عربی هشتم از مهم‌ترین کتاب‌هایی است که در سال دوم دوره اول متوسطه تدریس میشود. این کتاب دارای ۱۰ درس است و برخی از مباحث پایه‌ای زبان عربی را آموزش می‌دهد. صرف فعل‌های ماضی، صرف فعل‌های مضارع، منفی کردن فعل‌های ماضی و مضارع، کلمه‌های پرسشی، ضمایر عربی، اعداد عربی و… موضوعات اصلی عربی هشتم را تشکیل می‌دهند. در این مطلب از مجله فرادرس، هر کدام از قواعد عربی هشتم را با مثال‌های متنوع بررسی می‌کنیم. توجه داشته باشید که قواعد این کتاب با قواعد کتاب عربی هفتم تا حد زیادی مشترک است. در پایان این مطلب، تمرین‌های را برای یادگیری بهتر این قواعد در اختیارتان قرار می‌دهیم.
قواعد عربی هشتم درس اول
اولین درس از کتاب عربی هشتم شامل قواعدی است که قبلاً در کتاب عربی هفتم آموزش داده شده‌اند. به‌طور مثال، در این درس، صرف فعل‌های ماضی، اسمهای جمع، کلمه‌های پرسشی، اسمهای اشاره و… مجدداً برای دانش‌آموزان یادآوری میشوند.
تمامی این مباحث به‌طور کامل در فیلم آموزش عربی پایه هشتم فرادرس آموزش داده شده‌اند. برای دسترسی به این فیلم آموزشی کافی است روی لینک زیر کلیک کنید.
در ادامه، قواعد اصلی این درس را که در واقع، همان قواعد کتاب عربی هفتم هستند، به‌طور خلاصه مرور می‌کنیم.
اسم اشاره عربی
در زبان عربی برای اشاره به افراد یا اشیاء دور و نزدیک از اسمهای اشاره استفاده میشود. اسمهای اشاره در مذکر و مؤنث بودن، همچنین در مفرد، مثنی یا جمع بودن، با مُشارٌ إلیه (اسمی که به آن اشاره می‌کنیم) مطابقت دارند. در جدول زیر، انواع اسمهای اشاره با مثال نشان داده شده‌اند.
| اشاره به نزدیک | مفرد مذکر: هذا (این) | هذا الکتابُ (این کتاب) |
| مفرد مؤنث: هذِه (این) | هذه الشَّجَرَةُ (این درخت) | |
| مثنی مذکر: هذانِ – هذَینِ (این دو) | هذانِ الکتابانِ – هذَینِ الکتابَینِ (این دو کتاب) | |
| مثنی مؤنث: هاتانِ – هاتَینِ (این دو) | هاتانِ الشَّجَرَتانِ – هاتیَنِ الشَّجَرَتَینِ (این دو درخت) | |
| جمع مذکر و مؤنث: هؤلاء (این‌ها) | هؤلاء الکُتُبُ – هؤلاء الشَّجَرَاتُ (این کتابها – این درخت‌ها) | |
| اشاره به دور | مفرد مذکر: ذلِکَ (آن) | ذلِکَ الکتابُ (آن کتاب) |
| مفرد مؤنث: تِلکَ (آن) | تِلکَ الشَّجَرَةُ (آن درخت) | |
| مثنی مذکر: ذانک -ذینک (آن دو) | ذانِک الکتابانِ – ذَیْنک الکتابَینِ (آن دو کتاب) | |
| مثنی مؤنث: تانِک -تَیْنِک (آن دو) | تانِک الشَّجَرَتانِ – تَیْنِک الشَّجَرَتَینِ (آن دو درخت) | |
| جمع مذکر و مؤنث: أولئک (آنها) | أُولئک الکُتُبُ – أُولئک الشَّجَرَاتُ (آن کتابها – آن درخت‌ها) |
توجه داشته باشید که بعد از اسمهای اشاره هؤلاء و أولئک حتماً باید از اسم جمع استفاده شود.
کلمه پرسشی
در زبان عربی، برای پرسش در مورد تعداد، مکان و… از کلمه‌های پرسشی استفاده میشود. در جدول زیر، انواع کلمه‌های عربی پرسشی، با معنی آنها و همراه با مثال نشان داده شده‌اند.
| کلمه پرسشی | مثال |
| أَ (آیا) | أجاءَ الأبُ إلي البیتِ. (آیا پدر به خانه آمد؟) |
| هَلْ (آیا) | هَلْ جاءَ الأبُ إلي البیتِ. (آیا پدر به خانه آمد؟) |
| مَنْ (چه کسی / چه کسانی) | مَنْ هذه الطالِبةُ. (این دانش‌آموز کیست؟) |
| ما / ماذا (چه چیزی) | ما هذه. (این چیست؟) |
| أَیْنَ (کجا) | أین أبي. (پدرم کجاست؟) |
| کَمْ (چند) | کم قلمٌ عِندکَ. (چند مداد داری؟) |
نکته: «لِمَنْ» به معنای «برای چه کسی؟» یا «مال چه کسی؟» است و برای سؤال کردن در مورد مالکیت از آن استفاده میشود: لِمَنْ هذا القلمُ. (این مداد مال چه کسی است؟)
اعداد عربی
در جواب جملههایی که با «کَمْ» سؤالی شده باشند، معمولاً از اعداد عربی استفاده میشود. اعداد اصلی عربی، از ۱ تا ۱۲، با مثال در جدول زیر نشان داده شده‌اند.
| اعداد اصلی عربی | مثال |
| واحِد – واحِدة (یک) | قلمٌ واحِدٌ (یک قلم) – مِنْضَدَةٌ واحِدةٌ (یک میز) |
| إِثْنانِ – إِثْنَتانِ (دو) | طالِبانِ إِثْنانِ (دو دانش‌آموز پسر) – طالِبَتانِ إِثْنَتانِ (دو دانش‌آموز دختر) |
| ثَلاثَة (سه) | ثَلاثَة کُتُبٍ (سه کتاب) |
| أَرْبَعَة (چهار) | أَرْبَعَة طُلّابٍ (چهار دانش‌آموز) |
| خَمْسَة (پنج) | خَمْسَة نَوافِذٍ (پنج پنجره) |
| سِتَّة (شش) | سِتَّة مَدارِسٍ (شش مدرسه) |
| سَبْعَة (هفت) | سَبْعَة دَفاتِرٍ (هفت دفتر) |
| ثَمانیَة (هشت) | ثَمانیَة مَکاتِبٍ (هشت کتابخانه) |
| تِسْعَة (نه) | تِسْعَة أَقلامٍ (نه قلم) |
| عَشَرَة (ده) | عَشَرَة جَرائدٍ (ده روزنامه) |
| أَحَدَ عَشَرَ – إِحدي عَشرة (یازده) | أَحَدَ عَشَرَ تلمیذً (یازده دانش‌آموز پسر) – إِحدي عَشرة تلمیذةً (یازده دانش‌آموز دختر) |
| إِثْنا عَشَر – إِثْنتا عَشرة (دوازده) | إِثْنا عَشَر طالِباً (دوازده دانش‌آموز پسر) – إِثْنتا عَشرة طالِبةً (دوازده دانش‌آموز دختر) |
برای یادگیری بهتر اعداد و کاربرد آنها به نکته‌های زیر توجه کنید.
- به کلمه‌ای که با استفاده از اعداد مختلف، تعداد آن را نشان می‌دهیم، «مَعدود» گفته میشود.
- اعداد واحِد و واحِدة، همچنین إِثْنانِ و إِثْنَتانِ بعد از معدود خود می‌آیند، اما سایر اعداد قبل از معدود خود قرار می‌گیرند.
- واحِد و واحِدة، همچنین إِثْنانِ و إِثْنَتانِ از نظر جنس با معدود خود مطابقت دارند، اما سایر اعداد (ثَلاثَة تا عَشَرَة) از نظر جنس برعکس معدود خود هستند.
- اعداد واحِد و واحِدة، همین‌طور إِثْنانِ و إِثْنَتانِ از نظر اعراب کلمه (حرکت حرف آخر) با معدود خود یکسان هستند.
- معدود اعداد ثَلاثَة تا عَشَرَة، همیشه جمع است و با تنوین کسره (ـٍ) می‌آید.
- معدود اعداد أَحَدَ عَشَرَ و إِحدي عَشرة، همچنین إِثْنا عَشَر و إِثْنتا عَشرة، همیشه مفرد است و با تنوین نصب (ـً) می‌آید.
ضمایر منفصل و متصل عربی
ضمایر کلمه‌هایی هستند که جانشین انواع اسم‌ها میشوند و از تکرار آنها جلوگیری می‌کنند. ضمایر عربی به دو دسته ضمیر منفصل و ضمیر متصل تقسیم میشوند. هر کدام را در ادامه با مثال توضیح داده‌ایم.
- ضمایر منفصل به‌صورت جداگانه به کار می‌روند، مانند: هُوَ، أنتِ.
- ضمایر متصل همیشه به کلمه قبل از خود متصل میشوند، مانند خَرَجا، عینکم.
از طرف دیگر، ضمایر عربی به دو دسته مرفوعی و منصوبی (یا مجروری) نیز تقسیم میشوند. توضیح این نوع از ضمایر را نیز در ادامه مشاهده می‌کنید.
- ضمایر مرفوعی به‌جای مبتدا یا فاعل جمله می‌آیند، مانند: هُوَ ناجِحٌ (مبتدا) – نَهَضَتا (فاعل)
- ضمایر منصوبی جایگزین مفعول جمله میشوند (مانند جَعَلَه) و ضمایر مجروری بعد از حروف جر (مانند فیها) یا بعد از اسم‌ها (بَیْتُها) می‌آیند. ضمایر منصوبی و مجروری در ظاهر کاملاً یکسان هستند، اما محل قرار گرفتن آنها متفاوت است.
تمامی ضمایر به لحاظ مذکر و مؤنث بودن، همچنین از نظر مفرد، مثنی و جمع بودن بودن با مرجع ضمیر (کلمه‌ای که به‌جای آن آمده‌اند) مطابقت دارند.
ضمایر مرفوعی
ضمایر منفصل مرفوعی به‌صورت جداگانه به کار می‌روند، اما ضمایر متصل مرفوعی به انتهای انواع فعل‌ها متصل میشوند. در جدول زیر، انواع ضمایر منفصل و متصل مرفوعی در فعل‌های ماضی و مضارع، به صورت پررنگ نشان داده شده‌اند.
| صیغه فعل – ضمیر منفصل مرفوعی | ضمیر متصل مرفوعی در فعل ماضی | ضمیر متصل مرفوعی در فعل مضارع |
| مفرد مذکر غائب – هُوَ | ذَهَبَ | یَذْهَبُ |
| مثنی مذکر غائب – هُما | ذَهَبَا | یَذْهَبَانِ |
| جمع مذکر غائب – هُمْ | ذَهَبُوا | یَذْهَبْونَ |
| مفرد مؤنث غائب – هي | ذَهَبَتْ | تَذْهَبُ |
| مثنی مؤنث غائب – هُما | ذَهَبَتا | تَذْهَبَانْ |
| جمع مؤنث غائب – هُنَّ | ذَهَبْنَ | یَذْهَبْنَ |
| مفرد مذکر مخاطب – أَنتَ | ذَهَبْتَ | تَذْهَبْ |
| مثنی مذکر مخاطب – أَنتُما | ذَهَبْتُما | تَذْهَبَانِ |
| جمع مذکر مخاطب – أَنتُم | ذَهَبْتُم | تَذْهَبُونَ |
| مفرد مؤنث مخاطب – أَنتِ | ذَهَبْتِ | تَذْهَبِینَ |
| مثنی مؤنث مخاطب – أَنتُما | ذَهَبْتُما | تَذْهَبَانِ |
| جمع مؤنث مخاطب – أَنتُنَّ | ذَهَبْتُنَّ | تَذْهَبْنَ |
| متکلم وحده – أَنا | ذَهَبْتُ | أَذْهَبُ |
| متکلم مع الغیر – نَحنُ | ذَهَبْنا | نَذْهَبُ |
نکته: فعل‌های ماضی مفرد مذکر غائب، ماضی مفرد مؤنث غائب، مضارع مفرد مذکر غائب، مضارع مفرد مؤنث غائب، مضارع مفرد مذکر مخاطب، مضارع متکلم وحده و مضارع متکلم مع الغیر، ضمیر متصل مرفوعی ندارند.
ضمایر منصوبی و مجروری
ضمایر منصوبی و مجروری در ظاهر کاملاً به یکدیگر شبیه‌اند، اما محل قرار گرفتن آنها با هم تفاوت دارد. ضمایر متصل منصوبی به انتهای فعل‌ها متصل میشوند، اما ضمایر متصل مجروری، بعد از حروف جر می‌آیند یا به اسم قبل از خود متصل میشوند.
ضمایر متصل منصوبی و مجروری در جدول زیر نشان داده شده‌اند.
| صیغه | ضمایر متصل منصوبی | ضمایر متصل مجروری |
| مفرد مذکر غائب | جَعَلَه (آن را قرار داد) | عَلَیه (بر آن) |
| مثنی مذکر غائب | جَعَلَهُما ( آنها را قرار داد) | عَلَیهما (بر آنها) |
| جمع مذکر غائب | جَعَلَهم (آنها را قرار داد) | عَلَیهم (بر آنها) |
| مفرد مؤنث غائب | جَعَلَها (آن را قرار داد) | عَلَیها (بر آن) |
| مثنی مؤنث غائب | جَعَلَهُما (آنها را قرار داد) | عَلَیهما (بر آنها) |
| جمع مؤنث غائب | جَعَلَهنَّ (آنها را قرار داد) | عَلَیهنَّ (بر آنها) |
| مفرد مذکر مخاطب | جَعَلَکَ (تو را قرار داد) | عَلَیکَ (بر تو) |
| مثنی مذکر مخاطب | جَعَلَکُما (شما را قرار داد) | عَلَیکُما (بر شما) |
| جمع مذکر مخاطب | جَعَلَکُمْ (شما را قرار داد) | عَلَیکُم (بر شما) |
| مفرد مؤنث مخاطب | جَعَلَکِ (تو را قرار داد) | عَلَیکِ (بر تو) |
| مثنی مؤنث مخاطب | جَعَلَکُما (شما را قرار داد) | عَلَیکُما (بر شما) |
| جمع مؤنث مخاطب | جَعَلَکُنَّ (شما را قرار داد) | عَلَیکُنََ (بر شما) |
| متکلم وحده | جَعَلي (من را قرار داد) | عَلَیَّ (بر من) |
| متکلم مع الغیر | جَعَلنا (ما را قرار داد) | عَلَینا (بر من) |
نکته: اگر فعلی هم ضمیر متصل مرفوعی و هم ضمیر متصل منصوبی داشته باشد، اول ضمیر متصل مرفوعی و سپس ضمیر متصل منصوبی قرار میگیرد. مانند فعل «خَرَجْناهم» که بعد از ریشه این فعل (خَرَجَ)، ابتدا ضمیر متصل مرفوعی «نا» و سپس ضمیر متصل منصوبی «هم» آمده است.
اسم های عربی
انواع اسمهای عربی را می‌توان به سه دسته اسمهای مفرد، مثنی و جمع تقسیم‌بندی کرد. اسمهای مفرد بر یک فرد، حیوان یا شیء دلالت دارند، اما اسمهای مثنی بر دو فرد، حیوان و شیء دلالت می‌کنند.
اسمهای جمع عربی خود به سه دسته تقسیم میشوند که عبارتند از: جمع مذکر سالم، جمع مؤنث سالم، جمع مکسر. هر کدام از اسمهای مثنی و جمع دارای نشانه‌های به‌خصوصی هستند. انواع اسمهای عربی را می‌توانید به کمک فیلم آموزش صرف ۱ فرادرس به‌خوبی یاد بگیرید.
در جدول زیر، انواع اسم‌ها را مشاهده می‌کنید. نشانه‌های اسمهای مثنی و جمع به صورت پررنگ نشان داده شده‌اند.
| نوع اسم | مثال |
| مفرد مذکر | الطالِب (یک دانش‌آموز پسر) |
| مفرد مؤنث | الطالِبة (یک دانش‌آموز دختر) |
| مثنی مذکر | الطالِبَانِ – الطالِبَینِ (دو دانش‌آموز پسر) |
| مثنی مؤنث | الطالِبَتَانِ – الطالِبَتَینِ (دو دانش‌آموز دختر) |
| جمع مذکر سالم | الطالِبُونَ – الطالِبِینَ (چند دانش‌آموز پسر) |
| جمع مؤنث سالم | الطالِبات (چند دانش‌آموز دختر) |
| جمع مکسر | طُلّاب (چند دانش‌آموز دختر یا پسر) |
برای یادگیری انواع اسم‌ها، لازم است به نکته‌های زیر توجه کنید.
- جمع مکسر نشانه خاصی ندارد. در واقع، برای ساخت جمع مکسر، کل ساختار کلمه مفرد تغییر می‌کند، نه اینکه نشانه خاصی به آن اضافه شود.
- نشانه‌های «ـَ انِ» (مثنی) و «ونَ» (جمع) در حالت مرفوعی (ـُ و ـٌ) به کار می‌روند.
- نشانه‌های «ـَ ینِ» (مثنی) و «ـِ ینَ» (جمع) در حالت منصوبی (ـَ و ـً) و مجروری (ـِ و ـٍ) کاربرد دارند.
صرف فعل ماضی
فعل‌های ماضی از پرکاربردترین فعل‌های عربی هستند که بر وقوع رخدادی در زمان گذشته دلالت دارند. این فعل‌ها در ۱۴ صیغه صرف میشوند. به‌طور مثال، صرف فعل ماضی «جَلَسَ» را در جدول زیر مشاهده می‌کنید. ضمیر متصل مرفوعی هر کدام از فعل‌ها به صورت پررنگ نشان داده شده است.
| صیغه | مثال فعل ماضی |
| مفرد مذکر غائب (هُوَ) | جَلَسَ (او نشست) |
| مثنی مذکر غائب (هُما) | جَلَسَا (آنها نشستند) |
| جمع مذکر غائب (هُمْ) | جَلَسُوا (آنها نشستند) |
| مفرد مؤنث غائب (هي) | جَلَسَتْ (او نشست) |
| مثنی مؤنث غائب (هُما) | جَلَسَتا (آنها نشستند) |
| جمع مؤنث غائب (هُنَّ) | جَلَسْنَ (آنها نشستند) |
| مفرد مذکر مخاطب (أنْتَ) | جَلَسْتَ (تو نشستی) |
| مثنی مذکر مخاطب (أنْتُما) | جَلَسْتُما (شما نشستید) |
| جمع مذکر مخاطب (أنْتُم) | جَلَسْتُم (شما نشستید) |
| مفرد مؤنث مخاطب (أنْتِ) | جَلَستِ (تو نشستی) |
| مثنی مؤنث مخاطب (أَنْتُما) | جَلَسْتُما (شما نشستید) |
| جمع مؤنث مخاطب (أَنْتُنَّ) | جَلَسْتُنَّ (شما نشستید) |
| متکلم وحده (أنا) | جَلَسْتُ (من نشستم) |
| متکلم مع الغیر (نَحنُ) | جَلَسْنا (ما نشستیم) |
برای منفی کردن فعل‌های ماضی تنها لازم است قبل از فعل، حرف «ما» را قرار بدهید. سایر بخش‌های فعل نیاز به هیچ تغییر دیگری ندارند. مثالی از فعل ماضی منفی در کادر زیر نشان داده شده است.
ذَهَبَ (رفت) ← ما ذَهَبَ (نرفت)
آشنایی با فعل های عربی
تمامی کلمه‌های عربی به سه دسته اسم، فعل و حرف تقسیم میشوند. در این بین، فعل‌های عربی از جایگاه ویژه‌ای برخوردارند و نقش مهمی در ساخت جمله‌های عربی دارند. فعل‌های عربی را براساس معیارهای مختلف می‌توان در دسته‌بندی‌های گوناگونی قرار داد.
از یک سو براساس مقوله زمان، می‌توان آنها را به سه دسته ماضی، مضارع و فعل آینده تقسیم کرد، از سوی دیگر نیز براساس تعداد حروف اصلی فعل‌های عربی می‌توان آن را به چهار گروه ثلاثی مجرد، ثلاثی مزید، رباعی مجرد و رباعی مزید دسته‌بندی کرد.
برای اینکه بتوانید هم قواعد عربی را بهتر یاد بگیرید و هم در درک متون عربی عملکرد بهتری داشته باشد، لازم است فعل‌های عربی و انواع آنها را به‌خوبی بشناسید. به کمک فیلم‌های آموزشی زیر در فرادرس، قواعد فعل‌های عربی و روش صرف آنها را به‌راحتی می‌آموزید.
برای آشنایی با سایر اجزای زبان عربی، یعنی اسم و حرف نیز می‌توانید به مجموعه فیلم‌های آموزشی زیر در فرادرس مراجعه کنید.
قواعد عربی هشتم درس دوم
فعل‌های عربی از نظر مقوله زمان به سه دسته ماضی، مضارع و فعل آینده تقسیم میشوند. در کتاب عربی هفتم، فعل‌های ماضی و روش صرف آنها آموزش داده شده است. در عربی هشتم، روش صرف فعل‌های مضارع آموزش داده میشود.
برای یادگیری صرف فعل‌های مضارع و ساختار آنها توصیه می‌کنیم فیلم آموزش رایگان فعل مضارع عربی پایه هشتم فرادرس را مشاهده کنید. لینک این فیلم آموزشی را در ادامه ارائه کرده‌ایم.
فعل‌های مضارع بر رخدادهای زمان حال و آینده دلالت دارند و مانند فعل‌های ماضی در ۱۴ صیغه صرف میشوند. ساختار این فعل‌ها و معنای آنها را در جدول زیر مشاهده می‌کنید. در این جدول، صرف فعل مضارع «جَعَلَ» نشان داده شده است.
| صیغه | مثال فعل مضارع |
| مفرد مذکر غائب (هُوَ) | یَجْعَلُ (قرار می‌دهد) |
| مثنی مذکر غائب (هُما) | یَجْعَلانِ (قرار می‌دهند) |
| جمع مذکر غائب (هُمْ) | یَجْعَلونَ (قرار می‌دهند) |
| مفرد مؤنث غائب (هي) | تَجْعَلُ (قرار می‌دهد) |
| مثنی مؤنث غائب (هُما) | تَجْعَلانِ (قرار می‌دهند) |
| جمع مؤنث غائب (هُنَّ) | یَجْعَلْنَ (قرار می‌دهند) |
| مفرد مذکر مخاطب (أنْتَ) | تَجْعَلُ (قرار می‌دهی) |
| مثنی مذکر مخاطب (أنْتُما) | تَجْعَلانِ (قرار می‌دهید) |
| جمع مذکر مخاطب (أنْتُم) | تَجْعَلُونَ (قرار می‌دهید) |
| مفرد مؤنث مخاطب (أنْتِ) | تَجْعَلِینَ (قرار می‌دهی) |
| مثنی مؤنث مخاطب (أنْتُما) | تَجْعَلانِ (قرار می‌دهید) |
| جمع مؤنث مخاطب (أنْتُنَّ) | تَجْعَلْنَ (قرار می‌دهید) |
| متکلم وحده (أنا) | أَجْعَلُ (قرار می‌دهم) |
| متکلم مع الغیر (نَحنُ) | نَجْعَلُ (قرار می‌دهی) |
فعل‌های مضارع و ساختار آنها در درس‌های دوم تا دهم کتاب عربی هشتم تدریس شده‌اند. در هر کدام از این درس‌ها، صرف تعدادی از فعل‌های مضارع و همچنین روش ترجمه آنها آموزش داده میشود. در ادامه، قواعد مربوط به فعل‌های مضارع را با جزئیات بیشتری بررسی می‌کنیم.
فعل مضارع متکلم وحده و مفرد مخاطب
قبل از اینکه ساختار فعل‌های متکلم وحده و مفرد مخاطب را بررسی کنیم، لازم است کمی در مورد ساختار فعل‌های مضارع و تفاوت آنها با فعل‌های ماضی توضیح بدهیم. اغلب فعل‌های ماضی بر یکی از وزن‌ها «فَعَلَ» (مانند ذَهَبَ)، «فَعِلَ» (مانند سَمِعَ) و «فَعُلَ» (مانند حَسُنَ) ساخته میشوند.
اگر به ابتدای فعل‌های ماضی یکی از حروف مضارعه «أ»، «ت‍ـ»، «ی‍ـ» و «ن‍ـ» را اضافه کنیم و انتهای فعل را نیز تغییر بدهیم، فعل‌های مضارع ساخته میشوند. بنابراین فعل‌های ماضی در واقع ریشه فعل‌های مضارع به حساب می‌آیند. برای یادگیری بهتر این نکته و شناخت روش تبدیل فعل‌های ماضی به مضارع، به مثال زیر توجه کند.
در این مثال، «ذَهَبَ» فعل ماضی بر وزن «فَعَلَ» است. فعل مضارع «یَذهَبانِ» دقیقاً با استفاده از همین فعل ماضی ساخته شده است. به این صورت که ابتدای فعل «ذَهَبَ»، حرف مضارعه «ی‍ـ» آمده و به انتهای آن نیز ضمیر «ا» و علامت «ن» اضافه شده است.
ذَهَبَ ← یَذهَبَانِ
اکنون با توجه به نکته‌های بالا، صرف فعل‌های مضارع متکلم وحده و مفرد مخاطب را بررسی می‌کنیم. نمونه‌هایی از این فعل‌ها را در جدول زیر نشان داده‌ایم. همان‌طور که در این جدول مشاهده می‌کنید، همه صیغه‌ها براساس فعل ماضی «جَلَسَ» ساخته شده‌اند.
| صیغه | مثال فعل مضارع | ترجمه فعل مضارع |
| متکلم وحده (أنا) | أجْلِسُ | من می‌نشینم |
| مفرد مذکر مخاطب (أنْتَ) | تَجْلِسُ | تو می‌نشینی (مذکر) |
| مفرد مؤنث مخاطب (أنْتِ) | تَجْلِسینَ | تو می‌نشینی (مؤنث) |
در مورد صرف این فعل‌ها به نکته‌های زیر توجه کنید.
- حرف مضارعه در صیغه متکلم وحده، «أ» است.
- حرف مضارعه در صیغه‌های مفرد مذکر مخاطب و مفرد مؤنث مخاطب، «ت‍ـ» است.
- صیغه‌های مضارع متکلم وحده و مفرد مذکر مخاطب، ضمیر متصل مرفوعی ندارند.
- ضمیر متصل مرفوعی در صیغه مضارع مفرد مؤنث مخاطب، «ي» است.
- «ن» در صیغه مفرد مؤنث مخاطب، ضمیر نیست، بلکه نشانه مرفوع بودن فعل مضارع است.
- فعل‌های مضارع در زبان فارسی به صورت «فعل مضارع اخباری» (می + بن مضارع + شناسه) ترجمه میشوند، مانند «أجْلِسُ» که به صورت «می‌نشینم» (می + بن مضارع نشین + شناسه ـَ م)
قواعد عربی هشتم درس سوم
در بخش قبل به این نکته اشاره کردیم که فعل‌های عربی از نظر زمان به سه دسته ماضی، مضارع و آینده تقسیم میشوند. در زبان عربی به فعل‌های زمان آینده، «مُستَقبِل» نیز گفته میشود. فعل‌های مستقبل بر رخدادهای زمان آینده دلالت دارد و با استفاده از فعل‌های مضارع ساخته میشوند.
برای ساخت فعل‌های مستقبل، لازم است «س‍َـ» یا «سَوف» را قبل از فعل مضارع قرار بدهید. در این حالت، لازم نیست تغییر دیگری در ساختار فعل ایجاد کنید. فعل‌های مستقبل عربی در زبان فارسی به صورت فعل آینده (خواه + شناسه + مصدر مرخم) ترجمه میشوند.
این مبحث در فیلم آموزش عربی پایه هشتم فرادرس به‌طور کامل توضیح داده شده است.
به‌طور مثال، در جدول زیر، نمونه‌هایی از فعل‌های آینده و ترجمه آنها ارائه شده است.
| صیغه | مثال فعل مستقبل | ترجمه |
| متکلم وحده (أنا) | سَأجْلِسُ – سَوف أجْلِسُ | من خواهم نشست |
| مفرد مذکر مخاطب (أنْتَ) | سَتَجْلِسُ – سَوف تَجْلِسُ | تو خواهی نشست (مذکر) |
| مفرد مؤنث مخاطب (أنْتِ) | سَتَجْلِسِینَ – سَوف تَجْلِسِینَ | تو خواهی نشست (مؤنث) |
فعل‌های آینده و ساختار آنها را می‌توانید با مطالعه مطلب زیر در مجله فرادرس، به‌طور کامل بیاموزید.
قواعد عربی هشتم درس چهارم
در درس چهارم کتاب عربی هشتم، صیغه مضارع متکلم مع الغیر و مفرد غائب آموزش داده شده‌اند.
ساختار این فعل‌ها را در جدول زیر مشاهده می‌کنید. در این جدول، صرف فعل «جَلَسَ» نشان داده شده است.
| صیغه | مثال فعل مضارع |
| متکلم مع الغیر (أنا) | نَجْلِسُ (ما می‌نشینیم) |
| مفرد مذکر مخاطب (أَنتَ) | تَجْلِسْ (تو می‌نشینی) |
| مفرد مؤنث مخاطب (أَنتِ) | تَجْلِسُ (تو می‌نشینی) |
برای یادگیری بهتر صرف این فعل‌ها به نکته‌های زیر توجه کنید.
- حرف مضارعه در صیغه متکلم مع الغیر، «ن‍ـ» است.
- حرف مضارعه در صیغه‌های مفرد مذکر مخاطب و مفرد مؤنث مخاطب «ت‍ـ» است.
- در هیچ‌کدام از صیغه‌های متکلم مع الغیر، مفرد مذکر مخاطب و مفرد مؤنث مخاطب، ضمیر متصل فاعلی به کار نمی‌رود.
- فعل‌های مفرد مذکر مخاطب و مفرد مؤنث مخاطب در ظاهر هیچ تفاوتی با هم ندارد. برای شناخت آنها باید به بافت جمله دقت کنید.
قواعد عربی هشتم درس پنجم
انواع حروف، چه در زبان عربی و چه در سایر زبان‌ها، اهمیت و کاربردهای قابل‌توجهی دارند. یکی از حروف پرکاربرد زبان عربی، «ما» است که هم به‌عنوان حرف نفی و هم به‌عنوان کلمه پرسشی به کار می‌رود.
از حرف نفی «ما» می‌توان برای منفی کردن فعل‌های ماضی و منفی کردن فعل مضارع استفاده کرد. در این حالت به آن «مای نافیة» گفته میشود. کاربرد این حرف را در مثال زیر مشاهده می‌کنید.
فعل ماضی: خَرَجَ (خارج شد) ← ما خَرَجَ (خارج نشد)
فعل مضارع: یَخرُجُ (خارج میشود) ← ما یَخرُجُ (خارج نمی‌‌شود)
علاوه بر مورد بالا، «ما» به‌عنوان کلمه پرسشی و برای تبدیل جمله خبری به جمله پرسشی هم استفاده میشود. در این حالت، به معنی «چیست» یا «چه چیزی» و «چه چیزهایی» است و معمولاً در ابتدای جمله قرار میگیرد. این نوع از کاربرد «ما» را در کادر زیر با مثال نشان داده‌ایم.
ما هي الاشياءُ التي تُفسِدُ الصّيام.
چه چیزهایی روزه را باطل می‌کند؟
قواعد عربی هشتم درس ششم
درس ششم کتاب عربی هشتم به آموزش فعل‌های مضارع مثنی و جمع مخاطب اختصاص پیدا کرده است.
فعل‌های مضارع و روش صرف آنها موضوع اصلی فیلم آموزش رایگان فعل مضارع عربی پایه هشتم فرادرس است. برای اینکه فعل‌های مضارع را به‌خوبی یاد بگیرید، توصیه می‌کنیم از طریق لینک زیر این فیلم آموزشی را تهیه کنید.
مثالی از صرف این فعل‌ها را در جدول زیر آورده‌ایم. صرف فعل «جَلَسَ» در جدول زیر نشان داده شده است.
| صیغه | مثال فعل مضارع |
| مثنی مذکر مخاطب (أَنْتُما) | تَجْلِسَانِ (شما می‌نشینید) |
| مثنی مؤنث مخاطب (أَنْتُما) | تَجْلِسَانِ (شما می‌نشینید) |
| جمع مذکر مخاطب (أَنْتُم) | تَجْلِسُونَ (شما می‌نشینید) |
| جمع مؤنث مخاطب (أَنْتُنَّ) | تَجْلِسْنَ (شما می‌نشینید) |
برای اینکه صرف این فعل‌های مضارع را بهتر یاد بگیرید، به نکته‌های زیر توجه کنید.
- حرف مضارعه در تمامی صیغه‌های مثنی مذکر و مؤنث مخاطب، همچنین صیغه‌های جمع مذکر و مؤنث مخاطب، «ت‍ـ» است.
- ضمیر متصل مرفوعی در صیغه‌های مثنی مذکر و مؤنث مخاطب، «ا» است.
- ضمیر متصل مرفوعی در صیغه جمع مذکر مخاطب، «و» و در صیغه جمع مؤنث مخاطب، «ن» است.
- «ن» در انتهای صیغه‌های مثنی مذکر مخاطب، مثنی مؤنث مخاطب و جمع مذکر مخاطب، ضمیر متصل نیست، بلکه نشانه مرفوع بودن فعل مضارع است.
- از آنجایی که در زبان فارسی، فعل مثنی وجود ندارد، فعل‌های مثنی عربی به صورت جمع ترجمه میشوند.
- در صورتی که بخواهیم فعلی را برای دو یا چند فرد مذکر و مؤنث به کار بریم، باید از فعل مذکر استفاده کنیم. به عبارت دیگر، برای چند شخص مذکر یا مذکر و مؤنث، از فعل مذکر استفاده می‌کنیم اما برای چند شخص مؤنث، فعل مؤنث را به کار می‌بریم. این نکته در مورد اسمهای اشاره، ضمایر و… هم صدق می‌کند.
فعل مضارع منفی
در بخش‌های قبل توضیح دادیم که فعل‌های ماضی با استفاده از حرف «ما» به صورت منفی درمی‌آیند. همچنین به این نکته هم اشاره کردیم که از حرف «ما» برای منفی کردن فعل‌های مضارع نیز استفاده میشود. با وجود این، فعل‌های مضارع معمولاً با استفاده از حرف نفی «لا» منفی میشوند.
برای منفی کردن فعل‌های مضارع، تنها لازم است حرف «لا» را قبل از آنها قرار بدهید. در این حالت، ساختار فعل هیچ تغییر دیگری نیاز ندارد. مثالی از منفی کردن فعل مضارع با حرف «لا» در کادر زیر نشان داده شده است.
تَجْلِسُونَ (می‌نشینید) ← لا تَجْلِسُونَ (نمی‌نشینید)
کلمه پرسشی «لماذا»
«لماذا» یکی از مهم‌ترین کلمه‌های پرسشی در زبان عربی است. از این کلمه برای سؤال کردن در مورد مالکیت اشیاء استفاده میشود. در پاسخ به جملههایی که با استفاده از «لماذا» پرسشی شده‌اند، از «لِأَنَّ» (برای اینکه) و «ل‍ـِ» (برای) استفاده میشود.
مثالی از کاربرد این کلمه‌ها را در ادامه می‌خوانید.
لماذا نَذْهَبُ إلي المَدرَسة؟ (چرا به مدرسه می‌رویم؟)
لِلتَعَلّم و تَوسيع مَعرِفَتِنا. (برای یادگیری و گسترش معرفتمان.)
لِأنّنا نَعْلَمُ الدَراسةَ في المَدرَسة. (برای اینکه در مدرسه، درس‌ها را یاد می‌گیریم.)
قواعد عربی هشتم درس هفتم
در زبان عربی برای سؤال کردن در مورد زمان وقوع یک فعل یا رخداد از کلمه پرسشی «متی» استفاده میشود. این کلمه به معنی «چه وقت» است و معمولاً در ابتدای جمله قرار میگیرد.
کلمه‌های پرسشی را می‌توانید با مشاهده فیلم آموزش عربی پایه هفتم فرادرس به‌خوبی بیاموزید. از طریق لینک زیر به این فیلم آموزشی دسترسی خواهید داشت.
در پاسخ به جملههایی که با «متی» پرسشی شده باشند، از کلمه‌هایی استفاده میشود که نشان‌دهنده زمان هستند. این کلمات عبارتند از: لَیل (شب)، غَد (فردا)، صَباح (صبح)، مَساء (عصر)، أَمسِ (دیروز)، اَلْیَومَ (امروز)، في أولِ الشهرِ القادِمِ (در ابتدای ماه آینده)، قَبلَ شروقِ الشَّمسَ (پیش از طلوع خورشید» و… .
در کادر زیر، مثالی از کاربرد این کلمه‌ها را مشاهده می‌کنید.
متي تَذْهَبُ إلي البیتِ؟ (چه وقت به خانه می‌روی؟)
اَلْیَومَ نَذْهَبُ إلي البیتِ. (امروز به خانه می‌روم.)
فعل مفرد برای اسم جمع
گاهی برای اسمهای جمع و مثنی عربی ممکن است از فعل‌های مفرد استفاده شود. این فعل‌ها را در فارسی به صورت جمع ترجمه می‌کنیم. برای درک بهتر این نکته به مثال زیر توجه کنید.
در این مثال، فاعل جمله، مثنی (هاتانِ الطالِبَتانِ) است اما برای آن از فعل مفرد (تَرجَعُ) استفاده شده است.
تَرجَعُ هاتانِ الطالِبَتانِ إلي المَدرَسةِ.
این دانش‌آموزان به مدرسه برمی‌گردند.
یادگیری انواع اسم های عربی
اسم‌ها یکی از مهم‌ترین عناصری هستند که در زبان عربی به کار می‌روند. اسمهای عربی می‌توانند در نقش مبتدا یا فاعل جمله حاضر شوند یا اینکه به‌عنوان مفعول به کار بروند. همچنین می‌توانند در جایگاه اسم اشاره قرار گرفته یا به‌عنوان کلمه پرسشی مورد استفاده قرار بگیرند.
چنانچه بخواهید اسم‌ها، انواع آنها و همچنین قواعد مربوط به این نوع از کلمه‌ها را بهتر یاد بگیرید، توصیه می‌کنیم فیلم‌های آموزشی زیر در فرادرس را مشاهده کنید.
البته دانش‌آموزانی که می‌خواهند از مقوله اسم‌ها فراتر بروند و سایر قواعد زبان عربی را هم یاد بگیرند، می‌توانند به مجموعه فیلم‌های آموزشی زیر در فرادرس مراجعه کنند.
قواعد عربی هشتم درس هشتم
قواعد درس هشتم کتاب عربی هشتم به آموزش صیغه‌های مضارع مثنی و جمع غائب اختصاص پیدا کرده است.
صرف این فعل‌ها را با ریشه «جَلَسَ» در جدول زیر مشاهده می‌کنید.
| صیغه | مثال فعل |
| مثنی مذکر غائب (هُما) | یَجْلِسَان (آنها می‌نشینند) |
| مثنی مؤنث غائب (هُما) | تَجْلِسَان (آنها می‌نشینند) |
| جمع مذکر غائب (هُمْ) | یَجْلِسُون (آنها می‌نشینند) |
| جمع مؤنث غائب (هُنَّ) | یَجْلِسْن (آنها می‌نشینند) |
برای اینکه صرف این فعل‌ها را بیشتر یاد بگیرید، به نکته‌های زیر دقت کنید.
- حرف مضارعه در صیغه‌های مثنی مذکر غايب، جمع مذکر غائب و جمع مؤنث غائب، حرف «ی‍ـ» است.
- حرف مضارعه در صیغه مثنی مؤنث غائب، «ت‍ـ» است.
- ضمیر متصل مرفوعی در صیغه‌های مثنی مذکر غائب و مثنی مؤنث غائب، «ا» است.
- در صیغه جمع مذکر غائب، «و» ضمیر متصل فاعلی است.
- در صیغه جمع مؤنث غائب، «ن» ضمیر متصل فاعلی است.
- «ن» در صیغه‌های مثنی مذکر غائب، مثنی مؤنث غائب و جمع مذکر غائب، ضمیر متصل نیست، بلکه نشانه مرفوع بودن فعل است.
- صیغه مثنی مؤنث غائب، کاملاً شبیه به صیغه‌های مثنی مذکر و مؤنث مخاطب است. برای تشخیص آنها باید به بافت جمله دقت کنید.
- از آنجایی که در زبان فارسی فعل مثنی وجود ندارد، فعل‌های مثنی غائب عربی به صورت جمع ترجمه میشوند.
در فیلم آموزش عربی پایه هشتم فرادرس، چندین نکته کاربردی و مهم در مورد فعل‌های مضارع و روش صرف آنها بیان شده است.
قواعد عربی هشتم درس نهم
در زبان عربی، برای اینکه بخواهند از چگونگی وقوع فعل سؤال کنند، کلمه پرسشی «کَیْفَ» را به کار می‌برند. این کلمه به معنای «چگونه» است و معمولاً در ابتدای جمله پرسشی قرار میگیرد. برای یادگیری بهتر کاربرد «کیف» به مثال زیر توجه کنید.
در مثال زیر برای سؤال کردن از چگونگی وقوع فعل (تُسافِرُ) از کلمه پرسشی «کَیْفَ» استفاده شده است.
کَیْفَ تُسافِرُ؟ (چگونه مسافرت می‌کنی؟)
أنا أسافرُ بالطائِرةِ. (با هواپیما مسافرت می‌کنم.)
نشان دادن مالکیت در عربی
برای نشان دادن مالکیت در زبان عربی از روش‌های مختلفی استفاده میشود. یکی از روش‌های رایج برای نشان دادن مالکیت استفاده از کلمه‌های «عِنْدَ» (نزد) یا حروف «ل‍ـِ و ل‍ـَ» (برای) است. در ادامه، مثالی از کاربرد این کلمه‌ها را ارائه کرده‌ایم.
در مثال زیر برای نشان دادن مالکیت از «عِنْدَ» و «ل‍ـِ » استفاده شده و هر دو به صورت فعل «داشتن» ترجمه شده‌اند.
عِندَ أبي حَدیقةٌ کَبیرةٌ. (پدرم باغ بزرگی دارد.)
لَأبي حَدیقةٌ کَبیرةٌ. (پدرم باغ بزرگی دارد.)
ترجمه ضمایر عربی
در بخش‌های قبلی، انواع ضمایر عربی را معرفی کردیم و کاربرد آنها را نشان دادیم. در ادامه، روش ترجمه ضمایر عربی به زبان فارسی را توضیح می‌دهیم.
- ضمایر منفصل مرفوعی به صورت ضمیر منفصل فاعلی فارسی ترجمه میشوند، مانند: هُو کَتَبَ. (او نوشت.)
- ضمایر متصل مجروری به صورت ضمیر متصل فارسی ترجمه میشوند، مانند: صَدیقي (دوستَم).
- ضمایر متصل مرفوعی به صورت شناسه‌های فعلی ترجمه میشوند، مانند: یَکتُبونَ (می‌نویسَند).
جدول انواع ضمایر عربی و ترجمه آنها را در ادامه نشان داده‌ایم.
| صیغه – ضمیر منفصل مرفوعی | ضمیر متصل مرفوعی | ضمیر متصل مجروری |
| مفرد مذکر غائب -هُوَ (او) | یَسْمَعُ (می‌شنوَد) | کتابه (کتابش) |
| مثنی مذکر غائب -هُما (آنها) | یَسْمَعَانِ (می‌شنوَند) | کتابهما (کتابشان) |
| جمع مذکر غائب -هُمْ (ایشان) | یَسْمَعُونَ (می‌شنوَند) | کتابهم (کتابشان) |
| مفرد مؤنث غائب – هي (او) | تَسْمَعُ (می‌شنوَد) | کتابها (کتابش) |
| مثنی مؤنث غائب -هُما (آنها) | تَسْمَعَانِ (می‌شنوَند) | کتابهما (کتابشان) |
| جمع مؤنث غائب – هُنَّ (ایشان) | یَسْمَعْنَ (می‌شنوَند) | کتابهنَّ (کتابشان) |
| مفرد مذکر مخاطب -أنْتَ (تو) | تَسْمَعُ (می‌شنوی) | کتابکَ (کتابت) |
| مثنی مذکر مخاطب -أنْتُما (تو) | تَسْمَعَانِ (می‌شنوید) | کتابکُما (کتابتان) |
| جمع مذکر مخاطب – أنْتُم (شما) | تَسْمَعُونَ (می‌شنوید) | کتابکُم (کتابتان) |
| مفرد مؤنث مخاطب – أنْتِ (تو) | تَسْمَعِینَ (می‌شنوی) | کتابکِ (کتابت) |
| مثنی مؤنث مخاطب – أَنْتُما (شما) | تَسْمَعَانِ (می‌شنوید) | کتابکُما (کتابتان) |
| جمع مؤنث مخاطب – أَنْتُنَّ (شما) | تَسْمَعْنَ (می‌شنوید) | کتابکُنَّ (کتابتان) |
| متکلم وحده – أنا (من) | أَسْمَعُ (می‌شنوَم) | کتابي (کتابم) |
| متکلم مع الغیر – نَحنُ (ما) | نَسْمَعُ (می‌شنویم) | کتابنا (کتابمان) |
قواعد عربی هشتم درس دهم
در بخش‌های قبلی به اعداد اصلی عربی اشاره کردیم و آنها را آموزش دادیم. در این بخش، اعداد ترتیبی را بررسی می‌کنیم. جدول زیر شامل اعداد ترتیبی عربی از یکم تا دوازدهم است.
| اعداد عربی | ||
| مذکر | مؤنث | ترجمه |
| الأوّل | الأولی | اول، یکم، یکمین |
| الثّاني | الثّانیة | دوم، دومین |
| الثّالِث | الثّالِثة | سوم، سومین |
| الرّابِع | الرّابِعة | چهارم، چهارمین |
| الْخامِس | الْخامِسة | پنجم، پنجمین |
| السّادِس | السّادِسة | ششم، ششمین |
| السّابِع | السّابِعة | هفتم، هفتمین |
| الثّامِن | الثّامِنة | هشتم، هشتمین |
| التّاسِع | التّاسِعة | نهم، نهمین |
| العاشِر | العاشِرة | دهم، دهمین |
| الحادِي عَشَر | الحادِيَةَ عَشْرَةَ | یازدهم، یازدهمین |
| الثّاني عشر | الثّانيَةَ عَشْرَة | دوازدهم، دوازدهمین |
نکته: اعداد ترتیبی بعد از معدود خود می‌آیند و از نظر جنس با آن مطابقت دارند.
در ادامه، مثال‌هایی از اعداد ترتیبی عربی را نشان داده‌ایم.
الصّفُ الأوّل (کلاس اول)
التلمیذةُ الثّالِثة (دانش‌آموز سوم)
المِنضَدَةُ الخامِسة ( میز پنجم)
بیان زمان و ساعت در عربی
در زبان عربی برای بیان ساعت و زمان از اعداد ترتیبی مؤنث و اعداد اصلی «واحِدة» و «الثانیة» استفاده میشود. به‌طور مثال، چنانچه بخواهیم در جواب سؤال «کَمِ الساعَةْ؟» (ساعت چند است؟) بگوییم «ساعت پنج است»، باید از عدد ترتیبی «الْخامِسة» استفاده کنیم. البته برای تأکید می‌توانیم از کلمه «ساعة» نیز در کنار اعداد استفاده کنیم.
در جدول زیر، انواع ساعت‌های عربی از یک تا ۱۲ نشان داده شده است.
| ساعت در عربی | ||
| الساعَة الوَاحِدَة (ساعت یک) | الساعَة الخامِسَة (ساعت پنج) | الساعَة التاسِعَة (ساعت نه) |
| الساعَة الثانِيَة (ساعت دو) | الساعَة السادِسَة (ساعت شش) | الساعَة العاشِرَة (ساعت ده) |
| الساعَة الثالِثَة (ساعت سه) | الساعَة السابِعَة (ساعت هفت) | الساعَة الحادِيَةَ عَشَرَة (ساعت یازده) |
| الساعَة الرابِعَة (ساعت چهار) | الساعَة الثامِنَة (ساعت هشت) | الساعَة الثانِيَةَ عَشَرَة (ساعت دوازده) |
از همه ساعت‌هایی که در جدول بالا نشان داده‌ایم، می‌توانیم کلمه «الساعَة» را حذف کنیم. به‌طور مثال، برای بیان اینکه ساعت ده است، می‌توانیم تنها بگوییم «العاشِرَة».
سؤالات متداول
تا اینجا مهم‌ترین قواعد عربی هشتم را با مثال توضیح دادیم. در این بخش، سؤال‌های متداول مربوط به این مبحث را مطرح کرده و به آنها پاسخ می‌دهیم. برای مرور نکته‌های مربوط به قواعد صرف فعل مضارع، پیشنهاد می‌کنیم از فیلم آموزش صرف ۱ فرادرس کمک بگیرید.
در زبان عربی از چه فعل‌هایی برای اشاره به وقایع زمان آینده استفاده میشود؟
در زبان عربی از فعل‌های مضارع و آینده (مستقبل) برای اشاره به وقایع آینده استفاده میشود.
فعل‌های ماضی و مضارع چه تفاوتی با هم دارند؟
در ادامه تفاوت‌های اصلی فعل‌های ماضی و مضارع را نشان می‌دهیم.
- فعل‌های ماضی بر اتفاقات زمان گذشته دلالت دارند، اما فعل‌های مضارع بر وقایع زمان حال یا آینده دلالت می‌کنند.
- در ساخت فعل‌های مضارع از حروف مضارعه استفاده میشود، اما در ساختار فعل‌های ماضی، حروف مضارعه به کار نمی‌روند.
- فعل‌های ماضی عربی معمولاً در زبان فارسی به صورت فعل ماضی ساده ترجمه میشوند، اما فعل‌های مضارع به صورت فعل مضارع اخباری فارسی ترجمه میشوند.
فعل‌های ماضی در واقع ریشه فعل‌های مضارع به حساب می‌آیند.
اعداد ترتیبی چه تفاوتی با اعداد اصلی دارند؟
اعداد ترتیبی در حکم صفت برای معدود خود هستند و در اعراب و جنس با معدود مطابقت دارند. از میان اعداد اصلی، تنها اعداد «واحد/واحدة» و «إثنان/إثنتان» چنین حالتی دارند. سایر اعداد (از ثلاثة تا عشرة) در جنس و اعراب با معدود خود مطابقت ندارند.
تمرین قواعد عربی هشتم
در بخش‌های قبلی، قواعد عربی هشتم را توضیح دادیم و آنها را درس به درس مرور کردیم. در این بخش، برای اینکه قواعد عربی هشتم را به‌خوبی یاد بگیرید، تمرین‌هایی را در اختیارتان قرار می‌دهیم.
برای مرور قواعد عربی هشتم می‌توانید به فیلم آموزش عربی پایه هشتم فرادرس مراجعه کنید. از طریق لینک زیر به این فیلم آموزشی دسترسی خواهید داشت.
این تمرین‌ها همگی به صورت چهارگزینه‌ای طراحی شده‌اند. برای پاسخگویی به آنها لازم است گزینه مورد نظرتان را علامت بزنید. در زیر هر کدام از سؤال‌ها، گزینه «مشاهده جواب» قرار دارد. با کلیک روی آن می‌توانید جواب درست هر سؤال را مشاهده کنید.
همچنین در کنار هر سؤال، گزینه «شرح پاسخ» نیز آمده است. بعد از کلیک روی این گزینه، پاسخ تشریحی هر سؤال نشان داده میشود.
در نهایت، بعد از اینکه به همه سؤال‌ها پاسخ دادید، گزینه «دریافت نتیجه آزمون» نمایش داده میشود. با کلیک روی این گزینه می‌توانید تعداد امتیازهای خود را در این آزمون مشاهده کنید.
۱- کاربرد اسم اشاره در کدام گزینه درست است؟
هذا السَّفینة
به‌طور کلی، اسمهای اشاره در جنس، اعراب و شمار (مفرد، مثنی یا جمع بودن) با مشارٌ إلیه خود مطابقت دارند. در گزینه اول، بین اسم اشاره و مشارٌ إلیه آن به لحاظ جنس، مطابقت وجود ندارد.
در گزینه دوم، اسم اشاره و مشارٍ إلیه، از نظر شمار مطابقت ندارند.
بعد از هؤلاء باید از اسم جمع استفاده شود، در گزینه سوم، بعد از این کلمه، مشارٌ إلیه به صورت مفرد آمده است.
۲- در آیه زیر، کدام کلمه نشان‌دهنده مالکیت است؟
«وَ لِلَّهِ مُلْكُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ» (آل عمران/۱۵۹)
در این آیه و در بسیاری از جمله‌های عربی، برای نشان دادن مالکیت از حرف «ل‍ـِ» استفاده میشود.
۳- همه گزینه‌ها عدد ترتیبی هستند، به‌جز…
به‌طور کلی، اعداد ترتیبی عربی بر وزن «فاعل» و «فاعلة» هستند. اعدادی که بر این وزن نباشد، عدد اصلی به حساب می‌آیند، نه عدد ترتیبی.
۴- در آیه زیر، کدام کلمه ضمیر متصل منصوبی است؟
«هُوَ الَّذِي خَلَقَكُمْ مِنْ تُرَابٍ» (غافر/۶۷)
«کم» در «خلقکم» (آفرید شما را) ضمیر متصل منصوبی است که به‌جای مفعول آمده است.
۵- کدام ضمیر منفصل برای صیغه جمع مؤنث مخاطب به کار می‌رود؟
صیغه مربوط به هر کدام از ضمیرها را در ادامه مشاهده می‌کنید.
هُنَّ: جمع مؤنث غائب
أَنتُم: جمع مذکر مخاطب
أَنتُما: مثنی مذکر و مؤنث مخاطب
أَنتُنَّ: جمع مؤنث مخاطب
۶- فعل «یخرجون» چگونه به فارسی ترجمه میشود؟
خارج شده بودند
خارج میشوند
خارج خواهند شد
فعل «یخرجون» از نوع فعل‌های مضارع است. فعل‌های مضارع عربی در فارسی به صورت مضارع اخباری (می + بن مضارع + شناسه) صرف میشوند.
۷- کدام گزینه در مورد بیان ساعت و زمان در عربی صحیح است؟
الساعَة الثانِيَ عَشَرَ
الساعَة السابِعَة
برای بیان ساعت و زمان در زبان عربی از اعداد اصلی «الواحدة» و «الثانیة»، همچنین از اعداد ترتیبی مؤنث استفاده میشود. با توجه به همین نکته، گزینه‌های اول، دوم و چهارم نادرست هستند.
۸- ضمیر متصل مجروری در کدام گزینه درست ترجمه شده است؟
تَبَسُّمکَ: لبخندت
تَبَسُّمها: لبخندتان
تَبَسُّمکنَّ: لبخندشان
تَبَسُّمي: لبخندش
ترجمه درست هر کدام از ضمیرها را در ادامه ارائه کرده‌ایم.
تَبَسُّمکَ: لبخندت
تَبَسُّمها: لبخندش
تَبَسُّمکنَّ: لبخندتان
تَبَسُّمي: لبخندم
۹- صورت منفی فعل «خَرَجَتْ» چگونه است؟
«خَرَجَتْ» فعل ماضی است. برای منفی کردن فعل‌های ماضی از حرف نفی «ما» استفاده میشود.
۱۰- کدام گزینه در صیغه «جمع مذکر مخاطب» صرف شده است؟
صیغه مربوط به هر کدام از گزینه‌ها را در ادامه مشخص کرده‌ایم.
تَلْبِسَانِ: مثنی مذکر و مؤنث مخاطب، مثنی مؤنث غائب
نَلْبِسُ: متکلم مع الغیر
تَلْبِسْنَ: جمع مؤنث مخاطب
تَلْبِسُونَ: جمع مذکر مخاطب
۱۱- کدام گزینه در فارسی به صورت فعل مضارع اخباری ترجمه میشود؟
فعل‌های مضارع عربی در زبان فارسی به صورت مضارع اخباری ترجمه میشوند. در میان گزینه‌های این سؤال، تنها گزینه اول فعل مضارع است. سایر گزینه‌های از نوع فعل ماضی هستند.
۱۲- در کدام گزینه، فعل مستقبل عربی به کار رفته است؟
لم تَسْمَحُوا
نشانه فعل‌های مستقبل عربی «س‍ـ» یا «سوف» است.
۱۳- کدام گزینه در فارسی به صورت فعل آینده ترجمه میشود؟
ما دَخَلْتُمْ
فعل‌های مستقبل عربی در فارسی به صورت فعل آینده (خواه + شناسه + مصدر مرخم) صرف میشوند. تنها در گزینه اول، فعل مستقبل (با استفاده از حرف «س‍ـ») به کار رفته است.
۱۴- کدام فعل‌ها به صورت یکسان صرف میشوند؟
مضارع جمع مذکر و مؤنث مخاطب
مضارع مثنی مذکر و مؤنث غائب
مضارع مفرد مذکر و مؤنث مخاطب
مضارع مثنی مذکر و مؤنث مخاطب
فعل‌های مضارع مذکر و مؤنث غائب هر دو به صورت «تفعلان» صرف میشوند.
۱۵- از کدام حرف برای منفی کردن فعل‌های مضارع استفاده میشود؟
فعل‌های مضارع معمولاً با استفاده از حرف «لا» به صورت منفی درمی‌آیند.
۱۶- در آیه زیر از چند ضمیر متصل مرفوعی استفاده شده است؟
«الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ وَ يُقِيمُونَ الصَّلاةَ وَ مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنفِقُونَ» (بقره/۲)
ضمیرهای متصل مرفوعی در این آیه عبارتند از: «و» (يُؤْمِنُونَ)، «و» (يُقِيمُونَ)، «نا» (رَزَقْنَا) و «و» (يُنفِقُونَ).
«هم» در «رَزَقْنَاهُمْ» ضمیر متصل منصوبی است، نه مرفوعی.
۱۷- در کدام گزینه، «ن» ضمیر متصل مرفوعی است؟
در سایر گزینه‌ها، «ن» ضمیر نیست، بلکه نشانه مرفوع بودن فعل مضارع است.
۱۸- فعل‌های ماضی و مضارع را در جمله زیر مشخص کنید.
«وَ مِنَ النَّاسِ مَن يَقُولُ آمَنَّا بِاللَّهِ وَ بِالْيَوْمِ الآخِرِ وَ مَا هُم بِمُؤْمِنِينَ» (یقره/۸)
ماضی: يَقُولُ
مضارع: آمَنَّا
ماضی: مُؤْمِنِينَ
مضارع: يَقُولُ
ماضی: آمَنَّا
مضارع: يَقُولُ
ماضی: آمَنَّا
مضارع: مُؤْمِنِينَ
«يَقُولُ» فع مضارع است، زیرا در ساختار آن از حرف مضارعه «ی‍ـ» استفاده شده است. برعکس، فعل «آمَنَّا» از نوع ماضی است، زیرا در ساختار آن حرف مضارعه به کار نرفته است.
۱۹- در صیغه مضارع مفرد مذکر مخاطب از کدام حرف مضارعه استفاده میشود؟
فعل مضارع مفرد مذکر مخاطب به صورت «یفعل» صرف میشود. در ساختار این فعل، حرف مضارعه «ی‍ـ» به کار می‌رود.
۲۰- کدام گزینه در مورد ساختار فعل‌های عربی نادرست است؟
فعل ماضی سه وزن رایج دارد.
فعل مضارع براساس فعل ماضی ساخته میشود.
فعل آینده براساس فعل مضارع ساخته میشود.
فعل ماضی براساس فعل مضارع ساخته میشود.
فعل‌های ماضی دارای سه وزن رایج هستند. از سوی دیگر، فعل‌های مضارع براساس فعل‌های ماضی ساخته میشوند. فعل‌های آینده نیز براساس فعل‌های مضارع صرف میشوند. با توجه به این نکته‌‌ها، گزینه سوم نادرست است.
جمع بندی
قواعد عربی هشتم، موضوع اصلی این مطلب از مجله فرادرس به شمار می‌آید. در مطلب پیش رو، روش صرف فعل‌های مضارع و نحوه ترجمه کردن آنها را توضیح دادیم. همچنین انواع ضمایر عربی، اسمهای اشاره، کلمه‌های پرسشی و نحوه پاسخگویی به آنها را بررسی کردیم. در نهایت، تمرین‌هایی را ارائه کردیم که با پاسخگویی به آنها می‌توانید سطح یادگیری خود را بسنجید.
source