نماد روانشناسی، حرف یونانی «سای» (Ψ | Psi) است. این حرف، اولین حرف از واژه «Psyche | ψυχή» در زبان یونانی به‌معنی «روح» یا «جان» است و به‌طور مستقیم به مفهوم اصلی روانشناسی که علم مطالعه روان، ذهن و رفتار است، اشاره دارد. آشنایی با نماد‌های علوم شناختی مثل روانشناسی، به ما در درک مفاهیم بنیادین این رشته بسیار کمک می‌کند. در این مطلب از مجله فرادرس به‌طور کامل توضیح می‌دهیم نماد علم روانشناسی چیست و چه معنی دارد. در گام بعدی با تاریخچه نماد روانشناسی، تغییرات آن از گذشته تا به امروز و هرچه باید در مورد این نماد بدانید، آشنا می‌شویم.

نماد روانشناسی چیست؟

در یک تعریف ساده، «نماد» (Symbol) به هر علامت، رنگ یا شکلی گفته می‌شود که نماینده و بیانگر یک مفهوم مشخص باشد. کلمه «روانشناسی یا سایکولوگیا» (Psychology | Ψυχολογία) ریشه در زبان یونانی دارد و خود از دو بخش «Psyche | ψυχή» به‌معنی «روح، روان یا ذهن» و «logy | λόγος» به‌معنی «شناخت» تشکیل شده است. به همین دلیل، علم روانشناسی با نماد یونانی «سای | Ψ» که شبیه به یک نیزه سه‌شاخه وارونه است و کلمه «Psyche» در یونانی با آن آغاز می‌شود، در منابع آکادمیک و حرفه‌ای روانشناسی نشان داده می‌شود. این نماد پیشینه‌ای غنی و معنادار هم در زبان یونانی و هم در کاربرد معاصر آن در روانشناسی دارد.

برای آشنایی هرچه بیشتر با تاریخچه علم روانشناسی، پیشنهاد می‌کنیم فیلم آموزش تاریخ و مکاتب روانشناسی و نقد آن از فرادرس را مشاهده کنید. لینک این فیلم آموزشی را برای دسترسی بهتر شما در زیر آورده‌ایم:

اولین لوگوی روانشناسی را چه کسی طراحی کرد؟

جالب است بدانید اولین بار، ویهلم وونت، پزشک و پدر علم روانشناسی تجربی در سال ۱۸۷۹ میلادی، اولین لوگوی روانشناسی را طراحی کرد. تصویر این لوگو را در شکل زیر مشاهده می‌کنید:

وونت اولین آزمایشگاه رسمی روانشناسی را در دنیا تاسیس کرد و لوگویی که در تصویر بالا مشاهده می‌کنید، ترکیبی از دو نماد مشاهده و آزمایش است. این نماد در گذشته، بیشتر توسط روانشناسان تجربی استفاده می‌شد ولی با گذشت زمان، به‌عنوان نماد اصلی علم روانشناسی پذیرفته شده است.

تاریخچه نماد روانشناسی

برای اینکه بهتر درک کنید نماد علم روانشناسی چیست و چرا حرف یونانی «Ψ» به‌عنوان نماد این رشته پذیرفته شده است، باید پیشینه غنی و معنادار این نماد را در زبان یونانی و در کاربرد معاصر آن در روانشناسی بررسی کنیم.

ریشه نماد سای در الفبای زبان یونانی

همان‌طور که در بخش قبلی اشاره کردیم، حرف «سای» (Ψ) بیست‌وسومین حرف از حروف الفبای یونانی است و در سیستم اعداد یونانی، ارزشی برابر با ۷۰۰ دارد. ریشه این حرف به قرن هفتم قبل از میلاد مسیح و الفبای فنیقی برمی‌گردد. خود نماد هم از ترکیب یک حلقه و یک خط تشکیل شده است که به نظر می‌رسد از حرف فنیقی (Qoph) الهام گرفته شده است.

پذیرش نماد سای در علم روانشناسی

در روانشناسی، نماد سای از دو جنبه زیر پذیرفته شده است:

• جنبه نمادین
• جنبه حرفه‌ای

در ادامه در مورد هرکدام توضیح می‌دهیم.

پذیرش نمادین حرف سای به‌عنوان روانشناسی

اولین بار در حدود قرن بیستم میلادی بود که نماد «Ψ» به‌عنوان نمادی برای اشاره به دانش روانشناسی پذیرفته شد. در آن زمان، به دلیل ارتباط آوایی کلمه Psyche با ذهن و روان که همان مفاهیم بنیادین روانشناسی هستند، نماد سای ارتباط معقولی با علم روانشناسی داشت.

از سوی دیگر، نمی‌توان این واقعیت را که ریشه علم روانشناسی، به یونان و روم باستان، مهد فلسفه و تفکر غربی، برمی‌گردد و روانشناسی و فلسفه از همان دوران، با هم ارتباط تنگاتنگی داشته‌اند، انکار کرد.

در واقع، این فیلسوفان بزرگی مانند افلاطون، ارسطو و شاگردان آن‌ها بوده‌اند که اولین فرضیه‌ها و دیدگاه‌های تشکیل‌دهنده علم روانشناسی امروز را پایه‌گذاری کرده‌اند زیرا از نظر این فیلسوفان، psyche یا روان اصل حیاتی بود که انسان‌ها را زنده نگه می‌داشت و در ذات خود با ذهن و آگاهی پیوند داشت. این ارتباط دقیق معنایی و تاریخی، باعث شد سای، به‌عنوان نماد اصلی روانشناسی پذیرفته شود.

اهمیت حرفه‌ای نمای سای در روانشناسی

در حال حاضر نماد Ψ به‌طور گسترده در حوزه روانشناسی به کار می‌رود. این نماد را می‌توانید در مجلات آکادمیک، کتاب‌های درسی و لوگوی بسیاری از انجمن‌های روانشناسی در دنیا ببینید. در حقیقت پذیرش این نماد به‌نوعی نشان‌دهنده تعهد این رشته به درک ذهن و رفتار انسان است.

برای درک بهتر اهمیت پذیرش این نماد در روانشناسی مدرن، به‌عنوان اصلی‌ترین علامت علم روانشناسی، بد نیست نگاهی به کاربرد آن در دو بخش مهم روانشناسی یعنی روانشناسی یونگ و فروید می‌پردازیم.

زیگموند فروید و ناخودآگاه

زیگموند فروید به‌عنوان یکی از بنیانگذاران روانکاوی از کسانی بود که نظریه‌های روانشناسی نوینی در مورد ذهن انسان ارائه کرد. در حقیقت این فروید بود که اولین بار مفاهیمی مانند ناخودآگاه انسان، ایگو و سوپرایگو را معرفی کرد و در تلاش بود تا انگیزه‌ها و محرک‌های ناخودآگاه پنهان پشت رفتارهای انسانی را توضیح دهد.

نماد «سای» به‌عنوان سمبل روانکاری فروید و سفر پرماجرای کشف عمیق‌ترین فرایند‌های ذهنی پذیرفته شده است.

کارل گوستاو یونگ و ناخودآگاه جمعی

کارل گوستاو یونگ روانشناس تاثیرگذار دیگری بود که به محبوبیت لوگوی روانشناسی بسیار کمک کرد. یونگ که ابتدا از شاگردان فروید و سپس از مخالفان او شد، نظریه ناخودآگاه جمعی را ارائه داد که بر اساس آن یک لایه ناخودآگاه ذهنی در همه وجود همه افراد با کهن‌الگو‌های ثابت وجود دارند. طبق نظر یونگ، سمبل سای در روانشناسی، در واقع وحدت بین خودآگاه و ناخودآگاه است که بازتاب آن در در جستجوی تفرد و رسیدن به یک کل یکپارچه نمایان است.

در مطلب زیر از مجله فرادرس به‌‌طور مفصل در مورد روانشناسی یونگ توضیح داده‌ایم.

مسیر یادگیری روانشناسی با آموزش‌های فرادرس

روانشناسی به‌عنوان علمی که به مطالعه ذهن و رفتار انسان‌ها می‌پردازد، به ما کمک می‌کند خود، دیگران و جهان اطرافمان را بهتر بشناسیم. تاریخچه روانشناسی و مکاتب مختلف آن بسیار گسترده هستند و اغلب افراد و دانشجویان این رشته با مطالعه کتاب‌های مرجع، شرکت در دوره‌‌های آموزشی و کتاب‌های روانشناسی عمومی دانش خود را در این حوزه گسترش می‌دهند.

صرف‌‌نظر از اینکه در این رشته تحصیل می‌کنید یا صرفا به‌دلیل علاقه شخصی تمایل به یادگیری مفاهیم روانشناسی دارید، در فهرست زیر به چند آموزش کاربردی در زمینه روانشناسی اشاره کرده‌ایم که مشاهده آن‌ها را شما را با تاریخچه و مکاتب اصلی این علم ارزنده و انواع آن بیشتر آشنا می‌کند:

علاوه بر آموزش‌های بالا که همگی با مطالب موجود در این مطلب مرتبط هستند، در صورت علاقه‌مندی به مشاهده آموزش‌های بیشتر پیشنهاد می‌کنیم به صفحه زیر مراجعه کنید:

چند نکته جالب در مورد نماد روانشناسی Ψ

حالا که می‌دانید علامت روانشناسی چیست و چه پیشینه تاریخی دارد، بد نیست چند نکته جالب را هم در مورد این نماد بخوانید.

ارتباط نماد روانشناسی با نیزه سه‌شاخه شیطان

یک نظریه بسیار جالب ولی نادرست در مورد نشانه روانشناسی این است که این نماد با نیزه سه‌شاخه‌ای که شیطان حمل می‌کند، به‌نوعی مرتبط است. در حقیقت این نظریه ریشه در این موضوع دارد که در گذشته مردم فکر می‌کردند بیماری‌‌های روانی به‌نوعی تحت‌کنترل شیطان بوده‌اند.

در واقع در گذشته، روانشناسی برای افراد وحشت‌آور و ترسناک بود و اینطور تصور می‌شد که روانشناسان برای نمایش طعنه‌‌آمیز سرکشی خود، از نیزه سه‌‌شاخه شیطان به‌عنوان نماد خود استفاده می‌کردند.

ریشه‌های اساطیری نماد روانشناسی

کلمه psyche، فقط از نظر معنایی و آوایی با زبان یونانی مرتبط نیست و در اسطوره‌های یونانی نیز نماد الهه و رب‌النوع روح انسانی است. این ارتباط اساطیری، باعث می‌شود مفهوم نماد Ψ در روانشناسی غنی‌تر شود و پیوند آن را با کاوش در آگاهی و احساسات انسانی پیوند دهد.

کاربردهای مدرن نماد روانشناسی

در دنیای مدرن، علامت Ψ فقط نماد حوزه روانشناسی نیست بلکه نشانه‌ای و زبان مشترک بین افرادی است که در این حوزه فعال هستند. روانشناسان و دانشجویان روان‌شناسی از این نماد برای نشان دادن تعهد خود به علم روانشناسی و کاربرد‌های عملی اصول روانشناسی استفاده می‌کنند.

جالب است بدانید انجمن روانشناسی آمریکا (American Psychological Association | APA) در سال ۱۹۴۵ با الهام از علامت Ψ، یک لوگوی ویژه برای خود طراحی کرد که در آن نمادهایی از دانش و انسان دیده می‌شد. شعله در این لوگو، بیانگر دانش و تعهد علم روانشناسی به درک ذهن انسان بود. پس از گذشت چند سال و در حال حاضر به شکل تصویر زیر درآمده است که بیانگر ارتباط ذهن و رفتار است.

این لوگوی جدید به‌وضوح از نماد قدیمی روانشناسی الهام گرفته شده است و در حقیقت شکل تکامل‌یافته آن است. تصویر این لوگو به شکل زیر است:

جمع‌بندی

در این مطلب از مجله فرادرس، یاد گرفتیم نماد روانشناسی چیست و چه تاریخچه‌ای دارد. نماد روانشناسی که با حرف یونانی «سای» (Ψ) نشان داده می‌شود در حقیقت پلی بین سنت‌های کهن و پژوهش‌های مدرن این علم ایجاد کرده است. ریشه‌های تاریخی و قوی این نماد در زبان و اسطوره‌شناسی یونانی و ارتباط معنایی آن با علم روانشناسی امروزی، این نماد را به علامتی بسیار قدرتمند تبدیل کرده است. در حقیقت نماد سای، چیزی فراتر از یک نماد معمولی است زیرا نمایشی مختصر و مفید از رشته‌ای وسیع و در حال رشد را در خود جای داده است.