نگارش مقالات علمی در حوزه پزشکی به پزشکان، داروسازها و محققان فعال در این حوزه امکان تبادل آخرین یافته‌های علمی در سراسر جهان را می‌دهد و این به‌روزرسانی اطلاعات می‌تواند بر افزایش کیفیت درمان‌ بیماران و مراقبت از سلامتی افراد اثرگذار باشد. با توجه به این توضیحات می‌توان گفت که نگارش مقالات پزشکی از اهمیت بالایی برخوردار است. هر گروه تحقیقاتی نمی‌تواند به شیوه دلخواه خود اطلاعات به دست آمده را گزارش دهد، بنابراین دستورالعملی مناسب برای روش‌های نگارش مقالات مختلف حوزه پزشکی وجود دارد که نویسندگان باید به آن‌ پایبند باشند، در نتیجه آموزش مقاله نویسی پزشکی یکی از مواردی است که باید در اختیار دانشجویان و پژوهشگران سراسر جهان قرار گیرد.

یادگیری این شیوه مشخص و آماده‌سازی مقالات مطابق با حساسیت‌های مجلات علمی می‌تواند یکی از چالش‌های محققان به خصوص دانشجویانی باشد که برای نخستین بار در حال تجربه نگارش یک مقاله علمی هستند. در این مطلب از مجله فرادرس قصد آموزش مقاله نویسی پزشکی را داریم و به این منظور در ابتدا بخش‌های مختلفی که باید در یک مقاله پزشکی ببینیم را معرفی می‌کنیم. سپس مواردی که باید در حین تهیه جداول و تصاویر مقاله در نظر گرفته شوند را بررسی می‌کنیم تا پس از آن به سراغ چک لیست نویسندگان و داوران مقالات برویم و به این نکته بپردازیم که چطور می‌توانیم مانع رد شدن مقالات خود بشویم. در بخش پایانی نیز به منظور تکمیل فرآیند آموزش مقاله نویسی پزشکی با انواع مقالاتی آشنا می‌شویم که در حوزه علوم زیستی و پزشکی نوشته می‌شوند.

آموزش مقاله نویسی پزشکی

انتشار مقالات علمی در حوزه علوم پزشکی می‌تواند بر پیشرفت دانش محققین این حوزه و پزشکان اثر بگذارد که نتیجه آن را در بهبود خدمات درمانی و محافظت از سلامت انسان‌ها می‌بینیم. نوشتن مقاله‌های علمی نیاز به شناخت ساختار مقالات و شیوه ارائه داده‌های جمع‌آوری شده دارد، به همین دلیل مقاله‌نویسی علمی را می‌توان مهارت یک محقق به حساب آورد.

یکی از مسائلی که ممکن است چالش خیلی از افراد فعال در حوزه علوم پزشکی باشد این است که نحوه نگارش مقاله باید چطور باشد که تمام خوانندگان آگاه این حوزه در سراسر جهان بتوانند از اطلاعات ارائه شده استفاده کنند، همین موضوع باعث شده است که برای مقالات علمی ساختارهایی تعیین شود که برای یادگیری آن‌ها نیازمند آموزش مقاله نویسی پزشکی هستیم.

برای مثال در مورد مقالات حوزه پزشکی ساختار زیر را می‌توان به عنوان ساختاری استاندارد در نظر گرفت که در هنگام خواندن یک مقاله با آن روبه‌رو خواهیم شد.

• «مقدمه» (Introduction)
• «روش‌ها» (Methods)
• «نتایج» (Results)
• «بحث» (Discussion)

این ساختار خاص برای مقالات را با عنوان «ساختار IMRAD» می‌شناسیم.

ساختار IMRAD اولین بار در قرن بیستم مورد استفاده قرار گرفت و پس از آن به محبوبیت رسید. هدف از نگارش هر یک از این بخش‌ها پاسخ دادن به یک سوال است که در جدول زیر آن‌ها را نوشته‌ایم.

در ادامه بخش‌های مختلفی را به آموزش مقاله نویسی پزشکی با توجه به همین قالب استاندارد اختصاص می‌دهیم.

یادگیری نوشتن متون علمی با فرادرس

پایان‌نامه و مقاله از بخش‌های مهم مسیر تحصیلی دانشجویان تحصیلات تکمیلی و دکتری عمومی است. مهارت نگارش مقالات برای پژوهشگران امری حیاتی است، زیرا شیوه ارائه تحقیقات علمی گاهی به اندازه مسیر انجام آن تحقیقات اهمیت دارد. ناآشنایی با شیوه‌نامه‌های نگارش پایان‌نامه، مقاله یا گزارش‌های علمی گاهی باعث ترس دانشجویان از فرآیند نگارش متون علمی می‌شود، به همین دلیل دسترسی به آموزش مقاله نویسی پزشکی می‌تواند امری حیاتی به حساب آید.

فرادرس با شناسایی نیازهای مخاطبان گسترده خود در زمینه‌های مختلف نگارش متون علمی، طبق یک برنامه‌ریزی هدفمند دوره‌های آموزشی جامعی را تهیه و منتشر کرده است که با استفاده از آن‌ها می‌توان خلاهای موجود در روند آموزش مقاله نویسی پزشکی را به طور کامل رفع کرد. در ادامه تعدادی از فیلم‌های آموزشی منتشر شده توسط فرادرس را به شما معرفی می‌کنیم.

• فیلم آموزش مبانی و اصول اولیه نگارش مقاله علمی فرادرس
• فیلم آموزش نگارش و تدوین مقالات پزشکی و سلامت فرادرس
• فیلم آموزش مقاله نویسی ویژه دانشجویان علوم پزشکی فرادرس
• فیلم آموزش پروپوزال نویسی ویژه دانشجویان علوم پزشکی فرادرس

 کسب آمادگی برای نگارش مقاله

پیش از پرداختن به آموزش مقاله نویسی پزشکی و ساختار استاندارد مقاله‌ها باید با نکاتی آشنا شویم که به ما در آماده‌سازی مطالب کمک می‌کنند. به طور معمول مقالات پژوهشی بر اساس نتایج یک مطالعه تحقیقاتی نوشته می‌شوند. در این فرآیند نیز اولین قدم جست‌وجوی مقالات و متون علمی است، زیرا باید اطمینان حاصل کرد که پیش از این تحقیقاتی در این زمینه انجام شده است یا خیر و در صورتی که مطالعه‌ای صورت گرفته بود، ضمن بررسی نتایج و جزئیات کار آن‌ها باید نقاط قوت و محدودیت‌های آن تحقیق را مشخص کرد.

برای یادگیری این مراحل گاهی نیاز به آزمون و خطای بسیار وجود دارد، اما می‌توان مسیر را با استفاده از فیلم‌های آموزشی هموار کرد و با پیش‌بینی موانع برای رفع آن‌ها آماده بود. فیلم آموزش نگارش مقاله علمی، از انتخاب موضوع تا ارسال به نشریات فرادرس می‌تواند در مسیر نگارش مقاله راهنمایی ارزشمند به حساب بیاید، بنابراین لینک دسترسی به آن را در کادر زیر درج کرده‌ایم.

فیلم آموزش نگارش مقاله علمی – از انتخاب موضوع تا ارسال به نشریات در فرادرس

کلیک کنید

پیش از شروع پروژه تحقیقاتی باید موضوع و هدف پژوهش تا حد امکان مشخص شود و به طور کامل بررسی شود که امکان انجام چنین مطالعه‌ای وجود دارد یا خیر، با توجه به هزینه‌های مالی و زمانی بالای تحقیقات حوزه علوم پزشکی این مرحله از جمله مهم‌ترین بخش‌های یک تحقیق علمی است.

انتخاب ژورنال علمی

انتخاب مجله یکی از چالشی‌ترین تصمیماتی است که نویسندگان با آن روبه‌رو هستند. توجه داشته باشید که پیش از شروع نگارش مقاله باید در مورد مجله هدف تصمیم گرفته شود، زیرا دستورالعمل نگارش مقالات مجلات مختلف تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند که در هنگام آماده‌سازی مقاله آن‌ها را در نظر داشت و مطابق با اصول خواسته شده مطلب را ارائه کرد.

بخش‌های ساختاری مقاله

در ابتدای این مطلب با ساختار کلی مقالات علمی آشنا شدیم، در این بخش قصد داریم گام به گام تمام بخش‌های یک مقاله را بررسی کنیم و یاد بگیریم که در هر قسمت از یک مقاله استاندارد چه اطلاعاتی را باید به مخاطب ارائه دهیم.

مواردی که در ادامه نام می‌بریم تمام بخش‌هایی هستند که از صفحه نخست یک مقاله تا پایان آن مشاهده می‌شوند.

• صفحه عنوان
• چکیده
• کلمات کلیدی
• مقدمه
• بیماران و روش‌ها
• نتایج
• بحث و نتیجه‌گیری
• منابع
• تقدیر و تشکر

در ادامه نه تنها یاد خواهیم گرفت که به عنوان نویسنده باید هر بخش را چطور بنویسیم، بلکه با معیارهای داوران برای ارزیابی هر قسمت نیز آشنا می‌شویم.

صفحه عنوان

«صفحه عنوان» (Title page) مقاله اولین بخشی است که خواننده با آن مواجه می‌شود. اطلاعاتی که در این بخش ارائه می‌گردد، شامل موارد زیر است.

• «عنوان کامل مقاله» (Article Title)
• «نویسندگان» (Authors)
• «وابستگی‌های سازمانی» (Institutional Affiliations)
• «عنوان کوتاه» (Running Title)
• «اطلاعات تماس نویسنده مسئول» (Corresponding Author)
• «منابع مالی» (Funding Sources)
• «تعارض منافع» (Conflicts of Interest)

در مورد صفحه عنوان مجله‌های مختلفی که برای چاپ مقاله در آن‌ها اقدام می‌کنید، پروتکل‌های متفاوتی دارند که می‌توانید با توجه به شرایط آن‌ها اطلاعات این صفحه را بنویسید.

عنوان مقاله

انتخاب عنوانی مناسب و گیرا برای مقاله یکی از موضوعات اساسی نوشتن آن است، زیرا می‌تواند باعث ایجاد کنجکاوی در خواننده و در نهایت مطالعه مقاله شود. علاوه بر این، عنوان مقاله باید توضیحی کلی راجع‌به محتویات مقاله باشد، اما توجه داشته باشید که یک عنوان کوتاه و مختصر قابل‌ درک‌تر از عنوانی طولانی و پیچیده است.

یکی دیگر از نکات پر اهمیت در تعیین عنوان مقاله این است که با وجود کوتاه بودن باید دارای تمام اطلاعات خاص مطالعه شده در تحقیق علمی باشد، به این ترتیب مقاله در حین جستجوهای آنلاین کاربران در دسترس آن‌ها قرار خواهد گرفت.

نویسندگان و وابستگی‌های سازمانی

گاهی در حین نگارش مقالات سوالاتی از این قبیل مطرح می‌شوند که نویسندگان مقاله چه کسانی هستند، زیرا تنها یک یا دو نفر پژوهش را به پیش برده‌اند. «کمیته بین‌المللی سردبیران مجلات پزشکی» (The International Committee Of Medical Journal Editors | ICMJE) برای رفع این ابهام معیارهایی را تعیین کرده‌ است که به ما کمک می‌کنند تا نویسندگان مقاله را تشخیص دهیم.

• نویسنده در تعیین هدف و طرح تحقیق، جمع‌آوری یا تحلیل و تفسیر داده‌ها مشارکت داشته است.
• نویسنده در نگارش یا بازبینی مقاله نقش داشته است.
• نویسنده تایید کننده نسخه نهایی مقاله برای انتشار است.

نویسندگان مقاله اشخاصی هستند که هر سه این معیارها در مورد آن‌ها صادق باشد. در هنگام درج نام نویسندگان باید به تعدادی نکته توجه داشت که در ادامه آن‌ها را به صورت موردی مطرح می‌کنیم.

• در صورتی که زبان اول نویسندگان انگلیسی نیست، برای نوشتن نام افراد به انگلیسی باید به نحوه نوشتن اسم افراد توجه داشت.
• برخی مجلات بالاترین مدرک علمی هر نویسنده را ذکر می‌کنند، بنابراین سبک کار مجله هدف نیز باید بررسی شود.
• درج اشتباه نام دپارتمان‌ها و موسساتی که در پروژه دخیل بودند، می‌تواند مشکلاتی به وجود آورد.

عنوان کوتاه

در دستورالعمل برخی از مجلات برای مقالات دریافتی می‌بینیم که خواستار یک عنوان کوتاه در سربرگ یا پاورقی هستند. این عنوان به طور معمول حداکثر ۵۰ «تک واج» (characters) دارد که شامل حروف و فاصله‌ها است. این عنوان‌ها در دفاتر تحریریه مجلات برای سازمان‌دهی و یافتن مقالات مورد استفاده قرار می‌گیرند.

نویسنده مسئول

نویسنده مسئول یکی از افراد تیم تحقیقاتی است که با داوران مقاله در ارتباط خواهد بود و اصلاحات مورد نیاز را دریافت می‌کند، به همین دلیل این فرد باید جزئیات کامل مشخصات فردی خود را مانند نام، محل کار، آدرس پستی و ایمیل، شماره تلفن و شماره فکس خود در اختیار مجله قرار دهد.

منابع مالی و تعارض منافع

در صورتی که گروه تحقیقاتی برای پیش بردن پروژه خود از نظر مالی تحت حمایت قرار گرفته‌اند، این موضوع باید به اطلاع خوانندگان برسد. تحقیقات حوزه علوم پزشکی نیاز به هزینه، زمان و حتی افرادی برای شرکت در مطالعه تحقیقاتی دارد و نتیجه این مطالعات نیز به طور معمول علاوه بر افزایش علم در زمینه مورد نظر، تولید محصولاتی مانند داروها است. بنابراین این دسته از مطالعات توسط صنایع مختلفی از قبیل بیوتکنولوژی، داروسازی و غیره دنبال می‌شوند و این موضوع می‌تواند باعث شود که افرادی با هدف‌های متفاوتی نسبت به گروه تحقیقاتی از مقاله سود ببرند.

در صورتی که موقعیتی وجود دارد که از اطلاعات داده شده در مقاله برای هدف ثانویه‌ای مانند منافع مالی یا پیشرفت شغلی استفاده شود، باید بخشی را به تعارض منافع اختصاص داد. وجود این بخش باعث می‌شود که افراد متخصص، بیماران و جامعه به تحقیقات و روند پژوهش اعتماد بیشتری داشته باشند.

چکیده

بخش «چکیده» (Abstract) همان‌طور که از عنوان آن مشخص است، خلاصه‌ای از موضوعات کلیدی و نتایج به دست آمده در طی مطالعه تحقیقاتی است. گاهی چکیده مقاله تنها بخشی است که خوانندگان به‌طور کامل می‌خوانند و به‌طور معمول موتورهای جست‌و‌جو نیز تنها از این قسمت مقاله استفاده می‌کنند.

فیلم آموزش نگارش مقاله علمی – مبانی و اصول اولیه در فرادرس

کلیک کنید

با توجه به نکات مطرح شده می‌توان گفت که برای نوشتن چکیده باید دقت زیادی داشت و مهم‌ترین بخش‌های کار تحقیقاتی را در این بخش ارائه داد. برای تعیین بخش‌های مهم مقاله که باید در قسمت چکیده به آن‌ها اشاره کنیم، توصیه می‌شود که نوشتن چکیده مقاله را به آخرین مرحله فرآیند نگارش مقاله موکول کنیم.

یکی دیگر از مواردی که در هنگام نوشتن چکیده باید بررسی کرد، دستورالعمل مجله موردنظر در مورد ساختار بخش چکیده مقاله است. بسیاری از مجلات علمی معتبر در حوزه داروسازی و پزشکی با تعریف محدودیت برای تعداد کلمات بخش چکیده، از پژوهشگران می‌خواهند که چکیده مقاله را تا سقف ۲۵۰ کلمه بنویسند.

کلمات کلیدی

اهمیت کلمات کلیدی به این موضوع برمی‌گردد که خوانندگان برای جست‌و‌جو در اینترنت و پیدا کردن مقالات مورد نیاز خود از کلمات کلیدی استفاده می‌کنند، بنابراین تعیین کردن کلمات کلیدی کاربردی می‌تواند باعث افزایش «استناددهی» (Citation) مقاله شود.

برای چاپ مقاله در بسیاری از مجلات نیاز است بین ۳ تا ۵ کلمه‌ کلیدی تعیین شود، برای رسیدن به کلمات کلیدی مناسب مقاله باید از اصطلاحات «سرعنوان‌های موضوعی پزشکی» (Medical Subject (MeSH | Headings) استفاده کنید. این سرعنوان‌های موضوعی پزشکی توسط کتابخانه ملی پزشکی آمریکا تعریف می‌شوند.

مقدمه

بخش «مقدمه» (Introduction) به منظور ارائه مضمون اصلی مقاله به خوانندگان نوشته می‌شود و هر فردی با خواندن این بخش باید متوجه شود که ارزش تولید شده توسط مطلب شما در مورد موضوع مورد نظر مطالعه چیست. مقدمه باید به شیوه‌ای نوشته شود که موارد زیر را به خواننده مقاله معرفی کند.

• موضوع تحقیق
• هدف تحقیق
• زمینه
• جهت‌گیری تحقیق

نویسندگان در مقدمه مقاله خود باید به ۳ زیر سوال جواب بدهند.

1. مشکل چیست؟
2. مشکل مطرح شده چه اهمیتی دارد و چه مسائلی در مورد آن بی‌پاسخ مانده‌اند و اطلاعات کافی در آن بخش در دسترس نیست؟
3. مطالعه تحقیقاتی و مقاله حاضر به چه سوالاتی در رابطه با مشکل پاسخ می‌دهد؟

یکی از دلایل اهمیت پاسخ‌دهی به این سوالات این است که در حین جواب دادن به این سه سوال، فرضیه‌ها و اهداف مطالعه تحقیقاتی نویسندگان بیان می‌شود. در مورد طول مقدمه باید گفت که به‌طور معمول مقدمه‌ای که سه پاراگراف داشته باشد، کافی است و در حین نگارش این سه پاراگراف باید به نکات زیر توجه نشان داد.

• محتوای ارائه شده باید واضح و مختصر باشد.
• تنها باید منابع ضروری و مرتبط در این بخش ارائه شوند.
• از ارائه نتایج یا نتیجه‌گیری پایانی در بخش مقدمه خودداری شود.
• جزئیات، تخمین‌ها یا مقایسه‌های انجام شده با مطالعات تحقیقاتی دیگر در بخش مقدمه مطرح نمی‌شوند.

داورانی که مقاله را بررسی می‌کنند برای سنجش مقدمه به این نکته توجه خواهند کرد که در بخش مقدمه برای سوالات زیر پاسخی ارائه شده است یا خیر، بنابراین برای نگارش این بخش به حساسیت داورها نیز باید توجه داشت.

1. هدف از انجام مطالعه تحقیقاتی مشخص است؟
2. اهمیت مطالعه تحقیقاتی به میزان کافی توضیح داده شده است؟
3. موضوع مورد مطالعه جدید است و پیش از این بررسی نشده است؟
4. به تحقیقات پیشین مرتبط با موضوع به میزان کافی ارجاع داده شده است؟

بیماران و روش‌ها

بخش «روش‌ها» (Methods) محل مناسب ارائه نحوه انجام تحقیقات صورت گرفته است. در مقالات پزشکی این بخش به ارائه توضیحاتی در مورد بیماران نیز می‌پردازد. توجه داشته باشید که در بخش روش‌ها باید به جزئیاتی بپردازیم که به محققان دیگر این امکان را می‌دهند تا در صورت تمایل تحقیقات ما را دوباره انجام دهند. نتایج حاصل از فرآیندهای توصیف شده در بخش روش‌ها را در این قسمت از مقاله ارائه نمی‌دهیم، زیرا اطلاعاتی که در بخش روش‌ها مطرح می‌شوند شامل موارد زیر هستند و برای بررسی نتایج به بخشی مجزا نیاز داریم.

• «طرح تحقیق» (Study Design)
• «شرکت‌کنندگان» (Participants)
• «متغیرها» (Variables)
• «معیارهای اندازه‌گیری و نظارت» ( Measurement And Monitoring Criteria)
• «تخمین اندازه نمونه» (Estimation Of The Sample Size)
• «روش‌های آماری» (Statistical Methods)
• «اصول اخلاقی پژوهش» (Research Ethics)

در ادامه با اختصاص دادن بخش‌هایی جداگانه به هر یک از این موارد، با جزئیات نگارش آن‌ها بیشتر آشنا می‌شویم اما پیش از آن باید به این نکته بپردازیم که داوران مقاله برای بررسی این بخش چه سوالاتی مطرح می‌کنند و به دنبال جواب آن‌ها در متن شما خواهند گشت.

1. آیا جزئیات موردنیاز در مورد جمعیت مورد مطالعه به اندازه کافی ارائه شده است؟
2. جزئیات ارائه شده در مورد روش‌های تحقیقاتی برای انجام مجدد آزمایش توسط محققان دیگر کافی است؟
3. آیا طرح تحقیق واضح و شفاف است؟
4. روش‌های آماری در مقاله ذکر شده‌اند؟
5. بخشی به اصول اخلاقی پژوهش اختصاص داده شده است؟

طرح تحقیق

در یک پاراگراف مشخص و جداگانه باید طرح تحقیق را با جزئیات کامل توضیح داد. همچنین در همین بخش نوع مطالعه نیز معرفی می‌شود، از جمله انواع مطالعه که در این بخش ارائه می‌شوند، می‌توان به مثال‌های زیر اشاره کرد.

• «مطالعه هم‌گروهی» (Cohort Study)
• «کارآزمایی بالینی» ( Clinical Trial)
• «کارآزمایی تصادفی کنترل شده» (Randomized Controlled Trial)
• «مطالعه مقطعی» (Cross-Sectional Study)

شرکت‌کنندگان

در بعضی از تحقیقات حوزه علوم پزشکی آزمایش‌هایی انجام می‌شوند که اثر دارو یا موارد مشابه روی گروهی از افراد داوطلب بررسی می‌شود، این بخش از تحقیقات از اهمیت بالایی برخوردار است و باید موارد زیر را به منظور بیان روش تحقیق به دقت توضیح داد.

• محل انجام تحقیقات
• نحوه انتخاب شرکت‌کنندگان
• معیارهای ورود به تحقیق یا خروج از آن
• چگونگی ایجاد فرآیند تصادفی‌سازی
• تعداد شرکت‌کنندگان کنار گذاشته شده از تحقیق
• تعداد شرکت‌کنندگان کلی حاضر در تحقیق

متغیرها

متغیرهای موجود در مطالعات تحقیقاتی باید به وضوح برای خواننده مشخص شوند. به‌طور کلی متغیرها را می‌توان به دو دسته زیر تقسیم کرد.

1. «متغیرهای عددی» (Numerical Variables)
2. «متغیرهای رسته‌ای» (Categorical Variables)

در صورتی که یک متغیر به دو یا چند گروه تقسیم یا طبقه‌بندی شود، باید روش تعیین نقطه برش این دسته‌بندی‌ها به‌طور واضح به خواننده توضیح داده شود. در صورتی که تمایل دارید با انواع متغیر‌های آماری آشنا شوید، مطالعه مطلب «انواع متغیرها در آمار | با مثال و به زبان ساده» از مجله فرادرس را پیشنهاد می‌دهیم.

معیارهای اندازه‌گیری و نظارت

این قسمت برای توصیف دقیق و جزئی موارد زیر است.

• نوع متغیر اندازه‌گیری شده
• روش اندازه‌گیری متغیرها
• تعداد دفعات اندازه‌گیری متغیرها

گاهی در تحقیقات از کیت‌های تجاری استفاده می‌شود، مشخصات این نوع کیت‌ها نیز باید به دقت به خوانندگان مقاله ارائه شود. به همین منظور نکاتی مانند نام دقیق کیت و محل دفتر مرکزی تولیدکننده در این بخش ذکر می‌شوند.

تخمین اندازه نمونه

به جهت آن که تحقیقات ما به نتایج دقیقی منتهی شوند، دو مورد مهم را باید در دستور کار قرار داد.

• «محاسبه اندازه بهینه نمونه» (Optimal Sample Size Calculation)
• «تحلیل توان» (Power Analysis)

به‌طور معمول محاسبه اندازه نمونه و تحلیل توان بر اساس موارد زیر تنظیم می‌شوند.

• اندازه اثر
• توان ($$۱-β$$
• سطح معناداری ($$α$$)
• نوع تحلیل آماری

تحلیل توان محاسبه‌ای است که به شما کمک می‌کند تا حداقل اندازه نمونه مورد نیاز برای تحقیق خود را تعیین کنید.

روش‌های آماری

ابزارهای آماری مورد استفاده در مطالعات تحقیقی باید به شکلی دقیق شرح و جزئیاتی مانند موارد زیر به خواننده ارائه داده شوند.

• نقطه برش «مقدار احتمال» (p-value) برای «معنی‌داری آماری» (Statistical Significance)
• معیارهای اندازه‌گیری میزان اثر

به طور کلی برای مقایسه‌ داده‌های عددی از آزمون‌های مختلفی استفاده می‌شود که در ادامه آن‌ها را معرفی می‌کنیم.

• «آزمون تی» (t-Test): آزمون تی نوعی آزمون آماری پارامتری است.
• «آزمون یو من ویتنی» (Mann-Whitney U Test): این آزمون نوعی آزمون آماری ناپارامتری است.

در صورتی که تمایل به آشنایی بیشتر با آمار پارامتری و ناپارامتری دارید، مطالعه مطلب «آمار پارامتری و ناپارامتری – انتخاب روش های تحلیل» از مجله فرادرس را پیشنهاد می‌دهیم.

برای مقایسه‌ «داده‌های رسته‌ای» (Categorical Cata) از آزمون‌های متفاوتی استفاده می‌شود که آن‌ها را در ادامه نام می‌بریم.

• «آزمون مربع کای» (Chi-Square Test): آزمون مربع کای در دسته آزمون‌های آماری پارامتری قرار دارد.
• «آزمون دقیق فیشر» (Fisher exact Test): آزمون دقیق فیشر در دسته آزمون‌های آماری ناپارامتری قرار دارد.

در مورد عوامل خطر در مطالعه تحقیقاتی انجام شده نیز باید از دو آزمونی که در ادامه معرفی می‌کنیم، متناسب با نوع مقاله و تحقیقات استفاده کرد.

• «تجزیه و تحلیل رگرسیون لجستیک» (Logistic Regression Analysis): از این آزمون برای ارزیابی عوامل خطرساز بیماری‌ها استفاده می‌شود.
• «تجزیه و تحلیل رگرسیون خطرات متناسب کاکس» (Cox Proportional Hazards Regression Analysis): از این آزمون برای بررسی عوامل خطرزای موثر بر میزان بقا استفاده می‌شود.

گاهی نیز از روش آماری نامتداولی استفاده می‌شود که در این شرایط توصیه می‌شود که منبع این روش آماری در اختیار خوانندگان قرار گیرد.

اصول اخلاقی پژوهش

بسیاری از مقالات حوزه علوم پزشکی شامل مطالعات حیوانی یا حتی انسانی است، به همین منظور باید در این بخش تاییدیه رسمی کمیته اخلاق یا کمیته آزمایشات حیوانی ارائه شود. در مورد مطالعاتی که روی نمونه‌های انسانی انجام شده‌اند نیز باید نحوه دریافت رضایت آگاهانه بیمار توضیح داده شود. یکی دیگر از مواردی که در این بخش مطرح می‌شود، منبع تامین مالی پروژه است، زیرا باید برای خواننده سازمان یا شرکت‌های ذی‌نفع مشخص باشند.

نتایج

بخش «نتایج» (Results) متعلق به ارائه یافته‌های مطالعه علمی انجام شده است و در صورتی که قصد تفسیر اطلاعات به دست آمده را دارید باید این بخش از محتوای خود را در بخش بحث و نتیجه‌گیری مقاله ارائه دهید. یکی از روش‌های ارائه نتایج استفاده از جدول‌ها و تصاویر است که به خواننده کمک بسیار زیادی برای درک و تفسیر نتایج شما می‌کند. در ادامه به تعدادی از مواردی که در حین نگارش بخش نتایج باید در نظر داشته باشید می‌پردازیم.

•  داده‌های ارائه شده در تصاویر و جدول‌ها مجدد در متن مقاله مطرح و بررسی نمی‌شوند.
• به‌طور معمول برای نگارش بخش نتایج از افعال زمان گذشته استفاده می‌کنیم.
• مجله‌های مختلف محدودیت‌هایی برای تعداد جداول و تصاویر مقالات دارند، بنابراین توجه به این مورد یکی از الزامات نگارش مقاله است.
• هر جدول و تصویر یا نموداری نیاز به عنوانی توصیفی دارد.
• نام متغیرها، واحدها، علائم اختصاری و غیره باید به نحوی درج شوند که قسمت نتایج بدون نیاز به مراجعه به متن دیگر بخش‌های مقاله قابل تفسیر باشند.
• از اصطلاحات نامشخصی مانند بعضی، بسیاری، احتمالا و غیره برای بیان و تفسیر نتایج در صورتی نباید استفاده کرد که داده‌های عددی برای بیان موضوع مورد بحث در دسترس هستند.

داوری بخش نتایج بر اساس پاسخ‌هایی انجام می‌شود که به سوالات زیر داده شده باشند.

1. آیا خواننده توان ارزیابی نتایج بر اساس داده‌های ارائه شده را دارد؟
2. ارائه‌ اطلاعات در مقاله به صورت مستقیم و واضح است و منجر به گیج شدن خواننده نمی‌شود؟
3. آیا کنترل کافی روی نتایج وجود دارد؟
4. روش‌های آماری مناسبی برای ارائه نتایج مورد استفاده قرار گرفته‌اند؟

بحث

قسمت «بحث» (Discussion) مقاله مکانی است که موضوع تحقیق مدنظر محقق را که پیش از این در بخش مقدمه در اختیار خواننده قرار داده شده بود، با تاکید بر هدف از این تحقیق و رابطه بین یافته‌ها و موضوع مقاله مورد بحث قرار می‌دهد.

فیلم آموزش اصول نوشتن مقاله ISI – نگارش مقالات آی اس آی در تحقیق و پژوهش تجربی در فرادرس

کلیک کنید

اطلاعاتی که در بخش‌های مقدمه و نتایج با جزئیات کافی مطرح شده باشند، در این بخش بازگو نمی‌شوند. یکی از بهترین روش‌های نگارش پاراگراف ابتدایی بخش بحث مقاله این است که مروری خلاصه‌وار از مطالب و داد‌ه‌های تحقیقات پیشین در زمینه مورد بحث داشته باشیم. سپس در گام‌ بعد به سراغ توضیح یافته‌های تحقیقات خود می‌رویم.

در بحث مقاله می‌توانیم به مکانیسم‌های زیربنایی احتمالی یا قابل قبول نیز بپردازیم، همچنین با در نظر گرفتن سایر مطالعات مرتبط می‌توان به شباهت‌ها یا تفاوت‌های موجود میان یافته‌های این مطالعه تحقیقاتی با مطالعات پیشین نیز پرداخت. در صورتی که نتایج به دست آمده در این تحقیق با موارد ارائه شده در گذشته متفاوت باشد، باید قسمتی را نیز به توضیح دلیل این تفاوت اختصاص دهیم.

هر محدودیتی که در این مطالعه علمی وجود دارد باید در بخش بحث مقاله مطرح شود، پس از آن نیز ارائه توضیحاتی در مورد نحوه اثرگذاری این محدودیت‌ها بر تفسیر و استناد به نتایج تحقیق الزامی است. توجه داشته باشید که ارتباط بین نتایج نباید بیش از حد ارزیابی شود و نقاط قوت تحقیق نیز باید بر مبنای یافته‌های به دست آمده ارائه شوند. مسئولیت نویسنده در بخش بحث مقاله این است که تمامی جنبه‌ها را بررسی کند و دو مورد زیر را پیشنهاد دهد.

1. مسیر تحقیقات آینده
2. کاربردهای بالینی

در انتهای بخش بحث نیز نتیجه‌گیری بر مبنای داده‌های جمع‌آوری شده به خوانندگان ارائه می‌شود. یکی از مهم‌ترین نکاتی که باید برای نوشتن این قسمت رعایت کرد این است که نویسندگان اجازه ندارند که نتایج تحقیق را به دلخواه خود تفسیر کنند و نتیجه‌گیری را ارائه دهند که به وضوح در حین مطالعه اثبات نشده است.

داوران با مطالعه این بخش به دنبال جواب سوال‌های زیر هستند، بنابراین توجه داشته باشید که در حین نگارش بحث پاسخ این موارد را ارائه دهید.

1. آیا نویسندگان تمام نتایج به دست آمده را به میزان کافی در این بخش بررسی کرده‌اند؟
2. نویسندگان به این موضوع پرداخته‌اند که مطالعه آن‌ها چرا و چگونه با تحقیقات پیشین متفاوت است؟
3. نویسندگان مقاله راجع‌به مشکلات و محدودیت‌های بالقوه مطالعه تحقیقاتی خود صحبت کرده‌اند؟
4. آیا بخش بحث مقاله بر اساس بخش نتایج نوشته شده است و با توجه به نتایج سندیت دارد؟

منابع

رایج‌ترین روش‌های درج منابع در حوزه پزشکی و داروسازی دو موردی هستند که در ادامه نام می‌بریم.

• «شیوه‌نامه ونکوور» (Vancouver System)
• «شیوه‌نامه هاروارد» (Harvard System)

از بین این دو نیز مجلات پزشکی به‌طور معمول از شیوه‌نامه ونکوور استفاده می‌کنند و شیوه‌نامه هاروارد نیز بیشتر برای پایان‌نامه و رساله دکتری مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای آن که از شیوه‌نامه مطلوب مجله مدنظر خود استفاده کنید، توصیه می‌کنیم که بخش دستورالعمل نویسندگان مجلات را بررسی کنید.

منابع مقاله در شیوه‌نامه ونکوور به صورت شماره‌هایی از عدد یک تا شماره متناظر با آخرین منبع، به ترتیب در متن درج می‌شوند، در بخش منابع نیز تمام منابع مورد استفاده به ترتیب قرارگیری در متن لیست می‌شوند. برای درج منابع می‌توان از نرم‌افزارهایی استفاده کرد که دو مورد از محبوب‌ترین‌های آن‌ها را در ادامه نام می‌بریم.

• «اندنوت» (Endnote)
• «مندلی» (Mendeley)

در صورتی که از شیوه‌نامه هاروارد برای درج منابع استفاده شود، هر منبع به صورت نام نویسنده یا نویسندگان و سال انتشار جلوی بخش مربوطه نوشته می‌شود و در بخش منابع نیز تمام منابع مورد استفاده برای نگارش مطلب به ترتیب حروف الفبا لیست می‌شوند.

در هنگام درج منابع بهتر است که در صورت امکان از جدیدترین منابع استفاده شود. داوران برای ارزیابی بخش منابع یک مقاله به طور اتفاقی تعدادی از منابع ذکر شده را چک می‌کنند و در صورت مشاهده سهل‌انگاری در درج منابع تمام اعتبار کار علمی ارائه شده زیر سوال خواهد رفت، بنابراین توجه به نکات مربوط به منابع مقاله بسیار اهمیت دارد.

تقدیر و تشکر

بخش «تقدیر و تشکر» (Acknowledgments) برای ذکر اسامی افراد و سازمان‌هایی است که در پیشرفت این مطالعه علمی نقش داشتند اما نام آن‌ها به عنوان نویسنده در مقاله نیامده است.

آماده‌سازی جدول‌ها و تصویرهای مقاله

یکی از بهترین روش‌ها برای افزایش کیفیت ارائه اطلاعات در مقالات علمی استفاده از جدول‌ها، تصاویر و نمودارهایی مرتبط، گویا و دقیق است، زیرا بسیاری از مخاطبان می‌توانند با یک نگاه داده‌های به تصویر کشیده شده را متوجه شوند و این موضوع بیان‌گر هنر نویسنده در انتقال مفاهیم است. بنابراین در این بخش از آموزش مقاله نویسی پزشکی به‌ شیوه آماده‌سازی این بخش از مقالات می‌پردازیم.

جدول‌ها

هدف از ارائه اطلاعات به صورت جدول این است که محتوا را بدون نیاز به توضیحات طولانی و مفصل به خواننده ارائه دهند. یک جدول خوب دو ویژگی اساسی دارد.

1. اطلاعات کاملی را در مورد موضوع مشخصی منتقل می‌کند.
2. به طور کامل برای دیگران قابل فهم است.

در مورد انتقال اطلاعات با استفاده از جدول‌ها باید به این نکته توجه داشت که بیشترین سطح از اطلاعات را با استفاده از کمترین تعداد کلمات باید در جدول‌ها نوشت و هیچ متن اضافی یا داده‌ غیرضروری در جدول‌ها نوشته نمی‌شود.

یکی از قوانین نگارش جدول‌ها پیشگیری از تکرار است و به دنبال آن باید به یاد داشت که جدول باید ساده و قابل فهم باشد تا خواننده دچار سردرگمی نشود. برای ارائه جداول کاربردی باید به موارد زیر دقت داشت.

• داده‌های جدول باید به ترتیب صحیحی که نویسندگان از آن آگاهی دارند، چیده شوند.
• نیازی به ارائه مطالب و مقادیری که اهمیت زیادی ندارند، نیست.
• از نوشتن کلمات زیاد برای توضیح یک مطلب باید خودداری کرد.
• اطلاعات مشابه در بخش‌های مختلف یک جدول نباید ارائه شود.
• در صورت استفاده از علائم اختصاری در جدول، باید در قسمت پانویس اطلاعات تکمیلی در مورد آن نوشته شود.

تصاویر و نمودارها

هدف از استفاده از تصاویر و نمودارها فقط انتقال ساده‌تر داده‌های در دست نیست، بلکه نویسندگان با استفاده از این بخش‌های مقاله قصد دارند که اطلاعات را به نحوی به خواننده منتقل کنند که مدت زمان بیشتری در خاطر او باقی بمانند. برخی نیز گمان می‌کنند که تصاویر برای زیباسازی مقالات استفاده می‌شوند، اما این تفکر نیز اشتباه است زیرا استفاده از تصاویر و نمودارهای درست می‌تواند روشی مناسب برای برای انتقال ساده و خلاصه‌وار اطلاعات و شفاف‌سازی در مورد آن‌ها باشد.

در طراحی و ساخت تصاویر باید به این نکته توجه داشت که سادگی تصویر بر هر نکته‌ای مقدم است، بنابراین از پیچیدگی‌های بی‌دلیل و ارائه اطلاعات بیش از حد خودداری کنید. مورد دیگری نیز که باید در هنگام تهیه تصاویر به یاد داشت، پیشگیری از تکرار اطلاعاتی است که پیش از این در متن یا جدول‌ها به آن‌ها اشاره شده است.

چک لیست نویسندگان و داوران مقالات

تا اینجای این مطلب با هدف آموزش مقاله نویسی پزشکی بخش‌های مختلف مقالات پژوهشی را توضیح دادیم که نویسندگان موظف به ارائه آن‌ها هستند و از طرفی داوران مقاله نیز باید تمام آن‌ها را با توجه به استانداردهای جامعه علمی و مجله مربوطه بررسی کنند. با استفاده از این لیست‌ها نویسندگان و داوران مجلات می‌توانند جلوی بروز خطا در روند کاری خود را بگیرند و به این ترتیب اطلاعات گروه تحقیقاتی بدون هیچ مشکلی به خوانندگان مقاله منتقل خواهد شد.

فیلم آموزش انتشار مقاله علمی – از انتخاب مجله تا فرایند داوری در فرادرس

کلیک کنید

در ادامه طی دو بخش جداگانه این چک لیست‌ها را در اختیار شما قرار می‌دهیم، در صورتی که در مورد هر یک از بخش‌های آن دچار ابهام بودید، می‌توانید به بخش ساختار مقاله مراجعه کنید و اطلاعات بهتر و کامل‌تری در مورد آن به دست آورید.

چک لیست نویسندگان

نویسندگان باید در حین نگارش مقاله و در هنگام بازنویسی آن توجه داشته باشند که تمام موارد زیر را در متن خود ارائه داده باشند.

1. مقدمه
   • مروری مختصر بر حوزه تحقیق
   • ارائه توضیحی مختصر از یافته‌ها و مطالعات پیشین
   • هدف از مطالعه تحقیقاتی
   • وسعت مطالعه
2. بیماران و روش‌ها
   • ارائه توضیحات کامل در مورد بیماران یا مواد مورد استفاده شده
   • توصیف کامل روش‌های تحقیقاتی
   • طرح پژوهش
   • روش‌های آماری
   • اصول اخلاقی پژوهش
3. نتایج
   • ارائه داده‌های به دست آمده
   • ارائه ارتباطات موجود بین نتایج مطالعه
4. بحث
   • مقدمه بحث
   • بحث و بررسی نتایج
   • فواید تحقیقات صورت گرفته
   • محدودیت‌های مطالعه تحقیقاتی
   • پیشنهادات نویسندگان برای مطالعات آینده

چک لیست داوران

داوران نیز بر اساس دقتی که در بررسی مقالات دارند، آزموده می‌شوند و در صورت بی‌دقتی ممکن است دانش آن‌ها زیر سوال برود، به همین دلیل داوران باید توجه داشته باشند که نویسندگان مقاله در هر بخش به سوالاتی که در ادامه آورده‌ایم، پاسخ داده باشند.

1. مقدمه
   • هدف از انجام مطالعه تحقیقاتی مشخص است؟
   • اهمیت مطالعه تحقیقاتی به میزان کافی توضیح داده شده است؟
   • موضوع مورد مطالعه جدید است و پیش از این بررسی نشده است؟
   • به تحقیقات پیشین مرتبط با موضوع به میزان کافی ارجاع داده شده است؟
2. بیماران و روش‌ها
   • آیا جزئیات موردنیاز در مورد جمعیت مورد مطالعه به اندازه کافی ارائه شده است؟
   • جزئیات ارائه شده در مورد روش‌های تحقیقاتی برای انجام مجدد آزمایش توسط محققان دیگر کافی است؟
   • آیا طرح تحقیق واضح و شفاف است؟
   • روش‌های آماری در مقاله ذکر شده‌اند؟
   • بخشی به اصول اخلاقی پژوهش اختصاص داده شده است؟
3. نتایج
   • آیا خواننده توان ارزیابی نتایج بر اساس داده‌های ارائه شده را دارد؟
   • ارائه‌ اطلاعات در مقاله به صورت مستقیم و واضح است و منجر به گیج شدن خواننده نمی‌شود؟
   • آیا کنترل کافی روی نتایج وجود دارد؟
   • روش‌های آماری مناسبی برای ارائه نتایج مورد استفاده قرار گرفته‌اند؟
4. بحث
   • آیا نویسندگان تمام نتایج به دست آمده را به اندازه کافی در این بخش بررسی کرده‌اند؟
   • نویسندگان به چرایی و چگونگی تفاوت مطالعه خود با تحقیقات پیشین پرداخته‌اند؟
   • نویسندگان مقاله راجع‌به مشکلات و محدودیت‌های بالقوه مطالعه تحقیقاتی خود را مورد بحث قرار داده‌اند؟
   • آیا بخش بحث مقاله بر اساس بخش نتایج نوشته شده است و نتایج به دست آمده پشتیبان بیانات نویسندگان هست؟

یادگیری ابزارهای تحقیق در علوم پزشکی با فرادرس

در این مطلب از مجله فرادرس به آموزش مقاله نویسی پزشکی پرداختیم تا به دانشجویان علوم پزشکی، داروسازی، زیست‌شناسی و پیراپزشکی مسیر نگارش متون علمی را نشان دهیم. گستردگی علوم زیستی و پزشکی باعث شده است که دنیای تحقیقاتی پیش‌روی این دانشجویان بسیار وسیع باشد. یادگیری جزئیات تمام این اطلاعات یکی از چالش‌هایی است که پیش روی علم‌آموزان است و یکی از بهترین راه‌حل‌هایی که می‌توان به آن‌ها پیشنهاد داد، استفاده از فیلم‌های آموزشی معتبر و جامع است.

علاوه بر بخش‌های درسی، نرم‌افزارها، تست‌ها و موارد مختلفی که محققان این حوزه باید برای پژوهش‌های خود به آن‌ها مسلط باشند نیز پیچیدگی‌های خاصی دارد که گاهی به تنهایی نمی‌توان آن‌ها را آموخت و استفاده از فیلم‌های آموزشی که همیشه در دسترس باشند، می‌تواند مسیر پژوهش را هموار کند. فرادرس با تهیه و انتشار فیلم‌های آموزشی متنوع، مسیر یادگیری علوم‌پایه و روش تحقیق در علوم پزشکی را پوشش داده است. در ادامه تعدادی از این دوره‌های آموزشی را به شما معرفی می‌کنیم.

• فیلم آموزش آناتومی عمومی بدن انسان فرادرس
• فیلم آموزش جامع و با مفاهیم کلیدی ایمونولوژی فرادرس
• فیلم آموزش فیزیولوژی ویژه رشته پیراپزشکی فرادرس
• فیلم آموزش مقدماتی پیاده سازی الگوریتم ژنتیک در پایتون فرادرس
• فیلم آموزش مرور سیستماتیک و فراتحلیل یا متاآنالیز ویژه رشته پزشکی و پیراپزشکی فرادرس

در صفحه مجموعه فیلم‌های آموزش علوم پزشکی فرادرس می‌توانید علاوه بر دسترسی به دوره‌های تخصصی و عمومی علوم پایه و پزشکی به صفحه دوره‌های آموزشی روش تحقیق، نرم‌افزارهای رایج در تحقیقات علوم پزشکی و آشنایی با مواد و تجهیزات این حوزه نیز دسترسی خواهید داشت، بنابراین بازدید از این مجموعه غنی از فیلم‌های آموزشی را به علاقه‌مندان این حوزه پیشنهاد می‌دهیم.

• مجموعه فیلم های آموزش علوم پزشکی فرادرس

شیوه‌نامه نگارش مطالب

آموزش مقاله نویسی پزشکی را نباید تنها به معرفی ساختار مقالات محدود کرد، زیرا بسیاری از محققان با وجود شناخت کاملی که از اجزای مقالات دارند نسبت به شروع نگارش مقاله خود تردید می‌کنند. بسیاری از افراد نوشتن مطالب علمی را استعداد ذاتی می‌دانند، در حالی که نگارش مقالات علمی تکنیک‌هایی دارد که با استفاده از آموزش مقاله نویسی پزشکی می‌توان به آن‌ها مسلط شد و با دقت به ساختار جملات و پاراگراف‌ها بخش‌های ساختاری مقاله را به بهترین نحو نوشت.

فرآیند نگارش یک مقاله علمی به این صورت نیست که نویسنده شروع به نوشتن کند و با پایان اولین مرحله نگارش مقاله را برای انتشار ارسال کند. به طور معمول ۵ مرحله طی می‌شود تا مطلب قدم به قدم نوشته شود و تمام جزئیات مورد نیاز به مخاطبین ارائه شود. در این بخش اطلاعاتی را راجع به روش‌های نگارش مقالات یاد می‌گیریم.

ساختار جمله

هر جمله باید انتقال دهنده تنها یک ایده باشد، کلید موفقیت در نگارش مقاله‌ای کاربردی در سادگی و شفافیت بیان نویسنده است. یکی از راه‌هایی که می‌توانید دید بهتری نسبت به نحوه نگارش مناسب یک متن علمی مانند مقاله به دست بیاورید، مطالعه زیاد مقالات مختلف و بررسی شیوه نگارش و ارائه اطلاعات مقالات خوب نگاشته شده است. برای نگارش یک متن مطلوب و علمی، توصیه می‌کنیم که به موارد زیر توجه کنید تا داوران و خوانندگان شما شاهد بازتاب آن‌ها در متن نباشند.

• ناواضح بودن
• تکرار
• زیاده‌گویی
• نگارش و بیان خودنمایانه
• استفاده از زبان غیررسمی یا کلمات لهجه‌ای خاص

ساختار پاراگراف

پاراگراف‌ها به طور معمول با «جمله عنوان» (Topic Sentence) شروع می‌شود که مقدمه مطالب ارائه شده در پاراگراف به حساب می‌آید. در ادامه اطلاعات، داده‌ها، ایده‌ها و در نهایت نیز جمله پایانی یا نتیجه‌گیری نوشته می‌شوند تا به این ترتیب پاراگرافی منسجم داشته باشیم.

ترتیب و مراحل مختلف نگارش

پیش از شروع یک مطالعه تحقیقاتی مسائلی وجود دارد که باید راجع‌به آن‌ها تصمیم گرفت، مانند انتخاب مجله هدف، موضوع، نویسنده اصلی و… که در این بخش به طور خلاصه جزئیاتی در مورد آن‌ها ارائه می‌دهیم تا ضمن آموزش مقاله نویسی پزشکی تمام مواردی که ممکن است ذهن پژوهشگران را درگیر کند، پوشش داده شود.

نویسنده مقاله کیست؟

هنگامی که چندین محقق در مطالعه تحقیقاتی شرکت کرده‌اند، مقاله دارای چندین نویسنده خواهد بود اما فقط باید یک نفر مقاله را بنویسد، زیرا اگر هر بخش توسط یکی از نویسندگان نوشته شود، مقاله ساختاری منسجم و ادبیاتی یکدست نخواهد داشت. به طور معمول مقالات توسط افراد تازه‌کار نوشته می‌شود و همکاران باتجربه‌تر مقاله را بازخوانی می‌کنند تا مشکلات احتمالی آن رفع شود.

آمادگی برای نوشتن

نوشتن مقاله نیاز به آمادگی‌هایی دارد که به ظاهر ساده هستند اما توجه به آن‌ها می‌تواند به نویسندگان کمک کند تا خطر رد شدن مقاله را کاهش دهند.

• انتخاب موضوعی که ارزش زمان و منابع موردنیاز را داشته باشد.
• مطالبی که پیش از این در این حوزه منتشر شده‌اند را باید پیش از شروع کار تحقیقاتی و نگارش مقاله به دقت مطالعه و بررسی کرد.
• پس از کسب اطمینان در مورد موضوع انتخابی، جمع‌آوری داده‌های مقاله شروع می‌شود.
• عنوان اولیه و موقت مقاله باید مشخص شود.
• بررسی مجلات تائیدشده و معتبر نیز باید پیش از نگارش مقاله انجام شود.

با توجه به این موارد می‌توان گفت که نوشتن یک مقاله کاربردی و معتبر با شناسایی یک «شکاف پژوهشی» (Research Gap) آغاز می‌شود.

نسخه اول

در اولین نسخه از مقاله بیشترین میزان اطلاعاتی که در اختیار نویسندگان قرار دارد به ترتیب زیر نوشته می‌شوند.

• بیماران و روش‌ها
• نتایج
• بحث و نتیجه‌گیری
• مقدمه

نسخه دوم

هدف از نگارش نسخه دوم مقاله مرتب‌سازی ایده‌ها و بررسی دقیق جدول‌ها و تصاویر است. در این مرحله متن نوشته شده را به نحوی بررسی می‌کنیم که بتوانیم به سوالات زیر پاسخ بدهیم.

• آیا این بخش (هر یک از بخش‌های مقاله) ضروری است؟
• آیا این اطلاعات در بخش درستی از مقاله ارائه شده است؟
• آیا تمام موارد ضروری که باید گزارش شوند، نوشته شده است و چیزی فراموش نشده است؟

نسخه سوم

در حین نسخه سوم نویسنده اولویت ارائه مطالب را مشخص می‌کند و به این سوالات جواب می‌دهد.

• کدام بخش یا موضوع را می‌توان کوتاه کرد؟
• چه چیزی را می‌توان ساده‌تر ارائه کرد؟
• چه مطالبی را می‌توان خلاصه‌وار بیان کرد؟
• چه چیزی را می‌توان حذف کرد؟

نسخه چهارم

در نسخه چهارم تنها باید به موارد زیر پرداخت.

• نهایی کردن منابع
• نگارش چکیده و چکیده مقاله
• انتخاب عنوان نهایی مقاله

نسخه نهایی

در مرحله نگارش نسخه نهایی می‌توان انتظار داشت که مقاله به‌طور کامل نوشته شده باشد تا در این مرحله تنها به بازبینی و آزمودن شیوه نگارش مقاله پرداخته شود و به این ترتیب اطمینان حاصل می‌شود که متن مقاله ساده، رسا، مختصر و مفید بوده و از کلمات ابهام‌آمیز استفاده نشده است.

متن مقاله باید از لحاظ املای کلمات، دستور زبان، نحو و زمان افعال بررسی شود. مقدمه، بحث و نتیجه‌گیری به زمان حال (مضارع) نوشته می‌شوند، اما برای نوشتن بخش‌های روش‌ها و نتایج از زمان گذشته استفاده می‌شود.

نویسنده مقاله در این مرحله می‌تواند از نویسندگان دیگر بخواهد که نسخه نهایی را بررسی کنند، همچنین می‌توان از افرادی که سابقه داوری مقالات را داشته‌اند نیز درخواست کرد تا این نسخه را مطالعه کنند.

رایج‌ترین دلایل رد شدن مقالات

با وجود تمام تلاش‌های گروه تحقیقاتی، گاهی مقالات رد می‌شوند. توضیح رایج‌ترین دلایلی که برای رد شدن مقالات مطرح می‌شوند، بخشی از آموزش مقاله نویسی پزشکی است، زیرا می‌تواند به نویسندگان کمک کند تا مقاله خود را به نحوی بنویسند که احتمال رد شدن آن کاهش یابد. مواردی که در ادامه ذکر کرده‌‌ایم از جمله پرتکرارترین دلایل رد شدن مقالات هستند.

• مقاله تناسبی با حوزه فعالیت مجله ندارد و به آن مرتبط نیست.
• مقاله متناسب با دستورالعمل مجله نوشته نشده است.
• طراحی آزمایش به خوبی صورت نگرفته است.
•  مقاله نگارش ضعیفی دارد.
• نتیجه‌گیری‌ها و بحث‌های مقاله توجیه ناپذیر هستند و توسط نتایج پشتیبانی نمی‌شوند.
• مقاله توسط داوری بی‌طرف بررسی نشده است و داور مربوطه موضع‌گیری خاصی داشته است.

انواع مقاله‌های علوم پزشکی

یکی از مواردی که پیش از شروع به نوشتن باید به آن فکر کرد و در مورد آن تصمیم گرفت، نوع مقاله‌ای است که قصد داریم روی آن کار کنیم. مقالات مختلف ساختارهای متفاوتی دارند و با تعیین نوع مقاله می‌توانیم دید واضحی از نحوه نگارش، ارائه داده‌های جمع‌آوری شده و موارد دیگر داشته باشیم. در ادامه لیستی از انواع مقاله‌هایی که می‌توان در حوزه علوم پزشکی نوشت، ارائه می‌دهیم تا پس از آن به سراغ معرفی هر کدام و بررسی بدنه اصلی هر مقاله برویم.

• «مقاله پژوهشی» (Original Research Articles)
• «گزارش موردی» (Case Reports) یا «گزارش چند مورد» (Case Series)
• «مقاله مروری» (Reviews)
• «مقاله نظری» (Perspective Article)
• «مقاله تحلیلی» (Analyses Article)
• «مقالات همایشی» (Symposium Pieces)
• «مرور کتاب» (Book Reviews)

فیلم آموزش استخراج مقاله علمی-پژوهشی از پایان نامه + بررسی عملی روش های مختلف در فرادرس

کلیک کنید

یکی از مهم‌ترین نکاتی که در حین نگارش یک مقاله باید در نظر داشت، حساسیت‌ها و نکات لازم الاجرای مجله هدف است. با توجه به انتظارات مجلات مختلف از مقالاتی که برای آن‌ها ارسال می‌شود، توصیه می‌کنیم که پیش از شروع نگارش مقاله، مجله هدف خود را بررسی کنید و مطابق با متن دلخواه آن‌ها تعداد تصاویر، جداول و کلمات مقاله را تنظیم کنید. در حین معرفی جزئی‌تر انواع مقالاتی که ذکر کردیم، محدودیت‌های درج شده توسط «مجله زیست‌شناسی و پزشکی ییل» (Yale Journal Of Biology And Medicine) را نیز به عنوان نمونه‌ توضیح خواهیم داد.

مقاله پژوهشی

در مقالات پژوهشی یافته‌های جدیدی در حوزه پزشکی یا موضوعات علمی مربوطه ارائه می‌شود. این دسته از مقاله‌ها باید بر اساس مطالعاتی همه‌جانبه باشند که اطلاعاتی تازه حاکی از پیشرفت‌هایی مرتبط با علوم پزشکی و زیستی ارائه می‌دهند. یکی از ویژگی‌های این مقالات این است که بخش نتیجه‌گیری باید بر اساس نتایج به دست آمده در حین مطالعه تحقیقاتی در رابطه با موضوع هدف نوشته شود.

مقاله‌های پژوهشی می‌توانند به دو صورت منتشر شوند که در ادامه ضمن نام بردن از آن‌ها ویژگی‌های مختص به هر نوع را نیز توضیح می‌دهیم.

• «مقاله کامل» (Full-Length Article): در هنگام نگارش مقالات کامل باید توجه داشت که موارد مانند تعداد کلمات، عکس‌های استفاده شده و… سقفی دارند که رعایت آن‌ها از جمله واجبات نگارش مقاله است. در ادامه این محدودیت‌ها را بر اساس پروتکل‌های مجله پزشکی ییل توضیح می‌دهیم.
  • کلمات: ۶ هزار کلمه
  • تصاویر: ۸ تصویر
  • جدول‌ها: ۴ جدول
  • منابع: ۱۰۰ منبع
• «مقاله کوتاه» (Brief Communication): در هنگام نگارش این دسته از مقالات نیز باید به یک سری قوانین توجه کرد و دانست که سقف هر کدام از موارد زیر چه قدر است.
  • کلمات: ۲هزار و پانصد کلمه
  • تصاویر: ۳ تصویر
  • جدول‌ها: ۲ جدول
  • منابع: ۷۵ منبع

نکته نهایی که باید در مورد مقالات پژوهشی بدانیم این است که نگارش چه بخش‌هایی به ما کمک می‌کند تا مقاله‌ای با ساختار استاندارد داشته باشیم، بنابراین در ادامه ۵ بخشی که در مقالات پژوهشی حوزه پزشکی باید وجود داشته باشند را معرفی می‌کنیم.

• «چکیده» (Abstract)
• «مقدمه» (Introduction)
• «مواد و روش‌ها» (Materials and Methods)
• «نتایج» ( Results)
• «بحث» (Discussion)

گزارش یک یا چند مورد

گزارش‌های موردی برای ارائه اطلاعات در موارد زیر توسط فعالان حوزه علوم زیستی و پزشکی استفاده می‌شوند.

• گزارش مشاهده یک بیماری غیرمعمول
• گزارش روش درمانی جدید
• گزارش تداخل دارویی غیرمنتظره
• گزارش روش تشخیصی جدید
• گزارش موردی دشوار برای تشخیص

گزارش‌های موردی باید شامل یافته‌های مثبت یا منفی و البته مرتبط، از تاریخچه، معاینات و بررسی‌ها باشند، همچنین در نگارش این گزارش‌ها می‌توان از تصاویر بالینی نیز استفاده کرد. علاوه بر این موارد، نویسنده باید توجه داشته باشد که در بخشی از این گزارش باید این موضوع را برای خواننده مشخص کند که این مطلب چه اطلاعات و نکات تازه‌ای را به دنیای علوم پزشکی اضافه می‌کند. همین موضوع دلیلی است برای آن که مروری بر اطلاعات قدیمی در زمینه مورد بحث نیز در گزارش‌های موردی ارائه می‌شود.

«گزارش چند مورد» نیز به مقالاتی گفته می‌شود که در آن‌ها به بیان اطلاعات در مورد بیش از سه مریض پرداخته شده است.

طبق دستورالعمل مجله ییل این دسته از مقاله‌ها نباید دارای بیش از ۵ هزار کلمه، ۶ تصویر، ۳ جدول و ۱۰۰ منبع باشند و ساختار کلی آن‌ها نیز شامل بخش‌های زیر است.

• چکیده
• مقدمه
• ارائه اطلاعات مورد مطالعاتی
• بحث
• نتیجه‌گیری

بخش سوم این ساختار شامل معرفی بالینی، مشاهدات، نتایج آزمایش‌ها و تصاویر مرتبط است، بنابراین به کمک این بخش خواننده اطلاعات جزئی و کامل در مورد مسئله اصلی مورد بحث در گزارش به دست می‌آورد.

مقاله مروری

در مقالات مروری نویسنده با بررسی یک موضوع خاص اطلاعات کامل، منطقی و تحلیل شده‌ای را در اختیار مخاطب قرار می‌دهد. این دسته از مقالات به دو نوع کوتاه و بلند تقسیم می‌شوند که از لحاظ تعداد کلمات با یکدیگر متفاوت هستند.

1. مرور کوتاه: این مقالات تا سقف ۲۵۰۰ کلمه نوشته می‌شوند و می‌توانند ۳ تصویر، ۱ جدول و ۷۵ منبع نیز داشته باشند.
2. مرور بلند: این مقالات تا سقف ۶ هزار کلمه نوشته می‌شوند و می‌توانند ۶ تصویر، ۳ جدول و ۱۵۰ منبع داشته باشند.

نویسندگان برای نگارش مقالات مروری چندین مقاله پژوهشی را مطالعه و بررسی می‌کنند، سپس ارزیابی خود را به همراه توضیح تضادها و تجزیه و تحلیل حوزه مورد نظر ارائه می‌دهند. مقالات مروری شامل ۴ بخش اصلی هستند که در ادامه آن‌ها را آورده‌ایم.

• چکیده
• مقدمه
• موضوعات
• نتیجه‌گیری و «چشم‌انداز» (Outlook)

بخش نتیجه‌گیری در مقالات مروری باید با ارائه جزئیات کامل به بررسی مثال زیر بپردازد.

• محدودیت‌های علمی حال حاضر
• مسیرهای تحقیقاتی موجود برای مطالعات آتی
• اهمیت کلی موضوع مورد بحث در پزشکی یا زیست‌شناسی

مقاله نظری

این مقالات بیانگر دیدگاه شخصی نویسنده در مورد موضوعی پزشکی یا زیست‌پزشکی است. این مقالات بیان روایی شفافی دارند و ممکن است به هر یک از موارد زیر بپردازند.

• تجربیات شخصی
• دیدگاه تاریخی
• معرفی چهره‌های علمی یا موضوعات مهم مرتبط با پزشکی یا زیست‌شناسی

این دسته از مقاله‌ها می‌توانند به عنوان مقالاتی مختصر یا مقالاتی طولانی برای بیان نظرات شخصی منتشر شوند. ساختار کلی مقاله‌های نظری نیز شامل بخش‌های زیر است.

• چکیده
• مقدمه
• موضوعات
• نتیجه‌گیری و چشم‌انداز

طبق دستورالعمل مجله پزشکی ییل سقف کلمات، جداول و منابع مقالات نظری کوتاه و بلند به شرح زیر است.

• مقاله کوتاه: ۲ هزار و پانصد کلمه، ۲ جدول و ۷۵ منبع.
• مقاله بلند: ۶ هزار کلمه، ۲ جدول و ۱۰۰ منبع.

به یاد داشته باشید که برای نگارش مقالات باید پیش از شروع فرآیند نوشتن دستورالعمل مجله مدنظر خود را بررسی کنید و مقاله خود را مطابق با انتظارات آن‌ها بنویسید.

مقاله تحلیلی

مقالات تحلیلی به بررسی عمیق و جزئی موضوعاتی از قبیل سیاست، پیشرفت‌های عمده یا توصیف تاریخی یک موضوع مرتبط با زیست‌شناسی یا پزشکی می‌پردازند. این مقالات دارای بیش از ۶ هزار کلمه، ۳ تصویر، ۱ جدول و ۱۰۰ منبع باشند و بهش‌های ساختاری آن‌ها نیز مانند دیگر انواع مقالات شامل ۴ بخش زیر است.

• چکیده
• مقدمه
• موضوعات
• نتیجه‌گیری و چشم‌انداز

مقاله همایشی

مقالات همایشی به توصیف یک همایش علمی پرداخته و اطلاعات ارائه شده در همایش را پوشش می‌دهند. این دسته از مقالات می‌توانند به سه فرم مختلف زیر نوشته شوند.

• خلاصه اخبار: خلاصه‌ای از تعدادی از سخنرانی‌های حول محور یک موضوع را ارائه می‌دهد.
• مقاله نظری: این مقالات به ارائه دیدگاه شخصی افراد متخصص در مورد همایش، مطالب بررسی شده و نحوه اثرگذاری آن‌ها بر نویسنده می‌پردازند.
• مقاله مروری کوتاه: مقالات مروری بر اساس موضوع همایش نوشته می‌شوند، گاهی نیز از مقالات نوشته شده توسط سخنران‌ها استفاده می‌شود.

این مقالات باید تا سقف ۳ هزار کلمه نوشته شوند و برای نگارش آن‌ها نباید از بیش از ۷۵ منبع استفاده شود. مقالات همایشی نیز مانند دیگر مقالات از ۴ بخش ساختاری بررسی شده در حین آموزش مقاله نویسی پزشکی تبعیت می‌کنند.

• چکیده
• مقدمه
• موضوعات
• نتیجه‌گیری و چشم‌انداز

نوشتن بخش «موضوعات» (Topics) بیشتر در مقالات مروری اهمیت دارد و باید شامل تیترها و زیرتیترهای مشخصی باشد.

مرور کتاب

مقالاتی که به مرور کتاب‌های مهم در حوزه‌های بالینی و تحقیقاتی می‌پردازند، اطلاعات زیر را در اختیار خوانندگان قرار می‌دهند.

• توصیفی از مباحث ارائه شده در کتاب
• نقاط قوت و ضعف کتاب
• معرفی مخاطب هدف کتاب

این مرورها در مجله پزشکی ییل طولی در حدود ۳۰۰ الی ۵۰۰ کلمه دارند.

جمع‌بندی

ما در این مطلب از مجله فرادرس یاد گرفتیم که برای آموزش مقاله نویسی پزشکی ابتدا باید ساختار کلی یک مقاله علمی را شناخت که شامل مقدمه، بیماران و روش‌ها، نتایج، بحث و نتیجه‌گیری و منابع است. در هر یکی از این بخش‌ها بخشی از اطلاعات کسب شده توسط تیم تحقیقاتی و هدف آن‌ها از انجام مطالعه در اختیار مخاطب قرار می‌گیرد، اما مهم‌ترین نکته در مورد متن این بخش‌ها این است که اطلاعات یک بخش در قسمت دیگری از مقاله تکرار نمی‌شود، حتی اطلاعات ارائه شده در جدول‌ها و تصاویر نیز در متن بازگو نخواهند شد و به این ترتیب به شیوه‌ای ساده، خلاصه و روان داده‌ها به خوانندگان منتقل می‌شوند.

برای افزایش دقت آموزش مقاله نویسی پزشکی علاوه بر بررسی ساختار مقالات با دلایل رد شدن مقالات و چک لیست نویسندگان و داوران نیز آشنا شدیم تا نسخه نهایی مقاله‌ای که نوشته می‌شود بالاترین شانس را برای چاپ توسط مجلات پزشکی معتبر داشته باشد.