در دنیای پزشکی و درمان، داروهای آنتی‌بیوتیک نقش بسیار مهمی در مبارزه با عفونت‌ها و بیماری‌ها ایفا می‌کنند. یکی از این داروهای ضرور و اساسی که در این مقاله مورد بررسی قرار می‌گیرد، داروی توبرامایسین است. توبرامایسین یک آنتی‌بیوتیک از خانواده آمینوگلیکوزیدها است که برای مبارزه با عفونت‌های باکتریایی مختلف و مقاوم به دیگر داروها استفاده می‌شود. در این مقاله به اثرات جانبی و محدودیت‌های مصرف این دارو (tobramycin) پرداخته و به بررسی اهمیت توسعه استفاده بهینه از این دارو در پیشگیری از مقاومت دارویی در باکتری‌ها می‌پردازیم.

اشکال دارویی توبرامایسین

1. محلول تزریقی 10 میلی‌گرم در میلی‌لیتر و 40 میلی‌گرم در میلی‌لیتر
2. محلول بازسازی شده 2 گرم
3. محلول و پماد چشمی 3٪

موارد مصرف قرص توبرامایسین

این دارو برای پیشگیری یا درمان طیف گسترده‌ای از عفونت‌های باکتریایی استفاده می‌شود. توبرامایسین متعلق به دسته‌ای از داروهای شناخته شده به عنوان آنتی‌بیوتیک‌های آمینوگلیکوزید است که با توقف رشد باکتری‌ها کار می‌کند. برخی از مهم‌ترین موارد مصرف این دارو شامل پیلونفریت حاد یا التهاب عفونی حاد پروستات، سپتی سمی وسپسیس نوزادان، مننژیت و سایر عفونت‌های CNS ، عفونت مجاری صفراوی، عفونت چشمی، عفونت ریوی و… می‌باشد.

آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر داروی tobramycin

مکانیسم عمل این دارو با اتصال برگشت‌ناپذیر به ریبوزوم‌های باکتریایی 30S و 50S، سنتز پروتئین را مهار می‌کند. توزیع به مایع خارج سلولی شامل سرم، آبسه، آسیت، پریکارد، پلور، سینوویال، لنفاوی و مایعات صفاقی بوده و از جفت عبور می‌کند؛ همچنین نفوذ ضعیف به CSF، چشم، استخوان، پروستات و حذف با نیمه عمر 2-3 ساعت (عملکرد طبیعی کلیه) می‌باشد. در آخر نیز 90-95% در ادرار در عرض 24 ساعت (عملکرد طبیعی کلیه) دفع می‌شود.

مقدار مصرف داروی tobramycin

توبرامایسین (tobramycin) طبق دستور پزشک معمولاً هر 8 ساعت به صورت تزریق در ورید یا ماهیچه تجویز می‌شود. دوز بر اساس وضعیت پزشکی، وزن، آزمایش‌های بیمار و پاسخ به درمان است. برای بهترین اثر، از این آنتی‌بیوتیک در زمان‌های مساوی استفاده کنید. برای کمک به یادآوری، این دارو را هر روز در زمان یکسانی استفاده کنید. مصرف این دارو را تا پایان کامل مقدار تجویز شده ادامه دهید، حتی اگر علائم پس از چند روز ناپدید شوند. قطع زودهنگام دارو ممکن است منجر به بازگشت عفونت یا بیماری شود.

زمان مصرف داروی توبرامایسین

1. در جهت درمان عفونت‌های باکتریایی، 3 الی 6 میلی گرم بر کیلوگرم به صورت تزریق داخل وریدی یا ماهیچه‌ای هر 8 ساعت یا 4 الی 7 میلی گرم بر کیلوگرم به صورت تزریق داخل وریدی یا ماهیچه‌ای در روز تجویز می‌شود.
2. اختلال کلیوی باید مطابق با Clcr > 60 میلی لیتر در دقیقه هر 8 ساعت، Clcr 40-60 میلی لیتر در دقیقه هر 12 ساعت، Clcr 20-40 میلی لیتر در دقیقه هر 24 ساعت، Clcr 10-20 میلی لیتر در دقیقه هر 48 ساعت، Clcr <10 میلی لیتر در دقیقه هر 72 ساعت استفاده شود.
3. توجه داشته باشید در موارد غلظت‌های اوج و پایین، عملکرد کلیوی و شنوایی، عفونت تهدید کننده زندگی (8-10 میکروگرم در میلی لیتر)، عفونت جدی (6-8 میکروگرم در میلی لیتر)، هم‌افزایی برای عفونت‌های ناشی از ارگانیسم‌های گرم مثبت (3-5 میکروگرم بر میلی لیتر) رعایت کنید.

موارد احتیاط

قبل از مصرف داروی توبرامایسین (tobramycin)، اگر به آن یا سایر آنتی‌بیوتیک‌های آمینوگلیکوزید (مانند جنتامایسین) حساسیت دارید، از مصرف خودداری کنید. این دارو ممکن است حاوی مواد غیرفعال (مانند سولفیت‌ها) باشد که می‌تواند باعث واکنش‌های آلرژیک یا مشکلات دیگر شود. در صورت داشتن سوابق پزشکی از جمله فیبروز کیستیک، مشکلات شنوایی (از جمله ناشنوایی، کاهش شنوایی)، مشکلات کلیوی، مواد معدنی خون پایین (از جمله پتاسیم، منیزیم، کلسیم)، میاستنی گراویس، بیماری پارکینسون و… با پزشک در رابطه با خطرات استفاده و تداخلات مشورت کنید.

1. واکنش‌های آلرژیک جدی گاهی کشنده از جمله آنافیلاکسی و واکنش‌های پوستی شامل درماتیت لایه‌بردار، نکرولیز سمی اپیدرمی، اریتم مولتی‌فرم و سندرم استیونز جانسون به ندرت گزارش شده‌اند. قطع درمان در صورت بروز واکنش آلرژیک را در نظر بگیرید.
2. نمونه‌های سرم و ادرار برای معاینه باید در طول درمان جمع‌آوری شود. همچنین کلسیم، منیزیم و سدیم سرم باید کنترل شود.
3. در بیماران مبتلا به سوختگی گسترده یا فیبروز کیستیک، تغییر فارماکوکینتیک ممکن است منجر به کاهش غلظت سرمی آمینوگلیکوزیدها شود. در چنین بیمارانی که با توبرامایسین درمان می‌شوند، اندازه‌گیری غلظت سرمی به عنوان مبنایی برای تعیین دوز مناسب از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
4. در برخی بیماران مسن کاهش عملکرد کلیه مشاهده شد که ممکن است در نتایج آزمایشات غربالگری معمول، مانند BUN یا کراتینین سرم، مشهود نباشد. نظارت بر عملکرد کلیه در طول درمان با آمینوگلیکوزیدها به ویژه در چنین بیمارانی مهم است.
5. افزایش بروز سمیت کلیوی به دنبال مصرف همزمان آنتی‌بیوتیک‌های آمینوگلیکوزید و سفالوسپورین گزارش شده است.
6. آمینوگلیکوزیدها باید با احتیاط در بیماران مبتلا به اختلالات عضلانی مانند میاستنی گراویس یا پارکینسونیسم استفاده شوند، زیرا این داروها ممکن است ضعف عضلانی را تشدید کنند و اثر بالقوه مشابه کورار بر عملکرد عصبی عضلانی دارد.
7. آمینوگلیکوزیدها برای استفاده داخل چشمی یا زیر ملتحمه تایید نشده‌اند. به پزشکان توصیه می‌شود که به دنبال تجویز آمینوگلیکوزیدها، از جمله توبرامایسین با این روش ها، نکروز ماکولا گزارش شده است.
8. بیماران مبتلا به نارسایی شدید کلیوی؛ چنین غیرفعال‌سازی در بیمارانی با عملکرد طبیعی کلیه که داروها را با روش‌های جداگانه تجویز کرده‌اند، یافت نشده است.
9. آمینوگلیکوزیدها ممکن است پس از آبیاری موضعی یا استفاده به مقدار قابل توجهی از سطوح بدن جذب شوند و باعث سمیت عصبی و سمیت کلیوی شوند.
10. درمان با توبرامایسین در برخی موارد منجر به رشد بیش از حد ارگانیسم‌های غیرحساس می‌شود. اگر رشد بیش از حد ارگانیسم‌های غیرحساس رخ دهد، درمان مناسب باید شروع شود.

کلستریدیوم دیفیسیل در توبرامایسین

1. اسهال مرتبط با کلستریدیوم دیفیسیل (CDAD) گزارش شد.
2. در شدت از اسهال خفیف تا کولیت کشنده؛ درمان با عوامل ضدباکتری فلور طبیعی روده بزرگ را تغییر می‌دهد که منجر به رشد بیش از حد difficile می‌شود.
3. difficileسموم Aو Bتولید کرده که به توسعه CDADکمک می‌کند. سویه‌های مولد هیپرتوکسین C. difficileباعث افزایش عوارض و مرگ و میر می‌شود.
4. از آنجایی که این عفونت‌ها می‌توانند نسبت به درمان ضد میکروبی مقاوم باشند و ممکن است نیاز به کولکتومی داشته باشند. CDAD باید در تمام بیمارانی که به دنبال مصرف آنتی‌بیوتیک با اسهال مراجعه می‌کنند در نظر گرفته شود.
5. مدیریت مناسب مایعات و الکترولیت‌ها، مکمل‌های پروتئینی، درمان آنتی بیوتیکی difficile و ارزیابی جراحی باید طبق اندیکاسیون بالینی انجام شود.

سطوح اوج و پایین درمان با توبرامایسین

1. سطوح سرمی اوج و پایین باید به طور دوره‌ای در طول درمان اندازه‌گیری شود. از غلظت‌های طولانی مدت بالای 12 میکروگرم در میلی لیتر باید اجتناب شود.
2. افزایش سطوح پایین (بیش از 2 میکروگرم در میلی لیتر) ممکن است نشان‌دهنده تجمع بافت باشد. چنین تجمعی، سن بالا و دوز تجمعی به سمیت گوش و سمیت کلیوی کمک می‌کند. نظارت دقیق سطح سرمی در بیماران مبتلا به نارسایی شناخته شده کلیه بسیار مهم است.
3. یک دستورالعمل مفید، انجام سنجش سطح سرمی پس از 2 یا 3 دوز است، به طوری که در صورت لزوم، دوز را می‌توان تنظیم و در فواصل زمانی 3 تا 4 روز در طول درمان استفاده کرد.
4. در صورت تغییر عملکرد کلیه، سطوح سرمی مکرر باید بدست آید و دوز یا فاصله دوز طبق دستورالعمل تنظیم شود.
5. به منظور اندازه‌گیری سطح پیک، نمونه سرم باید حدود 30 دقیقه پس از انفوزیون داخل وریدی یا 1 ساعت پس از تزریق عضلانی گرفته شود.
6. سطوح پایین با گرفتن نمونه‌های سرمی در 8 ساعت یا درست قبل از دوز بعدی اندازه‌گیری می‌شود. این فواصل زمانی پیشنهادی تنها به عنوان دستورالعمل در نظر گرفته شده است و ممکن است با توجه به شیوه‌های سازمانی متفاوت باشد.
7. این مورد مهم است که در برنامه فردی بیمار سازگاری وجود داشته باشد، مگر اینکه برنامه‌های دوز فارماکوکینتیک کامپیوتری در موسسه موجود باشد.
8. سنجش سطح سرمی ممکن است به ویژه برای نظارت بر درمان بیماران شدیداً بیمار با تغییر عملکرد کلیوی یا افرادی که با ارگانیسم‌های حساس کمتر آلوده شده‌اند و افرادی که حداکثر دوز دریافت می‌کنند، مفید باشد.

سمیت گوش در توبرامایسین (tobramycin)

1. سمیت گوش ممکن است در برخی از بیماران حتی زمانی که سطح سرمی آمینوگلیکوزید آن‌ها در محدوده توصیه شده باشد، رخ دهد.
2. تجربه پس از بازاریابی، بیمارانی که تحت درمان قرار می‌گیرند از دست‌دادن شنوایی را گزارش کرده‌اند. سمیت دهلیزی در برخی موارد با سرگیجه یا آتاکسی آشکار می‌شود. بیماران مبتلا به اختلال عملکرد شنوایی یا دهلیزی شناخته شده یا مشکوک باید هنگام دریافت درمان به دقت تحت نظر باشند. نظارت ممکن است شامل به دست آوردن ارزیابی‌های شنوایی سنجی و سطح توبرامایسین سرم باشد.
3. در صورت وجود سابقه شناخته شده سمیت گوش مادر در اثر استفاده از آمینوگلیکوزید یا یک نوع DNA میتوکندری شناخته شده در بیمار، درمان‌های جایگزینی غیر از آمینوگلیکوزیدها را در نظر بگیرید، مگر اینکه افزایش خطر کاهش شنوایی دائمی با شدت عفونت و فقدان درمان‌های جایگزین ایمن و موثر جبران شود.

بلوک عصبی عضلانی توبرامایسین

1. انسداد عصبی عضلانی و فلج تنفسی در گربه‌هایی که دوزهای بسیار بالای توبرامایسین tobramycin (40 میلی گرم بر کیلوگرم) دریافت می‌کنند، گزارش شده است.
2. در صورت تجویز توبرامایسین به بیماران بیهوشی که داروهای مسدودکننده عصبی-عضلانی مانند سوکسینیل کولین، توبوکورارین یا دکامتونیوم نیز دریافت می‌کنند یا به بیمارانی که تزریق خون سیتراته را دریافت می‌کنند، باید احتمال آپنه طولانی‌مدت یا ثانویه را در نظر گرفت.
3. اگر انسداد عصبی عضلانی رخ دهد، ممکن است با تجویز نمک‌های کلسیم معکوس شود.

موارد منع مصرف توبرامایسین

1. حساسیت مفرط مستند به هر آمینوگلیکوزید یا سابقه حساسیت مفرط و واکنش‌های سمی جدی به آمینوگلیکوزیدها
2. بارداری و شیردهی

موارد هشدار جدی استفاده از توبرامایسین (tobramycin)

1. سمیت عصبی، که به صورت سمیت گوش دو طرفه شنوایی و دهلیزی آشکار می‌شود، می‌تواند در بیمارانی که از قبل آسیب کلیوی دارند و در بیمارانی با عملکرد طبیعی کلیوی که با دوزهای بالاتر یا دوره‌های طولانی‌تر از موارد توصیه شده درمان می‌شوند، رخ دهد. ناشنوایی با فرکانس بالا معمولاً در ابتدا رخ می‌دهد و فقط با آزمایش شنوایی‌سنجی قابل تشخیص است. همچنین سرگیجه ممکن است رخ دهد که شواهدی از آسیب دهلیزی است.
2. بیمارانی که دچار آسیب حلزون می‌شوند ممکن است علائمی در طول درمان نداشته باشند تا به آن‌ها در مورد مسمومیت عصب هشت هشدار داده شود. ناشنوایی دو طرفه غیرقابل برگشت جزئی یا کامل در برخی بیماران پس از قطع دارو ادامه می‌یابد.
3. در صورت امکان، توصیه می‌شود که ادیوگرام‌های سریالی در بیمارانی که به اندازه کافی مسن برای آزمایش هستند، به ویژه بیماران در معرض خطر تهیه شود. شواهدی مبنی بر اختلال در عملکرد کلیه، دهلیزی یا شنوایی مستلزم قطع دارو یا تنظیم دوز است.
4. آمینوگلیکوزیدها بالقوه نفروتوکسیک هستند. خطر در بیماران مبتلا به اختلال عملکرد کلیه و در افرادی که دوزهای بالا یا درمان طولانی مدت دریافت می‌کنند. بیشتر است. همچنین به ندرت، سمیت کلیوی ممکن است تا چند روز اول پس از قطع درمان آشکار نشود.
5. در نوزادان نارس و نوزادان به دلیل نارسایی کلیه و در نتیجه طولانی‌شدن نیمه عمر سرمی دارو، با احتیاط مصرف شود.
6. انسداد عصبی عضلانی و فلج تنفسی به دنبال تزریق، القای موضعی (مانند شستشوی ارتوپدی و شکمی یا در درمان موضعی آمپیم) و استفاده خوراکی از آمینوگلیکوزیدها، به ویژه هنگامی که بلافاصله پس از بیهوشی یا شل‌کننده‌های عضلانی تجویز می‌شود، گزارش شده است. اگر انسداد رخ دهد، نمک‌های کلسیم این پدیده‌ها را معکوس می‌کنند، اما کمک‌های تنفسی مکانیکی ممکن است ضروری باشد.
7. از مصرف همزمان یا متوالی داروهای نوروتوکسیک یا نفروتوکسیک از جمله سایر آمینوگلیکوزیدها (مانند آمیکاسین، استرپتومایسین، نئومایسین، کانامایسین، جنتامایسین، پارومومایسین) خودداری کنید.
8. فهرست تجمعی داروهایی که باید از تمام درج‌های بسته آمینوگلیکوزید اجتناب شود شامل آمفوتریسین B، باسیتراسین، سفالوریدین، سیس پلاتین، کولیستین، پلی‌میکسین B، وانکومایسین و ویوومایسین است. از دیورتیک‌های قوی (مانند اتاکرینیک اسید، فوروزماید) اجتناب کنید زیرا خطر سمیت گوش را افزایش می‌دهند. هنگامی که دیورتیک‌ها به صورت داخل وریدی تجویز می‌شوند، در برخی موارد سمیت آمینوگلیکوزید را با تغییر غلظت آنتی‌بیوتیک در سرم و بافت افزایش می‌دهند.

عوارض جانبی داروی توبرامایسین (tobramycin)

حالت تهوع، استفراغ، ناراحتی معده، کاهش اشتها، درد، سوزش، قرمزی در محل تزریق برخی از عوارض جانبی داروی توبرامایسین (tobramycin) می‌باشد. اگر هر یک از این اثرات ماندگار یا بدتر شد، فوراً به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید. بسیاری از افرادی که از این دارو استفاده می‌کنند عوارض جانبی جدی ندارند. در صورت بروز عوارض جانبی جدی از جمله بی‌حسی و سوزن‌سوزن شدن، انقباض یا ضعف عضلات، تشنج و… درمان را قطع و به پزشک مراجعه کنید. استفاده از این دارو برای دوره‌های طولانی یا مکرر ممکن است منجر به برفک دهان یا عفونت قارچی جدید شود. در صورت مشاهده لکه‌های سفید در دهان، تغییر در ترشحات واژن یا سایر علائم جدید با پزشک خود تماس بگیرید.

1. سمیت و حساسیت موضعی چشمی، از جمله افزایش اشک ریزش، خارش و ادم پلک و اریتم ملتحمه
2. واکنش آنافیلاکتیک
3. واکنش حساسیت، کراتیت نقطه‌ای
4. اریتم مولتی فرم
5. سندرم استیونز جانسون
6. حالت تهوع یا استفراغ
7. ناراحتی معده
8. کاهش اشتها
9. سوزش، درد یا التهاب در محل تزریق

تداخل دارویی توبرامایسین

1. تداخلات رده X (پرهیز): آتالورن، ب.ث.ژ (داخل مثانه‌ای)، واکسن وبا، فوسکارنت، مانیتول (سیستمیک)، مکامیلامین، متوکسی فلوران
2. کاهش اثرات داروها توسط توبرامایسین (سیستمیک): واکسن وبا، دیستیگمین، لاکتوباسیلوس و استریول، سدیم پیکوسولفات، واکسن حصبه
3. کاهش اثرات توبرامایسین (سیستمیک) توسط داروها: سفالوسپورین ها، پنی‌سیلین‌ها
4. افزایش اثرات داروها توسط توبرامایسین (سیستمیک): مشتقات بیس‌فسفونات، فرآورده‌های حاوی سم بوتولینوم، کربوپلاتین، کولیستیمتات، سیکلوسپورین (سیستمیک)، مکامیلامین، متوکسی فلوران، داروهای بلاک‌کننده عصبی – عضلانی، فرآورده‌های تنوفوویر
5. افزایش اثرات توبرامایسین (سیستمیک) توسط داروها: آمفوتریسین بی، آربکاسین، آتالورن، کاپرئومایسین، سفالوسپورین ها، سیس پلاتین، فوسکارنت، دیورتیک‌های لوپ، مانیتول (سیستمیک)، داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی، اوکساتومید، فرآورده‌های تنوفوویر، ونکومایسین

مصرف توبرامایسین (tobramycin) در دوران بارداری و شیردهی

مطالعات تولید مثل در سه نوع حیوان در دوزهای سی و سه برابر دوز سیستمیک طبیعی انسان هیچ شواهدی مبنی بر اختلال در باروری یا آسیب به جنین به دلیل دارو نشان نداده است. با این حال، هیچ مطالعه کافی و به خوبی کنترل شده در زنان باردار وجود ندارد. از آنجایی که مطالعات حیوانی همیشه پاسخ انسان را پیش‌بینی نمی‌کنند، دارو باید در دوران بارداری تنها در صورت لزوم استفاده شود. به دلیل احتمال بروز عوارض جانبی در نوزادان شیرده، باید با در نظر گرفتن اهمیت دارو برای مادر، تصمیم‌گیری در مورد قطع شیردهی یا قطع دارو گرفته شود.

شرایط نگهداری داروی tobramycin

داروی توبرامایسین باید در دمای 15 تا 30 درجه سانتی‌گراد نگهداری شود. برای اطلاع از نحوه نگهداری دقیق این دارو با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید. تمام داروهای شیمیایی و گیاهی را دور از دسترس کودکان و حیوانات نگهداری کنید.

کلام آخر در مورد داروی توبرامایسین

چنانچه در این مقاله از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز شرح دادیم، توبرامایسین به عنوان یک آنتی‌بیوتیک از خانواده آمینوگلیکوزیدها نقش بسیار مهمی در مبارزه با باکتری‌های مختلف ایفا می‌کند. این دارو در مواردی که باکتری‌ها به دیگر آنتی‌بیوتیک‌ها مقاوم شده‌اند، یک انتخاب اساسی برای درمان است. این دارو به دلیل ویژگی‌های منحصر به فرد خود، مانند خلق حساسیت در باکتری‌ها به دارو و توانایی مبارزه با باکتری‌های مقاوم به دیگر داروها، به یکی از داروهای مؤثر در درمان عفونت‌ها تبدیل شده است. با این حال، دوز مصرفی باید با نسخه و تایید پزشک مصرف شود. این مقاله با عنوان داروی tobramycin، از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز برای شما شرح داده شد.

منبع سایت: Medscape