در کمال ناباوری و براساس اعلام رئیس جمهور، روزانه حدود 20 ميليون ليتر سوخت در ایران ناپدید می‌شود. مشکل از کجاست و راه حل آن چیست؟

قاچاق سوخت مسئله تازه‌ای نیست و سال‌هاست که گریبان کشور را گرفته و رها نمی‌کند. دولت بارها برای مبارزه با این نوع قاچاق تلاش خود را کرده، اما به نظر می‌رسد که مافیای سوخت، قدرت زیادی دارد. مسعود پزشکیان اخیرا به این بحران پرداخته و از ناپدید شدن 20 میلیون لیتر سوخت گلایه کرده است. بیایید ببینیم ماجرا از چه قرار است.

روزانه 20 ميليون ليتر سوخت در ایران گم می‌شود

بعد از سخنرانی رئیس جمهور و گلایه از گم شدن 20 میلیون لیتر سوخت، فضای مجازی پر شد از صحبت‌های آقای پزشکیان و موضع‌گیری ایشان در رابطه با قاچاق و تا لحظه نگارش این مطلب، واکنشی از سوی وزارت نفت و ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، مشاهده نشده است. به نظر می‌رسد که مردم سوالات زیادی در این خصوص دارند و بد نیست شفاف سازی هر چه سریع‌تر انجام شود.

وقتی صحبت از ناپدید شدن 20 میلیون لیتر سوخت می‌کنیم، مسئله در سطح کلان مطرح خواهد شد و به تمامی فرآیندهای نظارتی، توزیعی و صادراتی، اتهام زده می‌شود. علاوه بر این، متولیان این امر که وزارت نفت، گمرک، نیروگاه‌ها و دستگاه‌های نظارتی باشند هم در مظان اتهام قرار می‌گیرند. علیرغم برچسب‌هایی که در حال حاضر زده می‌شود، وزارت نفت واکنشی نشان نداده و راجع به جزئیات این موضوع سکوت کرده است.

مهم‌ترین علت گم شدن سوخت در کشور، قاچاق آن است که متاسفانه علیرغم برنامه‌هایی مثل انتقال سهمیه کارت سوخت به کارت بانکی و تخصیص بنزین به کد ملی افراد، هیچ گونه نظارت درستی در این حوزه نمی‌بینیم. به اعتقاد بسیاری از متخصصان حوزه انرژی، از آنجایی که قیمت بنزین ایران در مقایسه با سایر همسایگان ما ارزان‌تر است، قاچاقچیان انگیزه زیادی برای کسب سود از این اختلاف قیمت هستند.

فقدان نظارت در مرزها

یکی از علل مهم افزایش بی‌رویه قاچاق سوخت در کشور، فقدان نظارت کافی در استان‌های مرزی است. ایران دارای مرزهای گسترده و پهناوری است و نظارت بر تمام آن‌ها کار دشواری محسوب می‌شود. همین پهناوری و وسعت به قاچاقچیان سوخت اجازه می‌دهد تا با خیال راحت بتوانند سوخت کشور را به همسایگان ما بفروشند و سود کنند.

از دیگر دلایل مهم قاچاق سوخت در مرزها و سهولت آن باید به بیکاری و فقر مضمن مرزنشینان اشاره کرد. متاسفانه به خاطر نبود شغل مناسب و فشارهای مالی که این روزها همه ما دچارش هستیم، افراد حاضر در مرزها در قبال دریافت سود کلان، سوخت قاچاق می‌کنند.

جالب اینجاست که قاچاقچیان سوخت برای انتقال آن به کشورهای دیگر از روش‌های مختلفی مثل حمل با مخازن کوچک، خودرو شخصی، نفتکش و لوله‌های زیرزمینی استفاده می‌کنند. در صورت تداوم این عادت زیان بار، زیان‌های اقتصادی بی‌شماری به کشور وارد می‌شود و به صورت غیرمستقیم زندگی عموم مردم را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

بیشتر بخوانید:

اجاره کارت سوخت ، پدیده ای جدید در ایران

شبکه‌های مافیایی و قاچاق سوخت

یکی از پیامدهای مهم قاچاق سوخت برای عموم مردم، کاهش بنزین در داخل کشور و ایجاد اختلال در سیستم توزیع است. علاوه بر این قاچاقچیان سوخت در حال گسترش شبکه‌های مافیایی خود هستند و برای رسیدن به مقاصد خود از هر راهی وارد می‌شوند.

به همین خاطر است که بعضی از کارشناسان راه حل برون رفت از این معضل اساسی و بزرگ را در افزایش قیمت بنزین و پر کردن شکاف نرخ سوخت در ایران با کشورهای همسایه می‌دانند. مازاد بر این پیشنهاد دیگر این است که برای محموله‌های سوخت از جی پی اس و ردیاب استفاده شود و فرصت‌های شغلی بیشتری در مناطق مرزی ایجاد شود.

چرا دولت قادر به کنترل مافیای سوخت نیست؟

به گفته رئیس سابق امور بین الملل شرکت ملی نفت ایران، 20 میلیون لیتر بنزین گم شده‌ای که آقای پزشکیان می‌گویند، قاچاق شده که عمدتا بنزین و گازوئیل است. محمدعلی خطیبی در پاسخ به این سوال که چرا چاره‌ای برای کنترل وضعیت پیش آمده در دستور کار قرار نمی‌گیرد، گفت:

از تولید، واردات تا توزیع سوخت در دست دوت است و اگر چنانچه مشکلی پیش بیاید، دولت باید برای آن تصمیم جدی بگیرد. ضمن آنکه دولت بهتر از هر کسی می‌داند که چرا قاچاق سوخت صورت می‌گیرد و چگونه و از چه راهی می‌توان با آن مبارزه کرد.

خطیبی در ادامه صحبت‌های خود تأکید کرده است که رئیس جمهور یک صحبتی را مطرح می‌کنند و انتظار دارند که مردم پاسخ دهند؟ متولی این مسئله مهم و حیاتی، وزارت نفت و ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز است و هر دوی این‌ها باید پاسخگو باشند. گرچه ماجرای سرقت سوخت قدیمی است، اما سال‌هاست که در هر رسانه‌ای به این موضوع پرداخته می‌شود و سرانجام به دست فراموشی سپرده خواهد شد.

شکاف قیمت سوخت علت اصلی قاچاق است

می‌دانیم که این تنها سوخت نیست که به کشورهای همسایه قاچاق می‌شود و سایر کالاهای داخلی هم به نوبه خود بخشی از فرآیند قاچاق را شکل می‌دهند، اما اگر راستش را بخواهید، صادرات غیرقانونی سوخت به همسایگان ایران، هم به تولیدکننده و هم به مصرف کننده داخلی خسارت می‌زند.

خطیبی به عنوان یکی از کارشناسان حوزه انرژی خاطرنشان می‌کند که قاچاق 20 میلیون لیتر بنزین در یک روز، رقم هنگفت و قابل توجهی است و باید نهادهای متولی راجع به این اتفاق مهلک و زیان بار، توضیح دهند. اگر امروز با قاچاق مبارزه نشود، فردا 20 میلیون لیتر تبدیل به 30، 40 و بیشتر خواهد شد. این مقام سابق همچنین افزود:

تفاوت قیمت سوخت در ایران و سایر کشورها باعث جذاببیت قاچاق شده، اما تنها با طرح مشکل از سوی دولت این مسئله حل نمی‌شود.

بیشتر بخوانید:

آسیب‌های بنزین بی‌کیفیت به خودرو

بارگیری سوخت به شیوه‌ای پیچیده

یکی از ایرادات کار دولت و متولیان سوخت، جمع‌آوری نکردن بساط اسکله‌های نامرئی است. به گفته خطیبی، چالش جدی بحران قاچاق سوخت در ایران به بارگیری از اسکله‌های نامرئی باز می‌گردد. ایشان همچنین در پاسخ به این پرسش که آیا طرح دزدیده شدن 20 میلیون لیتر سوخت در یک روز بهانه‌ای برای افزایش قیمت آن است یا نه، گفت:

هنوز مشخص نیست، اما زمانی که موضوع کارت‌های سوخت مطرح شد، یکی از توجیهات این بود که توزیع سوخت را مدیریت کنند که این روزها هم کارت‌های سوخت مورد توجه قرار گرفته و سفت و سخت هم اجرا شده، اما دیگر توجیهی ندارد.

نمی‌توان به عموم مردم برچسب قاچاق سوخت زد، زیرا در حال حاضر و اول هر ماه، 60 لیتر بنزین سهمیه‌ای با نرخ 1500 تومان به کارت سوخت‌ها واریز می‌شود و الباقی آزاد است. به نظر می‌رسد که عمده قاچاق سوخت با کارت سوخت جایگاه داران صورت می‌گیرد که به هیچ وجه نظارتی روی آن‌ها نیست.

نرخ کارت سوخت مردم و جایگاه داران

موضوع مهم دیگری که باید به آن توجه داشت، تفاوت نرخ کارت جایگاه داران سوخت با نرخ سوخت مردم است. به واقع اصولی نیست که مردم بتوانند ضمن استفاده از کارت سوخت خودشان از کارت جایگاه داران هم استفاده کنند و قیمت این سهمیه باید با قیمت نرخ عادی متفاوت باشد. خطیبی معتقد است:

اگر قرار است کارت‌های سوخت را جمع آوری کنند که هیچ، اما اگر کارت‌ها جمع آوری نشدند باید استفاده از آن‌ها مشخص شود. در مورد گازوئیل هم سال‌هاست که می‌شنویم به خودروهای گازوئیل سوز براساس پیمایش آن‌ها گازوئیل تعلق می‌گیرد که در این صورت قاچاقی صورت نمی‌گیرد.

به گفته این کارشناس حوزه انرژی، باید مدیریت جدی در این خصوص داشته باشیم و ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز باید از افرادی که قرار بوده گازوئیل را براساس پیمایش اختصاص دهند، بپرسد که چرا این طرح اجرا نشده است؟

در گجت نیوز بخوانید: پزشکیان چه خوابی برای قیمت بنزین دیده است؟ وزیر اقتصاد هم حامی افزایش قیمت بنزین است رئیس جمهور: بنزین گران می‌شود خواب جدید مجلس برای سهمیه بندی بنزین + جزییات