امروزه به علت پیشرفت‌های علمی، مسیرهای شغلی بسیار گوناگونی به وجود آمده‌اند. یکی از مشکلات کنونی ما پیدا کردن علاقه و مسیر شغلی خود در میان این همه گزینه مختلف است. از سوی دیگر همه در اطرافیان خود دیده‌ایم که انتخاب اشتباه شغل یا رشته تحصیلی تا چه میزان باعث سرخوردگی و پشیمانی می‎‌شود. در نتیجه، انتخاب شغل از اهمیت ویژه‌ای در راستای سلامتی و آینده ما برخوردار است. یکی از راه‌های پیدا کردن مسیر شغلی یا انتخاب رشته تحصیلی، استفاده از آزمون‌های رغبت سنجی است. در این مقاله از مجله فرادرس ابتدا توضیح می‌دهیم رغبت به چه معنی است و آزمون رغبت سنجی چیست. سپس، تست رغبت سنجی هالند را به همراه ۶ تیپ شخصیتی آن بررسی می‌کنیم و در آخر تست رغبت سنجی استرانگ را به شکل مختصر معرفی می‌کنیم.

رغبت به چه معناست؟

«رغبت» (Interest) به معنی نوعی نگرش ذهنی است که به فرد برای انجام کاری انگیزه می‌بخشد و باعث لذت و رضایت او می‌شود. وقتی کسی نسبت به موضوعی رغبت دارد، نسبت به آن کنجکاو است، توجه و تمرکز خود را به سمت آن معطوف می‌کند و برای رویارویی با چالش‌های مربوط به آن موضوع مشتاق و آماده است.

انواع رغبت کدام است؟

رغبت‌ را می‌توان به دو نوع بیرونی و درونی تقسیم کرد. وقتی می‌گوییم رغبت یک فرد بیرونی است که منبع آن رسیدن به هدفی چون شهرت، پول، جایگاه و… باشد اما رغبت درونی با علاقه فرد به ذات خود فعالیت‌ها مرتبط است. این علاقه پیوسته و دائمی است و با رسیدن به هدف از بین نمی‌رود، در حالی که علاقه بیرونی به محض رسیدن به هدف نابود می‌شود.

آزمون رغبت سنجی چیست؟

«رغبت سنجی» (Measurement Of Interest) روشی است که برای شناسایی و سنجش میزان رغبت افراد به فعالیت‌های مختلف صورت می‌گیرد. طبق نظریه «دونالد سوپر» (Donald Super)، یکی از معروف‌ترین افراد در زمینه روانشناسی کار، رغبت سه سطح دارد. سطح اول چیزی است که فرد ابراز می‌کند، مثلا می‌گوید «من ورزش را دوست دارم»، اما نمی‌توان به این سطح از رغبت اعتماد کرد زیرا گاه طی سالیان زندگی فرد گفته‌های او تغییر می‌کند.

سطح دوم، علاقه آشکار و جذب شدن فرد به فعالیت خاصی است که توسط دیگران مشاهده می‌شود. منظور از این سطح زمانی است که فرد با علاقه غرق در کار خود می‌شود، مانند نیوتون که چنان مشغول آزمایش‌های علمی بود که وعده‌های غذایی خود را فراموش می‌کرد. این دو سطح از رغبت در «رغبت سنجی غیر رسمی» مورد استفاده قرار می‌گیرند.

سطح سوم، رغبت اندازه‌گیری شده به کمک ابزارهای روانشناسی است که امروزه به وسیله «آزمون‌های رغبت سنجی» (Measurement Of Interest Test) معتبر صورت می‌گیرد. این روش «رغبت سنجی رسمی» نام دارد. به این سطح از رغبت سنجی بیشتر از رغبت سنجی‌ های غیر رسمی می‌توان تکیه کرد، در نتیجه، آزمون‌های رغبت سنجی برای کمک به انتخاب رشته تحصیلی در مدرسه، رشته تحصیلی در دانشگاه یا انتخاب مسیر شغلی به کار می‌روند. رغبت سنجی رسمی در کنار رغبت سنجی غیر رسمی کامل می‌شود و از هر دو روش باید در کنار یکدیگر استفاده کرد.

تست رغبت سنجی شغلی و تحصیلی

امروزه تست‌ها و آزمون‌های روانشناختی گوناگونی برای شناخت علایق و برنامه‌ریزی مسیر شغلی افراد در دسترس داریم. از جمله این تست‌ها می‌توان به «تست شخصیت‌شناسی MBTI»، «تست رفتارشناسی DiSC»، «تست شخصیت‌شناسی نئو»، «آزمون هوش چندگانه گاردنر»، «تست رغبت سنجی هالند» و «تست رغبت سنجی استرانبرگ» را نام برد.

تست رغبت سنجی شغلی هالند

نام «تست رغبت سنجی هالند» یا «تست کدهای شغلی هالند» (Holland Code Career Test)، برگفته از نام سازنده آن، «جان هالند» (John Holland) است. هالند معتقد بود که شغل مناسب انسان‌ها باید براساس شخصیت آن‌ها انتخاب شود و شش تیپ شخصیتی-شغلی را توصیف کرد که در ادامه هر یک از آن‌ها را معرفی می‌کنیم. بر اساس نظر او، در صورتی که شخصیت و شغل یک فرد سازگار باشند و او بتواند در محل کار از مهارت‌های ویژه خود استفاده کند، در شغل خود شاد و موفق خواهد بود.

تست رغبت سنجی هالند که در این مقاله از مجله فرادرس به آن می‌پردازیم، از دهه ۱۹۵۰ میلادی مورد استفاده قرار گرفت. این تست در مورد تمایل‌ها و ترجیح‌های فرد شرکت‌کننده می‌پرسد و به او کمک می‌کند علایق ذهنی خود را سازمان‌بندی کند تا بتواند برای انتخاب رشته تحصیلی یا داشتن شغلی مناسب در آینده برنامه‌ریزی کند. نسخه اصلی این تست ۷۲ سوال دارد و در حدود ۲۰ دقیقه زمان می‌برد. نتایج تست هالند به صورت یک کد سه حرفی ارائه می‌شود که سه الویت اول در تیپ‌های شخصیتی-شغلی برای هر فرد را نشان می‌دهد.

شش تیپ شخصیتی آزمون هالند

به آزمون رغبت سنجی هالند، تست «RIASEC» نیز گفته می‎‌شود. RIASEC از سرواژه شش تیپ شخصیتی موجود در این آزمون گرفته شده است. اکثر مردم در بیش از تنها یک تیپ شخصیتی-شغلی جای می‌گیرند، بنابراین نتایج تست هالند به صورت یک حد سه حرفی است که برای هر فرد سه تیپ شخصیتی-شغلی را نشان می‌دهد. این سه حرف مهم‌ترین ویژگی‌های کاری هر فرد را توصیف می‌کنند.

• تیپ شخصیتی-شغلی «واقع‌گرا» (Realistic | R)
• تیپ شخصیتی-شغلی «جست‌وجوگر» (Investigative | I)
• تیپ شخصیتی-شغلی «هنری» (Artistic | A)
• تیپ شخصیتی-شغلی «اجتماعی» (Social | S)
• تیپ شخصیتی-شغلی «کارآفرین» (Enterprising | E)
• تیپ شخصیتی-شغلی «ساختارگرا» (Conventional | C)

تیپ واقع‌گرا

افراد واقع‌گرا دوست دارند کارهای عملی انجام دهند و برای عقل و منطق ارزش زیادی قائلند. آن‌ها کارهای دستی و ملموس مثل استفاده از ابزارها، تجهیزات و ماشین‌ها را به امور ذهنی و انتزاعی ترجیح می‌دهند. همچنین، بیشتر اوقات تمایل دارند مشکلات را با اقدام‌های عملی و مستقیم حل کنند تا فکر کردن یا صحبت کردن. این افراد از سروکار داشتن با حیوانات، ابزارها یا ماشین‌ها لذت می‌برند اما علاقه‌ای به فعالیت‌های اجتماعی مثل آموزش، حوزه درمان یا آگاهی‌بخشی ندارند.

اگر به سوالات زیر پاسخ مثبت دهید ممکن است شما نیز جزو تیپ شخصیتی واقع‌گرای تست هالند باشید.

• آیا به‌ کمک آنچه که انجام می‌دهید، یاد می‌گیرید؟
• آیا دوست دارید از دستان خود برای انجام دادن کارها استفاده کنید؟
• آیا دوست دارید از ابزارها و ماشین‌ها در محیط کار خود استفاده کنید؟
• آیا کار کردن با حیوانات را دوست دارید؟

از جمله شغل‌های مناسب گروه واقع‌گرا می‌توان به شغل‌های زیر اشاره کرد.

تیپ جست‌وجوگر در تست هالند چیست؟

این تیپ شخصیتی که به آن «متفکر» (Thinker) نیز گفته می‌شود، به حل مسائل ریاضی یا علوم طبیعی علاقه‌مند است و از اموری مثل رهبری کردن، فروش یا مذاکره اجتناب می‌کند. طبق تست رغبت سنجی هالند این افراد دوست دارند ایده‌های جدید را امتحان کنند و مشکلات را به کمک ذهن خود کنند. آن‌ها امور ذهنی و انتزاعی را به دیگر مسائل ترجیح می‌دهند و کار کردن به تنهایی را دوست دارند.

اگر به سوالات زیر پاسخ مثبت دهید ممکن است شما نیز جزو تیپ شخصیتی جست‌وجوگر تست هالند باشید.

• آیا به چگونگی حل مشکلات و مسائل فکر می‌کنید؟
• آیا به جزئیات چیزها توجه می‌کنید؟
• آیا فعالیت‌های فکری شما را هیجان‌زده می‌کند؟
• آیا مردم به شما می‌گویند که شخص متفکری هستید؟

از جمله شغل‌های مناسب گروه جست‌وجوگر می‌توان به شغل‌های زیر اشاره کرد.

• ریاضیدان
• استاد دانشگاه
• داشمند، پژوهشگر و…

تیپ هنری

افرادی که در تست رغبت سنجی هالند تیپ شخصیتی هنری جای می‌گیرند، در دیدن الگوها مهارت دارند و از کار با شکل‌ها، طرح‌ها و صداها لذت می‌برند. آن‌ها اغلب ذهن بسیار خلاقی دارند و از محیط‌های کاری غیرمنطعف که به آن‌ها آزادی عمل کافی ارائه نمی‌دهد، دوری می‌کنند. همچنین، ممکن است با قوانین درگیر باشند. اگرچه که این افراد دوست دارند تنها کار کنند اما با دیگران نیز به خوبی کنار می‌آیند.

اگر به سوالات زیر پاسخ مثبت دهید ممکن است شما نیز جزو تیپ شخصیتی هنری تست هالند باشید.

• آیا می‌دانید چطور یک اثر هنری بسازید؟
• آیا از فعالیت‌های تکراری اجتناب می‌کنید و دوست دارید خلاقانه خودتان را ابراز کنید؟
• آیا خلاق بودن به شما انرژی می‌بخشد؟
• آیا از اوقات فراغت خود برای انجام کارهای هنری استفاده می‌کنید؟

از جمله شغل‌های مناسب گروه هنری می‌توان به شغل‌های زیر اشاره کرد.

تیپ اجتماعی در تست هالند چیست؟

در تست رغبت سنجی هالند، تیپ اجتماعی به عنوان تیپ «یاری‌کننده» نیز شناخته می‌شود. این افراد برای دیگر انسان‌ها ارزش زیادی قائلند و از کنار هم بودن، انرژی و شادی زیادی دریافت می‌کنند. آن‌ها همدلی بالایی دارند و به مشکلات اجتماعی اهمیت می‌دهند. این گروه معمولا تمایل دارند در مشاغل خدماتی مشغول به کار باشند.

اگر به سوالات زیر پاسخ مثبت دهید ممکن است شما نیز جزو تیپ شخصیتی اجتماعی تست هالند باشید.

• آیا کار کردن با مردم را به کارهای دیگر ترجیح می‌دهید؟
• آیا دوست دارید به دیگران کمک کنید تا مشکلات‌شان را حل کنند؟
• آیا می‌خواهید به مردم کمک کنید و با آن‌ها مهربان باشید؟
• آیا وقت آزاد خود را در اختیار دیگران قرار می‌دهید؟

از جمله شغل‌های مناسب گروه اجتماعی می‌توان به شغل‌های زیر اشاره کرد.

تیپ کارآفرین

افراد کارآفرین در به دست آوردن آنچه که می‌خواهند، مهارت دارند. آن‌ها برای موفقیت، پول و شهرت ارزش قائلند، اراده و عزمی قوی دارند، معمولا جذابیت بالایی دارند، می‌توانند دیگران را به خوبی قانع کنند و همچنین، می‌توانند رهبران خوبی باشند. کسانی که در تست رغبت سنجی هالند در تیپ کارآفرین قرار می‌گیرند، معمولا جاه‌طلب هستند و در فعالیت‌های تجاری مشغول می‌شوند.

اگر به سوالات زیر پاسخ مثبت دهید ممکن است شما نیز جزو تیپ شخصیتی کارآفرین تست هالند باشید.

• آیا شما همواره روحیه رهبری بالایی داشتید؟
• آیا در متقاعد کردن یا فروش مهارت دارید؟ البته در مطالب قبلی مجله فرادرس راجع به نحوه متقاعدسازی صحبت کرده‌ایم و می‌توانید برای آگاهی بیشتر، مطلب مربوطه را مطالعه کنید.
• آیا مسائل را به دست می‌گیرید و از کار خود مطمئن هستید؟
• آیا مشاغلی را دوست دارید که بتوانید در آن‌ها پیشرفت کنید؟

از جمله شغل‌های مناسب گروه کارآفرین می‌توان به شغل‌های زیر اشاره کرد.

تیپ ساختارگرا در تست هالند چیست؟

افراد ساختارگرا قوانین و نظرم را در اولویت قرار می‌دهند تا چیزی از مدیریت آن‌ها خارج نشود. آن‌ها دوست داریند دستور بدهند و چهارچوب‌ها را حفظ کنند. بنابر تست رغبت سنجی هالند، چنین ویژگی‌هایی برای برخی از شغل‌ها بسیار مناسب است.

اگر به سوالات زیر پاسخ مثبت دهید ممکن است شما نیز جزو تیپ شخصیتی ساختارگرا تست هالند باشید.

• آیا در مرتب نگه داشتن کارها و دنبال کردن برنامه‌ها خوب هستید؟
• آیا در مکان‌هایی با قوانین مشخص، عملکرد بهتری دارید؟
• آیا فکر می‌کنید رعایت قوانین مهم است؟
• آیا می‌توانید به خوبی استدلال کنید؟

از جمله شغل‌های مناسب گروه ساختارگرا می‌توان به شغل‌های زیر اشاره کرد.

• مدیر
• حسابدار و تحلیل‌گر مالی
• بازرس
• معلم و…

چطور از کد تست هالند استفاده کنیم؟

امروزه تست هالند در اغلب مراکز روانشناختی و همچنین به صورت آنلاین، انجام می‌شود. ابتدا تست را انجام دهید و کد سه حرفی خود را دریافت کنید. حال که با تیپ‌های شخصیتی آشنا شده‌اید می‌دانید که هر حرف بیانگر کدام ویژگی‌های شخصیتی است. مثلا اگر کد شما SEC باشد، می‌دانید که تیپ‌های شخصیتی کارآفرین، اجتماعی و ساختارگرا در شما غالب هستند. این ویژگی‌ها برای شغلی مثل فروش که به برخوردهای اجتماعی، برنامه‌ریزی مالی و قدرت متقاعدکنندگی نیاز دارد، بسیار مناسب است، یا مثلا کسی که کد ISC دریافت می‌کند، جست‌وجوگر، اجتماعی و ساختارگرا است، پس می‌تواند در امور آموزشی بدرخشد.

پس از دریافت کد سه حرفی، شما باید لیستی از مشاغل سازگار تیپ‌های شخصیتی خود تهیه کنید. کار کردن در شغل‌های موجود دراین لیست می‌تواند رضایت شغلی شما را افزایش دهد. درباره این شغل‌ها مطالعه بیشتری انجام دهید تا در مورد انتخاب‌های شغلی خود بیشتر مطمئن شوید. مواردی مانند حقوق دریافتی، تحصیلات مورد نیاز، رقابت بازار کار، جغرافیای کاری خود، علاقه شخصی و… را مورد بررسی قرار دهید و گزینه‌های نامعقول را حذف کنید. در آخر اگر شغلی پیدا کردید که از جنبه‌های متفاوت مناسب است، ممکن است بخواهید یک دوره کارآموزی انجام دهید یا با فردی که در آن زمینه کار می‌کند، صحبت کنید تا بیشتر بدانید.

چطور رغبت سنجی را با تست هالند یاد بررسی کنیم؟

برای شروع، ابتدا باید مفهوم رغبت سنجی و تست هالند را درک کنید. رغبت سنجی به شما کمک می‌کند تا بهترین مسیرها و حوزه‌های شغلی که با علاقه و توانایی‌های شما هماهنگی دارند را شناسایی کنید. تست هالند نیز ابزاری است که با استفاده از آن، می‌توانید سبک‌های شغلی متناسب با شخصیت و علاقه‌مندی‌های خود را مشخص کنید. پس از درک این مفاهیم، می‌توانید روش‌های مختلف رغبت سنجی مانند مصاحبه‌های شغلی، پرسشنامه‌های آنلاین و آزمون‌های استاندارد را بررسی کنید. بعد از آشنایی با روش‌های مختلف، می‌توانید به انجام تست‌های مربوطه بپردازید و نتایج آن‌ها را تجزیه و تحلیل کنید که شامل تفسیر نتایج، شناسایی نقاط قوت و ضعف شما و مشاوره با متخصصان حوزه است. در نهایت، با مشاهده فیلم‌های آموزشی مرتبط با رغبت سنجی و تست هالند در فرادرس و استفاده از منابع آموزشی موجود، می‌توانید از این تست و کاربردهای آن بهره ببرید.

می‌توانید دوره‌های مرتبط با رغبت سنجی و تست هالند را از لینک زیر در فرادرس مشاهده کنید:

علاوه بر این، اگر به آموزش‌های روانشناسی و تست‌های مرتبط با آن علاقه‌مند هستید، می‌توانید مجموعه آموزش‌های روان‌شناسی فرادرس را از لینک زیر بررسی کنید.

تست رغبت سنجی شغلی استرانگ

یکی از پرکاربردترین تست‌هایی که برای انتخاب رشته یا شغل مورد استفاده قرار می‌گیرد، «تست رغبت‌ سنجی استرانبرگ» (Strong Interest Inventory) است. این آزمون رغبت سنجی در سال ۱۹۲۷ بر پایه نظریه جان هالند ساخته شد اما از تست رغبت سنجی هالند فراتر می‌رود. تست استرانگ ۲۹۰ سوال دارد؛ در نتیجه، قدرت بررسی بیشتری دارد و در بخش نتایج خود، ۶ تیپ شخصیتی-شغلی هالند را به ۳۰ مقیاس فرعی تقسیم می‌کند.

مقیاس‌های فرعی تست رغبت سنجی استرانگ

همان‌طور که اشاره کردیم، تست رغبت سنجی استرانگ ۳۰ مقیاس فرعی برای ۶ تیپ شخصیتی-شغلی موجود در تست هالند در نظر می‌گیرد. مقیاس‌های فرعی هر یک از تیپ‌های شخصیتی-شغلی به شرح زیر است.

• مقیاس‌های فرعی تیپ واقع‌گرا:
• مقیاس‌های فرعی تیپ جست‌وجوگر:
  • علوم طبیعی
  • علوم پزشکی
  • ریاضیات
  • تحقیق و پژوهش
• مقیاس‌های فرعی تیپ هنری:
  • هنرهای نمایشی
  • هنرهای بصری
  • هنر آشپزی
  • نویسندگی
• مقیاس‌های فرعی تیپ اجتماعی:
  • مدیریت منابع انسانی
  • مشاوره و روانشناسی
  • آموزش و تدریس
  • جامعه‌شناسی
  • امور بهداشت و سلامت
  • امور دینی و مذهبی
• مقیاس‌های فرعی تیپ کارآفرین:
  • امور قانونی و حقوقی
  • کارآفرینی
  • مدیریت
  • فروشندگی
  • سیاست و سخنرانی
  • بازاریابی
• مقیاس‌های فرعی تیپ ساختارگرا:
  • کار با داده‌ها و برنامه‌ریزی
  • مدیریت مالی و سرمایه‌گذاری
  • امور حسابداری و مالیات
  • مدیریت دفتری

۵ ویژگی کاری در تست رغبت سنجی استرانگ

همچنین این تست، ۵ تا از ویژگی‌های کاری متفاوت افراد در محیط کار را به صورت پیوستار در نظر می‌گیرد و جایگاه هر فرد بر روی پیوستارها را مشخص می‌کند. یعنی ۵ پیوستار گوناگون از جنبه‌های کاری داریم که ویژگی‌های هر فرد به یک سر پیوستار نزدیک‌تر است. در ادامه این ۵ پیوستار را معرفی کردیم.

• سبک کاری: در یک سوی پیوستار سبک کاری، ارتباط داشتن با اشیا، داده‌ها و ایده‌ها قرار دارد و در سمت دیگر آن، ارتباط داشتن با دیگر انسان‌ها.
• محیط مناسب یادگیری: در این پیوستار افرادی که از طریق تجربه، کتاب و سخنرانی می‌آموزند در مقابل افرادی قرار دارند که یادگیری در محیط آکادمیک را ترجیح می‌دهند.
• سبک رهبری: افرادی که در یک سر پیوستار سبک رهبری هستند، رهبری و مدیریت کردن دیگران را دوست دارند و افرادی که در سر دیگر پیوستار هستند، ترجیح می‌دهند مورد مدیریت و رهبری دیگران قرار بگیرند.
• ریسک‌پذیری: در یک سمت پیوستار ریسک‌پذیری، افراد ریسک‌پذیر و در سمت دیگر آن افرادی که فعالیت‌های مطمئن و بی‌خطر را انتخاب می‌کنند، قرار دارند.
• جهت‌گیری گروهی افراد: برخی افراد فعالیت‌های گروهی و برخی دیگر فعالیت‌های فردی را برای خود مناسب‌تر می‌دانند. این دو گروه در دو سر پیوستار جهت‌گیری گروهی افراد قرار می‌گیرند.

در نهایت تست رغبت سنجی استرانگ، پس از مشخص کردن مقیاس‌های اصلی، مقیاس‌های فرعی و ویژگی‌های کاری متفاوت هر فرد، ۵ تا ۱۰ شغلی را که با توجه به این موارد بیشتر مناسب او هستند، از بین فهرست ۲۶۰ شغلی خود رتبه‌بندی کرده و معرفی می‌کند. این تست رغبت سنجی، ویژگی‌های مختلف و متفاوت افراد را مورد بررسی قرار می‌دهد، در نتیجه می‌تواند برای انتخاب مسیر شغلی آینده بسیار مناسب باشد. توصیه می‌شود در صورتی که برای انتخاب رشته تحصیلی یا انتخاب شغل آینده خود مطمئن نیستید، حتما از تست استرانگ و انواع آزمون‌های رغبت سنجی دیگر کمک بگیرید.