باشگاه خبرنگاران جوان – آمار‌های منتشر شده از سوی سازمان امور مالیاتی کشور نشان می‌دهد که میزان درآمد‌های وصولی مالیات تا بهمن‌ماه ۱۴۰۳ در برخی بخش‌ها مطابق با پیش‌بینی‌ها تحقق یافته است. بااین‌حال، در بخش‌های دیگری همچون مالیات غیرمستقیم (کالا‌ها و خدمات) و مالیات بر ثروت که بخشی از مالیات مستقیم به شمار می‌آید، همچنان فاصله‌ای با برآورد‌ها وجود دارد. بر این اساس، نسبت مالیات‌های مستقیم و غیرمستقیم تحقق‌یافته در ۱۱ماهه سال جاری نسبت به میزان مصوب ۹۷درصد گزارش شده و به نظر می‌رسد که تا پایان سال این رقم از ۱۰۰درصد فراتر رود.
تامین هزینه‌های جاری و زیرساخت‌های عمومی مورد نیاز جامعه از طریق درآمد‌های مالیاتی پایدار صورت می‌پذیرد. سازمان امورمالیاتی به‌عنوان مهم‌ترین متولی تحقق بودجه غیرنفتی در اقتصاد کشور، با هدف تحقق حقوق حقه دولت و تحقق عدالت مالیاتی، ضمن اتخاذ راهبرد‌های جدید، برنامه‌ها و کلان اقداماتی را اجرایی کرد. ماحصل این برنامه‌ریزی‌ها و اقدامات، در ۱۱ماه سال۱۴۰۳، بالغ بر هزار و ۸۸همت درآمد مالیاتی وصول شده که نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد ۵۶درصدی داشته و نسبت به بودجه مصوب حدود ۹۷درصد تحقق یافته است. مهم‌ترین هدف سازمان امور مالیاتی کشور، تحقق درآمد‌های مالیاتی دولت در بودجه عمومی با رعایت ۴راهبرد اساسی از جمله هوشمندسازی نظام مالیاتی، حمایت از اقشار ضعیف و بهبود فضای کسب‌وکار در راستای توسعه عدالت مالیاتی، تامین حداکثر رضایتمندی مؤدیان ضمن افزایش وصولی مالیات و تداوم افزایش اصولی و پایدار درآمد‌های مالیاتی است.
راهبرد اول: هوشمندسازی نظام مالیاتی
در راستای اجرای این راهبرد کلان برنامه‌های «توسعه سامانه مؤدیان» و «توسعه حسابرسی سیستمی» طراحی و کلان اقداماتی اجرا شد. از جمله این اقدامات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
کلان برنامه توسعه سامانه مؤدیان: توسعه و بهبود سامانه مؤدیان برای دستیابی به عدالت مالیاتی و افزایش اعتماد عمومی با استفاده از فناوری‌های نوین برای نظارت بهتر بر فعالیت‌های مالیاتی حیاتی است.
*توسعه قابلیت‌های سامانه مؤدیان برای انجام تمام تکالیف قانونی توسط مؤدی
– نرخ‌گذاری بالغ بر یک‌میلیون شناسه کالا و خدمات در سال۱۴۰۳.
– تسهیل فرآیند افزایش حد مجاز با امکان ثبت درخواست به‌صورت الکترونیک.
– پردازش و استفاده از داده‌های ارسالی گمرک جمهوری اسلامی ایران برای احصای میزان واردات مؤدیان.
– امکان ثبت معامله نسیه و به تاخیر انداختن بدهی مالیاتی این معاملات.
– پیاده‌سازی الگو‌های بارنامه، بورس اوراق بهادار مبتنی بر کالا و بیمه و بازطراحی الگوی ارز برای پوشش نیاز‌های معاملاتی مؤدیان محترم.
* تسهیل حداکثری انجام تکالیف در سامانه مؤدیان، ضمن حفظ اصول قانون «پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان»
– پیگیری تمدید مواد قانون تسهیل تکالیف مؤدیان در لایحه بودجه ۱۴۰۴ مجلس شورای اسلامی.
– توسعه ابزار‌های صدور صورت‌حساب الکترونیک از قبیل کارت‌خوان‌های اندرویدی و اپلیکیشن‌های موبایل با استفاده از ظرفیت شرکت‌های معتمد مالیاتی.
* افزایش تقاضا برای دریافت صورت‌حساب الکترونیک
– قطعی‌سازی بیش از ۹۰هزار اظهارنامه پیش‌فرض ارزش افزوده کم‌ریسک برای اولین بار.
– پیگیری اجرای تبصره یک ماده۲۵ قانون پایانه‌های فروشگاهی توسط ذی‌حسابان دستگاه‌های اجرایی در موارد خرید از اشخاص حقوقی.
* افزایش صدور صورت‌حساب الکترونیک
– پوشش هزینه صدور صورت‌حساب الکترونیک از طریق شرکت‌های معتمد در قانون تسهیل تکالیف مؤدیان.
– آموزش و اطلاع‌رسانی تکالیف صدور صورت‌حساب الکترونیک و نحوه انجام آن.
– بخشش جرایم موضوع ماده۲۲ قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان برای مؤدیان فعال در سامانه و شروع اعمال مجازات با شیب ملایم برای مؤدیانی که تکالیف سامانه مؤدیان را نادیده می‌گیرند.
* تکمیل و پیاده‌سازی هسته محاسباتی سامانه مؤدیان برای محاسبه بدهی مالیات ارزش افزوده
– تهیه اظهارنامه پیش‌فرض و محاسبه اولیه مالیات ارزش افزوده با استفاده از صورت‌حساب الکترونیک مندرج در سامانه.
* بازطراحی فرآیند و سازوکار‌های مالیات‌ستانی و تمهید لوازم سخت‌افزاری و نرم‌افزاری مطابق با رویکرد جدید
– بازنویسی آیین‌نامه اجرایی ماده ۲۱۹ ق. م. م.
– تدوین و ابلاغ مقررات نحوه رسیدگی به اظهارنامه پیش‌فرض مالیات ارزش افزوده.
– فراهم‌شدن امکان تطابق‌گیری میان اطلاعات اظهارنامه پیش‌فرض و اطلاعات صورت‌حساب‌های الکترونیک.
– آموزش و اطلاع‌رسانی مستمر و اثربخش به ماموران مالیاتی.
با انجام اقدامات فوق نتایج زیر حاصل شد:
– افزایش تعداد صورت‌حساب‌های ارسالی ماهانه به سامانه مؤدیان از حدود ۱۱۸میلیون صورت‌حساب در تیرماه سال۱۴۰۲ به حدود ۹۰۶میلیون در بهمن۱۴۰۳.
– ثبت موفق ۹۰درصد صورت‌حساب‌های الکترونیک در سامانه مؤدیان در بهمن۱۴۰۳ که این آمار در تیرماه سال گذشته کمتر از ۳۷درصد بوده است.
– رشد ۷۹درصدی تعداد اشخاص فعال در سامانه مؤدیان نسبت به انتهای سال۱۴۰۲.
– افزایش نسبت مالیات اشخاص صادرکننده صورت‌حساب الکترونیک نوع ۱و۲ به تعداد کل اشخاص بالقوه
– افزایش نسبت مالیات اشخاص صادرکننده صورت‌حساب الکترونیک نوع۱و۲ به مالیات کل اشخاص بالقوه
تا بهمن‌ماه سال ۱۴۰۳، مؤدیانی که مالیات ایشان ۹۶.۵درصد کل مالیات را شامل می‌شود و مؤدی بزرگ به شمار می‌روند، به سامانه مؤدیان متصل می‌شوند و صورت‌حساب الکترونیک ارسال می‌کنند.
– افزایش میانگین نسبت پوشش خرید و فروش مندرج در اظهارنامه‌ها توسط اطلاعات داخل سامانه مؤدیان
– افزایش تعداد شناسه کالا و خدمات نرخ‌گذاری‌شده
یکی از پیش‌نیاز‌های محاسبه سامانه‌ای (سیستمی) مالیات ارزش افزوده، مشخص بودن کالا یا خدمت مورد معامله و همچنین تعیین نرخ مالیات آن بر اساس قانون مالیات ارزش افزوده است. مطابق قانون، تحقق این امر مستلزم تولید شناسه‌های منحصر‌به‌فرد کالا‌ها و خدمات توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت و سپس نرخ‌گذاری به‌صورت متمرکز توسط سازمان امور مالیاتی است. نرخ‌گذاری، یک اقدام پیشینی است که از بروز خطا‌های زیادی در محاسبات جلوگیری می‌کند.
– رشد قابل توجه بدهی ابرازی مالیات ارزش افزوده و کاهش بستانکاری ابرازی
آمار‌ها نشان می‌دهد که مجموع مانده بدهکاری ابرازی مؤدیان در دوره‌های زمستان۱۴۰۱، بهار، تابستان و پاییز۱۴۰۲ به نسبت مجموع مانده بدهکاری ابرازی مؤدیان در مدت مشابه قبلی یعنی دوره‌های زمستان۱۴۰۰، بهار، تابستان و پاییز۱۴۰۱ از لحاظ اسمی ۵۲درصد و با خارج کردن اثر تورم در محاسبات و واقعی کردن اعداد، ۳درصد افزایش داشته است.
این در حالی است که مجموع مانده بدهکاری ابرازی مؤدیان در دوره‌های زمستان۱۴۰۲، بهار، تابستان و پاییز۱۴۰۳ که سامانه مؤدیان و اظهارنامه پیش‌فرض بستر ورود و پردازش اطلاعات معاملات مؤدیان بوده است، به نسبت مدت مشابه قبلی، یعنی دوره‌های زمستان۱۴۰۱، بهار، تابستان و پاییز۱۴۰۲، ۷۳درصد رشد اسمی و پس از خارج کردن اثر تورم و خارج کردن اثر یک‌درصد افزایش نرخ مالیات ارزش افزوده، ۲۲درصد افزایش داشته است.
همچنین مجموع مانده بستانکاری ابرازی مؤدیان در دوره‌های زمستان۱۴۰۱، بهار، تابستان و پاییز۱۴۰۲ به نسبت مجموع مانده بستانکاری ابرازی مؤدیان در مدت مشابه قبلی یعنی دوره‌های زمستان۱۴۰۰، بهار، تابستان و پاییز۱۴۰۱، از لحاظ اسمی ۷۷ درصد و با خارج کردن اثر تورم در محاسبات و واقعی کردن اعداد، ۲۳ درصد افزایش داشته است. یعنی طلب واقعی مؤدیان از سازمان امور مالیاتی، قبل از وجود سامانه مؤدیان و اظهارنامه پیش‌فرض نسبت به سال قبلش افزایش پیدا کرده است.
این در حالی است که مجموع مانده بستانکاری ابرازی مؤدیان در دوره‌های زمستان۱۴۰۲، بهار، تابستان و پاییز۱۴۰۳ که سامانه مؤدیان و اظهارنامه پیش‌فرض بستر ورود و پردازش اطلاعات معاملات مؤدیان بوده است، به نسبت مدت مشابه قبلی، یعنی دوره‌های زمستان۱۴۰۱، بهار، تابستان و پاییز۱۴۰۲، ۷درصد رشد اسمی و پس از خارج کردن اثر تورم و خارج کردن اثر یک‌درصد افزایش نرخ مالیات ارزش افزوده، ۱۹درصد کاهش داشته است.
این موضوع بیانگر این واقعیت است که طراحی و اجرای سازوکار‌های موجود در سامانه مؤدیان و اظهارنامه پیش‌فرض، باعث افزایش تمکین مالیاتی مؤدیان شده است.
توسعه حسابرسی سیستمی
حسابرسی سیستمی به‌عنوان فرآیندی سیستماتیک و منظم تعریف می‌شود که هدف آن ارزیابی، تضمین و بهبود امنیت، کارآیی و موثر بودن سیستم‌های اطلاعاتی است. این فرآیند نه تنها به اطمینان از اطلاعاتی که در دسترس است، بلکه به تجزیه و تحلیل ریسک‌ها و بهبود فرآیند‌های کلان سازمان نیز می‌پردازد. با ارزیابی و بهینه‌سازی فرآیند‌ها و سیستم‌های اطلاعاتی، حسابرسی سیستمی به سازمان‌ها کمک می‌کند تا عملکرد خود را بهبود بخشند و به سرعت به تغییرات بازار پاسخ دهند.
ایجاد دفتر حسابرسی سیستمی و ریسک و تمکین مالیاتی: سازمان امور مالیاتی کشور در راستای تحقق هوشمندسازی و برای تکمیل زنجیره ارائه خدمات مالیاتی فناورانه و محاسبه و مطالبه مالیات به صورت سیستمی، اقدام به ایجاد دفتر حسابرسی سیستمی و ریسک و تمکین مالیاتی برای در دستور کار قرار گرفتن تعیین قواعد حسابرسی سیستمی و صدور اوراق تشخیص یا قطعی سیستمی، تعیین و بازنگری شاخص‌های ریسک، تعیین قواعد به‌کارگیری داده‌ها در تهیه اظهارنامه پیش‌فرض در همه منابع مالیاتی و تولید اظهارنامه برآوردی سیستمی کرد.
اقدامات فوق منجر به دستاورد‌های زیر شد:
– حسابرسی و قطعی‌سازی ۱۰۰ درصدی اظهارنامه‌های مالیات بر درآمد مستغلات تجاری درحالی‌که پیش از این یک میلیون اظهارنامه به‌صورت ممیز محور موز حدود ۱۱۸میلیون صورت‌حساب در تیرماه سال۱۴۰۲ به حدود ۹۰۶میلیون در بهمن۱۴۰۳.
– ثبت موفق ۹۰درصد صورت‌حساب‌های الکترونیک در سامانه مؤدیان در بهمن۱۴۰۳ که این آمار در تیرماه سال گذشته کمتر از ۳۷درصد بوده است.
– رشد ۷۹درصدی تعداد اشخاص فعال در سامانه مؤدیان نسبت به انتهای سال۱۴۰۲.
– افزایش نسبت مالیات اشخاص صادرکننده صورت‌حساب الکترونیک نوع ۱و۲ به تعداد کل اشخاص بالقوه
– افزایش نسبت مالیات اشخاص صادرکننده صورت‌حساب الکترونیک نوع۱و۲ به مالیات کل اشخاص بالقوه
تا بهمن‌ماه سال ۱۴۰۳، مؤدیانی که مالیات ایشان ۹۶.۵درصد کل مالیات را شامل می‌شود و مؤدی بزرگ به شمار می‌روند، به سامانه مؤدیان متصل می‌شوند و صورت‌حساب الکترونیک ارسال می‌کنند.
– افزایش میانگین نسبت پوشش خرید و فروش مندرج در اظهارنامه‌ها توسط اطلاعات داخل سامانه مؤدیان
– افزایش تعداد شناسه کالا و خدمات نرخ‌گذاری‌شده
یکی از پیش‌نیاز‌های محاسبه سامانه‌ای (سیستمی) مالیات ارزش افزوده، مشخص بودن کالا یا خدمت مورد معامله و همچنین تعیین نرخ مالیات آن بر اساس قانون مالیات ارزش افزوده است. مطابق قانون، تحقق این امر مستلزم تولید شناسه‌های منحصر‌به‌فرد کالا‌ها و خدمات توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت و سپس نرخ‌گذاری به‌صورت متمرکز توسط سازمان امور مالیاتی است. نرخ‌گذاری، یک اقدام پیشینی است که از بروز خطا‌های زیادی در محاسبات جلوگیری می‌کند.
– رشد قابل توجه بدهی ابرازی مالیات ارزش افزوده و کاهش بستانکاری ابرازی
آمار‌ها نشان می‌دهد که مجموع مانده بدهکاری ابرازی مؤدیان در دوره‌های زمستان۱۴۰۱، بهار، تابستان و پاییز۱۴۰۲ به نسبت مجموع مانده بدهکاری ابرازی مؤدیان در مدت مشابه قبلی یعنی دوره‌های زمستان۱۴۰۰، بهار، تابستان و پاییز۱۴۰۱ از لحاظ اسمی ۵۲درصد و با خارج کردن اثر تورم در محاسبات و واقعی کردن اعداد، ۳درصد افزایش داشته است.
این در حالی است که مجموع مانده بدهکاری ابرازی مؤدیان در دوره‌های زمستان۱۴۰۲، بهار، تابستان و پاییز۱۴۰۳ که سامانه مؤدیان و اظهارنامه پیش‌فرض بستر ورود و پردازش اطلاعات معاملات مؤدیان بوده است، به نسبت مدت مشابه قبلی، یعنی دوره‌های زمستان۱۴۰۱، بهار، تابستان و پاییز۱۴۰۲، ۷۳درصد رشد اسمی و پس از خارج کردن اثر تورم و خارج کردن اثر یک‌درصد افزایش نرخ مالیات ارزش افزوده، ۲۲درصد افزایش داشته است.
همچنین مجموع مانده بستانکاری ابرازی مؤدیان در دوره‌های زمستان۱۴۰۱، بهار، تابستان و پاییز۱۴۰۲ به نسبت مجموع مانده بستانکاری ابرازی مؤدیان در مدت مشابه قبلی یعنی دوره‌های زمستان۱۴۰۰، بهار، تابستان و پاییز۱۴۰۱، از لحاظ اسمی ۷۷ درصد و با خارج کردن اثر تورم در محاسبات و واقعی کردن اعداد، ۲۳ درصد افزایش داشته است. یعنی طلب واقعی مؤدیان از سازمان امور مالیاتی، قبل از وجود سامانه مؤدیان و اظهارنامه پیش‌فرض نسبت به سال قبلش افزایش پیدا کرده است.
این در حالی است که مجموع مانده بستانکاری ابرازی مؤدیان در دوره‌های زمستان۱۴۰۲، بهار، تابستان و پاییز۱۴۰۳ که سامانه مؤدیان و اظهارنامه پیش‌فرض بستر ورود و پردازش اطلاعات معاملات مؤدیان بوده است، به نسبت مدت مشابه قبلی، یعنی دوره‌های زمستان۱۴۰۱، بهار، تابستان و پاییز۱۴۰۲، ۷درصد رشد اسمی و پس از خارج کردن اثر تورم و خارج کردن اثر یک‌درصد افزایش نرخ مالیات ارزش افزوده، ۱۹درصد کاهش داشته است.
این موضوع بیانگر این واقعیت است که طراحی و اجرای سازوکار‌های موجود در سامانه مؤدیان و اظهارنامه پیش‌فرض، باعث افزایش تمکین مالیاتی مؤدیان شده است.
توسعه حسابرسی سیستمی
حسابرسی سیستمی به‌عنوان فرآیندی سیستماتیک و منظم تعریف می‌شود که هدف آن ارزیابی، تضمین و بهبود امنیت، کارآیی و موثر بودن سیستم‌های اطلاعاتی است. این فرآیند نه تنها به اطمینان از اطلاعاتی که در دسترس است، بلکه به تجزیه و تحلیل ریسک‌ها و بهبود فرآیند‌های کلان سازمان نیز می‌پردازد. با ارزیابی و بهینه‌سازی فرآیند‌ها و سیستم‌های اطلاعاتی، حسابرسی سیستمی به سازمان‌ها کمک می‌کند تا عملکرد خود را بهبود بخشند و به سرعت به تغییرات بازار پاسخ دهند.
ایجاد دفتر حسابرسی سیستمی و ریسک و تمکین مالیاتی: سازمان امور مالیاتی کشور در راستای تحقق هوشمندسازی و برای تکمیل زنجیره ارائه خدمات مالیاتی فناورانه و محاسبه و مطالبه مالیات به صورت سیستمی، اقدام به ایجاد دفتر حسابرسی سیستمی و ریسک و تمکین مالیاتی برای در دستور کار قرار گرفتن تعیین قواعد حسابرسی سیستمی و صدور اوراق تشخیص یا قطعی سیستمی، تعیین و بازنگری شاخص‌های ریسک، تعیین قواعد به‌کارگیری داده‌ها در تهیه اظهارنامه پیش‌فرض در همه منابع مالیاتی و تولید اظهارنامه برآوردی سیستمی کرد.
اقدامات فوق منجر به دستاورد‌های زیر شد:
– حسابرسی و قطعی‌سازی ۱۰۰ درصدی اظهارنامه‌های مالیات بر درآمد مستغلات تجاری درحالی‌که پیش از این یک میلیون اظهارنامه به‌صورت ممیز محور مورد رسیدگی قرار می‌گرفت.
– افزایش استفاده از ظرفیت ماده ۹۷ قانون مالیات‌های مستقیم با استفاده از دیتا‌های دریافتی مؤدیان در اجرای ماده ۱۶۹ مکرر که منتج به کاهش انتخاب اظهارنامه‌های اشخاص حقوقی برای حسابرسی توسط ادارات امور مالیاتی به حدود ۳۰ درصد و صاحبان مشاغل به حدود ۲۰ درصد شد.
– قطعی‌سازی سیستمی و بدون رسیدگی اظهارنامه‌های مالیات ارزش افزوده.
– تولید اظهارنامه پیش‌فرض مالیات عملکرد صاحبان مشاغل و مالیات ارزش افزوده اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل.
– قطعی‌سازی پرونده‌های مالیات ارزش افزوده بدون اظهارنامه سال‌های ۸۷ تا ۱۴۰۰ اشخاص حقوقی و ۸۷ لغایت ۱۴۰۲ صاحبان مشاغل با استفاده از ظرفیت ضریب کاهشی.
محاسبه سیستمی مالیات ساخت و فروش املاک.
source