در یک دسته‌بندی کلی افعال فارسی به دو نوع اسنادی و غیراسنادی (خاص) تقسیم می‌شوند. افعال اسنادی یا ربطی برخلاف افعال تام یا خاص، معنای انجام کار خاصی را نمی‌دهند بلکه فقط حالتی را به نهاد جمله نسبت می‌دهند. برای مثال، فعل اسنادی «شد» در جمله «هوا طوفانی شد.»، نسبت «طوفانی» را به اسم «هوا» داده است. افعالی چون «است، بود، گردید، شد، گشت و…» اسنادی هستند اما این نوع فعل، نکات و استثنائات زیادی دارد که باید همه آن‌ها را یاد بگیریم. در این مطلب از مجله فرادرس، نحوه تشخیص فعل اسنادی در جمله را با تمام نکته‌های آن و با مثال یاد می‌گیریم. در همین مطلب، نحوه تشخیص نهاد و مسند در جمله‌های اسنادی را نیز توضیح می‌دهیم.
تشخیص فعل اسنادی
اجزای جمله دارای فعل اسنادی یا ربطی با اجزای جمله دارای فعل غیراسنادی متفاوت است و این باعث تفاوت در نقش‌های دستوری و قواعد جمله‌ها می‌شود. تشخیص فعل‌های اسنادی از غیر اسنادی نیز به همین دلیل مهم است. فعل‌های اسنادی به نهاد و مسند نیاز دارند. فعل‌های غیراسنادی یا خاص به فاعل، مفعول، متمم و تمیز نیاز دارند. افعال «است، بود، شد، گشت، گردید، به حساب آمد و…» معمولاً افعال اسنادی هستند اما همیشه اینطور نیست. یعنی این فعل‌ها در تمام جمله‌ها اسنادی نیستند و فعل‌های اسنادی نیز محدود به همین چند فعل نیستند.
در ادامه تمام نکات لازم برای شناسایی فعل اسنادی را یاد می‌گیریم. پیشنهاد می‌کنیم برای یادگیری افعال اسنادی و نحوه تشخیص آن‌ها، فیلم آموزش رایگان مسند و فعل اسنادی در زبان فارسی فرادرس را تماشا کنید. لینک این آموزش را در کادر پایین آوردهایم.
نکته های تشخیص فعل اسنادی
در جدول زیر، مهم‌ترین نکاتی که باید برای تشخیص افعال اسنادی بدانید را آوردهایم. در ادامه مطلب، هرکدام از این موارد را به‌طور جداگانه و با مثال توضیح داده‌ایم.
| نکات | توضیحات |
| «گشت» و «گردید» با معنای «چرخیدن» | غیراسنادی |
| گشت و گردید با معنای «شدن» | اسنادی |
| «شد» با معنای «رفتن»، «گذشتن»، «از دست رفتن» و… | غیراسنادی |
| فعل اسنادی «است» به‌صورت چسبان | قهرم، قهری، قهره، قهریم، قهرید، قهرند |
| فعل‌های «است» و «بود» با معنای «قرار داشتن، حضور داشتن، وجود داشتن» | غیراسنادی |
| «است» و «بود» و «شد» به‌عنوان فعل کمکی | باید اسنادی و غیراسنادی بودن بخش اصلی فعل را بررسی کنیم. |
| همه فعل‌های امر اسنادی | با مصدر «باشیدن» ساخته می‌شوند. |
| فعل «کرد» اسنادی | اگر بعد از جایگزین کردن فعل‌های اسنادی دیگری، جمله باز هم معنادار باشد، فعل اسنادی است. |
| دیگر فعل‌های اسنادی | محسوب کردن، به شمار آوردن، دانستن و… |
حالا که نکات تشخیص فعل اسنادی را یاد گرفتیم، در ادامه مطلب هرکدام از این نکات را با مثال و بیشتر توضیح می‌دهیم. همچنین نحوه تشخیص مسند و نهاد را نیز بیان می‌کنیم.
مثال فعل اسنادی
در جدول زیر، نمونه‌هایی از جمله‌های دارای فعل‌های اسنادی یا ربطی را آوردهایم تا با این فعل بهتر آشنا شوید. همچنین علت اسنادی بودن هرکدام از این افعال را نیز توضیح داده‌ایم.
| مثال | علت اسنادی بودن فعل |
| دلم تنگ شد. | نسبت دادن «تنگی» به «دلم» |
| «ملک‌زاده‌ای را شنیدم که که کوتاه بود و حقیر.» (سعدی) | نسبت دادن «کوتاه و حقیر» به «ملکه‌زاده‌ای» |
| «و حاجب بزرگ علی بدین اخبار، سخت شادمانه شد.» (بیهقی) | نسبت دادن «شادمانه» به «حاجب بزرگ علی» |
| مجو درستیِ عهد از جهان سست‌نهاد که این عجوز، عروس هزار داماد است (حافظ) |
نسبت دادن «عروس هزار داماد بودن» به «این عجوز» |
| هرگز دل من، ز علم محروم نشد کم ماند ز اسرار که معلوم نشد (خیام) |
نسبت دادن «محروم» به «دل من» |
| دلش گشت پرآتش از درد و غم دو رخ را به خون جگر داد نم (فردوسی) |
نسبت دادن «پرآتش» به «دلش» |
| کاش یکباره نیست می‌گردید آسمان و زمین و مافیها (بلند اقبال) |
نسبت دادن «نیست (نیستی)» به «آسمان و زمین و مافیها» |
نکته: امروزه شکل اسنادی افعال «گشت» و «گردید» در زبان محاوره یا نوشتار معیار، کاربرد چندانی ندارد و به جای آن‌ها از مصدر «شدن» استفاده می‌شود. اما از آنجا که این افعال در اشعار و متون کهن با معنای اسنادی به کار می‌رفته‌اند، آن‌ها را نیز بررسی می‌کنیم.
تفاوت فعل اسنادی و غیر اسنادی
افعال غیراسنادی همان افعال خاص یا تام هستند که برای نسبت دادن ویژگی به نهاد جمله به کار نمی‌روند بلکه هرکدام از آن‌ها انجام کاری خاص را نشان می‌دهند. برای مثال فعل جمله «مادرم آمد.»، انجام کار خاص «آمدن» را نشان می‌دهد. در جدول زیر، تفاوت‌های افعال اسنادی و غیراسنادی را با مثال آوردهایم.
| فعل اسنادی | فعل غیر اسنادی |
| نسبت دادن ویژگی به نهاد جمله | معنای انجام یک کار خاص مانند «خوردن، پوشیدن و…» |
| مصادیق محدود | مصادیق نامحدود |
| سازنده جمله‌های اسنادی | سازنده جمله‌های غیراسنادی |
| اجزای جمله‌ها: نهاد + مسند + فعل | اجزا: فاعل + مفعول / متمم / تمیز + فعل |
| لباس من سبز است. | لباس سبزم را پوشیدم. |
یادگیری شناسایی افعال اسنادی با فرادرس
تا اینجا نکته‌های تشخیص فعل اسنادی را یاد گرفتیم. در زبان فارسی، اجزای جمله‌ها نیز متناسب با نوع فعل، متفاوت هستند. یعنی هر جمله، نقش‌های دستوری متفاوتی دارد. پس یادگیری افعال و اجزای جمله‌های دارای افعال مختلف، اهمیت زیادی دارد. به همین دلیل در این بخش برخی از فیلم‌های آموزشی فرادرس را آوردهایم که در یادگیری این موارد کاربردی هستند.
همچنین برای یادگیری کامل مباحث درس ادبیات فارسی در دوره متوسطه، می‌توانید مجموعه آموزش زیر را تماشا کنید.
نحوه تشخیص فعل اسنادی و غیر اسنادی
پرکاربردترین افعال اسنادی در زبان فارسی، فعل‌های «است، بود، شد، گشت، گردید» هستند. اما نه این فعل‌ها در تمام جمله‌ها، اسنادی هستند و نه فعل‌های اسنادی محدود به همین چند فعل است. پس باید نکته‌های هرکدام از این افعال و حالت اسنادی و غیر اسنادی آن‌ها را به‌خوبی بررسی کنیم. همچنین دیگر فعل‌های اسنادی کمتر شناخته‌شده را نیز معرفی کنیم.
- نکته فعل‌های «گشت» و «گردید»
- نکته فعل «شد»
- افعال اسنادی چسبان
- نکته فعل «است» و «بود» با معنای غیراسنادی
- افعال کمکی
- فعل امر اسنادی
- نکته فعل «کرد»
- دیگر فعل‌های اسنادی
در ادامه، تمام موارد بالا را با مثال بررسی می‌کنیم. پیشنهاد می‌کنیم برای یادگیری فعل‌های اسنادی و نحوه تشخیص آن، فیلم آموزش ادبیات فارسی پایه هفتم فرادرس را تماشا کنید. لینک این آموزش را در کادر زیر آوردهایم.
نکات مربوط به تشخیص فعل «گشت و گردید»
اگر این افعال در جایی معنای «چرخیدن» و «گشتن» بدهند، فعل خاص (غیراسنادی) هستند. پس افعال ساخته‌شده از مصدرهای «گشتن» و «گردیدن» فقط در صورتی فعلی اسنادی محسوب می‌شوند که معنای اسنادی «شدن» بدهند. در جدول زیر، تفاوت حالت اسنادی و غیراسنادی افعال گشت و گردید را با مثال مشاهده می‌کنید.
| مثال | معنی | نوع فعل |
| حالم دگرگون گشت. | حالم دگرگون شد. | اسنادی |
| زمین دور خورشید گشت. | زمین دور خورشید گردید / چرخید. | غیراسنادی |
نکات مربوط به شناسایی فعل «شد»
فعل‌هایی که از مصدر «شدن» ساخته می‌شوند ممکن است معنای فعل خاص بدهند. به‌ویژه در اشعار و متون ادبی کهن، فعل «شد» گاهی به معنای «رفتن، از دست رفتن، گذشتن و…» به کار می‌رفته‌است. در چنین مواقعی، باید این فعل را خاص (غیراسنادی) در نظر بگیریم. در جدول زیر، حالت اسنادی و غیراسنادی این فعل را با هم مقایسه کرده‌ایم.
| مثال | معنی | نوع فعل |
| آن ملک با ملکی رفت باز زنده کنون شد که تو گویی بمرد (رودکی) |
اکنون زنده شد. | اسنادی |
| دل و دینم شد و دلبر به ملامت برخاست گفت با ما منشین کز تو سلامت برخاست (حافظ) |
دل و دینم رفت (از دست رفت). | غیراسنادی |
تا اینجا نکته‌های افعال «گشت و گردید» و «شد» برای تشخیص فعل اسنادی را یاد گرفتیم. در ادامه بر بررسی نکته‌های دیگری چون افعال اسنادی چسبان و افعال کمکی می‌پردازیم.
نکات مربوط به فعل اسنادی چسبان
مصدر اسنادی «استن (استیدن)» ممکن است در برخی جمله‌ها به حالت معمول خود به کار نرود بلکه به واژه‌های دیگر در جمله اضافه شود. برای مثال در جمله «تو مهربانی.»، «ی» که به واژه «مهربان» اضافه شده، فعل اسنادی «ای (هستی)» است. در جدول زیر، حالت این فعل اسنادی در هرکدام از صیغه‌ها را آوردهایم.
| شخص و شمار | مثال فعل اسنادی چسبان |
| اول شخص مفرد (-َم) | خوبم. |
| دوم شخص مفرد (ـی) | خوبی. |
| سوم شخص مفرد (ه) | خوبه. |
| اول شخص جمع (ـیم) | خوبیم. |
| دوم شخص جمع (ـید) | خوبید. |
| سوم شخص جمع (-َ ند) | خوبند. |
نکات مربوط به شناسایی فعل «است» و «بود»
اگر فعل‌هایی که از مصدرهای «استن» و «بودن» ساخته می‌شوند، معنای «قرار داشتن، وجود داشتن، حضور داشتن و…» بدهند، فعل غیراسنادی هستند. در جدول زیر، حالت اسنادی و غیر اسنادی این افعال را با مثال مقایسه کرده‌ایم.
| مثال | معنی | نوع فعل |
| پدر در خانه است. | پدر در خانه حضور دارد. | غیراسنادی |
| پدر کارمند است. | خود جمله | اسنادی |
| زمستان گذشته، آبادان بودیم. | زمستان گذشته در آبادان حضور داشتیم. | غیراسنادی |
| زمستان گذشته خیلی سرد بود. | خود جمله | اسنادی |
نکات مربوط به فعل کمکی
برای ساخت برخی از فعل‌ها از افعال «است»، «بود» و «شد» به‌عنوان افعال کمکی استفاده می‌کنیم. اصولاً اگر در ساختار یک فعل از یک یا چند فعل کمکی استفاده شده باشد باید برای تشخیص نوع آن، فعل اصلی را در نظر بگیریم نه فعل کمکی. در ادامه، این موضوع را با مثال بررسی می‌کنیم.
پیشنهاد می‌کنیم برای یادگیری فعل‌های فارسی، فیلم آموزش رایگان فعل فارسی در فرادرس را تماشا کنید. لینک این آموزش را در کادر پایین آوردهایم.
جدول فعل های دارای فعل کمکی
در جدول زیر، فعل‌هایی که در ساختار آن‌ها افعال کمکی «است، بود و شد» وجود دارد را با مثال آوردهایم.
| نوع فعل | مثال | مصدر فعل اصلی |
| افعال ماضی نقلی (صفات مفعولی + فعل کمکی «استن») | گفته‌ام | گفتن (غیراسنادی) |
| فعل ماضی نقلی مستمر (می + ماضی نقلی) | می‌رفته‌ام | رفتن (غیراسنادی) |
| افعال ماضی التزامی (صفت مفعولی + ماضی کمکی «باشیدن») | مانده باشم | ماندن (غیراسنادی) |
| افعال ماضی بعید (صفت مفعولی + ماضی کمکی «بودن») | خوانده بودم | خواندن (غیراسنادی) |
| افعال ماضی ابعد (صفت مفعولی + ماضی نقلی کمکی «بودن») | نوشته بوده‌ام | نوشتن (غیراسنادی) |
| افعال آینده (مضارع ساده کمکی «خواهیدن» + بن ماضی) | خواهیم برد | بردن (غیراسنادی) |
| افعال مجهول (صفت مفعولی + کمکی «شدن») | دیده شدند | دیدن (غیراسنادی) |
نکته: اگر در ساختمان یک فعل، از افعال کمکی استفاده شده بود اما بخش اصلی فعل نیز از نوع اسنادی بود، آن فعل، اسنادی است. برای مثال، فعل جمله «از دیرباز، زمین محل زندگی ما بوده است.» فعل «است»، کمکی اما فعل «بوده»، اصلی و اسنادی است.
نکات مربوط به تشخیص افعال امر اسنادی
همه فعل‌های امر در حالت امری از مصدر «باشیدن» ساخته می‌شوند. یعنی اگر فعل یک جمله هرکدام از فعل‌های اسنادی باشد، برای تبدیل آن جمله به حالت امری باید به جای فعل اسنادی خود جمله، آن جمله را با مصدر «باشیدن» صرف کنیم. در جدول زیر، نمونه‌هایی از این فعل‌های اسنادی را می‌بینیم.
| فعل اسنادی غیرامری | فعل اسنادی امری |
| دختر خوبی بود. | دختر خوبی باش. |
| آن‌ها باادب هستند. | باادب باشید. |
| شاگرد اول کلاس شد. | شاگرد اول کلاس باش. |
| همسرش خوش‌اخلاق گشت. | خوش‌اخلاق باش. |
در مطلب زیر از مجله فرادرس درباره فعل امر و نحوه ساخت آن به‌طور مفصل توضیح داده‌ایم.
نکات مربوط به شناسایی فعل «کرد»
اگر فعل‌هایی که از مصدر «کردن» ساخته می‌شوند، معنای اسنادی داشته باشند، می‌توانیم یک فعل اسنادی دیگر را جایگزین آن‌ها کنیم. اما اگر در جمله‌ای که فعل آن از این مصدر ساخته شده است، فعل اسنادی دیگری قرار دادیم و آن جمله بی‌معنا شد، فعل جمله اسنادی نیست بلکه فعل مرکبی است که معنای غیراسنادی دارد. در جدول زیر، حالت اسنادی و غیراسنادی این فعل را با مثال توضیح داده‌ایم.
| مثال | تشخیص اسنادی بودن یا نبودن | نوع فعل |
| داستان را تعریف کردیم. | داستان را تعریف ساختیم. (بی‌معنا) | غیراسنادی |
| خانه را آماده کردند. | خانه را آماده ساختند. (معنادار) | اسنادی |
| اینجا کار می‌کردیم. | اینجا کار می‌ساختند. (بی‌معنا) | غیراسنادی |
دیگر فعل های اسنادی
به جز فعل‌های پرکاربرد و شناخته‌شده به‌عنوان افعال اسنادی، افعال دیگری نیز در زبان فارسی وجود دارند که اسنادی محسوب می‌شوند. برای مثال، فعل جمله «من تو را دوست می‌پنداشتم.» اسنادی است. در جدول زیر، نمونه‌هایی از این افعال را آوردهایم.
| دیگر افعال اسنادی | مصدر فعل اسنادی |
| ما شما را خانواده خود می‌پنداریم. | پنداشتن |
| شاعران را مجنون می‌نامند. | نامیدن |
| او را دانشمند می‌دانستند. | دانستن |
| ما را دشمن به حساب نیاورید. | به حساب آوردن |
نکته: البته از نظر برخی دستورشناسان، چنین فعل‌هایی فعل خاص هستند و اجزای این جمله‌ها نیز، فاعل، مفعول و تمیز است.
تشخیص دیگر اجزای جمله اسنادی
جمله‌های اسنادی به جز فعل‌های اسنادی دارای دو جزء دیگر نیز هستند. نقش نهاد (مسندالیه) و مسند، نقش‌های دستوری موجود در جمله‌های اسنادی هستند و برای تشخیص هرکدام از آن‌ها روش‌هایی وجود دارد که آن‌ها را توضیح خواهیم داد.
پیشنهاد می‌کنیم برای یادگیری اجزای جمله‌های فارسی، فیلم آموزش ادبیات فارسی پایه هشتم فرادرس را تماشا کنید. لینک این آموزش را در کادر زیر آوردهایم.
تشخیص نهاد جمله اسنادی
نهاد آن واژه یا گروه واژگانی است که کل جمله حاوی توضیحی درباره آن است. برای مثال کل جمله «مریم دختر درسخوان و باانگیزه‌ای است.»، توضیحی درباره اسم «مریم» است. برای تشخیص نهاد، باید قبل از افعال اسنادی، پرسش «چه‌چیزی / چه‌کسی؟» قرار بدهیم. در ادامه مطلب، مراحل تشخیص نهاد را آوردهایم.
جدول مراحل تشخیص نهاد
در جدول زیر، مراحل تشخیص نهاد جمله اسنادی را با مثال توضیح داده‌ایم.
«گفت: «کجایی که مشتاق بوده‌ام.» گفت: «مشتاقی به که ملولی.»» (سعدی)
| مراحل | در مثال |
| ۱. یافتن فعل جمله | «بوده‌ام» فعل این جمله است. |
| ۲. اطمینان از اسنادی بودن فعل جمله | بخش اصلی این فعل از مصدر «بودن» ساخته شده و اسنادی است. |
| ۳. گذاشتن پرسش «چه‌کسی / چه‌چیزی» قبل از فعل جمله | چه‌کسی / چه‌چیزی بوده‌ام؟ |
| ۴. یافتن پاسخ پرسش قبلی در جمله | (من) بوده‌ام. (نهاد این جمله حذف‌شده است و از روی شناسه «-َم» مشخص شد که اول شخص مفرد است.) |
| ۵. بررسی مطابقت پاسخ پیداشده با شناسه‌‌ی فعل از نظر شخص و شمار | «من» از نظر شخص و شمار با شناسه فعل «بوده‌ام» مطابق است. |
تشخیص مسند جمله اسنادی
مسند آن صفت، حالت یا ویژگی است که با استفاده از فعل‌های اسنادی، به نهاد جمله نسبت می‌دهیم. برای مثال در جمله «هوای اینجا سرد شده است.»، کلمه «سرد» مسند است. با گذاشتن سؤال «چگونه»، قبل از فعل اسنادی، مسند جمله را پیدا می‌کنیم. در ادامه، این روش را روی یک نمونه انجام داده‌ایم.
جدول مراحل تشخیص مسند
در جدول زیر، مراحل تشخیص مسند را آوردهایم و آن‌ها را روی یک جمله نمونه طی کرده‌ایم.
«امیر، سخت تنگدل شد و در حال چیزی نگفت.» (بیهقی)
| مراحل | مثال |
| ۱. پیدا کردن فعل | «شد» |
| ۲. اطمینان از اسنادی بودن فعل | این فعل در این جمله، معنای اسنادی دارد. |
| ۳. گذاشتن پرسش «چگونه؟» قبل از فعل جمله | چگونه شد؟ |
| ۴. یافتن جواب سؤال مرحله قبل در جمله | تنگدل |
نکته: واژه «سخت» در جمله بالا، قیدی برای مسند (تنگدل) است.
نمونه سؤال تشخیص افعال اسنادی
حالا که نحوه تشخیص فعل اسنادی در جمله را یاد گرفتیم و نکته‌های آن را بررسی کردیم، می‌توانید آزمون زیر را انجام دهید. برای شرکت در این تمرین، گزینه درست مورد نظر خود در هر سؤال را انتخاب کنید و روی آن بزنید. سپس روی گزینه «مشاهده جواب» کلیک کنید تا پاسخ درست را مشاهده کنید. برخی از پرسش‌ها دارای توضیحاتی هستند که بعد از انجام این مراحل، می‌توانید آن‌ها را مطالعه کنید. با ثبت هر پاسخ درست، یک امتیاز دریافت می‌کنید و امتیاز نهایی خود را در پایان تمرین یعنی بعد از ثبت پاسخ همه سؤال‌ها، خواهید دید.
۱. فعل اسنادی چیست؟
به فعل‌های مثبت در زبان فارسی، فعل اسنادی می‌گوییم.
جمله‌های اسنادی باید حداقل دو فعل اسنادی داشته باشند.
فعل‌های دارای معنای انجام یک کار خاص، فعل اسنادی هستد.
فعل‌هایی که برای نسبت دادن حالتی به نهاد جمله به کار می‌روند، فعل اسنادی هستند.
۲. در کدام گزینه فعل اسنادی وجود دارد؟
همینطور که به سمت خانه می‌رفتیم مادر گفت: «کمی اینجا بمانیم.»
دانش‌آموزان زیادی در این مدرسه درس خوانده‌اند.
در طول سفر، باران می‌بارید و هوا گرفته بود.
اگر موفقیت را می‌خواهی، نمی‌توانی دست روی دست بگذاری.
همه فعل‌های موجود در گزینه‌های این سؤال به جز فعل «بود» در جمله «هوا گرفته بود.» در گزینه سوم، غیراسنادی هستند.
۳. فعل‌های غیراسنادی چه نوع فعلی هستند؟
فقط فعل‌های اسنادی در معنای غیراسنادی خود، فعل غیراسنادی محسوب می‌شوند.
هر فعلی که معنای انجام یک کار خاص را بدهد، غیراسنادی است.
همه فعل‌ها به جز «است، بود، شد، گشت و گردید» غیراسنادی هستند.
هر فعلی جز افعال «است، شد، بود، گردید، گشت، دانست و پنداشت» غیراسنادی است.
۴. فعل «گشت» در کدام بیت زیر غیراسنادی است؟
همی برشد آتش، فرود آمد آب
همی‌گشت گرد زمین افتاب
(فردوسی)
سیل آشوب روان گشت به کاشانه ما
سوخت از آتش بیدادگری خانه ما
(رهی معیری)
چرا پژمرده گشت این چهر شاداب
چه شد کز من گرفتی رونق و آب
(پروین اعتصامی)
دگر ره دیده‌ی یعقوب شد از لطف او روشن
عزیز مصر گشت از رحمت او ماه کنعانی
(صغیر اصفهانی)
وضعیت فعل «گشت» در گزینه‌های این سؤال را در فهرست زیر بررسی کرده‌ایم.
- گزینه اول: آفتاب گرد زمین همی‌گشت: فعل غیراسنادی (معنای چرخیدن و گشتن)
- گزینه دوم: سیل آشوب به سوی کاشانه ما روان گشت: اسنادی (معنای شدن)
- گزینه سوم: چرا این چهره شاداب پژمرده گشت: اسنادی (معنای شدن)
- گزینه چهارم: ماه کنعانی از رحمت او عزیز مصر گشت: اسنادی (معنای شدن)
۵. در کدام گزینه فعلی اسنادی وجود دارد؟
جاذبه‌های گردشگری زیادی در ایران است.
عشایر در تابستان گذشته، در ییلاق خود بودند.
مردم برای رفع نیازهای خود به هم وابسته هستند.
عجایب زیادی در اعماق اقیانوس‌ها و دریاها هستند.
مشاهده پاسخ تشریحی برخی از سوالات، نیاز به عضویت در مجله فرادرس و ورود به آن دارد.
۶. در کدام گزینه فعلی اسنادی وجود ندارد؟
همه نکته‌های مهم امتحان را به شما گفته‌ام.
برای حفظ هر سرزمین، تلاش‌های بسیار زیادی انجام شده است.
تقریباً تمام کتاب‌های این نویسنده را خوانده بودم.
۷. در کدام گزینه فعلی از نوع اسنادی وجود دارد؟
«همه امرا و وزرا دیدند و تعریف کردند و من هر چه نظر و دقت کردم، چیزی ندیدم.» (شیخ بهایی)
به تاراج داد آنکه آورده بود
بپیچید زان بد که خود کرده بود
(فردوسی)
«در روز از سپاهان حرکت کردیم هرچند قصد همدان و حلوان و بغداد داشتیم.» (بیهقی)
به پیری بسی دیدم آوردگاه
بسی بر زمین پست کردم سپاه
(فردوسی)
مشاهده پاسخ تشریحی برخی از سوالات، نیاز به عضویت در مجله فرادرس و ورود به آن دارد.
۸. در کدام گزینه افعال اسنادی بیشتری وجود دارد؟
فرانک بدو گفت کای پاک‌دین
منم سوگواری ز ایران زمین
(فردوسی)
دهان زهدم ارچه خشک خانی است
لسان رطبم، آب زندگانی است
(نظامی)
تویی که خوبتری ز آفتاب و شکر خدا
که نیستم ز تو در روی آفتاب، خجل
(فردوسی)
می نوش و گلی بچین که تا درنگری
گل خاک شده است و سبزه خاشاک شده است
(خیام)
مشاهده پاسخ تشریحی برخی از سوالات، نیاز به عضویت در مجله فرادرس و ورود به آن دارد.
۹. فعل اسنادی کدام گزینه با دیگر گزینه‌ها متفاوت است؟
مردگان بودید، حقْتان زنده کرد
بر حیات عاریت زیبنده کرد
(صفی علیشاه)
سراینده باشید و بسیارهوش
به گفتار او برنهاده دو گوش
(فردوسی)
تیز بودیم و کندگونه شدیم
راست بودیم و باشگونه شدیم
(کسایی)
بزرگان ایران که هستند اسیر
قبادست با نامدار اردشیر
(فردوسی)
مشاهده پاسخ تشریحی برخی از سوالات، نیاز به عضویت در مجله فرادرس و ورود به آن دارد.
۱۰. در کدام گزینه هیچ فعلی از نوع اسنادی وجود ندارد؟
عیسی به رهی دید یکی کشته فتاده
حیران شد و بگرفت به دندان، سر انگشت
(رودکی)
خفتی و به خفتنت پراکنده شدیم
برخاستی و به دیدنت زنده شدیم
(سعدی)
بانگ شعیب و ناله‌اش وان اشک همچون ژاله‌اش
چون شد ز حد از آسمان آمد سحرگاهش ندا
(مولانا)
دشمن به غلط گفت که من فلسفی‌ام
ایزد داند که آنچه او گفت نی‌ام
(خیام)
مشاهده پاسخ تشریحی برخی از سوالات، نیاز به عضویت در مجله فرادرس و ورود به آن دارد.
جدول خلاصه نکات تشخیص فعل اسنادی در جمله
در این مطلب از مجله فرادرس، طرز تشخیص فعل اسنادی در جمله را یاد گرفتیم. یعنی با قواعد افعال اسنادی، انواع فعل‌های اسنادی و نکات و استثنائات هرکدام از فعل‌های اسنادی آشنا شدیم. همچنین تفاوت فعل اسنادی و غیر اسنادی را دانستیم و با دیگر اجزای جمله‌های اسنادی یعنی نهاد و مسند نیز آشنا شدیم. در جدول زیر، خلاصه‌ای از مهم‌ترین نکات بیان شده در این مطلب را آوردهایم. البته برای یادگیری کامل این مبحث، حتماً کل مطلب را مطالعه کنید.
| ۱. فعل اسنادی | فقط ویژگی، صفت یا حالتی را به نهاد جمله نسبت می‌دهد. «است، بود، شد، گشت، گردید، پنداشت و…» |
| ۲. فعل غیراسنادی | افعال خاص یا تام که بر انجام یا وقوع کار خاصی دلالت می‌کنند. «خوردن، مردن، بردن، ماندن، پوشاندن و…» |
| ۳. فعل «گشت» و «گردید» | به معنای شدن: اسنادی |
| به معنای چرخیدن: غیراسنادی | |
| ۴. فعل «شد» | به معنای «رفتن، از دست رفتن، گذشتن»: غیراسنادی |
| ۵. افعال اسنادی چسبان (صرف فعل «است») | مثال: جوانم، جوانی، جوانه، جوانیم، جوانید، جوانند |
| ۶. فعل «است» و «بود» | به معنای «قرار داشتن، حضور داشتن، وجود داشتن و…»: غیراسنادی |
| ۷. افعال «است»، «بود» و «شد» کمکی | فعل کمکی تأثیری در اسنادی و غیراسنادی بودن فعل ندارد. باید فعل اصلی را بررسی کنیم. |
| ۸. فعل اسنادی امر | حالت امری همه فعل‌های اسنادی، از مصدر «باشیدن» ساخته می‌شود. |
| ۹. فعل «کرد» | معنادار بودن جمله در صورت عوض کردن این فعل با فعل‌های اسنادی دیگر: اسنادی |
| ۱۰. دیگر افعال اسنادی | دانستن، به حساب آوردن، شمردن، محسوب کردن و… |
| ۱۱. تشخیص نهاد در جمله اسنادی | «چه‌کسی / چه‌چیزی + فعل جمله + ؟» |
| ۱۲. تشخیص مسند جمله اسنادی | «چگونه + فعل جمله + ؟» |
source