات زیر را بررسی کنیم.

• کدام بخش یا فعالیت کسب و کار عملکرد ضعیفی دارد و علت آن چیست؟
• عملکرد چه بخشی از کسب و کار را می‌توانیم بهبود دهیم؟
• داشتن چه منابعی (مالی، انسانی، تجهیزاتی) می‌تواند عملکرد شرکت را بهتر کند؟
• نسبت به رقبای خود در چه وضعیت و رتبه‌ای قرار داریم؟

بررسی مثال

عبارت زیر نمونه‌ مناسبی از یک نقطه ضعف در فروشگاه اینترنتی است.

«بازدید وب سایت ما به دلیل کمبود سرمایه برای بازاریابی پایین است. این موضوع تراکنش‌های مالی شرکت از طریق اپلیکیشن موبایل را کاهش می‌دهد»

فرصت‌ها

فرصت‌ها عوامل بیرونی در محیط کسب و کار هستند که مزیت رقابتی قوی‌تری را برای شرکت فراهم می‌کنند. این بخش شامل نقاط ضعف قابل بهبود در شرکت یا نکاتی است که در بازار مورد توجه قرار نگرفته‌اند. به عنوان مثال اگر کشوری تعرفه‌های وارداتی خود را کاهش دهد، خودروسازان می‌توانند میزان فروش و سهم خود را در بازارهای جدید افزایش دهند. برای شناسایی فرصت‌ها می‌توانیم از سوالات زیر استفاده کنیم.

• از چه منابعی می‌توانیم برای بهبود نقاط ضعف کسب و کار استفاده کنیم؟
• آیا در بازار مرتبط با فعالیت کسب و کار، شکافی وجود دارد؟
• اهداف تجاری یکساله کسب و کار چیست؟
• رقبای کسب و کار چه خدمات یا محصولاتی را به بازار عرضه نمی‌کنند؟
• چه گروه از مخاطبان جدید برای عرضه محصولات در بازار وجود دارد؟

بررسی مثال

عبارت زیر نمونه‌ای از یک فرصت برای کمپین بازاریابی شرکتی فرضی است.

«برای بهتر دیده شدن برند شرکت، کمپین‌های تبلیغاتی مختلفی را در یوتیوب، فیس‌بوک و اینستاگرام اجرا خواهیم کرد».

تهدیدها

تهدیدها عوامل محیطی هستند که پتانسیل آسیب رساندن به کسب و کار را دارند. باید توجه کنیم که تهدیدها بر خلاف نقاط ضعف، بیرونی و خارج از کنترل هستند. به عنوان مثال تورم و افزایش هزینه مواد اولیه، جنگ، سیاست‌گذاری‌های اقتصادی، تغییرات فناوری یا صنعت، بیماری‌های همه‌گیر جهانی یا خشکسالی نمونه‌هایی از تهدیدها به‌حساب می‌آیند. برای شناسایی این موارد می‌توانیم از سوالات زیر استفاده کنیم.

• چه تغییراتی در صنعت باعث نگرانی است؟
• چه روندهای جدیدی در بازار رقابتی وجود دارد؟
• چه رقبایی در بازار وجود دارند و سهم آن‌ها چقدر است؟
• رقبای کسب و کار در چه حوزه‌ای بهتر از ما عمل می‌کنند؟
• آیا مقررات، سیاست‌ها یا بحران‌های خاصی در کشور یا جهان وجود دارد که می‌تواند به کسب و کار لطمه بزند؟

بررسی مثال

عبارت زیر، نمونه‌ای از تهدید در کسب و کار فرضی فعال در حوزه تجارت الکترونیک است.

«فعالیت رقیب جدید و قدرتمند طی ماه آینده، می تواند مشتریان ما را کاهش دهد».

ماتریس SWOT چیست؟

برای پیاده‌سازی اجزای SWOT از یک ماتریس مربعی به عنوان ابزاری تصویری استفاده می‌کنند. این ماتریس، مربعی چهار بخشی است که در هر کدام از بخش‌های آن، یکی از اجزای اصلی را می‌نویسیم. بخش‌های بالایی مربوط به عوامل داخلی یعنی نقاط قوت و ضعف و بخش‌های پایینی مربوط به عوامل خارجی یعنی فرصت‌ها و تهدید‌ها است. همچنین معمولا در بخش سمت چپ ماتریس اجزای دارای بار مثبت (نقاط قوت، فرصت‌ها) و بخش سمت راست، اجزای دارای بار منفی (نقاط ضعف، تهدیدها) را قرار می‌دهیم. با این روش، وسیله‌ای بسیار مناسب برای تصویرسازی اطلاعات و مستندات مربوط به هر یک از اجزا و تحلیل آن‌ها در اختیار خواهیم داشت.

در صورت تمایل به یادگیری سریع نحوه تنظیم و طراحی این ماتریس می‌توانید فیلم آموزش ماتریس SWOT در فرادرس را مشاهده کنید.

مثال زیر در مورد یک شرکت فرضی فعال در حوزه تجارت الکترونیک، درک بهتری از اینکه ماتریس مربوط به تحلیل SWOT چیست را ارائه می‌کند.

همان‌طور که مشخص است، توضیح هر یک از اجزای اصلی چهارگانه در قالب این ماتریس، تصویری شفاف برای تحلیل را در اختیار مدیران ارشد شرکت قرار می‌دهد. در مطلب زیر از مجله فرادرس در مورد ماتریس SWOT و اجزای آن به‌طور کامل توضیح داده‌ایم.

نحوه تعیین استراتژی‌ها و تحلیل SWOT بر پایه اجزای چهارگانه آن

تعیین اجزای چهارگانه بخش اصلی و زیربنایی تحلیل SWOT است. اما پاسخ به اینکه خروجی نهایی تحلیل SWOT چیست، کاملا وابسته به مقایسه دو به دو هر یک از اجزا با یکدیگر و تدوین استراتژی‌های مورد نیاز کسب و کار به منظور پیدا کردن راه‌حلی مشخص بر اساس هدف تعیین شده است. در این کار که معمولا توسط مدیریت ارشد شرکت انجام می‌گیرد، استراتژی‌های در چهار دسته به شرح زیر تنظیم می‌شوند.

استراتژی‌های SO

در اینجا نقاط قوت (S) و فرصت‌ها (O) همراه با یکدیگر بررسی می‌شوند. به شکلی که در آن مدیر شرکت با توجه به نقاط قوت کسب و کار، راه‌حل‌هایی را برای بهره‌برداری از فرصت‌های شناسایی شده تدوین می‌کند. از آنجا که فرصت‌ها بسیار زودگذر و مقطعی هستند، اجرایی کردن راه‌حل‌های تنظیم شده بر این اساس در کوتاه‌ترین زمان ممکن بسیار اهمیت دارد.

استراتژی‌های WO

در این بخش نقاط ضعف (W) و فرصت‌ها (O) با یکدیگر ارزیابی می‌شوند. استراتژی‌های به‌دست آمده به این شکل ماهیتی پیشگیرانه یا بازدارنده دارند. در صورتی که دسترسی به فرصت‌های موجود در بازار با پتانسیل‌های شرکت امکان‌پذیر نباشد، در این شرایط مدیران شرکت باید راه‌حل فوری برای رفع موانع را در نظر بگیرند. به همین جهت آن‌ها با انجام بررسی متقابل نقاط ضعف و فرصت‌ها، راه‌حل‌هایی را تدوین می‌کنند تا نقاط ضعف شرکت برای دسترسی به فرصت‌های موجود ترمیم شوند.

استراتژی‌های ST

در اینجا نقاط قوت (S) با تهدیدها (T) همراه یکدیگر ارزیابی می‌شوند. نقاط قوت هر کسب و کار در برابر تهدیدهای بیرونی آسیب‌پذیر است یا به‌عبارتی قدرت تاثیر آن‌ها در برابر این تهدیدها کاهش می‌یابد. در حقیقت وقتی عوامل بیرونی نقاط قوت شرکت را تهدید می کنند، نمی‌توان به شکل کامل از نقاط قوت استفاده کرد و در نتیجه وضعیت فعالیت شکننده است. بنابراین مدیر شرکت راه‌حل‌هایی را تدوین می‌کند تا با استفاده از نقاط قوت موجود بتوان بر تهدیدهای محیط بیرون غلبه کرد.

استراتژی‌های WT

در این بخش نقاط ضعف (W) با تهدیدها (T) همراه یکدیگر ارزیابی می‌شوند. نقاط ضعف شرکت چالش بزرگی برای غلبه بر تهدیدهای محیطی است. بنابراین مدیریت با ارزیابی کامل این دو بخش راه‌حل‌هایی را تدوین می‌کند تا ضعف‌ها و کمبودها در شرایط تهدیدهای محیطی به‌درستی مدیریت شوند.

مسیر آموزشی مفاهیم پایه تحلیل SWOT در فرادرس

برای آموزش سریع و پایه‌ای کاربرد SWOT در کسب و کار فیلم آموزشی تهیه شده به شرح زیر در فرادرس گام اصلی و اولیه با هدف درک بهتر این مفهوم است. در این آموزش اطلاعات کاملی در مورد جایگاه و اهمیت ماتریس SWOT در برنامه‌های استراتژیک شرکت‌ها و اجزای اصلی آن را یاد می‌گیریم.

اما یک تحلیل SWOT زمانی مفید خواهد بود که مفاهیم مرتبط با استراتژی و برنامه‌ریزی استراتژیک را نیز در کنار آن آموزش ببینیم. زیرا جمع‌آوری اطلاعات مربوط به ماتریس SWOT و شناسایی نقاط قوت، ضعف، تهدید و فرصت تنها اطلاعات اولیه این تحلیل هستند. بنابراین برای استفاده موثر از این اطلاعات و در نهایت تدوین برنامه استراتژیک بر اساس آن‌ها باید مفاهیم مربوط به استراتژی کسب و کار را درک کنیم. بر همین اساس فیلم‌های آموزشی فرادرس به شرح زیر کمک کننده است.

همچنین می‌توانید برای دسترسی به مجموعه کامل آموزش‌های کسب و کار و مفاهیم مربوط به استراتژی، فیلم کامل آموزش‌های را در یک قالب به شرح زیر مشاهده کنید.

روش اجرایی تحلیل SWOT چیست؟

بعد از مشخص کردن و تصویرسازی هر یک از اجزا به شکل ماتریس SWOT نوبت به تحلیل اطلاعات آن می‌رسد. برای این کار هفت گام اصلی به شرح زیر استفاده می‌شود. فیلم آموزش استراتژی کسب و کار در فرادرس، نکات جالبی را در مورد استفاده از ماتریس SWOT در عمل بیان می‌کند که پیشنهاد می‌کنیم حتما آن را ببینید. لینک این فیلم آموزشی در زیر قرار گرفته است.

• تعیین هدف از انجام تحلیل
• جمع‌آوری منابع مورد نیاز
• شناسایی عوامل داخلی
• شناسایی عوامل بیرونی
• برگزاری جلسه طوفان فکری
• اولویت‌بندی ایده‌ها
• تدوین استراتژی کسب و کار

در ادامه در مورد هریک از موارد بالا توضیح می‌دهیم.

۱. اهداف خود را مشخص کنید

برای ساده‌سازی و ارزشمند کردن تحلیل SWOT بهتر است هدف مشخصی را برای انجام آن تعریف کنیم. زیرا باز گذاشتن موضوع و پرداختن به همه جنبه‌های کسب و کار می‌تواند انجام تحلیل را سخت و پیچیده کند. به عنوان مثال می توانیم هدف از انجام تحلیل را حرکت کسب و کار به سمت طراحی و تولید یک محصول جدید تعریف کنیم. در این حالت تحلیل SWOT راهنمای خوبی برای جهت‌گیری در انجام فعالیت به سمت اجرایی کردن تولید محصول یا چشم‌پوشی از انجام آن خواهد بود.

۲. منابع مورد نیاز را جمع‌آوری کنید

هر کسب و کار برای انجام تحلیل به مجموعه‌ای از داده‌های مختلف نیاز دارد. بنابراین باید از منابع در دسترس و قابل اعتماد استفاده کند. همچنین با محدودیت‌های اطلاعاتی موجود نیز کاملا آشنا باشد. علاوه بر این داده‌ها، لازم است ترکیب مناسبی از کارکنان برای انجام تحلیل انتخاب شود. برخی از پرسنل مانند افراد فعال در بخش بازاریابی اطلاع بیشتری از عوامل خارجی تاثیرگذار بر شرکت دارند. در حالی‌که برخی دیگر مانند افراد فعال در بخش تولید ممکن است درک بهتری از آنچه داخل شرکت می‌گذرد، داشته باشند. گفتگو با همه پرسنل درگیر، مجموعه مناسبی از دیدگاه‌های مختلف را برای یک تحلیل مطلوب فراهم می‌کند.

۳. عوامل داخلی موثر بر کسب و کار را شناسایی کنید

بیشتر عوامل داخلی یا همان نقاط قوت و ضعف، به فرایندهای موجود شرکت مرتبط است. از آنجا که این موارد کاملا قابل کنترل هستند، شناسایی و بهبود آن‌ها بسیار ساده‌تر خواهد بود. برای این کار می‌توانیم روش‌های مختلفی به شرح زیر را استفاده کنیم.

• با پرسنل فعال در بخش‌های مختلف مرتبط ارتباط برقرار کنید و ضمن شناسایی عوامل داخلی، در مورد راه‌حل‌های بهبود نیز با آن‌ها صحبت کنید.
• استفاده از ابزارهای مختلف تحقیق و مدیریت مانند نرم‌افزارهای مدیریت پروژه به ساده‌سازی جریان جمع‌آوری داده‌ها کمک می‌کند.
• نقاط ضعف را بر حسب قابلیت بهبود سریع، اولویت‌بندی کنید.

۴. عوامل خارجی موثر بر کسب و کار را شناسایی کنید

عوامل خارجی، یعنی فرصت‌ها و تهدیدها، خارج از کنترل هستند. اما در خصوص تهدیدها لازم است تا حد امکان تلاش کنیم تا برای بهبود فرایندهای کسب و کار خود برنامه‌ریزی کنیم. بررسی رقبا و روند موجود بازار و پیش‌بینی آینده قبل از وقوع مهم‌ترین فعالیت‌ها با هدف شناسایی این عوامل و تطابق بهتر با تغییرات ناشی از آن‌ها است. در این میان برنامه‌ریزی و کنترل نحوه واکنش شرکت به هر یک از این عوامل بسیار اهمیت دارد.

به‌عنوان مثال اگر رقیب کسب و کار، محصول جدید و بهتری را به بازار معرفی کرده است، تنها کاری که برای جلوگیری از افت فروش محصول خود می‌توانیم انجام دهیم، رفع نقاط ضعف محصول یا اجرای کمپین‌های بازاریابی موثرتر است.

۵. یک جلسه طوفان فکری برگزار کنید

برگزاری جلسه طوفان فکری بین اعضای تیم باعث تحریک خلاقیت در جهت شناسایی بهتر فرصت‌ها، تهدیدها، نقاط قوت و ضعف است. البته برای سازنده بودن جلسات بهترین کار دعوت از حداکثر ۱۰ نفر از پرسنل مشغول در بخش‌های مختلف است. درگیر کردن تعداد بیشتری از افراد برای انجام تحلیل می‌تواند باعث عدم تمرکز و تاثیرپذیری پایین جلسه شود.

۶. ایده‌ها را اولویت‌بندی کنید

بعد از جمع‌آوری نظرات افراد در خصوص هر یک از عوامل داخلی و خارجی شناسایی شده، نوبت به اولویت‌بندی آن‌ها می‌رسد. این فعالیت در گروهی کوچکتر با ترکیبی از مدیران بخش‌های مختلف انجام می‌گیرد. طی برگزاری جلسه، ایده‌ها در سطح یک تا ده رتبه‌بندی می‌شوند. به این شکل اجرای هر راه‌حل با توجه به پتانسیل‌های موجود شرکت ساده‌تر خواهد بود.

۷. استراتژی‌های کسب و کار را تدوین کنید

در این مرحله با فهرستی از نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدیدهای اولویت‌بندی شده روبرو هستیم. بنابراین به‌عنوان گام نهایی لازم است برنامه‌ریزی لازم برای کارهای اجرایی مورد نظر انجام گیرد. برای این منظور رهبران شرکت هر یک از این داده‌های فهرست را با توجه به هدف اصلی تعیین شده در ابتدای فرایند تجزیه و تحلیل می‌کنند تا استراتژی‌های چهار گانه SO، WO، ST، WT تدوین شوند. در انتهای این فعالیت یک برنامه استراتژیک برای کسب و کار طراحی می‌شود.

به‌عنوان مثال شرکتی با هدف‌گیری عرضه محصول جدید به بازار، ممکن است در حین مراحل تحلیل به این موضوع برسد که نسبت به رقبای خود در سطحی بالاتر قرار دارد. بنابراین استراتژی خود را بر اساس ورود به بازارهای جدید تنظیم می‌کند. با این حال می‌داند که برای اجرایی کردن این استراتژی در کنار تهدیدهایی مانند تورم و افزایش هزینه مواد اولیه نیاز به استخدام پرسنل جدید و تجهیزات پیشرفته‌تر خواهد داشت. علاوه بر این، شرکت با توجه به پیش‌بینی‌های خود در مورد کاهش هزینه‌ها و شفاف‌ شدن تقاضای بازار در آینده بررسی و بازنگری مجدد استراتژی را مد نظر قرار می‌دهد.

مزایا و معایب تحلیل SWOT چیست؟

هر چند تحلیل SWOT ابزاری ارزشمند و مفید برای کسب و کارها به حساب می‌آید، با این حال محدودیت‌هایی را نیز دارد. در این بخش به بررسی همزمان فواید و توضیح اینکه چالش‌های استفاده از تحلیل SWOT چیست، می‌پردازیم.

مزایای تحلیل SWOT چیست؟

استفاده از تحلیل SWOT سه مزیت سادگی، تنوع و قابلیت انجام تحلیل‌های مفید را برای کسب و کار به همراه دارد. در ادامه در مورد هرکدام توضیح می‌دهیم.

سادگی

این تحلیل بسیار کاربردی و ساده است و برای همه کسب و کارها از کوچک تا بزرگ می‌تواند استفاده شود. در حقیقت با شناسایی صحیح هر یک از اجزای چهار گانه تحلیل، مدیران و صاحبان همه فعالیت‌های اقتصادی بدون عمیق شدن در بخش‌های مختلف قادر به انجام یک تحلیل انتقادی مفید خواهند بود. به این شکل بسیاری از چالش‌های کسب و کار به‌راحتی در قالب چارچوبی ساده قابل تحلیل هستند.

مثال برای درک سادگی

به‌عنوان مثال نانوایی کوچکی که به‌دنبال توسعه فعالیت‌های خود است، از این ابزار می‌تواند برای درک آسان وضعیت فعلی خود استفاده کند. شناسایی نقاط قوتی مانند نان‌های خوش طعم و پر طرفدار در کنار نقطه ضعف فضای فیزیکی کوچک، فرصت‌های حرکت به سمت تولید نان‌های با طعم‌های خاص و متفاوت و تهدید ناشی از فروشگاه‌های زنجیره‌ای بزرگتر و مشابه در اطراف، همگی بدون اینکه نیاز به داشتن دانش تخصصی باشد، با کمترین هزینه قابل تعریف و تحلیل است.

تنوع کاربرد

تحلیل SWOT ابزاری چند کاره است که از آن می‌توان برای ارزیابی موقعیت‌های مختلف کسب و کار استفاده کرد. این موارد می‌تواند شامل تحلیل برای عرضه محصول یا خدمت جدید یا حتی حرکت در مسیر سودآوری باشد. به‌عنوان مثال یک استارت‌آپ حوزه فناوری می‌تواند از تحلیل SWOT برای ارزیابی مسیر خود در جهت کسب سود بیشتر استفاده کند. در این حالت نقطه قوت آن مواردی مانند در اختیار داشتن تیم تخصصی و ماهر و نقطه ضعف آن نداشتن شهرت و اعتبار لازم در بازار است. همچنین وجود بازارهای جدید بدون رقیب فرصتی برای این کسب و کار است که در کنار تهدیدی مانند امکان ظهور غول‌های فناوری جدید باید مورد توجه قرار دهد.

قابلیت انجام تحلیل‌های مفید

تحلیل SWOT یکی از برترین ابزارها برای شناسایی عوامل خارجی تاثیرگذار بر عملکرد کسب و کارها است. به این شکل شرکت‌ها قادر خواهند بود تا جلوتر از زمان خود، سناریوهای بالقوه آینده را نیز پیش‌بینی کنند. در حقیقت به‌دلیل استفاده از داده‌های متنوع در ارزیابی، دید مناسبی از زوایای مختلف در اختیار مدیران کسب و کار قرار می‌گیرد.

مثال برای درک قابلیت انجام تحلیل های مفید

به‌عنوان مثال یک فروشنده کالای لوازم خانگی با استفاده از این تحلیل می‌تواند فرصت‌های موجود و پیش روی خود در مسیر فروش مجازی محصولات و تهدیدهای ناشی از تغییر رفتار مصرف کننده یا ورود رقبای جدید را شناسایی کند. به این شکل برنامه‌ریزی و تدوین استراتژی در جهت بکارگیری پلتفرم‌های آنلاین برای افزایش فروش و مقابله با تهدیدها از طریق استفاده از فناوری‌های جدید ساده‌تر خواهد شد.

معایب تحلیل SWOT چیست؟

در کنار مزیت‌های اشاره شده، دو چالش این تحلیل در برخی موارد ممکن است مشکلاتی را ایجاد کند که البته با برنامه‌‌ریزی مناسب قابل پیشگیری است. این معایب به شرح زیر هستند.

امکان اعمال نظر شخصی

از آنجا که ماهیت تحلیل SWOT ذهنی و متکی به طرز فکر و برداشت شخصی افراد از موقعیت است، در برخی اوقات داده‌های مهم نادیده گرفته می‌شوند یا به اشتباه مورد تفسیر قرار می‌گیرند. این موضوع مانع از نتیجه‌گیری صحیح و منطبق با واقعیت خواهد شد.

برای نمونه، یک شرکت تولیدی با اعتماد بیش از اندازه به طرز فکر مدیران خود می‌تواند تهدید ورود رقبای جدید در بازار را به‌عنوان موضوعی جدی و قابل تامل در نظر نگیرد. این ذهنیت می‌تواند باعث عدم آمادگی شرکت برای تدوین استراتژی‌های رقابتی در قیمت‌گذاری محصول و در نتیجه تاثیر منفی بر سهم بازار شود.

تحلیل ایستا

تحلیل SWOT روشی ایستا و غیر پویا برای ارزیابی محیط کسب و کار است. به این معنا که اطلاعات در محدوده زمانی خاصی جمع‌‌آوری می‌شوند. بنابراین تغییرات سریع فرصت‌ها در آن تقریبا دور از چشم است که در نهایت می‌تواند منجر به تدوین استراتژی‌های تاریخ مصرف گذشته و غیر موثر شود.

به‌عنوان مثال یک فروشنده سنتی لوازم خانگی ممکن است در زمان خاص انجام تحلیل، با نادیده گرفتن روند رو به رشد تجارت الکترونیک، بر گسترش فروشگاه فیزیکی خود تمرکز کند. در نتیجه با افزایش بازار فروش محصولات از طریق فروشگاه‌های اینترنتی، این شرکت با توجه به تحلیل غیر پویای خود در موقعیت‌هایی با بازده مالی کم سرمایه‌گذاری می‌کند.

بررسی نمونه تحلیل SWOT در شرکت‌های بزرگ بین‌المللی

در این بخش برای اینکه یاد بگیریم کاربرد واقعی تحلیلSWOT چیست، بخش های مختلف ماتریس را در دو شرکت بزرگ بین‌‌المللی تشریح می‌کنیم.

۱. شرکت آمازون

این فروشگاه بزرگ الکترونیکی، در مقطعی از فعالیت خود برای رفع نقاط ضعف و استفاده بهتر از فرصت‌های بازار، تحلیل زیر را برای به دست آوردن استراتژی‌های مطلوب انجام داد.

نقاط قوت

پتانسیل‌ها و نقاط قوت شرکت آمازون در زمان تحلیل به شرح زیر تنظیم شدند.

•  نام آمازون با خدمات فروش آنلاین در جهان شناخته می‌شود. تمرکز این شرکت بر بهبود رضایت مشتریان در تمام فرایندهای کسب و کار است.
• آمازون بدون شک پیشرو صنعت خرده فروشی آنلاین در جهان است.
• آمازون با وجود حاشیه سود کم، درآمد بالایی از فروش عمده محصولات دارد.
• آمازون علاوه بر ارائه محصولات متنوع همواره سطح خدمات خود را بهبود می‌دهد.

نقاط ضعف

کمبودهای داخلی و نقاط ضعف شرکت آمازون در زمان تحلیل به شرح زیر تنظیم شدند.

• آمازون حاشیه سود اندکی برای رسیدن به استراتژی‌های اولویت‌دار خود در اختیار دارد. این موضوع شرکت را در برابر شوک‌ها و بحران‌های اقتصادی همچنین تغییرات بازار آسیب‌پذیر می‌کند.
• فروش و درآمد آمازون در سه ماهه چهارم هر سال بالاتر است و کاملا فصلی است. از این جهت تفاوت بسیاری بین درآمد در زمستان و سایر فصل‌ها وجود دارد.

فرصت‌ها

فرصت‌های موجود شرکت آمازون در زمان تحلیل به شرح زیر تنظیم شدند.

• تمایل بالای خرید آنلاین توسط مشتریان در دنیای امروز تجارت الکترونیک، به افزایش آگاهی از برند آمازون کمک می‌کند.
• با گسترش بیشتر آمازون در سطح جهان، برخی مشاغل کوچک محلی در کشورهای کوچک نیز فرصت ورود به بازارهای بین‌المللی از طریق عرضه محصولات خود در آمازون را پیدا می‌کنند.
• ارتقای همکاری‌ استراتژیک بین تجارت الکترونیک آمازون و کسب و کارهای وابسته به آن باعث تغییر و رشد صنایع مختلف خواهد شد.

تهدیدها

تهدیدهای بیرونی شرکت آمازون در زمان تحلیل به شرح زیر تنظیم شدند.

• از دست دادن سود مناسب به دلیل حاشیه سود کم
• نقض حق مالکیت معنوی آمازون توسط دیگر کسب و کارها و درگیر شدن در دعاوی حقوقی
• مشکلات امنیت سایبری و هکرها
• مقررات سختگیرانه کشور در مورد تجارت الکترونیک

جهت‌گیری و استراتژی‌های آمازون برای رشد بیشتر

شرکت آمازون بعد از شناختی که از نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدیدهای خود در مقطعی از فعالیت خود به دست آورد، با انجام تحلیلی دقیق توانست تا اقتدار خود را به عنوان یک شرکت پیشرو در تجارت الکترونیک جهان حفظ کند. وقتی آمازون متوجه محدودیت‌های صنعت خرده فروشی در آمریکا شد، به سرعت مرزهای بین‌المللی تجاری خود را گسترش داد.

همچنین این شرکت با متنوع کردن خدمات خود، بر توسعه ویژگی‌هایی مانند صدای هوشمند، فناوری محاسبه‌گر ابری، پلتفرم‌های شخص ثالث متمرکز شد. حتی با ورود به صنعت فیلم و تلویزیون دامنه فعالیت خود را نیز بیشتر کرد. در محدوده زمانی سال ۲۰۰۸ آمازون برای افزایش زمان ماندگاری کاربران در وب‌سایت و جذب آن‌ها، محتواهای ویدئویی ویژه‌ای را در بخش عضویت کاربران قرار داد. این فعالیت‌ها علاوه بر توسعه تجارت و سودآوری شرکت آمازون، باعث ایجاد کسب و کارهای جدیدی وابسته به این شرکت شده است.

۲. شرکت کوکاکولا

دانستن اینکه در برنامه‌ریزی‌های استراتژیک شرکت‌های بزرگی مانند کوکاکولا، اجزای چهارگانه تحلیل SWOT چیست و چگونه تصویرسازی می‌شود، اهمیت استفاده از این ابزار در دنیای واقعی کسب و کار را نشان می‌دهد. در انتهای بحث، اجزای اصلی ماتریس SWOT این غول نوشیدنی‌های جهان را بررسی می‌کنیم. البته این اجزا در مقطع خاصی از فعالیت شرکت نوشته شده‌اند و به‌طور حتم در طول زمان بر حسب شرایط بازار تغییراتی در آن ایجاد شده است.

نقاط قوت

پتانسیل‌ها و نقاط قوت شرکت کوکاکولا در زمان تحلیل به شرح زیر فهرست شدند.

• کوکاکولا حامی مالی افراد و شرکت‌های بزرگی در سراسر جهان است.
• محصولات شرکت به بیش از ۶۵۰ زبان در جهان تبلیغ می‌شوند.
• محصولات کوکاکولا در ۲۰۰ کشور و پنج قاره جهان توزیع می‌شوند.
• شرکت کوکاکولا انواع مختلفی از نوشیدنی را تولید می‌کند.
• سابقه و اعتبار بالای شرکت، جایگاه منحصر به فردی را در بازار ایجاد کرده است.

نقاط ضعف

کمبودهای داخلی و نقاط ضعف شرکت کوکاکولا در زمان تحلیل به شرح زیر فهرست شدند.

• هدف مشخص و مشترکی در برنامه مدیریت استراتژیک شرکت وجود ندارد.
• برخی مشتریان وفادار در حال حرکت به سمت سایر برندها هستند.
• کوکاکولا در حال حاضر بسیاری از فرصت‌های توسعه بازار خود را از دست داده است.
• کوکاکولا تاکنون نتوانسته است طعم‌های جدید و جذابی را به سبد محصولات خود اضافه کند.

فرصت‌ها

فرصت‌های شرکت کوکاکولا در زمان تحلیل به شرح زیر فهرست شدند.

• حامی شدن برای بازی‌های المپیک فرصتی برای تبلیغات و شناساندن بیشتر شرکت به مردم جهان و افزایش سهم بازار است.
• حامی شدن در بازی‌های جام جهانی فوتبال فرصتی مهم برای کسب محبوبیت بیشتر در سطح جهان است.
• ورود به بازار فیلم‌های آمریکایی و تبلیغ در آن‌ها فرصتی برای تبلیغ بیشتر است.
• ورود به بازار مناطق روستایی چین، فرصتی مناسب برای کسب سهم جدید در این کشور است.

تهدیدها

تهدیدهای بیرونی شرکت کوکاکولا در زمان تحلیل به شرح زیر فهرست شد‌ند.

• پپسی بزرگ‌ترین رقیب کوکالا است.
• محصولات تولید شده کوکاکولا ممکن است در حال حاضر مورد پسند برخی از جوانان نباشد.
• بسیاری از مردم کوکاکولا را برای سلامتی مضر می‌دانند.

جمع‌بندی پایانی

تحلیل SWOT تکنیکی موثر برای شناسایی نقاط قوت، ضعف، تهدیدها و فرصت‌های کلیدی هر کسب و کار است. به‌عبارت دیگر ابزاری برای درک اینکه وضعیت فعلی شرکت چیست و بهترین مسیر برای حرکت و رشد چه چیزی می‌تواند باشد. انجام این ارزیابی در تعیین برنامه‌های استراتژیک و تصمیم‌گیری‌های آینده هر فعالیت اقتصادی بسیار اهمیت دارد. در این مطلب از مجله فرادرس آموختیم که تحلیل SWOT چیست و چه اهمیتی دارد. همچنین با اجزای اصلی و مراحل اجرایی کردن آن در کسب و کارها آشنا شدیم. با توجه به اهمیت این ارزیابی در تنظیم استراتژی‌های کسب و کار، علاقه‌مندان می‌توانند مفاهیم مربوط به این بحث را با استفاده از فیلم‌های آموزشی فرادرس فرا گیرند.