شاید تصور کنید که دود اگزوز دیزلی، اصلی‌ترین آلاینده هوای شهری است. اما خطری مرموزتر، یعنی گرد و غبار ترمز بیشتر سلامتی ما را تهدید می‌کند.

وقتی از آلودگی هوای شهری حرف میزنیم، اولین تصویر دود سیاه اگزوز خودروهای دیزلی است. اما تحقیقات جدید نشان می‌دهد خطری پنهان و مرموز‌تر از این دودها یعنی گرد و غبار ناشی از ترمز در کمین سلامتی ماست. این ذرات نامرئی که هر روز با تنفس به ریه‌های ما راه پیدا می‌کنند، ممکن است حتی از آلاینده‌های اگزوز دیزل هم خطرناک‌تر باشند.

مرگ خاموش با آلودگی هوا

سالانه حدود ۷ میلیون مرگ زودرس در جهان به دلیل مواجهه با آلودگی هوا رخ می‌دهد. تا امروز تمرکز اصلی مقابله با این بحران روی کاهش دود اگزوز خودروها بود، اما حالا دانشمندان هشدار می‌دهند که ذرات ناشی از سایش ترمزها، تایرها و جاده‌ها (معروف به آلاینده‌های غیر‌اگزوز) امروز به اصلی‌ترین منبع آلودگی ناشی از حمل‌ونقل در بسیاری از کشورهای اروپایی تبدیل شده‌اند. جالب اینجاست که از بین این منابع گرد و غبار ترمزها بیشترین سهم را دارد، اما هنوز تحت هیچ قانونی کنترل نمی‌شود.

محققان در آزمایشگاهی ویژه، سلول‌های شبیه‌سازی‌شده ریه انسان را در معرض دو نوع آلاینده ذرات ناشی از ترمز و ذرات اگزوز دیزل قرار دادند. نتایج تکان‌دهنده بود، گرد ترمز در مقایسه با دود دیزل، آسیب بسیار بیشتری به سلول‌ها وارد کرد؛ آسیب‌هایی که با بیماری‌های خطرناکی مثل سرطان ریه، آسم و فیبروز ریوی مرتبط هستند!

نکته جالب‌تر این بود که وقتی مس از ترکیب گرد ترمز حذف شد، اثرات سمی آن کاهش چشمگیری یافت. این کشف نشان می‌دهد مس موجود در گرد و غبار ناشی از ترمز نقش کلیدی در به خطر انداختن سلامتی و ایجاد آسیب‌های ریوی دارد.

در گذشته، ذرات ناشی از ترمز ماشین‌ها حاوی آزبست (ماده‌ای سرطان‌زا) بودند، اما پس از ممنوعیت آن در سال ۱۹۹۹ صنعت خودرو از لنت‌های غیرآزبستی (NAO) استفاده کرد. اما طنز تلخ ماجرا اینجاست که آزمایش‌ها نشان داد ذرات ناشی از سایش همین لنت‌های به اصطلاح «سالم» حتی از ذرات آزبست قدیمی و دود دیزل هم سمی‌تر هستند.

آیا خودروهای برقی هم این ذرات را تولید می‌کنند؟

شاید تصور کنید با گسترش خودروهای برقی، آلودگی ناشی از ترمزها کاهش می‌یابد، اما واقعیت چیز دیگری است. خودروهای برقی به دلیل وزن بیشتر، ذرات غیراگزوزی بیشتری (ناشی از تایر و ترمز) تولید می‌کنند.

هرچند سیستم‌های ترمز احیا‌کننده در برخی این نوع خودروها گرد کمتری ایجاد می‌کنند، اما ترمزهای اصطکاکی سنتی هنوز در آن‌ها وجود دارد. به عبارت دیگر، برچسب «آلایندگی صفر» برای این خودروها کاملا دقیق نیست.

با توجه به اینکه ۶۰٪ از ذرات آلاینده ناشی از خودروها در انگلیس غیر‌اگزوزی هستند، دانشمندان خواستار اقدامات فوری زیر هستند:

۱. حذف مس از لنت‌های ترمز: همانطور که آزبست حذف شد، کاهش مس می‌تواند toxicity ذرات را کم کند.

۲. استاندارد Euro 7: از نوامبر ۲۰۲۶، محدودیت‌هایی برای گرد ترمز اعمال می‌شود که نوآوری در مواد ترمز یا سیستم‌های جذب ذرات را سرعت می‌بخشد.

۳. تغییر طراحی جاده‌ها و سبک رانندگی: کاهش توقف‌های ناگهانی و رانندگی پراسترس تولید گرد ترمز را کم می‌کند.

هیچ آلاینده‌ای بی‌خطر نیست

نکته ترسناک این است که هیچ سطح ایمنی برای مواجهه با آلایند‌ه‌های هوا وجود ندارد. حتی گرد و غبار ریز به‌ظاهر بی‌آزار هم می‌توانند به‌مرور زمان سلامتی به ویژه ریه‌ها و قلب را تهدید کنند.

بنابراین، همانطور که سال‌ها برای کاهش دود اگزوز مبارزه شد، حالا وقت آن است که گرد ترمز را به عنوان قاتل نامرئی شهرها جدی بگیریم. علم و قانون‌گذاری باید دست‌ به‌ دست هم دهند تا نفس‌های شهروندان امروز و فردا را نجات دهند.

در گجت نیوز بخوانید: