رشد و شکوفایی اقتصادی کشورها به عوامل زیادی بستگی دارد. سیاست‌گذاران حوزه‌های اقتصادی با توجه به این عوامل همواره می‌کوشند تا اقتصاد جامعه را در وضعیت مناسبی نگه دارند. برای این منظور لازم است تا از شاخص‌های اقتصادی مهمی برای اندازه‌گیری وضعیت اقتصادی جامعه استفاده کنند. یکی از این ابزارهای اندازه‌گیری وضعیت اقتصادی کشورها، شاخص تولید ناخالص ملی است که مقدار تولیدات و خدمات ارائه شده توسط افراد یک ملت را محاسبه می‌کند. با توجه به اهمیت این شاخص در انواع تحلیل‌های اقتصادی در این مطلب به این موضوع می‌پردازیم که تولید ناخالص ملی چیست و نحوه محاسبه آن را بیان می‌کنیم. برای این منظور پس از ارائه تعریفی از این شاخص، نقش عوامل مختلفی همانند سرمایه‌گذاری، میزان مصرف، هزینه‌های دولتی، صادرات و واردات و میزان درآمد خالص ورودی از خارج از کشور را بر روی تغییرات این شاخص شرح می‌دهیم.

تولید ناخالص ملی چیست؟

به ارزش ریالی کلیه تولیدات و خدمات در بازه‌ زمانی مشخصی که توسط یک ملت در کل دنیا ایجاد می‌شود، «تولید ناخالص ملی» (Gross National Product | GNP) می‌گویند. بنابراین افرادی که ملیت یک کشور را دارند در صورتی که خدمات و تولیداتی ارائه کنند، ارزش ریالی آن در میزان تولید ناخالص ملی محاسبه می‌شود.

برای مثال ارزش ریالی تولید کالا و خدمات تمامی افراد ایرانی که در سراسر جهان هستند را می‌توانیم به‌عنوان تولید ناخالص ملی محسوب کنیم. در این مثال ممکن است فردی ایرانی در کشور فرانسه یا کشورهای دیگری در سراسر جهان کالا و خدماتی ارائه کند که ارزش ریالی آن‌ها در محاسبه تولید ناخالص ملی ایران استفاده می‌شود.

در مثالی دیگر نیز می‌توان گفت اگر فردی آلمانی در ایران کالا و خدماتی تولید کند، ارزش کالا و خدمات ارائه شده در محاسبه تولید ناخالص ملی کشور آلمان لحاظ می‌شود. در ادامه این مطلب به این موضوع می‌پردازیم که اهمیت تولید ناخالص ملی چیست و اهمیت آن را در ارتباط با میزان رفاه اقتصادی شرح می‌دهیم.

اهمیت تولید ناخالص ملی چیست؟

تولید ناخالص ملی یکی از مهم‌ترین شاخص‌های اقتصادی است که کشورها برای تحلیل رفاه اقتصادی کشور مربوطه آن را محاسبه می‌کنند. با استفاده از ارقام مربوط به تولید ناخالص ملی سیاست‌گذاران و مسئولان صنایع مختلف می‌توانند تصمیم‌گیری‌های بهتری برای پیشبرد اهداف اقتصادی و برنامه‌ریزی‌های آتی در حوزه اقتصاد داشته باشند.

علاوه بر این با توجه به اینکه تولید ناخالص ملی میزان رونق اقتصادی کشور را تا حدود زیادی مشخص می‌کند بنابراین با تحلیل این شاخص مهم اقتصادی دولت‌ها می‌توانند تغییرات احتمالی در تجارت بین‌المللی را راحت‌تر پیش‌بینی کنند و برنامه‌ریزی‌های لازم را برای کاهش ریسک‌های مربوط به تجارت خارجی انجام دهند. در ادامه به این موضوع می‌پردازیم که فرمول تولید ناخالص ملی چیست و اجزای فرمول تولید ناخالص ملی را توضیح می‌دهیم.

فرمول تولید ناخالص ملی چیست؟

برای این که بتوانیم تولید ناخالص ملی را محاسبه کنیم، می‌توانیم از فرمول زیر استفاده کنیم.

$$GNP=C+ G + I + X + Z$$

در رابطه بالا:

• «C»: مصرف کل
• «I»: سرمایه‌گذاری
• «G»: هزینه‌های دولت
• «X»: خالص صادرات (صادرات منهای واردت)
• «Z»: خالص ورودی درآمد از خارج کشور منهای خالص خروجی درآمد به کشورهای خارجی (درآمد خالص ورودی از خارج از کشور)

تولید ناخالص داخلی چیست؟

تولید ناخالص داخلی بیان‌گر ارزش تولیدات و خدمات مربوط به داخل یک کشور است. بنابراین برای محاسبه تولید ناخالص داخلی تمامی کالاها و خدماتی که در داخل مرزهای جغرافیایی یک کشور ارائه می‌شوند را می‌بایست در نظر گرفت. برای مثال برای محاسبه تولید ناخالص داخلی کشور ایران میزان تولیدات و ارائه خدمات افراد با ملیت‌های دیگری که در داخل ایران فعالیت اقتصادی انجام می‌دهند نیز می‌بایست در نظر گرفته شود. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد تولید ناخالص داخلی می‌توانید مطلبی با همین عنوان را در مجله فرادرس مطالعه کنید.

تفاوت GNP و GDP چیست؟

با توجه به تعاریفی که برای انواع تولیدات ناخالص داخلی و ملی ارائه شد می‌توان تفاوت این دو شاخص کلیدی را این‌گونه بیان کرد که در محاسبه تولید ناخالص ملی، ملیت افراد مهم است و برای محاسبه آن، ارزش تولیدات و خدمات همه افراد با ملیتی واحد در سراسر دنیا محاسبه می‌شود.

در این حالت ممکن است افرادی با یک ملیت در کشورهای مختلفی وجود داشته باشند که ارزش تولید محصولات و خدمات آن‌ها اندازه‌گیری می‌شود. از سویی دیگر برای محاسبه تولید ناخالص داخلی ارزش تمامی تولیدات و خدمات برای کشور موردنظر صرف‌نظر از ملیت تولید‌کنندگان آن محاسبه می‌شود.

برای مثال ممکن است افرادی با ملیت‌های مختلف در داخل ایران تولیدات و خدماتی ارائه کنند که ارزش تمامی این فعالیت‌های اقتصادی در محاسبه تولید ناخالص داخلی ایران لحاظ می‌شود. در صورتی که به مسائل مربوط به حوزه اقتصاد علاقه‌مند هستید می‌توانید از فیلم‌های آموزشی فرادرس که لینک‌ آن‌ها را در فهرست زیر مشاهده می‌کنید برای افزایش دانش و مهارت‌های خود در این حوزه‌های اقتصادی استفاده کنید.

همچنین برای دسترسی به فیلم‌های آموزشی بیشتر در حوزه اقتصادی می‌توانید از لینک زیر استفاده کنید.

عوامل تاثیرگذار بر تولید ناخالص ملی

عوامل تاثیرگذار بر تولید ناخالص ملی را می‌توانیم با استفاده از فرمول مربوطه متوجه شویم. در این حالت می‌بایست به عواملی که در فهرست زیر می‌آیند اشاره کنیم که در ادامه هر کدام از آن‌ها را به‌طور جداگانه شرح می‌دهیم.

• میزان مصرف کل
• سرمایه‌گذاری
• هزینه‌های دولت
• میزان صادرات و واردات
• درآمد خالص ورودی از خارج از کشور

نقش مصرف داخلی بر تولید ناخالص ملی چیست؟

یکی از عوامل تاثیرگذار بر میزان افزایش یا کاهش تولید ناخالص ملی، میزان مصرف داخلی است. مقدار مصرف داخلی به میزان کالاها و خدمات استفاده شده در داخل کشور اشاره دارد. افزایش یا کاهش مقدار مصرف می‌تواند به اشکال مختلفی بر تولید ناخالص ملی تاثیرگذار باشد. افزایش میزان مصرف با افزایش میزان تقاضا برای محصول یا خدمات موردنظر باعث می‌شود تا محصول یا خدمات مربوطه بیشتر تولید شود که این موضوع در نهایت باعث افزایش تولید ناخالص ملی می‌شود.

از سویی دیگر هر اندازه میزان مصرف برای محصول یا خدماتی بیشتر باشد، باعث می‌شود تا افراد و شرکت‌های بیشتری برای کسب سود در حوزه مربوطه سرمایه‌گذاری کنند. افزایش سرمایه‌گذاری در حوزه مربوطه نیز باعث افزایش تولید یا ارائه خدمات و در نهایت افزایش تولید ناخالص ملی می‌شود.

دلایل تاثیر میزان مصرف داخلی بر تولید ناخالص ملی

مقدار مصرف داخلی به دلایل مختلفی بر روی میزان تولید ناخالص ملی تاثیرگذار است. که در ادامه به برخی از مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم.

رشد اقتصادی

مقدار مصرف محرک اصلی رشد اقتصادی است. زمانی که مقدار مصرف بالا می‌رود، این افزایش مقدار مصرف باعث افزایش تقاضا برای کالا و خدمات می‌شود. این موضوع باعث می‌شود تا تولیدات و خدمات بیشتری عرضه شود. در این حالت هراندازه میزان مصرف بالاتر رود، شرکت‌ها خدمات و تولیدات بیشتری ارائه می‌دهند که این موضوع باعث افزایش رونق اقتصادی و رشد تولید ناخالص ملی می‌شود.

افزایش اشتغال

افزایش مصرف باعث افزایش میزان اشتغال نیز می‌‌شود. این موضوع به این دلیل است که با افزایش میزان مصرف و بالا رفتن میزان تقاضا، شرکت‌ها برای این‌که بتوانند پاسخگوی نیازهای رو به رشد جامعه باشند، افراد بیشتری را استخدام می‌کنند و تولیدات و خدمات خود را افزایش می‌دهند که این موضوع باعث افزایش اشتغال و تولید ناخالص ملی می‌شود.

افزایش درآمد بنگاه‌های اقتصادی

از دیگر تاثیراتی که افزایش مصرف در اقتصاد دارد، افزایش درآمد بنگاه‌های اقتصادی است. زمانی که افراد جامعه بیشتر مصرف می‌کنند در واقع از محصولات و خدمات شرکت‌ها بیشتر استفاده می‌‌‌کنند. بنابراین شرکت‌های تولیدی و خدماتی درآمد بیشتری از فعالیت‌ اقتصادی مربوطه پیدا می‌‌کنند.

این موضوع باعث می‌شود تا این بنگاه‌های اقتصادی بتوانند مقداری از درآمد حاصل را به گسترش بیشتر فعالیت‌های شرکت و افزایش تولیدات خود اختصاص دهند که این موضوع نیز در نهایت باعث افزایش تولید ناخالص ملی می‌شود.

افزایش درآمد دولت

افزایش میزان مصرف در جامعه باعث افزایش درامدهای دولت از طریق مالیات دریافتی می‌شود. در این حالت هراندازه مقدار مصرف در جامعه افزایش پیدا کند، دولت مالیات بیشتری را دریافت می‌کند. از سویی دیگر دولت مبالغ جمع‌آوری شده از مالیات را می‌تواند صرف هزینه‌های مربوط به ارتقای زیرساخت‌های کشور، گسترش و بهینه‌سازی خدمات عمومی کند که این موضوع نیز در نهایت باعث افزایش میزان تولید ناخالص ملی کشور می‌شود. در ادامه به این موضوع می‌پردازیم که نقش سرمایه‌گذاری در تولید ناخالص ملی چیست و نقش سرمایه‌گذاری را در افزایش میزان تولید و خدمات شرح می‌دهیم.

نقش سرمایه‌گذاری در تولید ناخالص ملی چیست؟

میزان سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، تجهیزات، تکنولوژی و نیروی انسانی نقش مهمی در افزایش میزان تولید ناخالص ملی برای کشورها دارد. ساده‌ترین توضیح برای نقش سرمایه‌گذاری در تولید ناخالص ملی این است که زمانی که شرکت‌ها در صنایع مختلف سرمایه‌گذاری می‌کنند، این سرمایه‌گذاری باعث افزایش تولید و ارائه خدمات مربوطه می‌شود که در نهایت تولید ناخالص ملی را افزایش می‌دهد. برای مثال فرض کنید که در یک کشور سرمایه‌گذاری بر روی خودروهای برقی انجام شود. این موضوع باعث می‌شود تا امکانات و تجهیزات لازم برای تولید خودروهای برقی فراهم شود که در نهایت باعث افزایش تولید ناخالص ملی می‌شود. برای آشنایی اولیه با متغیرهای کلان اقتصادی همانند تورم، بیکاری، تولید ناخالص داخلی و روابط و تاثیرگذاری آن‌ها بر یکدیگر می‌توانید فیلم آموزش مقدماتی اقتصاد کلان Macroeconomics فرادرس را از طریق لینک زیر مشاهده کنید.

تاثیر سرمایه‌گذاری در تولید ناخالص ملی

سرمایه‌گذاری به دلایل متنوعی می‌تواند باعث افزایش تولید ناخالص ملی برای کشور شود که در ادامه به دو مورد از آن‌ها اشاره می‌کنیم.

افزایش تجهیزات تولید

افزایش تجهیزات و ماشین‌آلات شرکت‌ها باعث می‌شود تا شرکت مربوطه تولیدات بیشتری داشته باشد. بنابراین افزایش سرمایه‌گذاری در تجهیزات و ابزارهای موردنیاز برای تولید و ارائه خدمات در نهایت باعث افزایش تولید ناخالص ملی می‌شود. بنابراین تجهیزات و تکنولوژی بهتر و به‌روزتر می‌تواند تولیدات و خدمات را افزایش دهد و باعث ارتقای تولید ناخالص ملی شود.

گسترش فعالیت‌های اقتصادی

تاثیر دیگری که سرمایه‌گذاری در شرکت‌های تجاری دارد و باعث افزایش تولید ناخالص ملی می‌شود، گسترش فعالیت‌های اقتصادی شرکت‌ها است. این موضوع باعث می‌‌شود که شرکت‌ها حوزه‌های فعالیتی خود را گسترش دهند و بازارهای جدیدی برای فروش محصولات خود پیدا کنند که این موضوع نیز در کنار افزایش رقابت با شرکت‌های تجاری دیگر باعث می‌شود تا تولیدات و خدمات بیشتری ارائه شود و در نهایت تولید ناخالص ملی افزایش پیدا کند.

برای مثال سرمایه‌گذاری بر روی بخش تحقیق و توسعه شرکت‌ها باعث می‌شود تا شرکت‌های تجاری راهکارهای به‌صرفه‌تری برای افزایش تولیدات و ارائه خدمات پیدا کنند و در نهایت باعث ارتقای بیشتر شرکت مربوطه شوند که این موضوع می‌تواند تاثیر مثبتی بر روی GNP داشته باشد.

افزایش درآمد با ایجاد شغل‌های جدید

یکی از دلایلی که افزایش سرمایه‌گذاری باعث بالا رفتن میزان تولید ناخالص ملی می‌شود، تاثیر آن بر روی ایجاد شغل است. زمانی که شرکت‌ها بخواهند تولیدات خود را گسترش دهند یا در حوزه‌های جدیدی سرمایه‌گذاری کنند، نیاز دارند تا زیرساخت‌های لازم را برای گسترش فعالیت‌های اقتصادی فراهم کنند.

آماده‌سازی بسترهای لازم برای افزایش تولیدات به نیروی کار بیشتری نیاز دارد. بنابراین افزایش سرمایه‌گذاری باعث ایجاد مشاغل جدید می‌شود. از سویی دیگر افزایش مشاغل جدید و نیروی کار باعث می‌شود تا میزان درآمد و مصرف افراد جامعه افزایش پیدا کند که این موضوع در نهایت باعث افزایش تولید ناخالص ملی می‌شود.

تاثیر بر رونق اقتصادی

افزایش سرمایه‌گذاری در حوزه‌ای خاص باعث می‌شود تا شرکت‌های سرمایه‌گذاری دیگر نیز از این سرمایه‌گذاری بهره‌مند شوند. این موضوع به این دلیل است که شرکت‌های اقتصادی در فرآیند تولید و ارائه خدمات تا حدودی به‌هم وابسته هستند. برای مثال شرکت تولیدی را درنظر بگیرید که قصد سرمایه‌گذاری در یکی از صنایع بخش خصوصی را برای تولید محصولی خاص دارد.

در این حالت با سرمایه‌گذاری و راه‌اندازی خطوط تولید برای محصول موردنظر این شرکت می‌بایست مواد اولیه خود را از شرکت‌های تولیدکننده مواد خام تهیه کند. بنابراین هراندازه میزان فعالیت اقتصادی شرکت‌ها بیشتر شود، تقاضا برای مواد خام نیز افزایش پیدا می‌کند.

در این حالت شرکت‌های تولیدکننده مواد خام نیز با افزایش میزان تقاضا مواجه می‌شوند و ممکن است میزان تجهیزات و نیروی کار خود را افزایش بدهند تا بتوانند تولیدات بیشتری را ارائه کنند. این موضوع در نهایت باعث رونق اقتصادی در کل حوزه‌های مربوطه می‌شود.

نقش هزینه‌های دولتی در تولید ناخالص ملی چیست؟

هزینه‌های دولتی شامل هزینه‌های مربوط به خرید کالا و خدمات، سرمایه‌‌گذاری در زیرساخت ها و هزینه‌های نظامی است. برای مثال سرمایه‌گذاری‌هایی که دولت برای ساخت و به‌سازی جاده‌ها، پل‌ها، شبکه‌های انرژی و غیره اختصاص می‌‌دهد، باعث افزایش تولید ناخالص ملی می‌شود.

در این حالت هر اندازه منابع طبیعی و زیرساخت‌های کشوری بیشتر و گسترده‌تر باشد امکان تولید محصولات و خدمات بیشتری را برای افراد و شرکت‌ها فراهم می‌کند. این موضوع باعث می‌شود تا در نهایت احتمال افزایش تولید ناخالص ملی کشور موردنظر بیشتر شود.

برای مثال هر اندازه تکنولوژی‌های استفاده شده در زیرساخت‌های حوزه‌های مختلف بهینه‌تر و به‌روزتر باشد، امکان تولید محصولات بیشتر و با کیفیت‌تر افزایش پیدا می‌کند که این موضوع نیز در نهایت باعث افزایش تولید ناخالص ملی می‌شود.

هزینه‌های مستقیم دولت

هزینه‌های مستقیم دولت شامل سرمایه‌گذاری برای توسعه زیرساخت‌ها، خرید تجهیزات نظامی، گسترش خدمات سلامت، توسعه در حوزه خدمات آموزشی و غیره است. بنابراین زمانی که دولت‌ها در این بخش‌ها هزینه می‌کنند، در واقع باعث افزایش تولید و ارائه خدمات می‌شوند که این موضوع نیز باعث افزایش تولید ناخالص ملی می‌شود.

برای مثال زمانی که دولت‌ها بر روی ساخت جاده یا مدارس سرمایه‌گذاری می‌کنند، هزینه‌های مربوطه باعث ایجاد شغل و افزایش فعالیت‌های اقتصادی می‌شود که در نهایت باعث بالا رفتن تولید ناخالص ملی می‌شود.

نقش دولت در افزایش مصرف

هزینه‌های دولتی علاوه بر تاثیر مستقیم در بالا رفتن تولید ناخالص ملی می‌تواند به‌صورت غیرمستقیم و با تاثیر بر میزان مصرف افراد جامعه باعث بالاتر رفتن مقدار تولید ناخالص ملی شود. برای مثال زمانی که دولت بر روی مواردی همانند پرداخت بیمه بیکاری و کمک هزینه‌های درمانی هزینه می‌کند. این موضوع باعث می‌شود تا افراد جامعه توان بیشتری برای خرج کردن داشته باشند. این موضوع باعث بالا رفتن میزان مصرف و در نتیجه افزایش تولید ناخالص ملی می‌شود.

هزینه دولت بر روی سرمایه‌های انسانی

دولت‌ها می‌توانند با صرف هزینه بر روی سرمایه‌های انسانی باعث افزایش GNP و رونق اقتصادی شوند. این موضوع به این دلیل است که زمانی که دولت‌ها بر روی اموری همانند ارتقای سطح آموزش و مهارت همگانی و بهداشت و سلامت افراد جامعه سرمایه‌گذاری می‌کنند، باعث می‌شود تا افراد جامعه از سلامت کافی برای انجام فعالیت‌های اقتصادی برخوردار شوند و مهارت‌های لازم را نیز برای انجام امور موردنظر فرابگیرند.

بنابراین دولت‌ها با برنامه‌ریزی در حوزه آموزش و مهارت‌ اموزی می‌‌تواند علاوه بر تربیت افرادی مستعد و کارآمد، باعث شود تا شرکت‌های مربوطه از نیروهای انسانی مجرب و آموزش‌دیده‌ای برخوردار شوند که این موضوع نیز در نهایت باعث افزایش تولید و بالارفتن کیفیت خدمات می‌شود که تمامی این موارد باعث بالاتر رفتن تولید ناخالص ملی در کشور مربوطه می‌شود. از سویی دیگر موضوع مهم دیگری که دولت‌ها می‌بایست به آن توجه داشته باشند، مربوطه به سلامت روحی و جسمی افراد جامعه است.

بنابراین کشورهای پیشرفته علاوه بر ایجاد زیرساخت‌هایی برای دسترسی عموم افراد جامعه به خدمات درمانی مناسب، همواره سعی می‌کنند تا با ایجاد بسترهای لازم فرهنگی و تفریحی مناسب، سلامت روحی قابل قبولی را برای شهروندان خود فراهم آورند. این موضوع نیز در نهایت باعث رونق اقتصادی و افزایش GNP در کشور مربوطه می‌شود.

نقش دولت در سرمایه‌گذاری بخش خصوصی

دولت‌ها می‌توانند با سرمایه‌گذاری و هزینه بر روی صنایع باعث رونق سرمایه‌گذاری‌های خصوصی در این حوزه‌ها شوند. در این حالت صرف هزینه‌های دولتی در امور مربوط به تحقیق و توسعه برای فراهم آوردن بستری مناسب برای فعالیت بخش خصوصی می‌تواند باعث رونق فعالیت‌های اقتصادی در حوزه‌های مربوطه شود که در نهایت باعث افزایش تولید و خدمات و بالا رفتن تولید ناخالص ملی می‌شود.

دولت‌ها برای تشویق شرکت‌های خصوصی در سرمایه‌گذاری در حوزه‌های مختلف که باعث رونق اقتصادی و افزایش تولید ناخالص ملی می‌شود، می‌توانند از روش‌های گوناگونی استفاه کنند که در ادامه برخی از آن‌ها را شرح می‌دهیم.

مشوق‌های مالیاتی

به‌کارگیری مشوق‌های مالیاتی یکی از راهکارهایی است که دولت‌ها می‌توانند برای تشویق شرکت‌ها به سرمایه‌گذاری در حوزه‌های مختلف اقتصادی از آن استفاده کنند. مشوق‌های مالیاتی می‌تواند به انواع گوناگونی همانند معافیت‌های مالیاتی، کاهش مالیات برای فعالیت‌های اقتصادی و سایر مشوق‌های مالیاتی باشد.

انواع کمک‌های مالی

دولت می‌تواند انواع کمک‌های مالی را در قالب انواع وام‌های کم‌بهره، یارانه و دیگر کمک‌های مالی به بخش خصوصی برای شروع سرمایه‌گذاری در صنایع مختلف انجام دهد. کمک‌های مالی دولتی به شرکت‌ها باعث کاهش هزینه‌های راه‌اندازی و گسترش بنگاه‌های اقتصادی بخش خصوصی و کاهش ریسک برای این شرکت‌ها می‌شود.

این موضوع باعث می‌شود هزینه‌های راه‌اندازی و گسترش واحدهای تولیدی و خدماتی کاهش یابد و افراد و شرکت‌های بیشتری تمایل به سرمایه‌گذاری در بخش خصوصی داشته باشند.

تثبیت شرایط کلان اقتصادی

یکی از اقدامات مهمی که دولت‌ها برای افزایش تولیدات بخش خصوصی و رونق اقتصادی می‌توانند انجام دهند، تثبیت و آرام‌سازی شرایط اقتصاد کلان کشور است. این موضوع باعث می‌شود تا ریسک‌های مربوطه به سرمایه‌گذاری بخش خصوصی راحت‌تر محاسبه شود و افراد و شرکت‌ها تمایل بیشتری به سرمایه‌گذاری پیدا کنند.

نقش سیاست‌های دولت در تولید ناخالص ملی چیست؟

دولت‌ها نقش مهمی در افزایش یا کاهش تولید ناخالص ملی و رونق اقتصادی کشورها دارند. سیاست‌های مالی، پولی، صنعتی و اجتماعی که دولت‌ها برای افزایش رونق اقتصادی با فراهم کردن بسترهای مناسب برای افزایش تولید و ارائه محصولات انجام می‌دهند، بر افزایش تولید ناخالص ملی تاثیر زیادی دارد. در این حالت دولت‌ها می‌توانند نقشی تثبیت‌کننده در زمان رونق یا رکود اقتصادی داشته باشند.

برای مثال در زمان رکود اقتصادی، دولت‌ها سعی می‌کنند با افزایش هزینه‌های خود در امور مختلفی همانند پرداخت کمک هزینه بیمه بیکاری، گسترش پروژه‌های زیرساختی برای ورود سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و کاهش مالیات، باعث رونق اقتصادی شوند.

در حالتی برعکس نیز در زمان افزایش تورم دولت‌ها معمولا با کاهش هزینه‌ها باعث آرام شدن بازارها و ایجاد تثبیت در آن‌ها می‌شوند. بنابراین سیاست‌هایی که دولت‌ها در شرایط مختلف اقتصادی استفاده می‌کنند، با تاثیر بر روی میزان فعالیت‌های اقتصادی در حوزه‌های متنوع، بر روی تغییرات GNP نیز تاثیرگذار است.

نقش صادرات و واردات در GNP چیست؟

از دیگر عوامل تاثیرگذار بر مقدار GNP یک کشور میزان صادرات و واردات آن کشور است. هراندازه میزان صادرات بیشتر باشد، ارزش اقتصادی کشور مربوطه افزایش می‌یابد و باعث بالاتر رفتن مقدار تولید ناخالص ملی برای کشور موردنظر می‌شود. از سویی دیگر هراندازه میزان واردات بیشتر باشد تاثیری منفی بر روی GNP دارد. با توجه به اهمیت و نقش صادرات و واردات در تولید ناخالص ملی در ادامه نقش هرکدام را در تغییرات GNP به‌طور جداگانه شرح می‌دهیم.

نقش صادرات در تولید ناخالی ملی چیست؟

کالاها و خدماتی که در داخل تولید می‌شوند و برای فروش به بازارهای خارجی ارسال می‌شوند، صادرات کشور را تشکیل می‌دهند. زمانی که کشور کالا و خدماتی را از داخل برای بازارهای خارجی ارسال می‌کند به این معنی است که این کشور از صادرات خود درآمدزایی دارد که این موضوع به‌طور مستقیم بر روی تولید ناخالص ملی تاثیرگذار است.

زمانی که شرکتی محصولات و خدمات خود را صادر می‌‌کند، باعث می‌شود تا برای محصولات مربوطه در بازارهای خارجی تقاضا ایجاد شود. ایجاد تقاضا نیز باعث افزایش تولید، ایجاد اشتغال و درآمدزایی می‌شود. افزایش صادرات نشان‌دهنده تولید محصول و خدماتی ارزشمند با قدرت رقابتی بالا است. این موضوع در نهایت باعث می‌شود تا تولید ناخالص ملی برای کشور مربوطه افزایش پیدا کند.

نقش واردات در GNP

زمانی که کشوری اقدام به واردات محصولات یا خدماتی می‌کند در واقع با انجام هزینه سعی می‌کند تا از محصولات وارداتی استفاده کند. این موضوع معمولا به دلایلی از قبیل عدم تولید کالا یا محصول مشابه در داخل کشور انجام می‌شود. در مواردی نیز واردات تنها به‌دلیل کم‌هزینه‌تر بودن کالاها و خدمات انجام می‌شود.

صرف‌نظر از دلیل واردات توجه به این نکته ضروری است که زمانی که واردات برای کشوری انجام می‌شود، در واقع بخشی از نیازهای افراد جامعه توسط محصولات وارداتی تامین می‌شود. این موضوع باعث کاهش تولیدات داخلی و کاهش اشتغال می‌شود که در نهایت تاثیری منفی بر روی تولید ناخالص ملی کشور دارد. در ادامه به این موضوع می‌پردازیم که نقش تراز تجاری در تولید ناخالص ملی چیست و مفهوم تراز تجاری را شرح می‌دهیم.

نقش تراز تجاری در تولید ناخالص ملی چیست؟

تراز تجاری که بیان‌گر اختلاف بین مقدار صادرات و واردات یک کشور است، تاثیری مستقیم بر روی میزان تولید ناخالص ملی کشور دارد. هر اندازه مقدار صادرات از مقدار واردات بیشتر باشد این موضوع تاثیری مثبت بر روی GNP دارد. اما در حالتی برعکس، زمانی که مقدار واردات از صادرات بیشتر شود این موضوع با منفی کردن تراز تجاری کشور تاثیراتی منفی بر روی میزان تولید ناخالص ملی کشور دارد.

بنابراین تراز تجاری مثبت باعث رشد اقتصادی می‌شود و میزان تولید ناخالص ملی را با توجه به افزایش درآمد کل از تجارت بین‌المللی افزایش می‌دهد. بنابراین زمانی که میزان صادرات از واردات کشور بیشتر باشد، نشانه‌ای از قدرت رقابتی بالای محصولات صادراتی کشور در بازارهای جهانی و میزان قدرت این محصولات در بازار کشورهای دیگر است.

از سویی دیگر تراز تجاری منفی به‌ این معنی است که هزینه مربوط به واردات از درآمد حاصل از صادرات بیشتر است. این موضوع تاثیری منفی بر روی تولید ناخالص ملی دارد و آن را کاهش می‌دهد.

درآمد خالص ورودی از خارج از کشور

وقتی که فرمول تولید ناخالص داخلی و فرمول تولید ناخالص ملی را برررسی می‌کنیم، متوجه می‌شویم که تنها تفاوت در محاسبه این دو شاخص مهم اقتصادی مربوط به مقدار درآمد خالص ورودی از خارج از کشور است. برای درک بهتر این موضوع می‌بایست تفاوت تولید ناخالص ملی و داخلی را درنظر بگیرید.

همان‌طور که پیش‌تر توضیح دادیم برای این که بتوانیم تولید ناخالص ملی را محاسبه کنیم می‌بایست ارزش فعالیت‌های اقتصادی افراد با ملیت کشور موردنظر را در خارج از کشور نیز محاسبه کنیم. از سویی دیگر با توجه به اینکه افرادی از ملیت‌های دیگر نیز ممکن است در کشور سرمایه‌گذاری و فعالیت اقتصادی انجام دهند، بنابراین در محاسبه تولید ناخالص ملی نمی‌توانیم ارزش فعالیت‌های اقتصادی این افراد با ملیت‌های دیگر را حساب کنیم.

بنابراین نیاز داریم تا برای محاسبه تولید ناخالص ملی، علاوه بر مواردی که برای محاسبه تولید ناخالص داخلی درنظر گرفته می‌شود، درآمد خالص ورودی از خارج از کشور را نیز درنظر بگیریم.

روش‌های تحلیل اقتصادی با تولید ناخالص ملی

با استفاده از تولید ناخالص ملی و تغییرات آن تحلیل‌گران می‌توانند وضعیت اقتصادی کشور را بررسی کنند و با توجه به نرخ رشد تولید ناخالص ملی و عوامل موثر بر آن برنامه‌ریزی‌های اقتصادی مربوطه را انجام دهند.

بررسی نرخ رشد تولید ناخالص ملی

یکی از معیارهای مهمی که تحلیل‌گران اقتصادی از آن برای بررسی وضعیت اقتصادی کشورها استفاده می‌کنند، نرخ رشد تولید ناخالص ملی است. در یک اقتصاد سالم معمولا تولید ناخالص ملی روندی افزایشی دارد و نشانه‌ای از رونق اقتصادی برای کشور مربوطه است.

نرخ رشد تولید ناخالص ملی را می‌توان در بازه‌های متفاوتی ارزیابی کرد. برای مثال یکی از بازه‌هایی که تحلیل‌گران از آن برای ارزیابی میزان رشد تولید ناخالص ملی استفاده می‌کنند بازه سه‌ماهه است. در این حالت در شرایطی که تولید ناخالص ملی در دو بازه متوالی منفی شود، نشانه‌ای از رکود اقتصادی است.

بررسی میزان رشد اقتصادی

یکی از مواردی که اقتصاددان‌ها با استفاده از تغییرات مقدار تولید ناخالص ملی می‌توانند بررسی کنند، میزان رشد و رونق اقتصادی است. هراندازه میزان GNP بیشتر باشد، و نرخ تغییرات آن روندی صعودی داشته باشد، این موضوع نشان‌دهنده بهتر شدن وضعیت اقتصادی در بازه زمانی مربوطه است.

از سویی دیگر روندهای نزولی در تولید ناخالص ملی و منفی شدن آن دلیلی بر وضعیت نابسامان در اقتصاد است. روند منفی تولید ناخالص ملی همان‌طور که پیش‌تر نیز اشاره شد در صورتی که ادامه‌دار باشد می‌تواند به رکود اقتصادی ختم شود.

مقایسه تحلیلی اقتصاد کشورها

محاسبه تولید ناخالص ملی این امکان را به تحلیل‌گران حوزه اقتصادی می‌دهد تا بتوانند وضعیت تولید ناخالص ملی را با دیگر کشورها مقایسه کنند. با این مقایسه بین مقدار GNP، نرخ رشد آن و ساختارهای اقتصادی در کشورهای مختلف، تحلیل‌گران می‌توانند نقاط قوت و ضعف را در اقتصاد کشور موردنظر پیدا کنند و برای رفع مشکلات مربوطه برنامه‌ریزی‌های دقیق‌تری انجام دهند.

تحلیل تولید ناخالص ملی برای هر حوزه

تحلیل‌گران اقتصادی برای اینکه تحلیل و بررسی بهتری از سهم هر حوزه اقتصادی در تولید ناخالص ملی کلی داشته باشند، می‌توانند تولید ناخالص ملی را برای هر حوزه محاسبه کنند. برای مثال تحلیل‌گران می‌توانند تولید ناخالص ملی را برای بخش‌‌های کشاورزی، صنعتی و بخش خدمات به‌طور جداگانه محاسبه کنند.

با این کار می‌توانند نقش هر حوزه را در تولید ناخالص ملی کل بررسی کنند. با بررسی میزان تولید ناخالص ملی برای هر بخش تحلیل‌گران و سیاست‌گذاران اقتصادی می‌توانند حوزه‌های نیازمند به سرمایه‌گذاری و تقویت بیشتر را شناسایی کنند و برنامه‌ریزی‌های لازم را برای بهبود وضعیت آن‌ها انجام دهند.

مقایسه رشد جمعیت و تولید ناخالص ملی

یکی از بررسی‌هایی که برای ارزیابی سطح رفاه اقتصادی، میزان درآمد و سطح استانداردهای زندگی می‌توان انجام داد، مقایسه رشد جمعیت و تولید ناخالص ملی است. در این حالت زمانی که میزان رشد تولید ناخالص ملی از میزان رشد جمعیت بیشتر شود، رفاه اقتصادی بیشتری فراهم می‌شود و سطح استانداردهای زندگی برای افراد جامعه بالاتر می‌رود.

در حالتی برعکس زمانی که سرعت رشد جمعیت از افزایش تولید ناخالص ملی بیشتر شود در این حالت با کاهش فرصت‌های اقتصادی برای افراد جامعه، استانداردهای زندگی کاهش پیدا می‌کند و فقر بیشتری در جامعه ایجاد می‌شود. برای کسب اطلاعات بیشتر در حوزه اقتصاد کلان و شاخص‌های اقتصادی و نحوه تحلیل و اثرگذاری آن‌ها می‌توانید از فیلم‌های آموزشی متنوعی که در فرادرس تهیه شده است، از طریق فهرست زیر دسترسی پیدا کنید.

برای دسترسی به فیلم‌های آموزشی بیشتری در این حوزه می‌توانید از لینک زیر استفاده کنید.

جمع‌بندی

در ابتدای این مطلب از مجله فرادرس تولید ناخالص ملی را شرح دادیم و اهمیت آن را در اقتصاد بیان کردیم. سپس فرمول تولید ناخالص ملی را توضیح دادیم و تفاوت تولید ناخالص ملی و تولید ناخالص داخلی را بیان کردیم. در ادامه عوامل تاثیرگذار بر تولید ناخالص ملی را شرح دادیم.

برای این منظور در ابتدا نقش مصرف داخلی بر تولید ناخالص ملی را بیان کردیم. سپس نقش سرمایه‌گذاری در تولید ناخالص ملی را توضیح دادیم و سرمایه‌گذاری در تجهیزات، گسترش فعالیت‌های اقتصادی و افزایش درآمد با ایجاد شغل‌های جدید را شرح دادیم. نقش هزینه‌های دولتی در تولید ناخالص ملی را بیان کردیم. برای این منظور هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم دولت و هزینه دولت بر روی سرمایه‌های انسانی را شرح دادیم.

در ادامه نقش دولت در سرمایه‌گذاری بخش خصوصی را بیان کردیم و نقش سیاست‌های دولت در تغییرات شاخص تولید ناخالص ملی را توضیح دادیم. سپس نقش صادرات و واردات را در GNP شرح دادیم. برای این منظور پس از بررسی نقش صادرات و واردات در GNP، نقش تراز تجاری در تولید ناخالص ملی را بیان کردیم. در پایان این مطلب نیز روش‌های تحلیل اقتصادی با استفاده از تولید ناخالص ملی را توضیح دادیم.