1

آسمان شب‌های اکتبر امسال، میزبان دو مهمان درخشان از اعماق فضاست. دو دنباله‌دار تازه‌کشف‌شده با نام‌های C/2025 A6 Lemmon و C/2025 R2 SWAN قرار است نمایش نادری از زیبایی‌های کیهانی را در آسمان رقم بزنند.

نزدیک‌ترین عبور دنباله‌دارها از زمین

دنباله‌دار SWAN در ۲۰ اکتبر ۲۰۲۵ نزدیک‌ترین فاصله خود با زمین را تجربه خواهد کرد و تنها در فاصله ۲۴ میلیون مایلی از سیاره ما عبور می‌کند. تنها یک روز بعد، در ۲۱ اکتبر، دنباله‌دار Lemmon نیز با فاصله‌ای حدود ۵۵ میلیون مایل از کنار زمین می‌گذرد.

با نزدیک شدن این دو دنباله‌دار به زمین، پیش‌بینی می‌شود که درخشش آنها آن‌قدر زیاد شود که حتی با چشم غیرمسلح نیز قابل مشاهده باشند. ناظران آسمان در نیم‌کره شمالی می‌توانند شاهد این رویداد نادر دوگانه باشند؛ چراکه دنباله‌دار Lemmon از هفته‌ها پیش در آسمان شمالی دیده می‌شود و حالا SWAN نیز به نمایش او پیوسته است.

فرصتی یک‌بار در هزار سال

در ارتفاع ۹۱۰۰ پایی کوه Lemmon در آریزونا، رصدخانه‌ای متعلق به دانشگاه آریزونا فعالیت دارد. در یکی از پایش‌های معمول این مرکز، پژوهشگران متوجه جرمی جدید در آسمان شدند. در نگاه نخست، جسم آن‌قدر کم‌نور بود که آن را سیارک پنداشتند. اما بررسی دقیق‌تر تصاویر، دم و هاله کم‌نوری را نشان داد که مشخص کرد این جرم درواقع یک دنباله‌دار است؛ زیرا سیارک‌ها فاقد چنین هاله‌ای هستند.

بدون وجود همین هاله درخشان، احتمال داشت اخترشناسان این رخداد نادر – عبور دنباله‌دار Lemmon پس از ۱۳۵۰ سال – را از دست بدهند.

دنباله‌دار چیست؟

دنباله‌دارها اجرامی کوچک، یخی و سنگی هستند که از مخلوطی از مواد آلی و گازهای منجمد تشکیل شده‌اند و در مدار خورشید می‌چرخند. هنگامی که به خورشید نزدیک می‌شوند، گرما باعث تبخیر مواد سطحی آنها می‌شود و ابر درخشانی از گاز و گردوغبار به نام کُما (Coma) پیرامون هسته‌شان شکل می‌گیرد. همین کُما است که باعث می‌شود دنباله‌دار از زمین قابل مشاهده باشد.

میهمان سبزرنگی از اعماق فضا

دنباله‌دار C/2025 R2 (SWAN) با استفاده از ابزار Solar Wind Anisotropies (SWAN) روی فضاپیمای رصد خورشیدی ناسا کشف شد. ستاره‌شناس آماتور، ولادیمیر بزوگلی، در تاریخ ۱۱ سپتامبر ۲۰۲۵ آن را مشاهده کرد؛ درست یک روز پیش از رسیدن دنباله‌دار به نزدیک‌ترین نقطه‌اش به خورشید (پری‌هل).

تا آن زمان، این دنباله‌دار به دلیل درخشش شدید خورشید از دید پنهان مانده بود. کارشناسان تخمین می‌زنند که مدار چرخش SWAN به دور خورشید حدود ۲۰ هزار سال طول می‌کشد و منشأ آن از ابر اورت (Oort Cloud) است؛ منطقه‌ای بسیار دور در حاشیه منظومه شمسی که میلیاردها جرم یخی از آغاز شکل‌گیری منظومه شمسی در آن حفظ شده‌اند.

هر از گاهی، اختلالات گرانشی باعث می‌شود برخی از این اجرام به سمت خورشید رانده شوند و به دنباله‌دار تبدیل گردند. دنباله‌دارهای SWAN و Lemmon هر دو دارای دم و کُمایی سبزرنگ هستند که این رنگ در اثر شکسته شدن مولکول‌های کربن دو اتمی (C₂) توسط پرتو خورشید ایجاد می‌شود.

نحوه مشاهده دنباله‌دارها در آسمان

در میان این دو مهمان آسمانی، Lemmon درخشان‌تر است. این دنباله‌دار در ابتدا کم‌نور بود، اما از ماه آگوست به‌تدریج روشن‌تر شد. در شب ۲۱ اکتبر، در نزدیک‌ترین فاصله خود با زمین، می‌توان آن را بدون تلسکوپ مشاهده کرد.

در اواسط اکتبر، دنباله‌دار Lemmon در آسمان غروب و در نزدیکی ستاره درخشان Arcturus در صورت فلکی Bootes قرار دارد. بهترین زمان برای مشاهده آن حدود ۹۰ دقیقه پس از غروب آفتاب و در جهت شمال‌غربی است.

دنباله‌دار SWAN نیز در آسمان غروب، اما در سمت جنوب‌غربی دیده می‌شود. چون کم‌نورتر است، بهتر است با دوربین دوچشمی یا تلسکوپ کوچک مشاهده شود. با گذر زمان و پیشروی ماه اکتبر، SWAN بالاتر آمده و از عرض‌های شمالی نیز بهتر دیده خواهد شد. بهترین زمان برای رصد آن، همان حوالی ۲۰ تا ۲۱ اکتبر است که در نزدیک‌ترین فاصله از زمین قرار دارد.

آسمانی تاریک برای تماشای بهتر

برای دیدن این نمایش شگفت‌انگیز، کارشناسان توصیه می‌کنند از مناطق تاریک و دور از نور شهرها استفاده کنید. آلودگی نوری، بزرگ‌ترین دشمن مشاهده آسمان شب است و هرچه از منابع مصنوعی نور دورتر باشید، شانس دیدن دنباله‌دار با چشم غیرمسلح بیشتر می‌شود.

طبق اطلس جهانی آلودگی نوری، بیش از ۸۰ درصد جمعیت جهان زیر آسمانی زندگی می‌کنند که از نور مصنوعی آلوده شده است. در واقع، حدود یک‌سوم مردم جهان هرگز کهکشان راه شیری را با چشم خود ندیده‌اند.

اگر در شهر زندگی می‌کنید و نمی‌توانید آسمان تاریک را تجربه کنید، نگران نباشید؛ زیرا پروژه Virtual Telescope 2.0 این رخداد را به‌صورت زنده در ۲۰ اکتبر ۲۰۲۵، از ساعت ۱۷:۳۰ به وقت UTC از آسمان تاریک ایتالیا پخش خواهد کرد.

جمع‌بندی

ماه اکتبر امسال فرصتی تاریخی برای علاقه‌مندان به نجوم است. دو دنباله‌دار درخشان Lemmon و SWAN در یک بازه کوتاه، آسمان را روشن خواهند کرد؛ رویدادی که شاید تا هزار سال دیگر تکرار نشود. اگر می‌توانید، از نور شهر دور شوید، چشمانتان را به آسمان بسپارید و از تماشای این نمایش نادر آسمانی لذت ببرید.

📢 اگر به نجوم علاقه‌مندید، این مقاله را با دوستان خود به اشتراک بگذارید یا تجربه مشاهده دنباله‌دار را در بخش نظرات با ما در میان بگذارید.