25 آبان 1404 ساعت 19:56
وقتی به آسمان شب نگاه می‌کنیم، فضا اغلب تاریک به‌نظر می‌رسد، اما واقعا تاریک‌ترین نقاط جهان هستی کجا قرار دارند؟ این سوال پیچیده‌تر از چیزی است که به نظر می‌رسد و به عوامل مختلفی بستگی دارد.
کارشناسان می‌گویند تعریف «تاریکی مطلق» در کیهان دشوار است؛ زیرا غبار کیهانی نور را پراکنده می‌کند و حتی در فواصل دور نیز درخشش پس‌زمینه‌ای وجود دارد. با این حال، با تمرکز بر نور مرئی، می‌توان مکان‌هایی را یافت که به‌طرز شگفت‌آوری تاریک هستند.
تاریکی ناشی از جذب نور در کیهان
برخی اجرام کیهانی به‌دلیل مواد تشکیل‌دهنده‌شان، نور کمی را بازتاب می‌دهند. این ویژگی با عنوان آلبدو شناخته می‌شود که نشان‌دهنده میزان نور بازتاب‌شده از یک سطح است. به‌عنوان مثال، زغال‌سنگ تنها ۴ درصد نور را بازتاب می‌دهد.
هسته دنباله‌دار بورلی (Borrelly) که با نام 19P/Borrelly نیز شناخته می‌شود، یکی از تاریک‌ترین نقاط در منظومه شمسی ماست. بر اساس تصاویری که در سال ۲۰۰۱ گرفته شد، این دنباله‌دار ۸ کیلومتری که از غبار و یخ تشکیل شده است، کمتر از ۳ درصد نور خورشید را بازتاب می‌دهد.
مشابه آن، سیاره فراخورشیدی TrES-2 b که تاریک‌ترین سیاره فراخورشیدی شناخته‌شده است، کمتر از ۱ درصد نور را بازتاب می‌دهد. این تاریکی شدید احتمالا به‌دلیل وجود مقادیر زیادی بخار سدیم و اکسید تیتانیوم گازی در جو آن است. برای مقایسه، زمین حدود ۳۰ درصد نور خورشید را بازتاب می‌کند. سیاه‌چاله‌ها نیز به این دلیل تاریک به‌نظر می‌رسند که نوری را که از افق رویداد آن‌ها عبور می‌کند، به دام می‌اندازند. البته، این بدان معنا نیست که درون سیاه‌چاله تاریک است؛ بلکه نور صرفا در آنجا به دام افتاده است.
تاریکی به دلیل انسداد و فاصله در منظومه شمسی و فراتر
تاریکی می‌تواند در مکان‌هایی نیز وجود داشته باشد که چیزی نور ستارگان نزدیک را مسدود می‌کند یا فاصله آن‌ها از منابع نور بسیار زیاد است. به‌عنوان مثال، برخی از دهانه‌های قطبی روی ماه هرگز نور خورشید را نمی‌بینند. این نقاط به‌دلیل قرار گرفتن در سایه دائمی، بسیار تاریک هستند. دهانه‌های پلوتو نیز به‌دلیل فاصله زیاد از خورشید و وضعیت سایه‌اندازی خود، می‌توانند بسیار تاریک باشند.
فراتر از منظومه شمسی، ابرهای متراکم غبار که هسته‌های مولکولی یا گلبول‌های باک (Bok globules) نامیده می‌شوند، نیز نقاطی کاملا سیاه محسوب می‌شوند. این ابرها که مخلوطی از هیدروژن مولکولی، اکسیدهای کربن، هلیوم و غبار سیلیکات هستند، تقریبا تمام نور مرئی ستارگان اطراف را مسدود می‌کنند. یکی از این گلبول‌ها، برنارد ۶۸ (Barnard 68) است که در فاصله تقریبی ۵۰۰ سال نوری از زمین قرار دارد و مانند یک «سوراخ در آسمان» به‌نظر می‌رسد، هرچند این انسداد نور در طیف فروسرخ کمتر محسوس است.
در نهایت، بخش‌هایی از آسمان نیز وجود دارند که صرفا به‌دلیل فاصله بسیار زیاد از هر منبع نوری تاریک‌اند. تلسکوپ نیو هورایزنز (New Horizons) ناسا، این مناطق دوردست را در گوشه‌های بیرونی کهکشان ما مستند کرده است. طبق یک مقاله منتشرشده در سال ۲۰۲۱ در مجله اختر فیزیک (The Astrophysical Journal)، این نواحی بسیار دوردست، به‌طور متوسط ۱۰ برابر تاریک‌تر از آسمان نزدیک زمین هستند؛ اما حتی این مناطق نیز همچنان درخشش پس‌زمینه کیهانی را دارند.
source