آشنایی با معنی بیت روزگار است این که گه عزّت دهد گه خوار دارد

در ادامه با معنی و مفهوم این شعر زیبا از قائم مقام فراهانی آشنا می شوید. با دانشچی همراه باشید.

معنی بیت روزگار است این که گه عزّت دهد گه خوار دارد

روزگار است اینکه گه عزّت دهد گه خوار دارد

چرخِ بازیگر از این بازیچه‌ها بسیار دارد

♦ این بیت زیبا و پرمعنا حکایت از ناپایداری دنیا و چرخش روزگار دارد. این شعر در واقع توصیف تلخ و اندوهناکی از روزگار است که گاه انسان را به اوج عزت می‌رساند و گاه به ذلت می‌کشاند.

مصراع اول: روزگار، همچون بازیگری است که با انسان‌ها بازی می‌کند. گاهی به انسان عزت و بزرگی می‌بخشد و گاهی او را خوار و ذلیل می‌کند. این چرخش روزگار، امری طبیعی و اجتناب‌ناپذیر است.

مصرع دوم: در این مصرع، انسان‌ها به عنوان بازیچه‌های چرخ روزگار معرفی شده‌اند. چرخ روزگار، بارها و بارها این بازیچه‌ها را بالا و پایین می‌برد.

♦ داستان یوسف پیامبر علیه السلام، نمونه‌ای بارز از چرخش روزگار است. یوسف ابتدا توسط برادران حسودش به چاه افکنده شد اما خداوند به او مقام و منزلت مادی و معنوی بخشید، علم تاویل خواب را به او آموخت و او را عزیز مصر کرد و عزت و برتری بخشید.

حدیث امام علی علیه السلام

در حدیثی از امام علی علیه السلام آمده است:

الدهرُ يومانِ: يومٌ لكَ ويومٌ علَيكَ، فإذا كانَ لَكَ فلا تَبطَرْ، وإذا كانَ علَيكَ فاصبِر

ترجمه: روزگار، دو روز است؛ روزى به سود تو و روزى به زيان تو. هرگاه به سود تو گشت، سرمست و مغرور مشو و چون به زيان تو شد، صبر کن و شكيبا باش.

آیه قرآن درباره گردش روزگار

در بخشی از آیه ۱۴۰ سوره آل عمران آمده است: «… وَتِلْكَ الْأَيَّامُ نُدَاوِلُهَا بَيْنَ النَّاسِ وَلِيَعْلَمَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَيَتَّخِذَ مِنْكُمْ شُهَدَاءَ ۗ وَاللَّهُ لَا يُحِبُّ الظَّالِمِينَ: و ما این روزها(ی پیروزی و شکست) را در میان مردم می‌گردانیم؛ (-و این خاصیّت زندگی دنیاست-) تا خدا، افرادی را که ایمان آورده‌اند، بداند (و شناخته شوند)؛ و خداوند از میان شما، شاهدانی بگیرد. و خدا ظالمان را دوست نمی‌دارد.»

شعر آزمودم دل خود را به هزاران شیوه

اختصاصی-دانشچی