تفاوت غزل و مثنوی، هم در موضوع، هم در جایگاه قافیه و هم تعداد بیت‌های آن‌ها است. قالب غزل دارای مضامین عارفانه و عاشقانه است و مصرع اول آن با مصرع‌های زوج هم‌قافیه است. قالب مثنوی برای سرودن داستان‌های تاریخی، حماسی، تعلیمی و… به کار می‌رود و هر بیت از آن، قافیه مخصوص به خود را دارد. یکی دیگر از تفاوت‌های این دو قالب شعری، بلندتر بودن مثنوی‌ها نسبت به غزل‌ها است. در این مطلب از مجله فرادرس، تفاوت قالب شعری غزل و مثنوی را با مثال توضیح می‌دهیم. همچنین مضمون و شکل قالب غزل و مثنوی را به طور جداگانه بررسی می‌کنیم. در انتهای مطلب نیز پرسش‌هایی چهار گزینه‌ای قرار داده‌ایم که با استفاده از آن‌ها تمرین کنید.
تفاوت قالب شعری غزل و مثنوی
تفاوت قالب شعری غزل و مثنوی این است که موضوع غزل، عاشقانه و عارفانه و موضوع مثنوی، داستانی است و در غزل، مصرع اول با مصرع‌های زوج هم‌قافیه است اما در مثنوی، هر بیت، قافیه جداگانه خود را دارد. یکی دیگر از تفاوت‌های غزل و مثنوی این است که به دلیل بازتر بودن دست شاعر در قافیه‌سازی، مثنوی‌ها طولانی‌تر از غزل‌ها هستند. در ادامه مطلب، همه این تفاوت‌ها را به طور کامل و با مثال توضیح می‌دهیم.
پیشنهاد می‌کنیم برای یادگیری تفاوت غزل و مثنوی، فیلم آموزش ادبیات فارسی پایه نهم فرادرس را تماشا کنید. لینک این آموزش را در کادر زیر آورده‌ایم.
جدول تفاوت قالب غزل و مثنوی
در جدول زیر، تفاوت غزل و مثنوی را آورده‌ایم.
| تفاوت‌ها | غزل | مثنوی |
| قافیه | مصرع و اول و مصرع‌های زوج | هر دو مصرع هر بیت، قافیه جداگانه از بیت‌های دیگر |
| مضمون | عاشقانه، عارفانه، تلفیق عشق و عرفان، اجتماعی | داستان‌های تاریخی، اساطیری، تعلیمی و… |
| تعداد ابیات | کوتاه‌تر از مثنوی (معمولاً ۵ تا ۱۲ بیت) | طولانی‌تر از غزل |
مقایسه قالب غزل و مثنوی از نظر شکل
در تصویر زیر، حالت قرارگیری قافیه و تفاوت آن در قافیه‌های غزل و مثنوی را آورده‌ایم. همانطور که مشاهده می‌کنید، قافیه در مثنوی در هر بیت عوض می‌شود و هر دو مصرع بیت‌ها دارای قافیه هستند. اما در قالب غزل، قافیه مصرع اول، در کل مصرع‌های زوج تا انتهای شعر، وجود دارد.
مثال قافیه غزل
در کادر زیر، مثالی از یک غزل آورده‌ایم و قافیه آن را مشخص کرده‌ایم تا تصویر بالا را بهتر درک کنید. همانطور که مشاهده می‌کنید، قافیه این شعر، از ابتدا تا انتهای آن، مصوت بلند «آ» است و در مصرع اول و تمام مصرع‌های زوج، وجود دارد.
دست در حلقه آن زلف دوتا نتوان کرد
تکیه بر عهد تو و باد صبا نتوان کرد
آنچه سعی است من اندر طلبت بنمایم
این‌قدر هست که تغییر قضا نتوان کرد
دامن دوست به صد خون دل افتاد به دست
به فسوسی که کند خصم، رها نتوان کرد
(حافظ)
در مطلب زیر از مجله فرادرس، قالب غزل و ویژگی‌های آن را با مثال‌های متنوع بررسی کرده‌ایم.
مثال قافیه مثنوی
در کادر پایین نیز، نمونه‌ای از مثنوی آورده‌ایم و قافیه‌های آن را مشخص کرده‌ایم. همانطور که می‌بینید، قافیه هر بیت با قافیه بیت‌های دیگر متفاوت است و هر دو مصرع بیت‌ها نیز، قافیه دارند.
چو با خستگی چشم‌ها برگشاد
بدید آن بداندیش روی شغاد
بدانست کان چاره و راه اوست
شغاد فریبنده بدخواه اوست
بدو گفت کای مرد بدبخت و شوم
ز کار تو ویران شد آبادبوم
(فردوسی)
تا اینجا با بررسی وضعیت قافیه، تفاوت قالب شعری غزل و مثنوی از نظر شکل را معرفی کردیم. در ادامه، تفاوت این دو قالب شعری از نظر محتوا و تعداد بیت را با مثال توضیح می‌دهیم.
یادگیری تفاوت قالب های شعری با فرادرس
تا اینجا تفاوت قالب شعری غزل و مثنوی را بررسی کردیم. هر دو این قالب‌ها از مهم‌ترین قالب‌های اشعار فارسی هستند و هرکدام از آن‌ها برای سرودن موضوعات خاصی استفاده می‌شوند. علاوه بر این، قواعد شعری مانند نحوه قرارگیری ردیف و قافیه و اوزان عروضی در آن‌ها متفاوت است. همچنین هرکدام از این قالب‌ها ممکن است به دلیل شباهت با قالب‌های دیگر، با آن‌ها نیز اشتباه گرفته شوند. برای مثال ممکن است در تشخیص غزل از قصیده دچار مشکل شویم. به همین دلیل در این بخش، برخی از فیلم‌های آموزشی فرادرس را آورده‌ایم که در یادگیری شعر فارسی، مفید و کاربردی هستند.
همچنین برای یادگیری کل مباحث درس ادبیات در دوره متوسطه می‌توانید از مجموعه آموزش زیر استفاده کنید.
مقایسه قالب غزل و مثنوی از نظر موضوع
غزل، محتوای عاشقانه، عارفانه، تلفیق عشق و عرفان و اجتماعی دارد اما محتوای مثنوی، داستان‌های اسطوره‌ای، تاریخی و تعلیمات اخلاقی و… است. بنابراین هرکدام از این دو قالب شعری برای سرودن مضامینی خاص استفاده می‌شوند.
پیشنهاد می‌کنیم برای یادگیری قالب غزل و مثنوی، فیلم آموزش رایگان ردیف و قافیه در شعر فارسی در فرادرس را تماشا کنید. لینک این آموزش را در کادر زیر آورده‌ایم.
جدول مقایسه موضوع غزل و مثنوی
در جدول زیر، موضوع غزل و مثنوی را با هم مقایسه کرده‌ایم و برای هرکدام از آن‌ها نیز مثال قرار داده‌ایم.
| محتوای غزل | محتوای مثنوی |
| عاشقانه: غزلیات «سعدی» | داستان حماسی و تاریخی: «شاهنامه فردوسی» |
| عارفانه: غزلیات «مولانا» | داستان عاشقانه: «لیلی و مجنون نظامی» |
| تلفیق عشق و عرفان: غزلیات «حافظ» | داستان عرفانی: «مثنوی معنوی مولانا» |
| غزل اجتماعی: غزلیات مشروطه به بعد | تعالیم اخلاقی: «بوستان سعدی» |
موضوع غزل
موضوع غزل، عاشقانه، عارفانه، تلفیق عشق و عرفان و اجتماعی است. آن‌ها را در فهرست زیر آورده‌ایم.
- غزل عاشقانه
- غزل عارفانه
- غزل تلفیقی
- غزل اجتماعی
در ادامه همه موارد بالا را با مثال توضیح می‌دهیم.
غزل عاشقانه
قالب غزل در ابتدا برای بیان موضوعات عاشقانه استفاده می‌شد. یعنی عشق و معشوق زمینی، فراق، وصال، درد هجران و… محتوای اصلی غزل بود. «سعدی»، موفق‌ترین غزل‌سرای عاشقانه فارسی است. در کادر زیر مثال غزل عاشقانه سعدی را آورده‌ایم.
دیدار تو حل مشکلات است
صبر از تو خلاف ممکنات است
(سعدی)
غزل عارفانه
بعد از وارد شدن موضوعات عارفانه و اخلاقی در شعر فارسی، محتوای غزل نیز دچار تحول شد و غزلیات عارفانه‌ای سروده شدند. موفق‌ترین غزل‌سرای عرفانی، «مولانا» است. در کادر زیر مثال غزل عارفانه مولانا از «دیوان شمس» او را آورده‌ایم.
هرلحظه وحی آسمان آید به سر جان‌ها
کاخر چو دردی بر زمین تا چند می‌باشی برآ
هر کز گران‌جانان بود چون درد در پایان بود
آنگه رود بالای خم، کان درد او یابد صفا
(مولانا)
غزل تلفیقی
ترکیب عشق و عرفان، مضمونی جدید در غزل فارسی ایجاد کرد که به غزل تلفیقی معروف است. غرلیات «حافظ» بهترین مثال غزل تلفیقی است. در کادر پایین، مثال غزل حافظ را آورده‌ایم.
زاهد خلوت‌نشین دوش به می‌خانه شد
از سر پیمان برفت، با سر پیمانه شد
صوفی مجلس که دی جام و قدح می‌شکست
باز به یک جرعه می، عاقل و فرزانه شد
(حافظ)
غزل اجتماعی
بعد از مشروطه، محتوای شعر فارسی نیز دچار تحول شد و شاعران از قالب‌های کهن شعر برای بیان مضامین اجتماعی و سیاسی استفاده می‌کردند. محتوای غزل نیز در این دوران تغییر کرد و غزل اجتماعی شکل گرفت. شاعرانی چون «ملک‌الشعرای بهار»، «فرخی یزدی» و «عارف قزوینی»، از شاعرانی هستند که غزل اجتماعی می‌سرودند. در کادر پایین، غزل اجتماعی فرخی یزدی را آورده‌ایم.
دل در کف بیداد تو جز داد ندارد
ای داد که کس همچو تو بیداد ندارد
فریادرسی نیست در این مُلک وگرنه
کس نیست که از دست تو فریاد ندارد
(فرخی یزدی)
موضوع مثنوی
چون شاعر در قالب مثنوی می‌تواند هر بیت را با قافیه‌ای متفاوت بسراید، می‌تواند شعر طولانی‌تری بگوید. همین موضوع، باعث شده که شاعران از قالب مثنوی برای موضوعات داستانی مختلف استفاده کنند. در فهرست زیر، مهم‌ترین موضوعات مثنوی را آورده‌ایم.
- داستان حماسی و تاریخی
- داستان عاشقانه
- داستان عرفانی
- تعالیم اخلاقی
در ادامه، نمونه‌ای از هرکدام از موضوعات جدول بالا را آورده‌ایم. پیش از آن می‌توانید با تماشای فیلم آموزش ادبیات فارسی پایه هشتم فرادرس، قالب شعری مثنوی و مشخصات آن را به خوبی یاد بگیرید. لینک این آموزش را در کادر پایین آورده‌ایم.
مثنوی حماسی و تاریخی
فردوسی کل «شاهنامه» را که یکی از مهم‌ترین آثار ادبی فارسی است، در قالب مثنوی سروده است. شاهنامه پر از داستان‌های حماسی، اساطیری و تاریخی ایرانی است. در کادر پایین، بخشی از شاهنامه فردوسی را آورده‌ایم.
ز اسپان فروریخت برگستوان
زره پاره شد بر میان گوان
فروماند اسپ و دلاور ز کار
یکی را نبُد چنگ و بازو به کار
(فردوسی)
مثنوی عاشقانه
مثنوی برای شرح داستان‌های عاشقانه نیز بهترین قالب شعری است. «نظامی گنجوی» موفق‌ترین مثنوی‌سرای عاشقانه است. او منظومه‌های عاشقانه «لیلی و مجنون» و «خسرو و شیرین» را در قالب مثنوی سروده است. در کادر زیر، بخش از مثنوی عاشقانه «خسر و شیرین» نظامی را آورده‌ایم.
چو دل در مهر شیرین بست فرهاد
برآورد از وجودش عشق فریاد
(نظامی)
مثنوی عارفانه
«مثنوی معنوی» از مولانا و «منطق‌الطیر» از عطار، مهم‌ترین مثنوی‌های عارفانه ادبیات فارسی هستند. در کادر پایین، بخشی از منطق‌الطیر عطار را آورده‌ایم.
پیش جمع آمد همای سایه‌بخش
خسروان را ظل او سرمایه‌بخش
زان همای بس همایون آمد او
کز همه در همت افزون آمد او
(عطار)
مثنوی تعلیمی و اخلاقی
شاعران از قالب مثنوی برای بیان اندیشه‌های اخلاقی و تعلیمات اخلاقی، مذهبی و… نیز استفاده می‌‌کنند. «بوستان» سعدی یکی از بهترین نمونه‌های مثنوی اخلاقی است که سعدی آن را در ده باب مختلف مانند باب رضا، قناعت، شکر بر عافیت و… سروده است. در کادر زیر بخشی از باب «تواضع» از «بوستان» را آورده‌ایم.
ز خاک آفریدت خداوند پاک
پس ای بنده! افتادگی کن چو خاک
(سعدی)
مقایسه غزل و مثنوی از نظر تعداد ابیات
معمولاً شعر سروده‌شده در قالب مثنوی طولانی‌تر از غزل است. زیرا شاعر برای سرودن مثنوی، محدودیت کمتری برای قافیه دارد و در هر بیت از شعر می‌تواند قافیه را عوض کند. اما در قالب غزل، شاعر باید کل شعر را با همان قافیه بیت اول بسراید. یکی از دلایل داستانی بودنِ موضوعِ قالب مثنوی نیز همین بیشتر بودن تعداد بیت‌های آن است.
جدول تفاوت تعداد بیت غزل و مثنوی
در جدول زیر، این دو قالب شعری را از نظر تعداد بیت‌ها مقایسه کرده‌ایم.
| تعداد ابیات غزل | تعداد ابیات مثنوی |
| ۵ تا نهایتاً ۱۵ بیت | نامحدود و طولانی‌تر از غزل |
قالب غزل مثنوی چیست؟
قالب غزل مثنوی، قالبی شعری و ترکیبی از غزل و مثنوی است. یعنی یا شاعر ابتدا غزلی می‌سراید و در وسط آن، قالب شعر را به مثنوی تغییر می‌دهد یا شعر با قالب مثنوی آغاز می‌شود و سپس شاعر در میانه‌ی این شعر، قالب شعر را با غزل عوض می‌کند. این نوع قالب شعری در اشعار کهن فارسی در «فرهاد و شیرین» اثر «وحشی بافقی» وجود دارد اما به طور کلی، قالبی جدید است که دهه‌های اخیر توسط شاعران سروده می‌شود. در این بخش نمونه‌هایی از این شعر را بررسی می‌کنیم.
پیشنهاد می‌کنیم برای یادگیری قالب غزل و بررسی نمونه‌های آن، فیلم آموزش عناصر غزل و تشریح ابیات هفت غزل از حافظ در فرادرس را تماشا کنید. لینک این آموزش را در کادر پایین آورده‌ایم.
شکل قالب غزل مثنوی
شکل قالب غزل مثنوی را در تصویر زیر آورده‌ایم.
مثال غزل مثنوی در شعر کهن
«وحشی بافقی» در سرودن منظومه «فرهاد و شیرین» از قالب ترکیبی غزل مثنوی استفاده کرده است. در کادر زیر، این مورد را بررسی می‌کنیم. همانطور که مشاهده می‌کنید، این شعر با قالب غزل شروع شده است اما بعد از چندین بیت، شاعر قالب شعر را به مثنوی تغییر داده و برای هر بیت، قافیه جداگانه‌ای ساخته است.
که بر رویم نگاهی کن خدا را
به صحبت آشنا کن آشنا را
به بوسی زان لبم بنواز از مهر
مکن پنهان ز رنجوران دوا را
…
غزل را چون به پایان برد فرهاد
به شیرین گفت از هجر تو فریاد
نه تلخ است آنچنان کامم ز هجران
که چون خسرو شکر خایم به دندان
…
(وحشی بافقی)
مثال غزل مثنوی معاصر
قالب ترکیبی غزل مثنوی در دهه‌های اخیر، بیشتر به کار می‌رود. در کادر پایین، نمونه‌ای از غزل مثنوی معاصر را آورده‌ایم و تغیر در چینش قافیه و قالب آن را مشخص کرده‌ایم.
شعر اگر از تو نگوید همه عصیان باشد
زنده در گور غزلهای فراوان باشد
نظم افلاک سراسیمه به هم خواهد ریخت
نکند زلف تو یک وقت پریشان باشد
…
چه کسی جز تو چهل مرتبه تنها مانده
از تحیر دهن غار حرا وا مانده
شأن نام تو در این شعر و در این دفتر نیست
ظرف و مظروف هم اندازه یکدیگر نیست
…
(برقعی)
نمونه سؤال تفاوت قالب شعری غزل و مثنوی
حالا که یاد گرفتیم تفاوت قالب شعری غزل و مثنوی چیست و هرکدام را با مثال بررسی کردیم، می‌توانید تمرین زیر را انجام دهید. برای انجام این تمرین، کافی است گزینه درست مورد نظر خودتان در هر سؤال را انتخاب کنید. سپس گزینه «مشاهده جواب» را بزنید تا پاسخ درست آن پرسش را مشاهده کنید. برای دسترسی به توضیحاتِ سؤال‌های دارای پاسخ تشریحی نیز باید همین مراحل را انجام دهید. با انتخاب هر جواب درست، یک امتیاز دریافت می‌کنید و امتیاز نهایی خود را بعد از ثبت پاسخ همه پرسش‌ها و با کلیک روی گزینه «دریافت جواب آزمون»، مشاهده خواهید کرد.
۱. غزل و مثنوی چه هستند؟
غزل و مثنوی از قالب‌های معاصر شعر فارسی هستند.
غزل و مثنوی تکنیک‌هایی ادبی هستند که در جمله‌های عاطفی به کار می‌روند.
غزل از آرایه‌های ادبی معنوی و مثنوی از آرایه‌های ادبی لفظی در شعر فارسی است.
هم غزل و هم مثنوی از قالب‌های کهن شعر فارسی هستند.
۲. درباره تفاوت غزل و مثنوی، کدام گزینه درست است؟
این دو قالب شعری فقط در نحوه قرارگیری قافیه با هم تفاوت دارند.
وضعیت قافیه و وزن عروضی این دو قالب شعر، دو عامل مهم تفاوت آن‌ها با یکدیگر است.
قافیه و محتوای قالب شعری غزل با قافیه و محتوای قالب مثنوی متفاوت است.
تنها تفاوت این دو قالب شعری در تعداد ابیات آن‌ها است زیرا مثنوی طولانی‌تر از غزل است.
۳. در کدام گزینه شعری در قالب غزل وجود دارد؟
چو گردن کشید آتش هولناک
به بیچارگی تن بینداخت خاک
چو آن سرفرازی نمود، این کمی
از آن دیو کردند، از این آدمی
…
(سعدی)
نیست از زخم زبان، پروا دل بی‌تاب را
مانع از گردش نگردد خار و خس گرداب را
تیغ را نتوان برآوردن ز زخم ما به زور
از زمین تشنه بیرون‌شد نباشد آب را
…
(صائب تبریزی)
از خواص است هرآن بد که رود بر اشخاص
داد از دست خواص
کیست آن کس که ز بیداد خواص است خلاص
داد از دست خواص
…
(ملک‌الشعرا بهار)
مرا نه سر نه سامان آفریدند
پریشانم پریشان آفریدند
پریشان‌خاطران رفتند در خاک
مرا از خاک ایشان آفریدند
(باباطاهر)
قالب شعری گزینه‌های اول، سوم و چهارم این سؤال را در فهرست زیر مشخص کرده‌ایم.
- گزینه اول: مثنوی
- گزینه سوم: مستزاد
- گزینه چهارم: دوبیتی
۴. کدام گزینه حاوی شعری در قالب مثنوی است؟
یکی را ز تن جامه در دزدگاه
بکندند از کفش پا تا کلاه
پس آنگاه آن روز تا شب دوید
که تا بر دهی نیمه‌شب در رسید
(میرزاده عشقی)
بر رخش زلف عاشق است چو من
لاجرم همچو منش نیست قرار
من و زلفین او نگونساریم
او چرا بر گل است و من بر خار
(رودکی)
روی به محراب نهادن چه سود
دل به بخارا و بتان تراز
ایزد ما وسوسه‌ی عاشقی
از تو پذیرد، نپذیرد نماز
(رودکی)
گر تو پنداری که رازم بی‌تو پیدا نیست، هست
یا دلم مشتاق آن رخسار زیبا نیست، هست
یا ز عشق لؤلؤ و یاقوت شکّربار تو
چشم گوهربار من هر شب چو دریا نیست، هست
(امیر معزی)
قالب شعری گزینه‌های دوم تا چهارم این سؤال را در فهرست زیر مشخص کرده‌ایم.
- گزینه دوم: قطعه
- گزینه سوم: قطعه
- گزینه چهارم: غزل
۵. قالب شعری بیت‌های زیر در کدام گزینه درست آمده است؟
چنان به موی تو آشفته‌ام به بوی تو مست
که نیستم خبر از هرچه در دو عالم هست
دگر به روی کسم دیده برنمی‌باشد
خلیل من همه بت‌های آزری بشکست
…
(سعدی)
قالب شعری قطعه
قالب شعری مثنوی
قالب شعری ترجیع‌بند
۶. کدام گزینه درباره غزل درست است؟
مصرع‌های زوج غزل، در کل شعر هم‌قافیه هستند.
مصرع اول و مصرع‌های فرد شعر غزل، هم‌قافیه هستند.
قالب شعری غزل، دارای مضامین عاشقانه، عارفانه، تلفیقی و اجتماعی است.
مهم‌ترین مضمون غزلهای فارسی، داستان‌های عاشقانه است.
۷. کدام گزینه درباره قالب شعری مثنوی نادرست است؟
این قالب شعری، مناسب‌ترین قالب برای شرح داستان‌های عاشقانه، عارفانه، تاریخی و… است.
همه بیت‌های این قالب شعری، دارای قافیه هستند.
در قالب شعری مثنوی، قافیه در هر بیت عوض می‌شود.
سرودن شعر در قالب مثنوی، سخت‌تر از سرودن غزل است.
۸. قالب شعری کدام گزینه، غزل نیست؟
خبرت هست که در آرزوی روی توام
وز غم و فرقت تو تافته چون موی توام
خسته هجر تو و سوخته عشق توام
عاشق موی تو و شیفته روی توام
(امیر معزی)
رفیقا چند گویی کو نشاطت
بنگریزد کس از گرم آفروشه
مرا امروز توبه سود دارد
چنان چون دردمندان را شنوشه
(رودکی)
مها از روی خوبی شب برافکن
فغان و ناله در هر کشور افکن
کمند زلف دست‌افزار بگشای
سر گردنکشان در پا درافکن
(عسجدی)
حال دل با تو گفتنم هوس است
خبر دل شنفتنم هوس است
طمع خام بین که قصه‌ی فاش
از رقیبان نهفتنم هوس است
(حافظ)
مشاهده پاسخ تشریحی برخی از سوالات، نیاز به عضویت در مجله فرادرس و ورود به آن دارد.
۹. شعر موجود در کدام گزینه، مثنوی نیست؟
هیچ شادی نیست اندر این جهان
برتر از دیدار روی دوستان
هیچ تلخی نیست بر دل تلخ‌تر
از فراق دوستان پر هنر
(رودکی)
سه سالش چو یک پنجه اندر کشید
سه فرزندش آمد گرامی پدید
به بخت جهاندار هر سه پسر
سه خسرو نژاد از در تاج زر
(فردوسی)
کبوتربچه‌ای با شوق پرواز
به جرئت کرد روزی بال و پر باز
پرید از شاخکی بر شاخساری
گذشت از بامکی بر جو کناری
(پروین اعتصامی)
ننگ کفر من به فریاد آورد ناقوس را
می‌کشد ایمان من در خون، لب افسوس را
از هوای نفس ظلمانی است سیر و دور خلق
دود می‌آرد به جنبش صورت فانوس را
(صائب تبریزی)
مشاهده پاسخ تشریحی برخی از سوالات، نیاز به عضویت در مجله فرادرس و ورود به آن دارد.
۱۰. کدام گزینه درباره تفاوت مثنوی و غزل نادرست است؟
نحوه قرارگیری قافیه در غزل شبیه به قالب قصیده است.
نحوه قرارگیری قافیه در مثنوی مانند قالب قطعه است.
هم غزل عارفانه و هم مثنوی عارفانه در شعر فارسی وجود دارد.
قالب مثنوی محدودیت قافیه کمتری دارد و برای سرودن داستان‌ها مناسب‌تر است.
جدول خلاصه نکات تفاوت قالب شعری غزل و مثنوی
در این مطلب از مجله فرادرس یاد گرفتیم تفاوت قالب شعری غزل و مثنوی چیست و نمونه‌هایی از هر دو آن‌ها رابررسی کردیم. همچنین نحوه قرارگیری ردیف و قافیه در این دو قالب شعری و مضامین آن‌ها را با هم مقایسه کردیم. در انتهای مطلب نیز پرسش‌هایی چهارگزینه‌ای طرح کردیم که با پاسخ دادن به آن‌ها میزان یادگیری خود را بسنجید و تمرین کنید. مهم‌ترین نکته‌های بیان‌شده در این مطلب را در جدول زیر آورده‌ایم. پیشنهاد می‌کنیم برای یادگیری کامل این مبحث، کل مطلب را مطالعه کنید.
| ۱. موارد تفاوت قالب غزل و مثنوی | در قافیه، مضمون و تعداد ابیات |
| ۲. تفاوت در قافیه | غزل: مصرع اول و مصرع‌های زوج یک قافیه دارند. |
| مثنوی: هر دو مصرع از هر بیت با هم هم‌قافیه هستند. / هر بیت قافیه جداگانه دارد. | |
| تفاوت در موضوع | غزل: عاشقانه، عارفانه، تلفیق عشق و عرفان، اجتماعی |
| مثنوی: داستان حماسی، عاشقانه، عارفانه و تعالیم اخلاقی | |
| تفاوت در تعداد ابیات | غزل: ۵ تا ۱۵ بیت / کمتر از مثنوی |
| مثنوی: نامحدود و طولانی‌تر از غزل |
source