امنیت سایبری تکنولوژی و فرایندی است که برای محافظت از شبکهها و کامپیوترها در مقابل حملات، آسیبها و دسترسیهای غیرمجاز معرفی شده است. درحالحاضر، اطلاعات خصوصی افراد بسیار بیشتر از قدیم در معرض خطر قرار دارند. «نقض دادهها» (Data Breaches) و سرقت هویت بر روی زندگی میلیونها انسان مختلف در دنیا تاثیر گذاشته است. شرکتها و سازمانهای مختلف برای محافظت از دادههای خود در مقابل هکرها و مجرمان سایبری به سختی تلاش میکنند. اما هرکس خود به تنهایی نیز مسئولیتهایی دارد که باید در این زمینه انجام دهد. امنیت سایبری فقط برای کسبوکارهای اینترنتی نیست. این اصول امنیتی را برای دستگاههای شخصی مانند کامپیوترها، تلفنهای همراه، تبلتها و غیره نیز باید رعایت کرد.
امنیت سایبری موضوعی بسیار مهم و مشهور است. در عصر دیجیتال زندگی میکنیم. در این زمان همه چیز به داده تبدیل شده است. به همین دلیل در این مطلب از مجله فرادرس از تعریف امنیت سایبری شروع کرده و بعد از بررسی مسائل مختلفی در آخر هم مسیر یادگیری این حوزه را به طور خلاصه بیان کردهایم.
امنیت سایبری چیست؟
به هر تکنولوژی، رفتار یا دستورالعملی که برای جلوگیری از حملات سایبری یا کاهش اثرات آن حملات به کار برده شود، امنیت سایبری گفته میشود. امنیت سایبری طراحی شده تا از کامپیوترها، شبکههای کامپیوتری، اپلیکیشنها، دستگاهها، دادهها، داراییهای مالی و مردم در مقابل انواع «باجافزارها» (Ransomware) و سایر بدافزارها، حملات فیشینگ، سرقت اطلاعات و تهدیدات سایبری محافظت کند.
در سطح شرکتهای بزرگ، امنیت سایبری یکی از بخشهای بسیار مهم در استراتژیهای مدیریت ریسک است. طبق گزارشات موسسه تحقیقاتی «CyberSecurity Ventures» هزینههای جهانی برای تامین امنیت سایبری – از جمله خرید محصولات و خدمات مربوط به این حوزه – از سال ۲۰۲۱ میلادی تا سال ۲۰۲۵، بیش از ۱٫۷۵ تریلیون دلار میشود.
موقعیتهای شغلی مربوط به امنیت سایبری در سراسر جهان، به سرعت در حال افزایش هستند. اداره آمار نیروی کار آمریکا اعلام کرده است که شغلهای مربوط به تحلیل امنیت اطلاعات از سال ۲۰۲۲ تا ۲۰۳۲ به اندازه ۳۲٪ افزایش خواهند داشت. این نرخ رشد نسبت به میانگین نرخ رشد سایر شغلها بسیار سریعتر است.
چرا امنیت سایبری مهم است؟
امنیت سایبری از آن جهت اهمیت بسیار زیادی پیدا کرده است که حملات و جرایم سایبری میتوانند به کسبوکارها، زندگیها و کل جامعه آسیب بزنند. این حملات میتوانند منجر به آسیبهایی شوند که چند نمونه از آنها را در زیر فهرست کردهایم.
- سرقت هویت کاربران
- از دست رفتن دادهها
- انواع اخاذیها
- ورشکستگیهای اقتصادی
- و غیره
این حملات انجام کار شرکتهای بزرگ را مختل کرده و باعث از دستدادن مشتریان به شکل عمده میشوند.
حملات سایبری تاثیر بسیار زیاد و روبهرشدی بر روی تجارت و اقتصاد گذاشته است. بر اساس تخمین موسسات اقتصادی آمریکا، جرایم سایبری تا سال ۲۰۲۵، سالانه ۱۰٫۵ تریلیون دلار به اقتصاد جهانی آسیب میزند. با حرفهایتر شدن مجرمان سایبری، هزینهها و خسارتهای مربوط به حملات سایبری هم بیشتر میشوند.
بر اساس، یکی از گزارشات مربوط به «هزینه نقض داده» (Cost of a Data Breach) که توسط شرکت IBM تهیه شده، خسارت ناشی از نقض داده در سال ۲۰۲۳ برابر با ۴٫۴۵ میلیون دلار بوده که در سال ۲۰۲۴ به ۴٫۸۸ میلیون دلار رسیده است. یعنی با ۱۰ درصد افزایش به بالاترین نرخ خسارت بعد از پاندمی کرونا تبدیل شده است.
خسارتهای تجاری مانند توقف فرایند کار، از دست دادن مشتریان، آسیب به اعتبار و سابقه شرکتها و هزینههای بعد از نقض اطلاعات مانند راهاندازی دوباره تمام مراکز، نظارت بر اعتبار از دسترفته به ازای مشتریان آسیب دیده یا پرداخت جریمههای مربوط به رگولاتوری، نسبت به سال قبل حدود ۱۱٪ افزایش داشته است.
تعداد سازمانهایی که بیش از ۵۰۰۰۰ دلار به رگولاتوری بابت درز اطلاعات مشتریان خسارت پرداخت میکنند بیش از ۲۲٫۷٪ افزایش داشته است. همچنین تعداد شرکتهایی که بیش از ۱۰۰ هزار دلار جریمه سالیانه پرداخت میکنند نیز چیزی در حدود ۱۹٫۵٪ نسبت به سال قبل از آن بیشتر شده است.
چالش های در پیش روی امنیت سایبری
یکی از بزرگترین چالشهای متخصصان امنیت سایبری – جدا از تعداد بسیار زیاد حملاتی که وجود دارند – سرعت بسیار زیاد تغییرات در دنیای تکنولوژی است. همینطور که تکنولوژیهای جدید مزایای تازهای را برای شرکتها و مردم به همراه خود میاورند، روشهای جدیدی را نیز برای طراحی حملات پیچیدهتر توسط هکرها و مجرمان فراهم میکنند.
در فهرست زیر، چند مثال مختلف از تکنولوژیهای جدیدی را معرفی کردهایم.
- رایانش ابری: گسترش بسیار زیاد کاربرد رایانش ابری میتواند مدیریت شبکهها را پیچیدهتر کند. در نتیجه احتمال غلط بودن یا خراب شدن تنظیمات Cloud افزایش پیدا میکند. برای مثال، API-ها به طور مناسبت امن نمیشوند. وجود چنین مسائلی برای هکرها امتیاز محسوب میشود.
- استفاده از دستگاههای غیرسازمانی: کارهایی مانند دورکاری، کارهای ترکیبی یا پیروی از سیاست کاری «دستگاه خود را بیاور» (Bring-Your-Own-Device | BYOD) به معنی این است که تیم امنیتی شرکت از ارتباطات، دستگاهها، اپلکیشنها و دادههای بیشتری باید محافظت کنند.
- «اینترنت اشیاء» (Internet of Things | IoT): گسترش فزاینده اینترنت اشیاء و دستگاههای متصل به آن یکی دیگر از چالشهای امنیت سایبری هستند. زیرا بیشتر آنها کاملا غیر امن بوده یا از پروتکلهای امنیتی مناسبی استفاده نمیکنند. در نتیجه مجرمان سایبری میتوانند بهسادگی آنها را بربایند یا کنترل آنها را در دسترس بگیرند.
- رشد دائمی «هوش مصنوعی» (Artificial Intelligence | AI): رشد هر روزه هوش مصنوعی بخصوص هوش مصنوعی مولد، حوزه جدیدی از تهدیدات امنیتی را به وجود میآورد. همین حالا هم هکرها با کمک حملات «Prompt Injection» و سایر تکنیکها از آنها سوءاستفاده میکنند. مطابق یکی از آخرین تحقیقات انجام شده توسط «موسسه ارزش کسب و کار IBM» یا (IBM® Institute for Business Value) تنها حدود ۲۴٪ از پیشگامان هوش مصنوعی مولد، مدلهای خود را امن کردهاند.
با افزایش روزافزون حملات سایبری در سراسر جهان، نیروهای کاری امنیت سایبری هم با تلاش زیادی برای حفظ وضعیت عادی کارهای روزمره تلاش میکنند. مطالعه انجام شده توسط یکی از مجلات معتبر اقتصادی جهان، نشان میهد که فاصله بین فرصتهای شغلی مربوط به امنیت سایبری در سراسر جهان تا سال ۲۰۳۰ میلادی و افراد فعال در این صنعت به چیزی در حدود ۸۵ میلیون نفر میرسد.
کم کردن این فاصله مهارتی میتواند باعث ایجاد تاثیر مثبت زیادی شود. طبق گزارش مربوط به هزینه نقض داده در سال ۲۰۲۴ میلادی، سازمانهایی که با کمبود نیروی تخصصی زیادی در حوزه امنیت سایبری روبهرو هستند، بابت نقض اطلاعات به طور میانگین با هزینهای به اندازه ۵٫۷۴ میلیون دلار در سال روبهرو میشوند. در حالی که شرکتهایی که کمبود نیروی چندان زیادی ندارد، سالیانه از بابت این مسئله ضرر کمتری – حدود ۳٫۹۸ میلیون دلار – متقبل میشوند.
تیمهای امنیتی که منابع کمی در دست دارند، بیشتر به تکنولوژیهای پیشرفته متکی میشوند. این تکنولوژیها معمولا دارای ابزارهایی مانند تحلیلهای پیشرفته از وضعیت امنیتی، هوش مصنوعی و خودکارسازی وظایف هستند. این ابزارها امنیت سایبری را افزایش داده و میزان آسیبهای ناشی از حملات را به میزان زیادی کاهش میدهند.
توصیه فرادرس برای یادگیری امنیت سایبری چیست؟
همینطور که در بالا گفتیم، یادگیری امنیت سایبری از چند جهت مختلف اهمیت دارد. به غیر از اینکه با افزایش روزانه آمار جرایم سایبری در دنیای امروز هر لحظه احتمال خطر وجود دارد و لازم است که با حداقل تواناییها برای محافظت از خودمان و سیستمهای تحت مدیریتمان آشنا شویم، فرصتهای شغلی بسیار زیادی هم در مقابل کسانی قرار دارند که به عنوان متخصص امنیت سایبری شناخته میشوند.
از طرف دیگر با توجه به اینکه نیروهای متخصص امنیت سایبری موجود، نسبت به نیاز کشور بسیار کم هستند، فرادرس تلاش کرده تا مهمترین و مفیدترین دورههای ممکن مرتبط با امنیت سایبری را تهیه کرده و در اختیار علاقهمندان به این حوزه قرار دهد. در پایین چند مورد از فیلمهای آموزشی مربوط به این حوزه را مشاهده میکنید.
انواع امنیت سایبری
برای مقابله با تهدیدات و جرائم سایبری باید استراتژیهای مناسبی را طراحی کرد. این استراتژیها با هدف محافظت از تمام زیرساختهای IT در سازمانها طراحی میشوند. در فهرست زیر، چند مورد از مهمترین حوزههای فعالیت امنیت سایبری را معرفی کردهایم.
- امنیت هوش مصنوعی
- امنیت زیرساختهای حیاتی
- امنیت شبکه
- امنیت Endpoint-ها
- امنیت نرمافزار
- امنیت Cloud
- امنیت اطلاعات
- امنیت وسایل همراه
در ادامه این بخش تمام حوزههای امنیتی نامبرده شده در بالا را به صورت مجزا معرفی کردیم.
امنیت هوش مصنوعی
امنیت هوش مصنوعی به معنای ابزارها و روشهایی است که برای متوقف کردن یا کاهش دادن تهدیدات و حملات سایبری به مدلهای هوش مصنوعی استفاده میشوند. همچنین این حوزه امنیتی برای دفاع در مقابل حملات انجام شده با استفاده از هوش مصنوعی هم به کار برده میشود.
هوش مصنوعی مولد به هکرها روشها و ابزارهای جدیدی میدهد تا حملات خود را به آن وسیله انجام دهند. هکرها میتوانند از پرامپتهای مخرب برای دستکاری اپلیکیشنهای هوش مصنوعی استفاده کنند. هکرها به این وسیله منابع داده این سیستمهای هوشمند را مسموم میکنند. با این کار خروجی برنامههای هوشمند خراب شده یا ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی به شکلی فریب میخورند که اطلاعات خصوصی و حساس را به هکر ارسال کنند. همچنین هکرها از هوش منصوعی مولد برای نوشتن کدهای مخرب و اجرای حملات فیشینگ بر روی ایمیلها نیز استفاده میکنند.
در این حوزه امنیتی از فریمورکهای مخصوص و ابزارهای تقویت شده با کمک هوش مصنوعی استفاده میکنند. هدف از این کار برای مدیریت ریسک و محافظت از برنامهها در مقابل حملات مختلف است. بعضی از سازمانها از ابزارهای امنیتی و اتوماسیون اداری توسعهیافته با کمک هوش مصنوعی یا مدلهای هوشمند آموزش دیده برای اجرای کارهای امنیتی استفاده میکنند. طبق گزارشات مربوط به هزینه نقض داده سال ۲۰۲۴، این سازمانها درباره آسیبهای مربوط به نقض داده به طور متوسط، در حدود ۲٫۲ میلیون دلار کمتر از سایر سازمانها – که از این ابزارهای امنیتی برای محافظت از دادههای خود استفاده نمیکنند – خسارت متقبل شدهاند.
امنیت زیرساخت های حیاتی
«امنیت زیرساختهای حیاتی» (Critical Infrastructure Security) از سیستمهای کامپیوتری، شبکهها، دادهها و داراییهای مالی محافظت میکند که جوامع به آنها تکیه کردهاند. این زیرساختها اغلب در مسائلی مانند امنیت ملی، پایداری اقتصادی و امنیت اجتماعی نقش بسیار زیادی دارند.
«موسسه ملی استانداردها و تکنولوژی» (National Institute of Standards and Technology | NIST) در ایالات متحده آمریکا، فریمورک مخصوص امنیت سایبری تهیه کرده است. این فریم ورک به ارائهدهندگان فنآوری ارتباطات و سایر ذینفعان این تکنولوژی در حفظ امنیت زیرساختهای حیاتی کمک میکند. «آژانس امنیت زیرساختها و امنیت سایبری» (CyberSecurity and Infrastructure Security Agency | CISA) مربوط به سازمان امنیت داخلی آمریکا هم دستورالعملهای امنیتی مخصوصی را به صورت جداگانه تدوین و منتشر کرده است. این دستورالعمل در قسمتهای بعدی مطلب، ارائه شدهاند.
امنیت شبکه
«امنیت شبکه» (Network Security) به طور خاص بر روی محافظت از دسترسیهای غیرمجاز به شبکه و منابع موجود در آن طراحی شده است. وظیفه دیگر این شاخه امنیتی این است که دسترسی امن و پایدار کاربران تعیین هویت شده به منابع و داراییهای مورد نیاز برای انجام کارهای خودشان را تضمین کند.
امنیت نرم افزار
امنیت نرمافزار به جلوگیری از دسترسیهای ناشناس به نرمافزارها و دادههای آنها کمک میکند. همچنین برای شناسایی نقاط ضعف و تعمیر آنها در طراحی نرمافزارها نیز به کار برده میشود. متدهای توسعه نرمافزار مدرنی مانند DevOps و DevSecOps برای مرحله توسعه نرمافزار، قواعد امنیتی و آزمایشهای امنیتی خاصی را طراحی کردهاند.
امنیت Cloud
امنیت Cloud، برای محافظت از خدمات و داراییهای ابری سازمان مورد نظر از قبیل اپلیکیشنها، دادهها، سرورهای مجازی و سایر زیرساختها به کار برده میشود.
به طور کلی، امنیت Cloud بر روی «مدل مسئولیت مشترک» (Shared Responsibility Model) در فضای ابری کار میکند. یعنی اینکه فراهم کننده Cloud مسئول محافظت از خدماتی است که به مردم میدهد. همچنین مسئولیت محافظت از زیرساختهای میزبان این خدمات را نیز برعهده دارد. مشتری هم مسئول محافظت از دادهها، کدها و سایر داراییهایی است که برای اجرا در فضای ابری توسط خودش ذخیره شدهاند.
امنیت اطلاعات
حوزه «امنیت اطلاعات» (Information Security | InfoSec) برای محافظت از اطلاعات انحصاری سازمانها در مقابل دسترسیهای غیرمجاز یا اعمال تغییرات بدون وجود مجوز به وجود آمده است. به عنوان نمونههایی از این اطلاعات میتوان به دادهها و فایلهای دیجیتال مهم، اسناد کاغذی و رسانههای فیزیکی اشاره کرد.
امنیت دادهها به معنی محافظت از اطلاعات دیجیتال است. این شاخه از امنیت سایبری زیر مجموعهای از امنیت اطلاعات به حساب میاید.
امنیت وسایل همراه
امنیت موبایل و وسایل همراه شامل ابزارها و دستورالعملهای امنیتی میشود که برای محافظت از تلفنهای هوشمند و سایر وسایل دیجیتالی همراه انسان طراحی شدهاند. این حوزه شامل ابزارهایی مانند «اپلیکیشنهای مخصوص مدیریت موبایل» (Mobile Application Management | MAM) و «مدیریت تحرک سازمانی» (Enterprise Mobility Management | EMM) است.
در زمان حال، بیشتر سازمانها در حال سازگار شدن با راه حلهای ارائه شده توسط «Unified Endpoint Management | UEM» هستند. استفاده از UEM به سازمانها برای محافظت، اعمال تنظیمات و مدیریت تمام وسایل مربوط به «نقاط انتهایی» (Endpoints) از قبیل ابزارهای همراه شخصی کمک میکند. UEM از کنسول مستقل و خاص خود استفاده میکند.
رایج ترین تهدیدات مربوط به امنیت سایبری
در این قسمت از مطلب، چند مورد از مهمترین خطراتی را نام برده و توضیح دادهایم که امنیت سایبری کاربران و سازمانها را بیشتر از بقیه تهدید میکنند.
- «بدافزارها» (Malware)
- «باجافزارها»« (Ransomware)
- فیشینگ
- سرقت مدارک هویتی و سوءاستفاده از آنها
- تهدیدات داخلی
- حملات مربوط به هوش مصنوعی
- «سرقت ارز دیجیتال» (Cryptojacking)
- حمله «انسداد توزیع شده خدمات» (Distributed Denial of Service | DDoS)
در ادامه این بخش تمام حملات بالا را یک به یک توضیح دادهایم.
بدافزارها
کلمه Malware کوتاه شده عبارت «Malicious Software» به معنی نرمافزار مخرب است. بدافزار به هر کد نرمافزاری یا برنامه کامپیوتری گفته میشود که به شکل آگاهانه و تعمدی و با هدف آسیب زدن به سیستم کامپیوتری مشخص یا کاربران آن سیستم، نوشته شده است. تقریبا تمام حملات سایبری مدرن شامل نوعی از بدافزارها میشوند.
هکرها و مجرمان سایبری بدافزارها را ایجاد کرده و با هدف انجام دادن کارهایی مانند موارد فهرست شده در پایین از آنها استفاده میکنند.
- داشتن دسترسی غیرمجاز به سیستمهای کامپیوتری یا دادههای حساس
- دزدیدن سیستمهای کامپیوتری و تحت کنترل گرفتن آنها از راه دور
- مختل کردن یا آسیب رساندن به سیستمهای کامپیوتری
- نگهداری دادهها یا میزبانی سیستم با هدف گرفتن پولهای بسیار زیاد – در این زمینه در بخش باجافزارها بیشتر توضیح دادهایم.
- و غیره
باج افزارها
«باجافزار» (Ransomware) نوعی از بدافزار است که دادهها یا دستگاه قربانی را رمزگذاری میکند. سپس قربانی را تهدید میکنند که این دادهها را به صورت قفل شده – یا سایر تهدیدهای بدتر – نگه خواهند داشت. مگر اینکه از طرف فرد قربانی مبلغ زیادی پول به عنوان باج به حمله کننده پرداخت شود.
برای مثال، در حملات باجگیری شخص حمله کننده دادههای قربانی را قفل کرده و تقاضای پولی به عنوان باج میکند. بیشتر حملات باجگیری که با استفاده از باجافزارها انجام میشوند تبدیل به حملات مضاعف اخاذی میشوند. معمولا در این حالت، حمله کنندگان تهدید به انتشار عمومی دادههای قربانی میکنند. در بعضی از حملات اخاذی سهگانه، به عملیات قبلی، حمله انسداد توزیع شده خدمات یا DDoS نیز افزوده میشود.
اما اخیرا حملات باجگیرانه رو به کاهش بودهاند. طبق گزارش «IBM X-Force Threat Intelligence Index» مربوط به سال ۲۰۲۴، در سال ۲۰۲۳ حملات باجگیرانه ۲۰٪ از مجموعه همه حملات سایبری را به خود اختصاص داده بود. این مقدار نسبت به سال ۲۰۲۲ به اندازه ۱۱٫۵٪ کاهش داشت. احتمالا دلیل اصلی کاهش این مسئله، وجود مواردی مانند اجرای بهتر عملیات مربوط به مقابله با باجافزارها، تلاشهای موثرتر برای اعمال بهتر قانون و پشتیبانگیری از دادهها و اجرای دستورات محافظتی با روشهای بهتر بوده است. این مورد آخر به سازمانها کمک میکند که دادههای خود را بدون پرداخت باج به حمله کنندگان بازیابی کنند.
اما در این زمان هم حمله کنندگان باجافزارها تلاشهای خود را به اجرای انواع دیگری از تهدیدات سایبری تغییر دادند. از این قبیل میتوانیم به مواردی مانند «باجافزارهای سارق اطلاعات» (Infostealer Malware) اشاره کنیم. این نوع از بدافزارها به سارقان برای دزدیدن اطلاعات افراد مختلف و نگهداری آنها به عنوان گرو – بدون قفل کردن سیستم میزبان – کمک میکنند. مورد دیگر، حملات مربوط به تخریب اطلاعات است. در این نوع از حملات که معمولا با هدف خاصی هم انجام میشوند، دادههای قربانی نابود شده یا حمله کننده تهدید به نابودی کل دادهها میکند.
فیشینگ
حملات فیشینگ شامل ایمیلها، پیامهای متنی یا صوتی میشود که کاربران را فریب میدهند. این عملیات فریب معمولا با هدف دانلود کردن بدافزارها، به اشتراکگذاشتن اطلاعات حساس یا ارسال پول به افراد غلط انجام میشوند.
بیشتر مردم با تکنیکهای مشهور و انبوه کلاهبرداری و فیشینگ آشنا هستند. این موارد ایمیلهای جعلی هستند که به افراد زیادی ارسال میشوند. معمولا این ایمیلها وانمود میکنند که از سمت برندهای مشهور فرستاده شدهاند. در این ایمیلها از کاربران درخواست میشود که کارهایی مانند بازنشانی رمز عبور یا ارسال اطلاعات مربوط به کارتهای اعتباری را انجام دهند. بیشتر عملیات کلاهبرداریهای پیچیده، مانند «فیشینگهای هدفدار» (Spear Phishing) و «سازش ایمیل تجاری» (Business Email Compromise | BEC) با هدف گرفتن افراد یا گروههای مشخصی انجام میگیرند. در این نوع از حملات معمولا هدف دزدیدن دادههای با ارزش یا مقدار بسیار زیادی پول است.
فیشینگ فقط یکی از انواع تکنیکهای مهندسی اجتماعی است. در مهندسی اجتماعی اساس کار بر روی تکنیکهای فریب افراد است. با استفاده از این تکنیکها احساسات مردم را تحریک کرده یا اعتماد آنان را به منظور انجام دادن کار خطرناک و غیرعاقلانه جلب میکنند.
سرقت مدارک هویتی و سوءاستفاده از آن ها
«حملات مبتنی بر اطلاعات شناسایی» (Identity-Based Attacks) به حملاتی میگویند که در طی آن، مجرمان سایبری کنترل کامل اکانتهای کاربران واقعی را به دست میگیرند. سپس از دسترسیهای آنها سوءاستفاده میکنند. سازمان «X-Force Threat Intelligence Index» متوجه شده است که حملات مبتنی بر اطلاعات شناسایی حدود ۳۰٪ از تمام حملات سایبری را تشکیل میدهند. این مسئله باعث شده که آن حملات به رایجترین روش ممکن برای ورود به شبکههای اختصاصی درونسازمانی تبدیل شوند.
هکرها برای دزدیدن اطلاعات مربوط به لاگین کردن کاربران در سایتهای مختلف و دسترسی به اکانت آنها از روشهای مختلفی استفاده میکنند. برای مثال، در حملات «Kerberoasting»، هکرها از سیستم تشخصی هویت کربروس سوءاستفاده میکنند. این سیستم اغلب در نرمافزار «Microsoft Active Directory» به کار برده میشود. این برنامه کامپیوتری برای محافظت از حسابهای کاربری با سطح دسترسی بالا استفاده میشود. در سال ۲۰۲۳ میلادی، نیروی «X-Force» شرکت IBM گزارش داد که تعداد حملات Kerberoasting به میزان ۱۰۰٪ افزایش داشته است.
به همین صورت در گزارش مربوط به این سازمان آمده بود که بدافزارهای «Infostealer» هم فعالیت خود را به میزان ۲۶۶٪ افزایش دادهاند. این نوع از بدافزارها به صورت مخفیانه مشغول جمعآوری جزئیات مربوط به لاگین کردن کاربران و سایر اطلاعات حساس میشوند. سرقت اطلاعات یکی از بزرگترین مشکلات مشترک بین کاربران خانگی و سازمانها است. در فرادرس برای کمک به مخاطبان ۵ راه ساده را به منظور جلوگیری از سرقت اطلاعات معرفی کردهایم. پیشنهاد میکنیم که برای محافظت از کامپیوتر و اطلاعات خود از مطلب مربوطه در مجله فرادرس استفاده کنید.
تهدیدات داخلی
تهدیدات داخلی، به حملاتی میگویند که توسط کاربران، کارمندان، پیمانکاران یا شرکای تجاری تایید هویت شده انجام میشوند. این نوع از تهدیدات زمانی روی میدهند که آن افراد از دسترسیهای خود سوءاستفاده کنند. چه به صورت عمدی و چه به صورت تصادفی یا حتی شاید هم توسط هکرهایی این اتفاق بیافتد که کنترل اکانت کاربری شخص مورد اعتماد سازمان را در دست گرفتهاند.
کشف تهدیدات داخلی نسبت به تهدیدات خارجی سختتر است. زیرا این نوع از تهدیدات شبیه به رفتارهای عادی و مجاز هستند. همچنین این جور عملیات برای نرمافزارهای ضد ویروس، فایروالها و سایر ابزارهایی که برای محافظت در مقابل حملات خارجی طراحی شدهاند، غیرقابل شناسایی هستند.
حملات مربوط به هوش مصنوعی
همینطور که متخصصان امنیت سایبری از هوش مصنوعی برای تقویت خطوط دفاعی خود استفاده میکنند، مجرمان سایبری نیز هوش مصنوعی را برای اجرای حملات پیشرفته به کار میگیرند.
در تقلبهایی که با کمک هوش مصنوعی مولد اجرا میشوند، کلاهبرداران از این سیستم برای تولید ایمیلها، اپلیکیشنها و سایر مستندات تجاری تقلبی استفاده میکنند تا مردم را برای به اشتراکگذاری دادههای حساس یا ارسال پول ترغیب کنند.
سازمان « X-Force Threat Intelligence Index» گزارش میدهد که کلاهبرداران به سادگی از ابزارهای هوش مصنوعی مولدی استفاده میکنند که به صورت اوپن سورس عرضه شدهاند. معمولا از این ابزارها برای ساختن حرفهای ایمیلهای فیشینگ متقاعد کننده درکمتر از ۵ دقیقه استفاده میشود. برای مقایسه لازم است اشاره کنیم که ساخت چنین پیامهایی به صورت دستی، توسط کلاهبراداران چیزی در حدود ۱۶ ساعت طول میکشد.
همچنین هکرها به ابزارهای هوش مصنوعی سازمانها نیز حمله میکنند. در این نوع از حملات که با نام «حملات ترزیق پراپمت» (Prompt Injection Attacks) شناخته میشوند، هکرها دستورات مخربی را به سیستمهای هوش مصنوعی ارسال میکنند. با این کار سیستم هوش مصنوعی ممکن است دادههای خصوصی را افشا کرده یا اطلاعات غلطی را با کاربران به اشتراک بگذارد. همچنین ممکن است که کارهای مخرب دیگری از سیستم هوش مصنوعی مورد استفاده توسط سازمان رخ بدهد.
سرقت ارز دیجیتال
«سرقت ارز دیجیتال» (Cryptojacking) وقتی روی میدهد که هکرها دسترسی به دستگاه Endpoint مشخصی را بدست بیاورند. سپس به صورت محرمانه از منابع محاسباتی آن دستگاه برای استخراج ارزهای دیجیتالی مانند بیتکوین، اتر یا مونرو استفاده کنند.
تحلیلگران امنیتی، Cryptojacking را به عنوان یکی از تهدیدات سایبری در سال ۲۰۱۱ شناسایی کردند. به مدت زمان کوتاهی بعد از اینکه ارزهای دیجیتال معرفی شدند. مطابق گزارش اعلامی «IBM X-Force Threat Intelligence Index» سرقت ارز دیجیتال در رتبه بندی بالاترین حوزههای عملیاتی جرائم سایبری به بین سه مورد اول، رسیده است.
DDoS
حمله «انسداد توزیع شده خدمات» (Distributed Denial of Service | DDoS) برای متوقف کردن فعالیت – کرش کردن سیستم – وبسایت، سرور یا شبکه خاصی انجام میشود. حمله کنندگان برای انجام این کار حجم ترافیک سیستم هدف را به شدت افزایش میدهند. تا جایی که سیستم هدف با سربار ترافیک روبهرو شود. برای بالابردن حجم ترافیک معمولا از «رباتهای شبکه» (Botnet) استفاده میشود. «رباتهای شبکه» به شبکهای از سیستمهای توزیع شده میگویند که سارقان و مجرمان سایبری، عملیات انجام شده توسط آنها را با استفاده از بدافزار و کنترل از راه دور تحت نظر دارند.
حملات جهانی DDoS در مدت زمان پاندمی کرونا افزایش پیدا کرد. در حال حاضر بیشتر حمله کنندگان تکنیکهای حمله DDoS و باجافزارها را با همدیگر ترکیب میکنند. گاهی اوقات هم تهدید به حمله DDoS میکنند مگر اینکه هدف مورد نظر مبلغ پول با باج درخواستی توسط هکر را پرداخت کند.
شایعات مربوط به امنیت سایبری
علی رغم حجم بالای مشکلات مربوط به امنیت سایبری که در سراسر جهان وجود دارد و متخصصانی که دائما در حال فراگیری مسیرهای جدید برای جلوگیری از رویدادن آنها هستند، هنوز هم بعضی از تفکرات غلط درباره امنیت سایبری وجود دارند. در این بخش از مطلب به بیان مشهورترین شایعات دنیای امنیت دیجیتال پرداختهایم.
محافظت کافی رمز عبورهای قوی
استفاده از پسورد قوی در امنیت تفاوت بسیار زیادی را ایجاد میکند. برای مثال، شکستن پسوردی که از ۱۲ کاراکتر تشکیل شده است ۶۲ تریلیون بار بیشتر از شکستن پسوردی طول میکشد که از ۶ کاراکتر تشکیل شده. هرچند هنوز هم روشهای دیگری وجود دارند که هکرها برای کشف رمز عبور مورد استفاده قرار دهند. برای مثال میتوان به فریب مردم با استفاده از تکنیکهای مهندسی اجتماعی، استفاده از بدافزارها برای ضبط ضربههای وارد شده به کلیدهای صفحه کلید، خرید پسوردها در دارک وب یا پرداخت پول به کارمندان ناراضی برای سرقت پسوردهای آنها یا دیگران اشاره کرد.
شناخته شده بودن بیشتر تهدیدات سایبری
در واقع، دنیای تهدیدات سایبری دائما در حال تغییر است. هرسال هزاران نقطه آسیبپذیر تازه از اپلیکیشنهای قدیمی و جدید و ابزارهای مدرن کامپیوتر گزارش میشوند. اشتباهات رایجی که توسط کارمندان یا پیمانکاران شرکتی رخ میدهند و ممکن است به صورت تصادفی به نشت داده از شرکت منجر شود، هنوز اغلب اوقات اتفاق میافتند. این نوع از اشتباهات در حال بیشتر شدن هستند.
شناخته شده بودن تمام روش های حمله
مجرمان سایبری دائما در حال کشف مسیرهای جدید برای حمله به کاربران هستند. رشد تکنولوژی هوش مصنوعی، تکنولوژیهای محاسباتی، وسایل دارای تکنولوژی اینترنت اشیا و سیستمهای مبتنی بر رایانش ابری برای هکرها موقعیتهای بیشتری را نیز فراهم کردهاند.
در حاشیه امن قرار داشتن خود
هر کسبوکاری با خطرات موجود در دنیای امنیت سایبری روبهرو میشود. برای مثال، حملات باجافزارها اکنون بخشهای گستردهتری از قبل را هدف گرفتهاند. سازمانهایی مانند دولتهای محلی و ارائه دهندگان خدمات درمانی دولتی نیز مورد حمله قرار میگیرند. حمله به زنجیره تامین، وبسایتهای «gov.» و صنایع حیاتی نیز افزایش پیدا کرده است.
عدم حمله به کسب وکارهای کوچک
باید اشاره کنیم که مجرمان سایبری به هدفهای کوچک بیشتر هم حمله میکنند. بر اساس گزارش سالیانه «Hiscox Cyber Readiness Report» تقریبا بیش از ۴۱٪ تجارتهای کوچک آمریکا در سال گذشته تجربه حملات سایبری را داشتهاند.
دستورالعمل های کلیدی برای داشتن امنیت سایبری بیشتر
با اینکه استراتژیهای مربوط به امنیت سایبری در سازمانهای مختلف فرق میکنند. اما بیشتر آنها از ابزارها و تاکتیکهای نامبرده شده در فهرست زیر برای کاهش احتمال آسیبپذیری خود استفاده میکنند. رعایت این نکات از بروز بیشتر حملات پیشگیری کرده و به رهگیری حملات در حال انجام کمک میکند.
- آموزشهای مربوط به افزایش آگاهی درباره مسائل امنیتی
- ابزارهای مربوط به امنیت دادهها
- مدیریت دسترسی و هویت کاربران
- مدیریت سطح حمله
- کشف تهدید و پاسخ
- جبران آسیبهای وارد شده
در ادامه این بخش، تمام موراد مطرح شده در فهرست بالا را به ترتیب توضیح دادهایم.
آموزش و افزایش آگاهی درباره مسائل امنیتی
افزایش آگاهی درباره مسائل امنیتی به کاربران برای درک اینکه رفتارهای کوچک چقدر میتوانند خطرناک باشند، کمک میکند. برای مثال میتوان به رفتارهایی مانند استفاده از پسورد ساده برای چندین حساب کاربری مختلف یا انتشار بیش از حد اطلاعات شخصی بر روی شبکههای اجتماعی اشاره کرد. چنین اشتباهات سادهای میتوانند احتمال روبهرو شدن با حملات سایبری توسط کاربر مورد نظر یا سازمان محل فعالیت آن را افزایش دهند.
ابزارهای مربوط به امنیت داده
ابزارهای مربوط به امنیت داده مانند ابزار مخصوص رمزگذاری و «پیشگیری از، از دست دادن داده» (Data Loss Prevention | DLP) میتوانند به جلوگیری از رویدادن تهدیدات امنیتی یا کاهش اثرات آنها کمک کنند. برای مثال، ابزارهای DLP میتوانند تلاشهای مربوط به سرقت داده را کشف کرده و متوقف کنند. همچنین رمزنگاری اطلاعات میتواند دادههای به سرقت رفته توسط هکرها را بیاستفاده کند.
مدیریت دسترسی و هویت کاربران
«مدیریت دسترسی و هویت کاربران» (Identity and Access Management | IAM) به ابزارها و استراتژیهایی اشاره میکند که روش دسترسی کاربران به منابع و کاری که آنها میتوانند با آن منابع انجام دهند را کنترل کند.
استفاده از تکنولوژیهای IAM میتوانند به محافظت در مقابل سرقت حسابهای کاربری کمک کند. به عنوان نمونه، سیستمهای تایید هویت چندعاملی از کاربران میخواهند که برای وارد شدن به حسابهای کاربری خود از اطلاعات بیشتری استفاده کنند. این مسئله به آن معنا است که هکرها برای دسترسی به حسابهای کاربری به چیزی بیش از پسورد آن حساب نیاز دارند.
هچنین، «سیستمهای تایید هویت تطبیقی» (Adaptive Authentication Systems) رفتارهای خطرناک کاربران را تشخیص میدهند. در نتیجه چالشهای بیشتری را برای ورود به حساب در مقابل کاربران قرار میدهند. تایید هویت تطبیقی جلوی هکرها را برای نفوذ عمیقتر به سیستم میگیرد. حتی اگر آنها موفق به نفوذ اولیه به حساب کاربری شده باشند.
«معماری اعتماد صفر» (Zero Trust Architecture) از طریق بررسی تمام درخواستهای برقراری ارتباط بین کاربران و دستگاههای مختلف، اپلیکیشنها و دادهها تمام دسترسیها را به صورت دقیق مدیریت میکند. کنترل کننده دسترسی با این کار، مطمئن میشود که کاربران متصل شده به سیستم قابل اعتماد هستند.
مدیریت سطح حمله
«مدیریت سطح حمله» (Attack Surface Management | ASM) به معنای کشف، بررسی، تعمیر و نظارت بر تمام نقاط ضعف امنیت سایبری است. همچنین نقاط حمله احتمالی را در تمام سیستمهای سازمان به صورت دائمی زیر نظر میگیرد.
ASM برعکس بقیه اصول مربوط به اقدامات دفاعی سایبری کار میکند. زیرا این تکنولوژی به سیستم طوری نگاه میکند که هکرها نگاه میکنند. یعنی تمام هدفهای ممکن را شناسایی کرده و خطرات موجود را بر اساس روشهای احتمالی سوءاستفاده حمله کنندگان بررسی میکند.
کشف تهدید و پاسخ
استفاده از تکنولوژیهای تجزیه و تحلیل و ابزارهای تقویت شده با هوش مصنوعی به شناسایی و پاسخ مناسب به حملات کمک میکند. این ابزارها شامل «اطلاعات امنیتی و مدیریت حادثه» (Security Information and Event Management | SIEM)، «هماهنگسازی امنیتی، خودکارسازی و پاسخ» (Security Orchestration, Automation, and Response | SOAR) و «کشف نقاط انتهایی و پاسخ» (Endpoint Detection and Response | EDR) هستند. به طور کلی، سازمانها معمولا از این تکنولوژیها به عنوان بخشی از طرح رسمی واکنش به حوادث استفاده میکنند.
جبران آسیب های وارد شده
تواناییهای مربوط به جبران آسیبهای وارد شده برای ادامه بقای کسبوکارها نقش کلیدی بازی میکنند. این تواناییها به برطرف کردن مشکلات ظاهر شده بعد از حملات سایبری کمک میکنند. برای مثال، جابهجایی به سمت دادههای پشتیبانی گرفته شده – که معمولا در مکانهای دیگری به غیر از سازمان اصلی نگهداری میشوند – میتواند به هر کسبوکاری برای بازیابی کارهای عادی خود بعد از حملات باجافزارها کمک کند. در نتیجه بعضی وقتها دیگر نیازی به پرداخت باج نیست.
نکات امنیتی برای محافظت از کامپیوترها و حساب های شخصی
برای محافظت از کامپیوترها و حسابهای شخصی هم نکاتی وجود دارند که با رعایت آنها، خطر حملات سایبری تا حد ممکن کاهش پیدا میکند. در فهرست زیر به صورت خلاصه به این نکات اشاره شده است.
- بهروزرسانی به موقع نرمافزارها: با بهروزرسانی نرمافزار و نصب پچهای صادر شده توسط تولیدکنندگان، دیگر هکرها نمیتوانند از نقاط آسیبپذیر و شناخته شده سیستم برای نفوذ به آن استفاده کنند.
- بهروزرسانی به موقع نرمافزارهای آنتی ویروس: نرمافزار آنتی ویروس خوب، راه مهمی برای محافظت از کامپیوترها و وسایل همراه در مقابل حملات آسیبزننده است. این نرمافزارها میتوانند به صورت خودکار انواع بدافزارها را شناسایی، غیرفعال و حذف کنند.
- استفاده از پسوردهای قوی: پسوردهایی را انتخاب کنید که کشف و حدس زدن آنها برای حمله کنندگان مشکل باشد. همچنین سعی کنید برای برنامهها و دستگاههای مختلف نیز از پسوردهای متفاوت استفاده کنید.
- نامهای کاربری و پسوردهای پیشفرض را تغییر دهید: پسوردها و نامهای کاربری پیشفرض بهسادگی برای فعالیتهای تخریبی در دسترس هستند. باید این موارد را در اولین فرصت ممکن تغییر داد.
- از تکنولوژی احراز هویت چندعاملی استفاده کنید: حمله کنندگان به شکل معمول به فرایندهای احراز هویت ضعیف حمله میکنند. سیستمهای «احراز هویت چندعاملی» (MultiFactor Authentication | MFA) حداقل از دو عامل مختلف برای تایید هویت کاربران استفاده میکنند. این مسئله احتمال خطر لو رفتن حساب کاربری برای هکرها را به مقدار زیادی کاهش میدهد.
- از فایروال استفاده کنید: وجود فایروالها میتوانند از چندین نوع حمله مختلف جلوگیری کنند. برای این کار فایروالها ترافیک مخرب را مسدود میکنند. قبل از اینکه آن ترافیک موفق به ورود به سیستم شود.
- به ایمیلهای غیرمنتظره مشکوک شوید: ایمیلهای فیشینگ دقیقا از بزرگترین خطرهایی هستند که کاربران معمولی را تهدید میکنند. این ایمیلها تلاش میکنند تا اطلاعات شخصی کاربران را بدست بیاورند. در نهایت هدف همه آنها سرقت پول یا انتقال بدافزار به کامپیوتر شخصی کاربر است.
چگونه امنیت شبکه را یاد بگیریم؟
امنیت شبکه، زیر مجموعه امنیت سایبری است. در این حوزه به صورت تخصصی به برقراری امنیت و تضمین انتقال صحیح اطلاعات در بستر انواع شبکههای کامپیوتری پرداخته میشود. با توجه به نیاز دنیای کامپیوتر و صنایع و بازار به متخصصین این حوزه، فرادرس تصمیم گرفته تا بهترین فیلمهای آموزشی را در این حوزه تولید و منتشر کند. به همین دلیل مجموعه آموزشی با نام مجموعه آموزش امنیت شبکه توسط فرادرس تولید شده و تمام فیلمهای این حوزه در این مجموعه جمعآوری شدهاند.
برای مشاهده فیلمهای بیشتر بر روی تصویر زیر کلیک کنید. این مجموعه آموزشی به صورت مداوم و از جهت محتوا در حال غنیتر شدن خواهد بود.
مسیر یادگیری امنیت سایبری
در صورتی که از روش صحیح پیروی کرده و از ابزار درست استفاده کنیم، مسیر یادگیری امنیت سایبری کاملا قابل کنترل است. در این بخش از مطلب چند نکته مهم برای شروع این مسیر را بیان کردهایم.
آشنایی با مهارت های قابل انتقال
اولین قدم از یادگیری امنیت سایبری این است که مهارتهای فعلی خود را تقویت کنیم. بسته به مهارتهای خودمان توانایی حل مسائل بیشتری نیز بدست میآوریم. در این بخش نگاهی جزئی داریم به فایده بلد بودن بعضی از مهارتهای پسزمینه در حوزه امنیت سایبری.
- برنامه نویسی: اگر در زمینه کدنویسی تجربه داشته باشید، به معنای این است که از قبل با منطق و ساختار مورد نظر برای درک بدافزارها، توسعه اسکریپتهای امنیتی یا کشف نقاط آسیبپذیر آشنایی دارید.
- تحلیل داده: مهارتهای تحلیلی برای تفسیر نشت داده و درک الگوهای حمله بسیار ارزشمند هستند.
- مدیریت شبکه: داشتن دانش درباره راهاندازی و مدیریت شبکه، زیربنای محکمی برای فهم راحتتر روشها پخش شدن حملات و محافظت از شبکه در مقابل آنها پدید میآورد.
- مدیریت سیستم: تجربه مدیریت و حفظ امنیت سیستم عامل به افراد برای محافظت از سیستمها و درک راحتتر جزئیات انواع حملات موجود کمک میکند.
- جرمشناسی دیجیتال: داشتن تجربه در حوزه جرمشناسی به آمادگی برای شناسایی جرایم سایبری و مطالعه نقضهای امنیتی کمک میکند.
- مدیریت پروژه: مهارتهای مربوط به مدیریت پروژه و کارهای تیمی برای هدایت تلاشهای تیمهای امنیت سایبری بسیار مهم هستند.
شروع از پایه
قبل از پرداختن به بررسی مطالب پیچیده، بهتر است که از موارد پایه شروع کنیم. به غیر از مهارتهای سخت، برای رشد بهتر در مقعیتهای شغلی مربوط به امنیت سایبری باید بر روی مهارتهای نرم نیز تسلط داشته باشیم.
در فهرست زیر چند مورد از مواردی را معرفی کردهایم که داشتن شناخت مناسب درباره آنها ضروری است.
- مهارتهای نرمافزاری: روش کار با محیطهای امنیتی مربوط به فضای ابری، سیستمهای کامپیوتری و انواع سیستم عاملهای مختلف را بیاموزید.
- داده: انواع دادهها و روش دستهبندی آنها را باید بلد باشیم.
- مهارتهای مربوط به زبانهای برنامه نویسی: برای کار کردن در حوزه امنیت سایبری لازم است که بر روی مهارتهای کدنویسی تسلط داشته باشیم.
- شبکهها: لازم است روش کار فایروالها و سیستمهای تشخیص نفوذ را بلد باشیم.
- قوانین امنیت سایبری: باید با قوانین مربوط به جرائم سایبری در کشور محل خدمت خود آشنا شویم.
- امنیت وسایل همراه: نقض داده به خصوص از وسایل همراه کاربران یا کامپیوترهایی که از راه دور به سازمان متصل میشوند به سادگی رخ میدهد. حفظ امنیت این وسایل از مهارتهای ضروری متخصص امنیت سایبری است.
انتخاب دوره های آموزشی مناسب
برای آموزش امنیت سایبری بسیار مهم است که از دورههای پر محتوا و قابل اتکا استفاده کنیم. در این زمینه فرادرس دورههای بسیار مناسبی را تهیه کرده است. برای مثال میتوانید از فیلم آموزش امنیت در شبکه های کامپیوتری و اینترنت در فرادرس استفاده کنید. لینک مربوط به این فیلم را در پایین نیز قرار دادهایم.
انتخاب یکی از تخصص های این حوزه
در طی سالهایی که از به وجود آمدن امنیت سایبری گذشته، این حوزه به تخصصهای جزئیتری تقسیم شده است. در این بخش از مطلب فقط چند مورد رایج از این تخصصها را نامبردهایم. بعد از انتخاب تخصص مورد علاقه خود باید در آن زمینه به کسب بیشتر دانش و تجربه بپردازید.
- امنیت اپلیکیشنها
- امنیت شبکه
- تست نفوذ
- تحقیقات
- امنیت اطلاعات
- و غیره
جمعبندی
امنیت سایبری یکی از حساسترین و روبهافزایشترین شغلها در حوزه علوم کامپیوتری است. با پیشرفت روزافزون تکنولوژی همینطور که توان سیستمها برای محافظت از امنیت خود بیشتر میشود، توان هکرها نیز برای نقض امنیت مردم روزبهروز افزایش پیدا میکند. از طرفی وجود مسائلی مانند دورکاری باعث شده که نقاط آسیبپذیر بیشتری در شبکههای کامپیوتری به وجود بیاید. امنیت، حوزههای مختلفی دارد که به مرور زمان تخصصیتر هم میشوند. بنابراین فرصتهای شغلی این صنعت دائما در حال بیشتر شدن هستند.
در این مطلب از مجله فرادرس به بررسی امنیت سایبری، دلایل اهمیت آن و انواع آن پرداختهایم. همچنین رایجترین تهدیدات امنیت سایبری را شمرده و دستورالعملهایی کلیدی را برای داشتن امنیت بیشتر در سازمانها و کامپیوترهای شخصی بیان کردیم.
source