آینده خودروهای برقی خودران یک گام بزرگ و بحث‌برانگیز دیگر برداشت. طی آخر هفته گذشته، ساکنان شهر آستین در ایالت تگزاس آمریکا تصاویر و ویدئوهایی از یک Tesla Model Y منتشر کردند که به‌طور کامل و بدون حضور هیچ انسانی در صندلی راننده یا سرنشین جلو، در خیابان‌های شهری در حال حرکت بود. فرمان خودرو به‌صورت خودکار می‌چرخید، قوانین راهنمایی و رانندگی رعایت می‌شد و صندلی‌های جلو کاملاً خالی بودند.

این اتفاق را می‌توان یکی از مهم‌ترین نقاط عطف در مسیر طولانی تحقق رانندگی کاملاً خودران دانست. پس از موج واکنش‌ها در شبکه‌های اجتماعی، ایلان ماسک، مدیرعامل تسلا، این موضوع را تأیید کرد و در پیامی کوتاه نوشت:

«آزمایش‌ها بدون حضور سرنشین در خودرو آغاز شده است.»

بدون تردید، این رویداد گام بزرگی در تحقق جاه‌طلبی‌های خودران تسلا محسوب می‌شود، اما هم‌زمان بحث‌های جدی درباره ایمنی، شفافیت داده‌ها و اعتماد عمومی را نیز به‌دنبال داشته است.

پیشرفتی که سال‌ها وعده داده می‌شد

تسلا از زمان «Autonomy Day» در سال ۲۰۱۹ بارها از آینده‌ای بدون راننده سخن گفته و نسخه‌های متعددی از نرم‌افزار Full Self-Driving (FSD) را منتشر کرده است؛ با این حال، این شرکت بارها از زمان‌بندی‌های اعلام‌شده عقب مانده است.

اکنون مشاهده یک خودروی کاملاً بدون راننده در دنیای واقعی، برای بسیاری از مشتریان و طرفداران تسلا نشانه‌ای ملموس از پیشرفت به شمار می‌رود و نشان می‌دهد این شرکت به سطحی از اطمینان داخلی درباره نسخه‌های جدید روبوتاکسی رسیده که «تور ایمنی انسانی» را کنار بگذارد.

نگرانی جدی درباره ایمنی و شفافیت

با وجود این هیجان، نگرانی‌ها نیز کم نیست. بزرگ‌ترین انتقاد همیشگی به استراتژی تسلا، نبود شفافیت کافی است. برخلاف رقبایی مانند Waymo که به‌طور منظم گزارش‌های دقیق از میزان «دخالت انسانی» و خطاهای سیستم به نهادهای نظارتی و افکار عمومی ارائه می‌کنند، تسلا تاکنون داده‌های جامع و قابل راستی‌آزمایی منتشر نکرده که نشان دهد سیستم FSD آن واقعاً از راننده انسان ایمن‌تر است.

در عوض، اطلاعات ارائه‌شده از سوی تسلا عمدتاً شامل ویدئوهای گزینشی، روایت‌های پراکنده و آمار کلی مسافت پیموده‌شده است؛ در حالی که برای سرویسی به حساسیت روبوتاکسی حامل مسافر، افکار عمومی به داده‌های سخت و دقیق نیاز دارد، نه محتوای تبلیغاتی.

آمار نگران‌کننده از آزمایش‌های قبلی

گزارش‌های محدود ثبت‌شده نزد سازمان ملی ایمنی ترافیک بزرگراه‌های آمریکا (NHTSA) تصویری نگران‌کننده ارائه می‌دهند. بر اساس این اسناد، ناوگان آزمایشی روبوتاکسی تسلا در آستین، به‌طور متوسط هر ۹۹ هزار و ۷۸۰ کیلومتر یک تصادف را تجربه کرده است؛ آماری که بالاتر از میانگین تصادفات رانندگان انسانی محسوب می‌شود. نکته مهم‌تر اینکه این حوادث در شرایطی رخ داده‌اند که هنوز ناظر انسانی ایمنی داخل خودرو حضور داشته است.

منتقدان معتقدند اگر سیستم فعلی همچنان به دخالت انسان برای جلوگیری از تصادف نیاز دارد، حذف کامل عامل انسانی بدون ارائه شواهد مستند از بهبود چشمگیر ایمنی، تصمیمی غیرمنطقی به نظر می‌رسد.

ریسکی بزرگ با پیامدهای گسترده

با این حال، تسلا دقیقاً همین مسیر پرریسک را در پیش گرفته است. ایلان ماسک پیش‌تر اعلام کرده بود انتظار دارد سرویس روبوتاکسی آستین ظرف چند هفته، بدون ناظر انسانی فعالیت کند. اینجاست که هیجان فناوری با عقل سلیم برخورد می‌کند. به باور بسیاری، تسلا مرحله حیاتی «اثبات ایمنی» را نادیده گرفته و مستقیماً به سراغ «استقرار عمومی» رفته است.

اگر این قمار بزرگ موفق شود، می‌تواند صنعت حمل‌ونقل را متحول کند؛ اما در صورت شکست، واکنش منفی عمومی ممکن است نه‌تنها به تسلا، بلکه به کل صنعت خودروهای برقی و خودران آسیب بزند و آن را سال‌ها عقب بیندازد.

نمایش فناوری یا آمادگی واقعی؟

برخی تحلیلگران این حرکت را بیش از آنکه یک پیشرفت مهندسی آرام و مرحله‌به‌مرحله بدانند، نمایشی تبلیغاتی ارزیابی می‌کنند. حضور یک Model Y خالی در خیابان‌های آستین، توجه رسانه‌ای گسترده‌ای ایجاد می‌کند و روایت رهبری فناوری تسلا را تقویت می‌کند؛ اما نبود داده‌های ایمنی مستند، این تردید را به‌وجود آورده که آیا این نمایش واقعاً نشان‌دهنده آمادگی سیستم است یا صرفاً ابزاری برای جلب توجه.

واقعیت این است که بسیاری از خودروهای امروزی در شرایط ایده‌آل قادر به رانندگی خودکار هستند؛ اما آزمون واقعی خودران بودن، نحوه برخورد سیستم با شرایط غیرقابل پیش‌بینی است؛ آزمونی که تسلا هنوز نتوانسته آن را به‌طور قانع‌کننده‌ای به جهان ثابت کند.