به فعلی که دومین حرف اصلی آن یکی از حروف علّه باشد، «فعل اجوف» گفته می‌شود. به‌طور مثال، فعل‌های «خافَ»، «نامَ» و «باعَ» همگی نمونه‌‌هایی از فعل‌های اجوف در زبان عربی هستند. با خواندن این مطلب از مجله فرادرس، نه‌تنها یاد می‌گیرید که فعل اجوف چیست، بلکه با روش صرف انواع فعل‌های اجوف هم آشنا می‌شوید. در ادامه، مثال‌هایی از فعل‌های اجوف را در جمله‌های عربی بررسی می‌کنید و با حل کردن تمرین‌های پایانی این مطلب، سطح یادگیری خود را در مورد فعل‌های اجوف ارزیابی می‌کنید.

فعل اجوف چیست؟

فعل اجوف یکی از انواع فعل‌های معتل است. دومین حرف اصلی این نوع از فعل‌ها، یکی از حروف علّه (ا، و، ی) است. به فعل‌های اجوف، فعل‌های «مُعْتَلُ العِیْن» هم گفته می‌شود. در فیلم آموزش صرف ۱ فرادرس، فعل‌ اجوف و ساختار آن به‌خوبی بررسی شده است. با کلیک روی لینک زیر می‌توانید به این فیلم آموزشی دسترسی داشته باشید.

برای اینکه با فعل‌های اجوف بیشتر آشنا شوید، به مثال زیر دقت کنید. فعل اصلی جمله زیر «یَبیعُ» است. این فعل از سه حرف اصلی «ب‍ـ»، «ی» و «‍ـع» تشکیل شده است. مشاهده می‌کنید که دومین حرف اصلی آن، «ی»، یکی از حروف عله است. بنابراین، فعل «یَبیعُ» نوعی فعل اجوف به شمار می‌آید.

انواع فعل اجوف

در بخش قبل، گفتیم که فعل اجوف چیست و چه ساختاری دارد. در این بخش، انواع فعل‌های اجوف را بررسی می‌کنیم. در زبان عربی سه نوع حرف عله وجود دارد که عبارتند از: «ا»، «و» و «ی». توجه داشته باشید که حروف عله اصلی، «و» و «ی» هستند. «ا» در واقع، در نتیجه اعمال قواعد اعلال است و با تغییر سایر حروف عله به وجود می‌آید. با توجه به نکته‌هایی که گفتیم، می‌توانیم فعل‌های اجوف را به دو دسته زیر تقسیم کنیم:

• فعل اجوف یایی: دومین حرف اصلی آن «ی» است. (مانند: نالَ «نَیَلَ»)
• فعل اجوف واوی: دومین حرف اصلی آن «و» است. (مانند: نامَ «نَوَمَ»)

روش صرف فعل اجوف

فعل‌های اجوف را می‌توان هم به‌‌صورت ماضی و هم به‌صورت مضارع و امر صرف کرد. البته روش صرف این نوع از فعل‌ها قواعد خاصی دارد که آن‌ها را در این بخش توضیح می‌دهیم. ازآنجایی‌که فعل‌های اجوف به دو دسته اجوف واوی و اجوف یایی تقسیم می‌شوند، روش صرف این دو نوع فعل را به‌صورت جداگانه بررسی می‌کنیم.

صرف فعل اجوف واوی

فعل‌های اجوف واوی، یعنی فعل‌هایی که دومین حرف اصلی آن‌ها، «و» است. ابتدا روش صرف فعل‌های ماضی اجوف واوی را نشان می‌دهیم. سپس روش صرف فعل‌های مضارع اجوف واوی را آموزش می‌دهیم.

صرف فعل ماضی اجوف واوی

با دقت به مثالی که در جدول زیر آورده‌ایم، یاد می‌گیرید که روش صرف این نوع از فعل اجوف چیست و قواعد آن چگونه ست.

با دقت به نکته‌های زیر یاد می‌گیرید که قواعد اعلال این نوع از فعل‌ اجوف چیست و در کدامیک از صیغه‌‌های فعل‌ها باید آن‌ها را رعایت کنیم.

• در صیغه‌های مفرد مذکر و مؤنث غائب، مثنی مذکر و مؤنث غائب و جمع مذکر غائب (صیغه‌های ۱ تا ۵)، حرف «و» در فعل‌های اجوف واوی به «ا» تبدیل می‌شود. چون در ساختار این فعل‌ها حرف «و» با حرکت فتحه حرف قبل از خود سازگار نیست. بنابراین، این حرف به «ا» تبدیل می‌شود تا تلفط آن راحت‌تر باشد. (قَوَل ← قالَ)
• از صیغه جمع مؤنث غائب تا آخر (صیغه‌های ۶ تا آخر)، حرف «و» حذف می‌شود و به‌جای آن، حرف قبل از «و»، با حرکت ضمه می‌آید. چون در این صیغه‌ها، هم حرف عله و هم حرف بعد از آن هر دو ساکن هستند و تلفظ آن‌ها دشوار است (اِلتقای ساکِنَیْن). به همین علت، حرف عله حذف می‌شود تا تلفظ آن راحت‌تر باشد. (یَقولْنَ ← یَقُلْنَ)

صرف فعل مضارع اجوف واوی

در جدول زیر، مثالی از صرف فعل‌های مضارع اجوف واوی را نشان داده‌ایم. برای اینکه به‌طور کلی با روش صرف فعل‌های عربی آشنا شوید، می‌توانید از فیلم آموزش عربی پایه هشتم فرادرس کمک بگیرید.

برای اینکه بدانید روش صرف این نوع از فعل اجوف چیست و چطور باید قواعد آن را رعایت کنید، به نکته‌های زیر توجه داشته باشید.

• در تمامی صیغه‌های فعل مضارع اجوف واوی، به‌جز صیغه‌های جمع مؤنث غائب و مخاطب (صیغه‌های ۶ و ۱۲)، حرف عله به‌صورت ساکن، حضور دارد.
• در صیغه‌های جمع مؤنث غائب و مخاطب، چون هم «و» و هم حرف بعد از آن ساکن است، «و» حذف می‌شود تا تلفظ فعل راحت‌تر باشد. (تُقولْنَ ← تَقُلْنَ)

صرف فعل امر اجوف واوی

در جدول زیر، مثالی از روش صرف فعل‌های امر اجوف واوی نشان داده شده است. ازآنجایی‌که فعل‌های امر فقط از صیغه‌های مخاطب ساخته می‌شوند، در این جدول فقط فعل‌های امر صیغه‌های مخاطب را نشان داده‌ایم.

با توجه به نکته‌های زیر به‌طور کامل یاد می‌گیرید قواعد صرف این نوع از فعل اجوف چیست و چگونه انجام می‌شود.

• در صیغه مفرد مذکر مخاطب، حرف «و» و حرف بعد از آن هر دو ساکن هستند. به همین علت، «و» حذف می‌شود تا تلفظ این فعل آسان‌تر باشد. در این حالت، حرف اول فعل با ضمه می‌آید. (قَولْ ← قُلْ)
• می‌دانیم در صیغه مضارع جمع مؤنث مخاطب، حرف عله حذف می‌شود. چنانچه بخواهیم از فعل‌های این صیغه، فعل امر بسازیم، باز هم باید حرف عله را حذف کنیم.
• در سایر صیغه‌ها، یعنی مفرد مؤنث مخاطب، مثنی مذکر و مؤنث مخاطب، همین‌طور جمع مذکر مخاطب، حرف عله حذف نمی‌شود.

استثنای فعل های اجوف واوی

تا اینجا، روش صرف فعل‌های اجوف و تغییرات آن‌ها را بررسی کردیم. اکنون باید این نکته را هم اضافه کنیم که برخی از فعل‌های اجوف واوی استثنا هستند و روش صرف آن‌ها با سایر افعال اجوف واوی متفاوت است. فعل «خاف» (خَوَفَ) یکی از این موارد است. روش صرف این فعل‌ را به‌صورت ماضی و مضارع در جدول زیر آورده‌ایم.

در ادامه، نکته‌های تکمیلی را در مورد اینکه روش صرف این نوع از فعل اجوف چیست، ارائه کرده‌ایم.

• در صیغه‌های ماضی این فعل‌ها، بعد از حذف حرف عله، حرف اول فعل به‌جای اینکه ضمه (ـُ) بگیرد، کسره (ـِ) می‌گیرد.
• در صیغه‌های مضارع این فعل‌ها، به‌جای اینکه حرف عله اصلی بیاید، این حرف به «ا» قلب و تبدیل می‌شود.

روش صرف این دسته از فعل‌ها در حالت امر هم با سایر فعل‌های اجوف واوی متفاوت است. به‌طور مثال، در جدول زیر، روش صرف فعل امر «خاف» را مشاهده می‌کنید.

برای اینکه صرف این نوع از فعل‌های اجوف واوی را بهتر یاد بگیرید، به نکته‌های زیر دقت کنید.

• در صیغه‌های امر مفرد مذکر مخاطب و جمع مؤنث مخاطب، حرف اول فعل به‌جای اینکه ضمه (ـُ) بگیرد، فتحه (ـَ) می‌گیرد.
• در سایر صیغه‌ها، به‌جای حرف عله اصلی (و)، حرف «ا» می‌آید.

صرف فعل اجوف یایی

فعل‌های اجوف یایی آن دسته از فعل‌های اجوف هستند که دومین حرف اصلی آن‌ها «ی» است. در این بخش، روش صرف فعل‌های اجوف یایی را به‌صورت ماضی و مضارع آموزش می‌دهیم.

صرف فعل ماضی اجوف یایی

در جدول زیر، روش صرف یک نمونه از فعل‌های اجوف یایی را به‌صورت ماضی مشاهده می‌کنید. روش صرف فعل‌های ماضی و قواعد کلی مربوط به آن‌ها در فیلم آموزش قواعد عربی پایه هفتم فرادرس آموزش داده شده است.

صرف فعل‌های ماضی اجوف یایی را با توجه به نکته‌های زیر بهتر یاد می‌گیرید.

• در صیغه‌های مفرد مذکر و مؤنث غائب، مثنی مذکر و مؤنث غائب و جمع مذکر غائب (صیغه‌های ۱ تا ۵) حرف عله «ی» به «ا» تبدیل می‌شود. چون در ساختار این فعل‌ها، «ی» با حرکت حرف قبل از خود سازگار نیست. بنابراین، به «ا» تبدیل می‌شود تا تلفظ آن راحت‌تر باشد. (جَیَءَ ← جاءَ)
• در سایر صیغه‌ها (از صیغه ۶ تا ۱۴) حرف عله حذف می‌شود. چون هم حرف عله و هم حرف بعد از آن هرد دو ساکن هستند. بنابراین حرف عله «ی» حذف می‌شود تا تلفظ این فعل‌ها راحت‌تر باشد. در این حالت، حرف اول فعل با حرکت کسره می‌آید. (جَیْئْنَ ← جِئْنَ)

صرف فعل مضارع اجوف یایی

روش صرف فعل‌های مضارع اجوف یایی را با دقت به مثالی که در جدول زیر آورده‌ایم، بهتر یاد می‌گیرید. در این جدول، صرف تمامی صیغه‌های مضارع این فعل‌ها را نشان داده‌ایم.

اینکه روش صرف این نوع از فعل‌ اجوف چیست و قواعد آن چگونه است، در نکته‌های زیر با دقت بیشتری توضیح داده شده است.

• در همه صیغه‌ها به‌جز جمع مؤنث غائب و مخاطب (۶ و ۱۲)، حرف عله «ی» به‌صورت ساکن حضور دارد.
• در صیغه‌های جمع مؤنث غائب و مخاطب، حرف عله حذف می‌شود. چون در ساختار این فعل‌ها هم حرف «ی» و هم حرف بعد از آن، ساکن هستند. بنابراین، حرف عله «ی» حذف می‌شود و حرف قبل از آن نیز با حرکت کسره می‌آید. (يَجيْئْنَ ← يَجِئْنَ)

صرف فعل امر اجوف یایی

برای آشنایی با ساختار فعل‌های امر اجوف یایی، به مثالی که در جدول زیر آورده‌ایم، توجه کنید.

در مورد صرف فعل‌های امر اجوف یایی، لازم است به نکته‌های زیر هم دقت کنید.

• در صیغه امر مفرد مذکر مخاطب، هم «ی» ساکن می‌شود، هم حرف بعد از آن. به همین علت، «ی» حذف می‌شود و حرف قبل از آن با حرکت کسره (ـِ) می‌آید. (جیْئْ ← جِئْ)
• در صیغه مضارع جمع مؤنث مخاطب، حرف عله «ی» حذف می‌شود. اگر از فعل‌های این صیغه، فعل امر بسازیم، باز هم باید حرف عله را حذف کنیم.
• در سایر صیغه‌های فعل امر، حرف عله حضور دارد.

استثنای فعل های اجوف یایی

در میان فعل‌های اجوف یایی نیز مانند فعل‌های اجوف واوی، گاهی استثناهایی دیده می‌شود. یکی از این موارد، فعل «نالَ» (نَیَلَ) است که ساختار صورت ماضی و مضارع آن را در جدول زیر مشاهده می‌کنید.

صرف صورت ماضی این نوع از فعل‌ها مانند سایر فعل‌های اجوف یایی است اما صورت مضارع آن‌ها از دو جهت با سایر فعل‌های اجوف یایی متفاوت است. این موارد عبارتند از:

• در صورت مضارع این فعل‌ها، به‌جای اینکه حرف عله اصلی «ی» بیاید، این حرف به «ا» تبدیل می‌شود.
• در صیغه‌هایی که حرف عله حذف می‌شود (صیغه‌های ۶ و ۱۲)، به‌جای اینکه حرف قبل از حرف عله، کسره بگیرد، فتحه می‌گیرد.

روش صرف صورت امر فعل «نال» را نیز در جدول زیر نشان داده‌ایم. در ادامه، تفاوت‌های آن را با سایر فعل‌های امر اجوف یایی مشخص می‌کنیم.

با مطالعه دقیق نکته‌های زیر یاد می‌گیرید که قواعد این نوع از فعل اجوف چیست و روش صرف آن چگونه است.

• در صیغه‌های مفرد مذکر مخاطب و جمع مؤنث مخاطب، وقتی حرف عله حذف می‌شود، حرف اول فعل به‌جای اینکه کسره (ـِ) بگیرد، فتحه (ـَ) می‌گیرد.
• در سایر صیغه‌ها، به‌جای اینکه حرف عله اصلی «ی» بیاید، این حرف به «ا» قلب می‌شود.

قواعد اعلال فعل اجوف

به قواعدی که روی کلمه‌های معتل اعمال می‌شود تا تلفظ این نوع از کلمه‌ها راحت‌تر باشد، «اِعلال» گفته می‌شود. فعل‌های اجوف هم یکی از انواع کلمه‌های معتل هستند. بنابراین، برای صرف آن‌ها باید از قواعد و روش‌های اعلال استفاده کنیم. در جدول زیر، نشان داده‌ایم که قواعد اعلال فعل اجوف چیست و چگونه اعمال می‌شود.

نکته: به قرار گرفتن دو حرف ساکن متوالی در کنار هم «التقای ساکِنَیْن» گفته می‌شود. قواعد اعلال در مطلب زیر از مجله فرادرس، به‌طور مفصل و همراه با مثال و تمرین آموزش داده شده‌اند.

فراگیری قواعد فعل های عربی با فرادرس

در زبان عربی، فعل‌های متنوعی، اعم از معتل، صحیح، ماضی، مضارع، امر، نهی و… وجود دارد که هرکدام به روش متفاوتی صرف می‌شوند. برای اینکه بتوانید این فعل‌ها را به‌درستی به کار ببرید، لازم است قواعد صرف آن‌ها را به‌طور کامل یاد بگیرید. به‌طور مثال، اگر ندانید چطور فعل‌های معتل را به‌‌صورت ماضی و مضارع صرف کنید، هرگز نمی‌توانید این فعل‌ها را در جمله‌های عربی به کار ببرید. اگر می‌خواهید همین حالا قواعد صرف انواع فعل‌های عربی را یاد بگیرید، کافی است به فیلم‌های آموزشی زیر در فرادرس مراجعه کنید.

چنانچه قصد دارید، اسم‌ها و حروف عربی را هم در کنار فعل‌های این زبان بیاموزید، مشاهده مجموعه فیلم‌های آموزشی زیر را توصیه می‌کنیم. در هرکدام از این مجموعه‌های آموزشی، چندین قاعده صرفی و نحوی، همین‌طور ده‌ها نکته کاربردی بیان شده است.

مثال فعل اجوف

در بخش‌های قبلی توضیح دادیم که فعل اجوف چیست و چطور باید آن را صرف کرد. در این بخش، برای اینکه کاربرد فعل‌های اجوف را در جمله‌های عربی مشاهده کنید، مثال‌هایی را ارایه کرده‌ایم. همچنین، روش صرف فعل اجوف را نیز در هر مثال توضیح داده‌ایم. در فیلم آموزش صرف ۱ فرادرس، مثال‌های بیشتری از کاربرد فعل‌های اجوف ارائه شده است. با کلیک روی لینک زیر به این فیلم آموزشی کاربردی دسترسی خواهید داشت.

مثال اول

در این مثال، کاربرد فعل اجوف واوی «قامَ» (قَوَمَ) را نشان داده‌ایم. این فعل در ابتدا به‌‌صورت «قَوَم» بوده است. چون حرکت «ق»، یعنی فتحه با حرف عله «و» سازگار نیست، حرف «و» به «ا» قلب شده است تا تلفظ این فعل برای گوینده راحت‌تر باشد. بنابراین، در صرف این فعل از قاعده اعلال قلب استفاده شده است.

مثال دوم

در مثال زیر، فعل اجوف واوی «یَنامُ» (نَوَمَ) استفاده شده است. البته این فعل یکی از فعل‌های استثنای اجوف واوی است. یعنی روش صرف آن با سایر فعل‌های اجوف یایی متفاوت است. در جمله زیر مشاهده می‌کنید که در فعل «یَنامَ»، حرف عله «و» برای هماهنگ شدن با حرکت حرف قبلی، به‌صورت «ا» در آمده است. در حالی که سایر فعل‌های اجوف واوی در صیغه‌های مضارع با حرف عله اصلی خود می‌آیند.

مثال سوم فعل اجوف

فعل «يُطَاعَ» در مثال زیر، نوعی فعل اجوف یایی است. می‌دانیم که فعل‌های مضارع اجوف یایی در صیغه مفرد مذکر غائب، با حرف عله اصلی (ی) می‌آیند اما در فعل «يُطَاعَ»، حرف «ی» به «ا» قلب شده است. چون این فعل مجهول شده است و همان‌طور که می‌دانید، در فعل‌های مجهول، عین‌الفعل به‌صورت مفتوح (ـَ) می‌آیند. بنابراین، فعل «یُطَیَعَ» برای تلفظ راحت‌تر، به «يُطَاعَ» تبدیل شده است.

مثال چهارم

فعل اجوف واوی «عَادَ» را در جمله زیر مشاهده می‌کنید. این فعل در اصل به‌صورت «عَوَدَ» بوده است. ازآنجایی‌که «و» در این فعل با حرکت حرف قبل از خود سازگار نیست، «و» به «ا» قلب شده است. با توجه به همین نکته، نتیجه می‌گیریم که در ساختار این فعل، قاعده اعلال قلب به کار رفته است.

مثال پنجم

در این مثال، فعل اجوف یایی «تُریدُ» به کار رفته است. در این فعل، حرف عله اصلی (ی) بدون اینکه به حرف دیگری قلب شده باشد، آمده است. توجه داشته باشید که این حرف به‌‌صورت ساکن آمده است. بنابراین، دارای اعلال به سکون است.

مثال ششم فعل اجوف

در این جمله، از فعل مضارع اجوف یایی «يَنَالَ» استفاده شده است. در این فعل، حرف «ی» برای هماهنگی با حرکت حرف قبل از خود به «ا» تبدیل شده است. بنابراین دارای اعلال قلب است.

مثال هفتم

در این مثال، سه فعل اجوف به کار رفته‌اند. «يَقُولُ»، «كُنْ» و «يَكُونُ» در جمله زیر، از نوع فعل‌های اجوف واوی هستند.

روش صرف این فعل‌ها عبارت است از:

• يَقُولُ: حرف عله ساکن شده است چون وجود حرکت فتحه روی آن سنگین بوده است.
• كُنْ: حرف عله حذف شده است چون هم حرف عله «و» و هم حرف بعد از آن هر دو ساکن بوده‌اند.
• يَكُونُ: حرف عله ساکن شده است، چون حرکت «ـَ» روی آن سنگین بوده است.

مثال هشتم

در این مثال نیز دو فعل «قالَ» و «لا تَخافا» به‌عنوان فعل معتل اجوف واوی به کار رفته‌اند.

در ادامه، قواعد اعلال این فعل‌ها را نشان داده‌ایم:

• قَالَ: حرف عله «و» برای سازگار شدن با حرکت حرف قبل از خود به «ا» تبدیل شده است.
• تَخَافَا: در این فعل نیز حرف عله «و» برای سازگاری با حرف عله قبل از خود به «ا» قلب شده است. البته این فعل از استثناهای فعل‌های اجوف است. سایر فعل‌ها در این صیغه، با حرف عله اصلی خود می‌آیند.

مثال نهم فعل اجوف

«خابَ» یکی دیگر از فعل‌های اجوف یایی است که کاربرد آن را در  جمله زیر مشاهده می‌کنید. در این فعل اعلال قلب رخ داده است. چون «ی» برای هماهنگی با حرکت حرف قبل از خود به «ا» تبدیل شده است. این تغییر موجب شده است تا تلفظ این کلمه برای گوینده راحت‌تر باشد.

مثال دهم

فعل «زادَ» در جمله زیر، نوعی فعل اجوف یایی است. در این فعل، حرف «ی» برای هماهنگ شدن با حرکت حرف قبل از خود به «ا» قلب شده است. بنابراین، در ساختار این فعل، اعلال قلب رخ داده است.

صرف فعل های اجوف مجهول

هرآنچه در بخش‌های قبلی در مورد فعل‌های اجوف و صرف آن‌ها گفتیم، در واقع، در مورد فعل‌های اجوف معلوم بود. فعل‌های اجوف نیز مانند سایر فعل‌ها هم به‌صورت معلوم و هم به‌صورت مجهول صرف می‌شوند. در این بخش توضیح می‌دهیم که قواعد ساخت صورت مجهول از فعل اجوف چیست و مثال‌های آن را نیز بررسی می‌کنیم. ابتدا فعل‌های اجوف ماضی مجهول و سپس فعل‌های اجوف مضارع مجهول را آموزش می‌دهیم. البته در فیلم آموزش قواعد عربی نحو ۳ فرادرس نیز نکته‌های مفیدی در مورد فعل‌های معتل بیان شده است. برای دسترسی به این فیلم آموزشی روی لینک زیر کلیک کنید.

صرف فعل های اجوف ماضی مجهول

برای اینکه به‌طور عملی با صرف این فعل‌ها آشنا شوید، صرف دو مورد از فعل‌های اجوف ماضی مجهول را در جدول زیر نشان داده‌ایم.

با دقت به نکته‌های زیر می‌آموزید که تفاوت صورت معلوم و مجهول فعل اجوف چیست و چگونه باید آن را تشخیص بدهید.

• در صیغه‌های مفرد مذکر و مؤنث مخاطب، مثنی مذکر و مؤنث مخاطب و جمع مؤنث مخاطب (صیغه‌های ۱ تا ۵)، حرف عله در فعل‌های اجوف واوی به «ی» تبدیل می‌شود.
• در صیغه‌های ۱ تا ۵ فعل‌های ماضی مجهول اجوف یایی نیز حرف عله «ی» به صورت ساکن حضور دارد.
• در فعل‌های اجوف واوی و یایی مجهول و ماضی، از صیغه ۶ به بعد، حرف عله حذف می‌شود و حرف قبل از آن نیز با حرکت کسره (ـِ) می‌آید.

صرف فعل های اجوف مضارع مجهول

به‌عنوان مثال در جدول زیر، صرف دو مورد از فعل‌های اجوف را به‌صورت مضارع مجهول نشان داده‌ایم.

با دقت به نکته‌های زیر به‌خوبی یاد می‌گیرید که قواعد صرف این نوع از فعل اجوف چیست و چطور باید آن‌ را صرف کنید.

• حرف عله در فعل‌های اجوف مضارع مجهول (هم اجوف واوی و هم اجوف یایی) به «ا» تبدیل می‌شود. (در همه صیغه‌ها به‌جز جمع مؤنث غائب و مخاطب)
• در صیغه‌های جمع مؤنث غائب و مخاطب (۶ و ۱۲)، حرف عله حذف می‌شود و حرف قبل از آن نیز با حرکت فتحه (ـَ) می‌آید.

آشنایی با فعل های معتل در زبان عربی

در بخش‌های قبلی یاد گرفتید که فعل اجوف چیست و همچنین آموختید که فعل‌های اجوف در واقع، یکی از انواع فعل‌های معتل محسوب می‌شوند. بنابراین، برای آشنایی بیشتر با فعل‌های اجوف، باید فعل‌های معتل و انواع آن‌ها را بشناسیم. در این بخش، ساختار و انواع فعل‌های معتل را به‌طور خلاصه مرور می‌کنیم. به فعل‌هایی که یک یا دو تا از حروف اصلی آن‌ها از نوع حروف علّه باشد، «فعل مُعْتَل» گفته می‌شود. فعل‌های معتل به چهار دسته زیر تقسیم می‌شوند:

• فعل معتل مثال: اولین حرف اصلی آن‌ها، یکی از حروف عله است.
• فعل معتل اجوف: دومین حرف اصلی آن‌ها، حرف عله است.
• فعل معتل ناقص: سومین حرف اصلی آن‌ها، حرف عله است.
• فعل معتل لفیف: حروف اول و سوم یا حروف دوم و سوم آن‌ها، حروف عله هستند.

هرکدام از فعل‌های فهرست بالا، به دو دسته تقسیم می‌شوند. انواع مختلف این فعل‌های معتل را در جدول زیر و با مثال مشخص کرده‌ایم.

سؤالات متداول

در بخش‌های قبلی توضیح دادیم که فعل اجوف چیست و قواعد صرف آن چگونه است. در این بخش، سؤالات متداول در مورد این نوع از فعل‌های عربی را بیان می‌کنیم و به آن‌ها پاسخ می‌دهیم.

فعل ناقص چیست؟

فعل ناقص نوعی فعل معتل است که سومین حرف اصلی آن، یکی از حروف عله باشد (مانند «رَجا»). ساختار این نوع از فعل‌‌ها و روش صرف آن‌ها را می‌توانید با مشاهده فیلم آموزش صرف ۱ فرادرس یاد بگیرید.

صرف فعل اجوف در باب افعال چگونه است؟

در صورتی که فعل‌های اجوف را به باب إفعال ببریم، تغییرات زیر رخ می‌دهند:

• ماضی: در صیغه‌های ۱ تا ۵، حرف علّه به «ا» تبدیل می‌شود. از صیغه ۶ تا ۱۴، حرف عله حذف می‌شود.
• مضارع: در صیغه‌های ۶ و ۱۲ حرف عله حذف می‌شود. در سایر صیغه‌ها، حرف عله به‌صورت ساکن می‌آید.
• امر: در صیغه‌های مفرد مذکر مخاطب و جمع مؤنث مخاطب، حرف عله حذف می‌شود. در سایر صیغه‌ها حرف عله ساکن می‌شود.
• مصدر: به انتهای فعل «ة» اضافه می‌شود.

مثالی از صرف فعل‌های اجوف باب افعال را در جدول زیر نیز آورده‌ایم.

تمرین فعل اجوف در عربی

اکنون که یاد گرفتید فعل اجوف چیست و قواعد صرف آن به چه صورت است، با حل کردن تمرین‌های این بخش می‌توانید آموخته‌های خود را مرور کنید. در این بخش، ۱۰ تمرین چهارگزینه‌ای را ارائه کرده‌ایم. برای جواب دادن به هر سؤال، کافی است یکی از گزینه‌های آن را علامت بزنید. با کلیک روی گزینه «مشاهده جواب» که زیر هر سؤال قرار دارد، جواب درست سؤال‌ها نشان داده می‌شود.

بعضی از سؤال‌ها دارای پاسخ تشریحی هم هستند. برای مشاهده پاسخ تشریحی آن‌ها روی گزینه «شرح پاسخ» کلیک کنید. بعد از جواب دادن به همه سؤال‌ها، گزینه «دریافت نتیجه آزمون» را مشاهده خواهید کرد. با کلیک روی آن، تعداد امتیازهایتان در این آزمون نشان داده می‌شود.

 جدول خلاصه نکته های فعل اجوف

در این مطلب از مجله فرادرس نشان دادیم که فعل اجوف چیست و روش صرف آن چگونه است. در جدول زیر، به‌صورت فشرده هم انواع فعل‌های اجوف را معرفی کرده‌ایم و هم قواعد اعلال آن‌ها را در حالت ماضی، مضارع و امر نشان داده‌ایم.