اگر اهل موتورسواری باشید، حتما اسم «موتورهای دستساز» یا «تیونینگ سنگین» به گوشتان خورده است؛ همان موتورسیکلتهایی که صدایشان از چند خیابان آنطرفتر میآید و ظاهرشان با هیچ مدل کارخانهای مطابقت ندارد. از دید موتوربازها، این موتورها نتیجه عشق، خلاقیت و ساعتها کار شبانه در پارکینگ یا کارگاههای کوچکاند. اما از نگاه پلیس راهور، همین تغییرات میتواند آغاز یک پرونده قانونی باشد.
پرسش اصلی بسیاری از موتورسواران این است: «آیا ساخت یا تیونینگ سنگین موتور جرم است؟ و در سامانه راهور چه اتفاقی برای آن میافتد؟»
پاسخ کوتاه اما مهم است: هر موتورسیکلتی که از حالت استاندارد کارخانه خارج شود، چه از نظر حجم سیلندر، چه سیستم اگزوز، شاسی، نور، یا حتی رنگ بدنه، اگر مجوز رسمی تغییر فنی از پلیس راهور نداشته باشد، به عنوان وسیلهی نقلیه غیرمجاز شناخته میشود.
این یعنی اطلاعات آن در سامانه راهور ثبت و قفل میشود؛ در بسیاری از موارد، موتور توقیف و به پارکینگ منتقل میشود تا کارشناسان فنی بررسی کنند آیا امکان بازگشت آن به حالت استاندارد وجود دارد یا نه.
در واقع، تیونینگ سنگین در ایران نهتنها یک موضوع سلیقهای نیست، بلکه یک مسئله حقوقی و ایمنی محسوب میشود. پلیس با ساخت و نوآوری فنی مخالفتی ندارد، اما هر تغییری که ایمنی عمومی یا اصالت وسیله را زیر سوال ببرد، بهصورت خودکار در سامانه راهور با عنوان «تغییر در وضعیت فنی» یا «آلودگی صوتی» ثبت میشود.
نکته مهم اینجاست که حتی اگر موتورتان دستساز باشد و شماره شاسی یا انجین با هیچ پروندهای در پایگاه داده راهور تطابق نداشته باشد، سیستم بهصورت خودکار آن را فاقد اصالت تشخیص میدهد. در چنین شرایطی، ترخیص وسیله تنها زمانی ممکن است که مالک مدارک خرید قطعات، فاکتور رسمی یا تاییدیه کارگاه مجاز تیونینگ را ارائه دهد.
قوانین راهور درباره تغییرات فنی موتور چیست؟
برای خیلی از موتور بازان، تیونینگ یعنی لذت ساختن چیزی منحصربهفرد؛ از تغییر صدای اگزوز گرفته تا افزایش قدرت با تغییر پیستون و ECU. اما واقعیت این است که از نگاه پلیس راهور، هر تغییری که در «مشخصات فنی یا ظاهری موتور» بدون مجوز رسمی انجام بشه، تخلف محسوب میشه.
قانون در اینباره کاملا شفاف است: هر موتورسیکلتی که از حالت استاندارد کارخانه خارج شود (مثلا حجم سیلندرش افزایش پیدا کند یا سیستم اگزوزش عوض شود) باید مجوز تغییر فنی از پلیس +۱۰ یا مراکز فنی راهور دریافت کند. در غیر این صورت، مامور میتواند در محل موتور را توقیف و به پارکینگ منتقل کند.
در سالهای اخیر، مخصوصا بعد از افزایش تصادفهای ناشی از سرعتهای غیرمجاز، پلیس بهصورت جدیتر با این موضوع برخورد میکند. حتی تغییر ظاهریهایی مثل نصب فلاپ اسپرت یا چراغهای LED رنگی هم اگر ایمنی و استاندارد نوری را تحت تاثیر قرار بدن، میتواند مشمول جریمه و توقیف شود.
بسیاری از موتورسوارهای حرفهای که به تیونینگ علاقهمندند، از قوانین دقیق آگاهی ندارند. تصور میکنند اگر تغییر فقط در ظاهر یا بخشهای جانبی باشد، مشکلی ندارد. در حالی که طبق آییننامه مصوب پلیس راهور، هر تغییری که در شناسنامه فنی وسیله ثبت نشده باشد، غیرمجاز است.
حتی در مواردی که موتور تیونشده وارد پارکینگ پلیس میشود، ترخیصش بدون بازگرداندن قطعات به حالت استاندارد ممکن نیست.
در یک جمله: پلیس با «عشق به ساخت» مشکلی ندارد، اما وقتی این عشق به خطر در جاده تبدیل شود، وارد مرحله برخورد قانونی میشود.
در فرایند بررسی قانونی موتورهای تیونشده یا دستساز، یکی از بخشهایی که پلیس راهور به آن توجه ویژه دارد، مراحل استعلام بیمه شخص ثالث موتور و بررسی تاریخ اعتبار بیمه است. زیرا موتورسیکلتهایی که تغییرات فنی سنگین دارند، معمولا نیاز به بازبینی کامل مدارک و اعتبار بیمهای دارند تا در صورت حادثه، مسئولیتها مشخص باشد. اگر در هنگام استعلام، تاریخ بیمه منقضی شده باشد یا اطلاعات آن با شماره شاسی و انجین جدید همخوانی نداشته باشد، موتور در سامانه به عنوان وسیله فاقد اصالت یا بیمه معتبر ثبت میشود و تا رفع مغایرت، امکان ترخیص یا تردد نخواهد داشت.
تیونینگ سنگین و دستساز؛ از عشق به سرعت تا توقیف در پارکینگ
اگر به پاتوقهای موتوربازها در تهران، شیراز یا مشهد سر بزنید، همیشه چند نفری هستند که از صفر، موتوری دستساز ساختهاند. برخی با ترکیب انجین هوندا و شاسی آپاچی، برخی با بازسازی مدلهای کلاسیک ژاپنی. این افراد عاشق مهندسی هستند، اما جاده قانون خودش را دارد.
در چند سال اخیر، با گسترش شبکه دوربینهای پلاکخوان و سیستم تشخیص صوت موتورهای پرصدا، عملا هیچ تیونینگ افراطیای پنهان نمیماند. صدای اگزوز تقویتشده یا شتابگیری غیرعادی در بزرگراه، بهسرعت در سامانه مرکزی ثبت و به واحد گشت گزارش میشود.
بسیاری از موتورسوارها بعد از توقیف، تازه متوجه میشوند که حتی تغییر رنگ بدنه یا نصب چراغ زنون بدون مجوز هم دلیل کافی برای انتقال وسیله به پارکینگ است.
در واقع، از دید قانون، هر وسیله نقلیه باید «مطابق مشخصات کارت موتور» باشد. وقتی موتور شما دستساز یا ترکیبی است، یعنی سیستم شناسایی (شماره شاسی و انجین) با اطلاعات راهور همخوانی ندارد. نتیجه؟ توقیف تا زمان کارشناسی و تایید اصالت.
اما بخش دردناک ماجرا اینجاست که اغلب این موتورها «هویت قانونی» ندارند و تا وقتی صاحبشان نتواند تطبیق قطعات و فاکتور رسمی ارائه دهد، آزاد نمیشوند.
خیلی از جوانها که با عشق و مهارت فنی موتوری خاص میسازند، در نهایت با قبض توقیف و هزینه پارکینگ چندمیلیونی روبهرو میشوند. پلیس هدفش جلوگیری از خلاقیت نیست، بلکه تضمین ایمنی عمومیست. ولی مرز بین نوآوری فنی و تخلف فنی باریکتر از چیزی است که اغلب فکر میکنیم.
چگونه از ثبت تخلف یا توقیف موتور تیون شده مطلع شویم؟
روایتهای زیادی هست از موتورسوارهایی که هفتهها بعد از توقیف، تازه فهمیدهاند پروندهشان در سامانه راهور ثبت شده و باید برای پیگیری به پلیس +۱۰ مراجعه کنند. در حالی که امروز با وجود سامانههای آنلاین، مثل سامانه استعلام خلافی و تخلفات موتور، این کار چند دقیقه بیشتر زمان نمیبرد.
با وارد کردن پلاک یا کد ملی مالک، میتوانید تمام ریز تخلفات، وضعیت توقیف و حتی تصویر ثبتشده توسط دوربینها را ببینید. اگر موتور شما به خاطر تغییرات غیرمجاز توقیف شده باشد، معمولا در گزارش پلیس عنوان تخلف بهصورت «تغییر در وضعیت فنی» یا «آلودگی صوتی» درج میشود.
یکی از کاربران در تجربهای جالب نوشته بود:
«موتورم را فقط برای تست صدا بردم بیرون، ولی دوربین صدای اگزوز ثبت کرد. سه روز بعد، پیامک خلافی با عنوان آلودگی صوتی برایم آمد که مبلغ آن ۳۰۰ هزار تومن بود، همانجا مبلغ را پرداختش کردم و پرونده بسته شد.»
این یعنی آگاهی بهموقع، جلوی دردسر بزرگتر را میگیرد.
اگر موتور شما در پارکینگ توقیف شده است، میتوانید با استعلام شماره پلاک یا VIN، مطمئن شوید آیا پروندهی قضایی یا خلافی معوق روی وسیله هست یا نه. از طرفی، اطلاع از سوابق تخلف به موتوربازها کمک میکند تا در پروژههای بعدی، تیونینگ قانونی و ثبتشده انجام دهند و دیگر دچار توقیف یا ضبط نشوند.
در نهایت، مسیر درست برای این افراد این است که دانش فنی و رعایت قانون را در کنار هم یاد بگیرند. تیونینگ میتواند یک هنر باشد، اگر با رعایت ایمنی و قوانین راهور همراه شود و خطری برای موتورسوار و بقیه افراد نداشته باشد.
source