به گزارش خبرنگار اقتصادی رکنا، در سالهای گذشته بسیاری از کارشناسان و متخصصان دلسوز که برخی از آنان اکنون در قید حیات نیستند یا در کنج عزلت نشسته اند، بارها وضعیت بحرانی کشور در حوزه آب را هشدار داده و راهکارهای عملی از جمله بازسازی شبکه فرسوده آب و اصلاح الگوی کشت را برای جلوگیری از رسیدن به شرایط فعلی پیشنهاد داده بودند. با این حال، به گفته ناظران، مسئولان می‌ توانستند با اجرای این پیشنهادها مانع بروز بحران شوند اما وضعیت را رها کردند تا امروز کار به جایی برسد که یا دست به دامان آسمان شوند یا به گفته اخیر رئیس‌ جمهور، در صورت ادامه نیافتن بارندگی، آب جیره‌ بندی و در صورت تداوم خشکسالی، تهران تخلیه شود.

این اظهارات در حالی مطرح می‌ شود که منتقدان معتقدند مسئولان به جای اقدام عملی، همچنان به بیان مشکلات بسنده می‌ کنند؛ به گونه‌ای که گویی جای خبرنگاران، روزنامه‌نگاران و مردم با مسئولان عوض شده است و این مردم هستند که باید برای حل بحران راه‌حل ارائه دهند.

به باور تحلیلگران، این وضعیت نه تنها در مسئله آب کشور بلکه در تمام حوزه‌ها دیده می‌شود و دولت در شرایطی قرار گرفته است که به «بی‌عملی مطلق» رسیده و عملاً هیچ اقدام مؤثری انجام نمی‌دهد.

در این خصوص گفتگوی رکنا با پرفسور سید هاشم اورعی، استاد تمام دانشگاه صنعتی شریف را بخوانید:

هاشم اورعی در واکنش به سخنان اخیر رئیس‌جمهور مبنی بر اینکه «اگر باران نبارد تهران باید تخلیه شود»، این اظهارات را نشانه‌ای از ضعف مدیریتی، جابه‌جایی نقش‌ ها و غفلت از وظایف اجرایی در مدیریت کشور دانست.

اورعی با نقد عملکرد دولت گفت: در همه نظام‌ های پارلمانی، رئیس‌ جمهور یا نخست‌ وزیر وظیفه دارد مشکلات را کوچک و قابل‌ حل جلوه دهد تا آرامش عمومی حفظ شود اما متأسفانه رئیس‌ جمهور ما در جایگاه “رهبر اپوزیسیون” سخن می‌ گوید، نه رئیس قوه مجریه. وظیفه او ارائه راه‌ حل است، نه گزارش بحران، زیرا رئیس جمهور قرار نیست از مشکل سخن بگوید وقتی تمام ایران از آن آگاه هستند، بلکه باید مشکل را حل کند.

مطالبه استیضاح وزیر نیرو و پاسخگویی مدیران

این استاد دانشگاه با اشاره به وضعیت بحرانی منابع آبی، از مجلس شورای اسلامی خواست برای پاسخگویی به وضعیت موجود اقدام فوری انجام دهد: وقتی رئیس‌ جمهور می‌ گوید باید تهران را تخلیه کنیم، یعنی وزیر نیرو در انجام وظیفه خود قصور کرده است. حداقل اقدام نمایندگان مردم باید استیضاح و برکناری وزیر مربوطه باشد تا پیام پاسخگویی به مدیران کشور داده شود.

اورعی تأکید کرد که تغییر مدیران ناکارآمد و ایجاد سازوکار پاسخگویی نخستین گام در اصلاح مدیریت بحران است.

امنیت آبی ایران قربانی اولویت‌ های نادرست بودجه‌ای

به گفته اورعی، تنها 6 درصد منابع آب تجدیدپذیر صرف آب شرب می شود و شبکه آب تهران دچار فرسودگی شدید است و حدود 22 درصد آب در مسیر انتقال هدر می‌ رود.

او افزود: در حالی‌ که از مردم می‌ خواهند 10 تا 20 درصد صرفه‌ جویی کنند، شبکه آبرسانی همچنان بدون بازسازی رها شده است و می گویند بودجه نداریم. این نشان می‌ دهد که مشکل، نبود بودجه نیست بلکه نبود اولویت در تخصیص منابع است.

این استاد دانشگاه تأکید کرد که در ردیف‌ های بودجه کشور، سازمان ها، نهادها و موسسات فرادولتی وجود دارند که در اولویت بالاتری از تأمین آب تهران قرار گرفته اند و این امر نشانه اشتباه راهبردی در مدیریت منابع است. بنابراین مسئولان نباید بگویند برای بازسازی شبکه آب تهران بودجه ندارند، بلکه باید گفته شود که مشکل آب در اولویت نیست.

لزوم استفاده از فناوری و چرخه بسته آب/ بار ناکارآمدی دولت بر دوش مردم است

اورعی با اشاره به تجارب جهانی مانند مدیریت بحران آب در شهر کیپ‌ تاون آفریقای جنوبی گفت: باید تمام آب مصرفی تهران جمع‌آوری، تصفیه و در چرخه‌ای بسته بازچرخانی شود. این اصل باید در صنعت و کشاورزی نیز اجرا شود. امروز فناوری، کلید افزایش بازدهی مصرف آب است اما ما هنوز حتی لوله‌ها را تعویض نکرده‌ایم. در سال 2019 شهر کیپ تاون در آستانه رسیدن به روز صفر بود اما با اقدامات دولت آفریقای جنوبی، مردم را همراه کردند و موفق شدند از بحران گذر کنند.

وی ادامه داد: مردم کیپ تاون شاهد بودند که دولت در تلاش رفع مشکل است و بدین ترتیب مصرف روزانه هر فرد به 50 لیتر رسید اما آبفای تهران هنوز نتوانسته که مصرف روزانه را به 130 لیتر برساند. بنابراین این مسائل حل شدنی است اما وقتی مردم همراهی می کنند که شاهد تلاش دولت باشند.

او با انتقاد از سیاست‌ های دولت افزود: تنها اقدامی که دولت انجام می‌دهد این است که از مردم می‌خواهد صرفه‌جویی کنند. این یعنی تمام بار ناکارآمدی را به دوش مردم انداختن. وقتی مردم ببینند دولت خودش اقدامی نمی‌کند، طبیعی است که همراهی نخواهند کرد.

مشکل آب کشور راه حل دارد اما مردِ عمل می خواهد

اورعی بخش کشاورزی را عامل اصلی بحران آب دانست و گفت: 90 درصد آب کشور در کشاورزی مصرف می‌شود که حدود دو سوم آن عملاً تلف می‌شود. با وجود این، کوچک‌ترین اقدام اصلاحی صورت نگرفته است. این مشکل از زمانی آغاز شد که مسئله خودکفایی و امنیت غذایی، بدون ارزیابی و توجه به توانایی کشور مطرح شد. مصرف سالانه آب کشور در حال حاضر حدود 90 تا 110 میلیارد مترمکعب است که باید آن را به 50 میلیارد مترمکعب در سال برسانیم و این هدف روش هایی دارد که یکی از آنها تغییر الگوی کشت است.

وی خواستار استفاده از فناوری‌های نو، آبیاری قطره ای و توسعه کشت فراسرزمینی شد و افزود: 65 درصد سطح زیر کشت کشور به گندم اختصاص دارد؛ محصولی بسیار آب‌ بر که تولید آن با منابع فعلی ما همخوانی ندارد. علیرغم اینکه آب نداشته را صرف تولید گندم می کنیم، درحالی تولید گندم در سال گذشته 12 میلیون تن بوده است که امسال به حدود 7 میلیون تن رسیده است.

اورعی با اشاره به تجربه های عربستان، امارات و دیگر کشورها در مدیریت بحران آب گفت: مشکل آب کشور راه حل دارد اما مردِ عمل می خواهد. این درحالی است که رئیس دولت ما از تخلیه تهران سخن می گوید، اظهاراتی که باید در تاریخ ثبت شود. رئیس دولت نباید اجازه می داد کار به این نقطه برسد و حالا که رسیده است نباید با این روش آن را بیان می کرد، زیرا خطای بسیار بزرگی است.

هشدار درباره پیامدهای بین‌المللی اظهارات رئیس‌جمهور

اورعی با اشاره به صحبت های اخیر مسعود پزشکیان ادامه داد: چنین سخنانی پیام منفی به مردم و سرمایه‌ گذاران می‌دهد. یعنی به مردم می‌گوید خانه‌هایتان را بفروشید و مهاجرت کنید و به سرمایه‌گذار می‌گوید در ایران سرمایه‌گذاری نکنید. این بزرگ‌ترین هدیه به مخالفان کشور است.

در بخش دیگری از سخنان خود، اورعی از درخواست وزیر نیرو برای «دعای باران» انتقاد کرد و گفت: دعا کردن بد نیست اما وقتی وزیری به جای اقدام عملی به دعا متوسل می‌شود، این گناهی است که مردم از او نخواهند بخشید. باید با برنامه، نه با دعا، بحران را مدیریت کرد.

پرفسور اورعی در پایان تأکید کرد: بحران کنونی نتیجه ترک فعل‌ها و نبود مدیریت است. از تعویض شبکه لوله‌ها گرفته تا بازچرخانی آب و اصلاح کشاورزی، هزار اقدام ممکن بوده که هیچ‌کدام انجام نشده است. تا زمانی که دولت و مجلس به‌صورت جدی وارد عمل نشوند، صرفاً با تکرار شعار صرفه‌جویی از مردم، بحران آب کشور حل نخواهد شد.