قید تاکید چیست؟

قید تاکید یا تصدیق واژه یا گروهی از واژگان است که به فعل جمله یا کل جمله قطعیت می‌دهد. برای مثال واژه «قطعاً» در جمله «قطعاً به مسافرت خواهم رفت.» قید تاکید برای «کل جمله (به مسارفت رفتن)» است. در این مطلب از مجله فرادرس یاد می‌گیریم قید تاکید چیست و آن را با مثال بررسی می‌کنیم. همچنین از طریق آموزش انواع قید در فارسی، تفاوت قید تاکید با دیگر قیدها را یاد خواهیم داد. یادگیری انواع قید تاکید نیز یکی دیگر از مباحث این مطلب است. در انتهای مطلب نیز پرسش‌هایی تشریحی و چهارگزینه‌ای قرار داده‌ایم تا با استفاده از آن‌ها میزان یادگیری خود را بسنجید.

آنچه در این مطلب می‌آموزید:

با قید تاکید و کاربرد آن در زبان فارسی آشنا می‌شوید.
انواع قید تاکید مانند انواع آن از نظر ساختمان و نشانه را خواهید شناخت.
نحوه تشخیص قید تاکید از نقش‌های دیگری چون صفت و مسند را یاد می‌گیرید.
با همه نکات لازم برای تشخیص قید تاکید از سایر قیدها و نقش‌های دستوری آشنا می‌شوید.
دیگر انواع قید مانند قید زمان، حالت، نفی و… را با مثال یاد خواهید گرفت.
با مفهوم کلی قید و کاربرد و نقش انواع آن در جمله‌های مختلف فارسی آشنا خواهید شد.

فهرست مطالب این نوشته

قیدهای تاکید یا تصدیق را برای تایید کردن و قطعیت دادن به فعل جمله یا معنای کل جمله استفاده می‌کنیم. از واژه‌هایی مانند «بلی، البته، حتماً، به‌راستی، راستی، قطعاً، واقعاً، الحق، به درستی، یقیناً و…» می‌توانیم به‌عنوان قید تاکید استفاده کنیم. برای نمونه در جمله «بله همه ما در آن ساعت برای آمدن مهمان‌ها آماده بودیم.»، قید تاکید «بله» وجود دارد. در ادامه مطلب، انواع قید تاکید و روش تشخیص آن را با مثال یاد می‌گیریم. پیش از آن، پیشنهاد می‌کنیم برای یادگیری قید تاکید در فارسی، فیلم آموزش ادبیات فارسی پایه نهم در فرادرس را تماشا کنید. لینک این آموزش را در لینک زیر آورده‌ایم.

پرکاربردترین قیدهای تاکید

در فهرست زیر، پرکاربردترین قیدهای تأکید را قرار داده‌ایم و برای هرکدام از آن‌ها یک جمله مثالی نیز نوشته‌ایم.

بلی / بله: بله او بهترین مربی شنا در استان ما است.
آری: آری مسیر سختی در پیش داریم.
قطعاً: برای داشتن انتخاب درست، قطعاً به شما کمک خواهیم کرد.
حتماً: حتماً خودت جوانب مختلف انجام این کار را سنجیده‌ای.
البته: البته او می‌تواند از همین امروز کار خود را شروع کند.
راستی / به‌راستی: به‌راستی رفتار سنجیده و مؤدبانه از پایه‌های آداب معاشرات برای هر انسانی است.
به‌درستی: او به‌درستی نکته‌ای را به مادر خود گوشزد کرد.
واقعاً: واقعاً دیدن این همه زیبایی شانس زیادی می‌خواهد.
الحق: الحق لباس خوبی خریدی.
یقیناً: یقیناً هیئت مدیره صلاح همه سهامداران شرکت را در تصمیمات خود در نظر می‌گیرند.

نکته: در فارسی معیار امروز بهتر است از به‌جای واژه‌های تنوین‌دار مانند قیدهای تأکید فهرست بالا، از عبارت‌های فارسی‌شده آن‌ها استفاده کنید. حالت درست این واژه‌ها را در فهرست زیر و با مثال آورده‌ایم.

«به طور قطعی» به جای «قطعاً»: به طور قطعی داور به بازیکن حریف کارت قرمز خواهد داد.
«به طور حتمی» به جای «حتماً»: این مدرسه به طور حتمی در سال آینده بازسازی خواهد شد.
«به طور واقعی» به جای «واقعاً»: به طور واقعی برای دیدن این همه رنج آماده نیستم.
«به یقین» به جای «یقیناً»: به یقین او می‌تواند با تلاش و کوشش در امتحانات پایان ترم خود موفق شود.

حال که یاد گرفتیم قید تاکید چیست و با پرکاربردترین انواع آن آشنا شدیم، در ادامه مطلب، مثال‌هایی از آن را در نثر و شعر بررسی می‌کنیم.

قیدهای تلکید پرکاربرد — قیدهای تاکید پرکاربرد

مثال برای قید تاکید

در این بخش چند مثال برای قید تاکید آورده‌ایم تا با این قید و کاربرد آن بیشتر آشنا شوید.

مثال ۱

در جمله زیر با استفاده از واژه «حتماً» روی معنای جمله یعنی «خیلی دقیق مطالعه کردن این فصل از کتاب» تاکید کرده‌ایم بنابراین آن را قید تاکید محسوب می‌کنیم.

این فصل از کتاب را حتماً خیلی دقیق مطالعه کنید.

مثال ۲

نقش واژه «راستی» در جمله زیر، قید تاکید است زیرا با استفاده از آن روی معنای جمله یعنی «بهترین انتخاب بودن لباس سبزرنگ برای تو» تاکید کرده‌ایم.

راستی بهترین انتخاب برای تو همان لباس سبزرنگ بود.

مثال ۳

در جمله زیر از واژه «واقعاً» برای تأکید بر معنای جمله یعنی پرسش «حرف‌هایم را نمی‌فهمی؟» استفاده کرده‌ایم. پس لازم نیست جمله، خبری باشد تا بتوانیم در آن از قید تاکید استفاده کنیم.

واقعاً حرف‌هایم را نمی‌فهمی؟

تا اینجا یاد گرفتیم قید تاکید چیست و مثال‌هایی از آن را در جمله‌های معمولی بررسی کردیم. در ادامه به بررسی مثال برای قید تاکید در شعر فارسی می‌پردازیم.

مثال برای قید تاکید در شعر

در این بخش چند مثال برای قید تاکید در شعر را آورده‌ و بررسی کرده‌ایم.

مثال شعری اول

در مصراع دوم این بیت، واژه «قطعاً» قید تأکیدی برای معنای کل مصراع یعنی «سر نکشیدن از تیغ جفا» است.

تا نقش تو بر لوح دل و دیده کشیدیم
قطعاً نکشیدیم سر از تیغ جفایت
(فضولی)

مثال شعری دوم

واژه «راستی» در مصراع دوم این بیت، معنای مصراع دوم بیت را تأیید کرده است. یعنی با قید تأکیدی «راستی» روی معنای «تبریک برای اینکه بعد از عمری، شادمانی آمذه»

شادمانی بعد عمری خود به تبریک من آمد
راستی تبریک دارد بعد عمری شادمانی
(شهریار)

مثال شعری سوم

شاعر در مصراع دوم بیت زیر از واژه «یقیناً» برای تأکید بر معنای کل بیت یعنی «چشم و رو نداشتن لاله و نرگس در برابر چشم معشوق» استفاده کرده است.

پیش روی چشم او گر لاله و نرگس بروید
لاله و نرگس یقیناً هیچ چشم و رو ندارد
(ایرج میرزا)

روش تشخیص قید تاکید در فارسی

تا اینجا بررسی کردیم قید تاکید چیست و در این بخش روش تشخیص آن را با مثال معرفی می‌کنیم. برای تشخیص قید تأکید باید دو نکته مهم را در نظر داشته باشیم. این نکته‌ها را در فهرست زیر آورده‌ایم.

کلمه‌هایی با معنای تأیید و تأکید که نشانه‌ تنوین دارند.
کلمه‌ها یا گروه‌های واژگانی با معنی تأکیدی که با حذف آن‌ها از جمله مشکلی در معنا و ساختار جمله پیش نمی‌آید.

بنابراین مهم‌ترین نکته برای تشخیص قید تاکید در فارسی، داشتن معنای تأکیدی است. در ادامه همین بخش، با استفاده از این نکات، نحوه تشخیص قید تاکید را به صورت عملی بررسی می‌کنیم. پیش از آن می‌توانید با تماشای فیلم آموزش رایگان قید در فارسی همراه با انواع و مثال‌های کاربردی در فرادرس، با روش تشخیص قید تأکید و دیگر قیدهای فارسی آشنا شوید. لینک این آموزش را در کادر پایین آورده‌ایم.

تشخیص قید تلکید — نکات تشخیص قید تأکید در فارسی

مثال ۱

در جمله زیر، واژه‌ای تنوین‌دار با معنای تأکیدی است که قید تأکید بودن یا نبودن آن را بعد از کادر، بررسی کرده‌ایم.

آن‌ها حتماً با ما مشورت خواهند کرد.

در فهرست زیر مراحل لازم برای اطمینان از قید بودن واژه «حتماً» را طی کرده‌ایم.

بررسی معنا و ساختار جمله بعد از حذف واژه: این جمله بعد از حذف واژه «حتماً» به جمله «آن‌ها با ما مشورت خواهند کرد.» تبدیل می‌شود که معنا و ساختار درستی دارد.
مشخص کردن نقش دستوری اجزای جمله: آن‌ها (فاعل) + حتماً (قید تأکید) + با (حرف اضافه) + ما (متمم فعل) + مشورت خواهند کرد (فعل مرکب)

مثال ۲

واژه «به‌راستی» در جمله زیر، دارای معنای تأکیدی است. در فهرست بعد از کادر، قید تاکید بودن یا نبودن آن را مشخص کرده‌ایم.

به‌راستی تأمین امکانات مورد نیاز این بیمارستان کار آسانی نیست.

در فهرست زیر، مراحل تشخیص قید بودن این واژه را انجام داده‌ایم.

بررسی معنا و ساختار جمله بعد از حذف واژه: «تأمین امکانات مورد نیاز این بیمارستان، کار آسانی نیست.» از نظر معنی و ساختار، جمله درستی است.
مشخص کردن نقش دستوری اجزای جمله: به‌راستی (قید تأکید) + تأمین امکانات مورد نیاز این بیمارستان (نهاد) + کار آسانی (مسند) + نیست (فعل)

مثال ۳

عبارت «به‌درستی» در جمله زیر می‌تواند قید تأکید باشد. در فهرست پس از کادر این موضوع را تشخیص داده‌ایم.

انتخاب او به‌درستی سومین گزینه بود.

مراحل تشخیص قید بودن یا نبودن این واژه را در فهرست زیر طی کرده‌ایم.

بررسی معنا و ساختار جمله بعد از حذف واژه: «انتخاب او سومین گزینه بود.» از نظر معنی و ساختار، جمله‌ای درست است.
مشخص کردن نقش دستوری اجزای جمله: انتخاب او (نهاد) + به‌درستی (قید تأکید) + سومین گزینه (مسند) + بود (فعل)

مثال ۴

واژه «واقعاً» در جمله زیر می‌تواند قید تأکید باشد که ماهیت و نقش آن را در ادامه و پس از کادر، مشخص کرده‌ایم.

داشتن دوست خوب واقعاً از بهترین فرصت‌های زندگی است که هرکسی آن را نخواهد داشت.

در فهرست زیر دو مرحله لازم برای تشخیص قید بودن یا نبودن کلمه «واقعاً» را بررسی کرده‌ایم.

بررسی معنا و ساختار جمله بعد از حذف واژه: «داشتن دوست خوب از بهترین فرصت‌های زندگی است که هرکسی آن را نخواهد داشت.» جمله‌ای درست است.
مشخص کردن نقش دستوری اجزای جمله: داشتن دوست خوب (نهاد) + واقعاً (قید تأکید) + از بهترین فرصت‌های زندگی (مسند) است (فعل) + که (حرف ربط) + هرکسی (فاعل) + آن (مفعول) + را (حرف نشانه مفعول) + نخواهد داشت (فعل)

حال که یاد گرفتیم قید تاکید چیست و چگونه آن را تشخیص دهیم، در ادامه مطلب به معرفی انواع آن و دیگر قیدهای فارسی می‌پردازیم.

یادگیری قید تاکید با فرادرس

تا اینجا دانستیم قید تاکید چیست و چگونه آن را تشخیص دهیم. قیدها در زبان فارسی در دسته‌بندی‌های مختلف به انواع زیادی تقسیم می‌شوند. برای مثال از نظر ساختمان، معنا، نشانه داشتن و… قیدها را به انواع گوناگونی تقسیم می‌کنیم. از طرفی همه قیدها، در همه جمله‌ها، نقش‌های غیرضروری محسوب می‌شوند یعنی می‌توانیم آن‌ها را بدون اینکه مشکلی در ساختار و معنای جمله پیش بیاید، حذف کنیم. گاهی ممکن است قیدها را با نقش‌های دستوری دیگری مانند مسند، مفعول و… اشتباه بگیریم درحالی‌که این نقش‌ها، از نقش‌های اصلی جمله‌ها هستند. بنابراین یادگیری درست و کامل قیدها ضروری است. به همین دلیل در این بخش برخی از فیلم‌های آموزشی مفید در این زمینه در فرادرس را آورده‌ایم.

مجموعه آموزش ادبیات فارسی — برای تماشای مجموعه فیلم‌های آموزش ادبیات فارسی و نگارش دوره متوسطه در فرادرس، روی عکس کلیک کنید.

همچنین پیشنهاد می‌کنیم برای یادگیری درست و کامل همه مباحث ادبیات فارسی، از مجموعه آموزش‌های زیر استفاده کنید.

انواع قید تاکید

حال که دانستیم قید تاکید چیست و مثال هایی از آن را بررسی کردیم، در این بخش با انواع قید تاکید از منظرهای مختلف آشنا می‌شویم.

انواع قید تاکید از نظر ساختمان
انواع قید تاکید از نظر نشانه دار و بی نشانه
انواع قید تاکید از نظر نقش دستوری
انواع قید تاکید از نظر قید ساده یا متمم قیدی

پیشنهاد می‌کنیم برای یادگیری انواع قید تاکید و دیگر قیدهای فارسی، فیلم آموزش ادبیات فارسی پایه دهم در فرادرس را تماشا کنید. لینک این آموزش را در کادر پایین آورده‌ایم.

انواع قید تاکید از نظر ساختمان

قیدها مانند دیگر واژه‌های فارسی از نظر ساختمان به انواعی مانند ساده، مرکب و پیشوندی تقسیم می‌شوند و قید تاکید نیز دارای انوع ساده و غیرساده است که آن‌ها را در فهرست زیر و با مثال توضیح داد‌ه‌ایم.

قید تأکید ساده: دارای یک تکواژ مستقل / مانند «آره، آری، بلی، بله»
قید تأکید پیشوندی: تکواژ مستقل + تکواژ وابسته / مانند «راستی»
قید تأکیدی پیشوندی مرکب: دو یا چند تکواژ‌مستقل + تکواژ وابسته / مانند «به درستی»

انواع قید تأکید از نظر نشانه دار و بی نشانه

برخی از قیدها دارای نشانه‌هایی هستند که با دیدن ظاهر آن‌ها پی ‌می‌بریم که طبقه دستوری آن‌ها قید است. بسیاری از قیدهای تأکید نیز دارای نشانه هستند. همه قیدهای تأکید تنوین‌دار مانند «قطعاً، واقعاً، یقیناً و…» نشانه‌دار هستند. البته باید دقت کنید که برای تشخیص نوع این قیدها، توجه به این نشانه‌ها کافی نیست و باید معنای واژه‌ را در نظر بگیریم. در فهرست زیر، قیدهای تاکید نشانه‌دار و بی‌نشانه را معرفی کرده‌ایم.

قیدهای تأکید نشانه‌دار: قطعاً، حتماً، یقیناً، الحق، واقعاً
قیدهای تأکید بدون نشانه: به درستی، راستی، به راستی، البته، آری، بله

حال که دانستیم قید تاکید چیست و انواع آن از نظر ساختمان و نشانه را بررسی کردیم، در ادامه به معرفی اناوع آن از نظر دستوری و ساده یا متمم قیدی بودن می‌پردازیم.

انواع قید تاکید از نظر نشانه — انواع قید تأکید از نظر نشانه داشتن یا نداشتن

انواع قید تاکید از نظر نقش دستوری

واژه‌هایی که آن‌ها را به‌عنوان قید تأکید می‌شناسیم می‌توانند در جمله‌های مختلف برای نقش‌های دستوری دیگری چون مسند، صفت و… نیز به کار بروند. نکته مهم این است که این نقش‌های دستوری برخلاف قیدها، نقش‌هایی اصلی هستند و باید همیشه مطمئن شویم که قید تأکیدی که آن را شناسایی کرده‌ایم، دارای این نقش‌های دستوری نباشد. در همین بخش، انجام این کار را با مثال یاد می‌گیریم.

برای تشخیص قید تأکید از مسند، پیشنهاد می‌کنیم فیلم آموزش رایگان مسند و فعل اسنادی در زبان فارسی همراه با مثال در فرادرس را تماشا کنید. لینک این آموزش را در کادر زیر آورده‌ایم.

تشخیص قید تاکید از صفت

صفت‌ها واژه‌هایی هستند که از آن‌ها برای توصیف اسم‌های مختلف استفاده می‌کنیم. برای مثال، «مهربان» در گروه اسمی «مادر مهربان» صفتی برای اسم «مادر» است. صفت‌ها در زبان فارسی از نقش‌های وابسته محسوب می‌شوند. یعنی وابسته به موصوف (اسمی که آن را توصیف می‌کنند) هستند و نقش دستوری خود را نیز به تبعیت از موصوف خود می‌گیرند اما کاربرد آن‌ها با قید کاملاً متفاوت است زیرا نقش دستوری قید، قید است و نقش دستوری هر صفت، نقش دستوری موصوف خود است.

برای تشخیص قید تأکید از صفت باید به نکات زیر توجه کنیم.

صفت همیشه با یک اسم همراه است و بعد از یک اسم و کسره (-ِ) می‌آید.
صفت نیز مانند قید قابل‌ حذف است پس نمی‌توانیم با ویژگی قابل حذف بودن قید، آن را از صفت تشخیص دهیم.
برای تشخیص قید یا صفت بودن واژه مورد نظر باید نقش دستوری سایر اجزای جمله را تشخیص دهیم.

برای درک این موضوع به جمله‌های مثالی زیر دقت کنید.

او امروز قطعی به خانه برمی‌گردد.
خبر بازگشت قطعی تو به خانه را شنیده‌ام.

در فهرست زیر مراحل تعیین نقش واژه «قطعی» در جمله اول کادر بالا را بررسی کرده‌ایم.

بررسی اضافه شدن واژه با کسره به یک اسم: واژه «قطعی» در این جمله به هیچ اسمی اضافه نشده است.
تعیین نقش دستوری اجزای جمله: او (فاعل) + امروز (قید زمان) + قطعی (قید تأکید) + به (حرف اضافه) + خانه (متمم) + برمی‌گردد (فعل)

مراحل لازم برای تعیین نقش واژه مورد نظر در جمله دوم را نیز در فهرست زیر طی کرده‌ایم.

بررسی اضافه شدن واژه با کسره به یک اسم: واژه «قطعی» با کسره به اسم «بازگشت» اضافه شده است.
تعیین نقش دستوری اجزای جمله: خبر بازگشت قطعی تو (مفعول «خبر (اسم) + بازگشت (مضاف‌الیه) + قطعی (صفت مضاف‌الیه) + تو (مضاف‌الیه)») + به (حرف اضافه) + خانه (متمم اسم «بازگشت») + را (حرف نشانه مفعول) + شنیده‌ام (فعل)

تفاوت قید تاکید و صفت — تفاوت قید تأکید و صفت

تشخیص قید تاکید از مسند

مسند بخشی از جمله‌های دارای فعل اسنادی است که صفت و حالتی منتسب به نهاد جمله است. برای مثال در جمله «او مهربان است.»، واژه «مهربان» مسند جمله است. برای تشخیص قید تأکید از نقش مسند باید به نکات زیر توجه کنیم.

مسند فقط در جمله‌های دارای فعل‌های اسنادی وجود دارد. فعل‌های اسنادی معنای انجام هیچ‌کاری را نمی‌دهند و از آن‌ها فقط برای نسبت دادن حالتی به نهاد جمله استفاده می‌کنیم.
مسند برخلاف قید، قابل حذف نیست زیرا از اجزای اصلی جمله است.

در ادامه، استفاده از این نکته‌ها برای تشخیص قید تأکید یا مسند بودن یک واژه را با مثال و به صورت عملی بررسی کرده‌ایم. به کادر زیر و فهرست‌های پس از آن توجه کنید.

نظرات علمی او یقینی هستند.
او یقینی نظرات علمی خود را خواهد گفت.

در فهرست زیر، مراحل تشخیص مسند یا قید تأکید بودن واژه «یقینی» در جمله اول کادر بالا را بررسی کرده‌ایم.

بررسی وجود فعل اسنادی: فعل جمله، فعل اسنادی «هستند» است.
بررسی درستی ساختار و معنای جمله بعد از حذف واژه مورد نظر: جمله «نظرات علمی او هستند.» معنای درستی ندارد و از نظر ساختاری، ناقص است.
تعیین نقش دستوری اجزای جمله: نظرات علمی او (نهاد) + یقینی (مسند) + هستند (فعل)

مراحل تشخیص نقش واژه «یقینی» در جمله دوم کادر بالا را در فهرست زیر طی کرده‌ایم.

بررسی وجود فعل اسنادی: فعل این جمله، «خواهد گفت» از مصدر «گفتن» است که انجام عملی خاص را نشان می‌دهد و اسنادی نیست.
بررسی درستی ساختار و معنای جمله بعد از حذف واژه مورد نظر: «او نطرات علمی خود را خواهد گفت.» هم از نظر معنا درست است و هم ساختار درستی دارد.
تعیین نقش دستوری اجزای جمله: او (فاعل) + یقینی (قید تأکید) + نظرات علمی خود (مفعول) + را (حرف نشانه مفعول) + خواهد گفت (فعل)

تفاوت قید تاکید و مسند — تفاوت قید تأکید و مسند

انواع قید تاکید از نظر ساده و متمم قیدی

منظور از قیدهای ساده، واژه‌ها یا گروه‌های واژگانی با ساختمان‌های ساده یا پیشوندی، مرکب و… هستند اما منظور از متمم‌های قیدی، عبارت‌هایی است که آن‌ها را با ترکیب «حرف اضافه + قید» می‌سازیم. برای مثال، واژه «یقیناً» قید تأکید ساده و عبارت «به یقین»، متمم قیدی است.

در مطلب زیر از مجله فرادرس، متمم قیدی و انواع آن را با مثال‌های متنوعی بررسی کرده‌ایم. در ادامه مطلب بررسی می‌کنیم انواع قید در زبان فارسی جز قید تاکید چیست و برای هریک مثال آورده‌ایم.

انواع قید در زبان فارسی

تا اینجا دانستیم قید تاکید چیست و در این بخش، با دیگر انواع قید آشنا می‌شویم. در زبان فارسی انواع زیادی از قید وجود دارد. البته دسته‌بندی‌های انواع قید نیز مختلف است زیرا قیدها را از نظر ساختمان، نشانه‌دار یا بی‌نشانه بودن، مختص یا مشترک بودن و… به انواع مختلفی تقسیم می‌کنند اما آن تقسیم‌بندی که قید تأکید در آن جای دارد، تقسیم بر اساس معنای قید است و بسیاری انواع دیگر از آن وجود دارد که در این بخش همه آن‌ها را با مثال معرفی می‌کنیم.

پیش از آن با تماشای مجموعه فیلم‌های آموزش دستور زبان و عناصر جمله در فارسی به زبان ساده و همراه با مثال در فراردس می‌توانید با انواع قید آشنا شوید. لینک این مجموعه آموزش را در کادر زیر آورده‌ایم.

فهرست انواع قید از نظر معنا

در فهرست زیر، انواع قید در زبان فارسی که از نظر معنا دسته‌بندی شده‌اند را آورده‌ایم. همچنین برای هرکدام از آن‌ها چند مثال نیز نوشته‌ایم.

قید مکان: نشان‌دهنده مکان وقوع یا انجام فعل / بالا، آنجا، دشت
قید زمان: نشان‌دهنده زمان انجام فعل / دیروز، گاهی، امسال
قید مقدار: بیانگر مقدار هر کدام از اجزای جمله / کم، بسیار، خیلی
قید کیفیت: بیانگر چگونگی فعل، جمله یا هرکدام از اجزای جمله / بد، تند، زشت
قید حالت: بیانگر چگونگی فاعل و مفعول جمله / گریان، خندان، متفکرانه
قید تاسف: اضافه کردن معنای اندوه و تاسف به جمله / افسوس، دریغ، آه
قید تعجب: افزودن معنای شگفتی به جمله / شگفتا، عجب
قید تأکید: تأیید و تأکید بر معنای جمله / واقعاً، قطعاً
قید پرسش: افزودن بار پرسشی نسبت به کل جمله یا یکی از اجزای آن / آیا، چرا، چگونه
قید تردید: نشان‌دهنده شک به وقوع یا انجام جمله / احتمالاً، شاید، به نظر
قید آرزو: همراه کردن معنای جمله با امید و آرزو / کاش، لطفاً
قید قصد: نشان دادن قصد فاعل جمله از انجام فعل / تفننی، تبرکی
قید تدریج: بیانگر تدریج در انجام یا وقوع فعل جمله / ماه‌به‌ماه، روز‌به‌روز
قید تکرار: نشان‌دهنده انجام فعل یا جمله به صورت تکراری / مجدد، دوباره
قید تفسیر: واژه‌ها و عبارات توضیح‌دهنده / یعنی، به عبارت دیگر
قید ترتیب: بیانگر ترتیبی خاص در انجام یا وقوع فعل / یکی‌یکی، پی‌درپی
قید استثناء: بیانگر خروج چیزی از وضعیت معمولی و بردن آن به وضعیت استثناء / مگر، استثنائاً
قید نقی: بیانگر قطعیت در جمله‌های منفی / هرگز، ابداً
قید تشبیه: نشان‌دهنده شبیه بودن / گویی، پنداری، مثل
قید علت: بیانگر دلیل انجام یا وقوع فعل / زیرا، از این رو
قید انحصار: بیانگر منحصر و محدود کردن نحوه وقوع یا انجام فعل یا اجزای دیگر جمله / فقط، تنها
قید ادب: برای ابراز احترام و نشان دادن ادب نسبت به کسی / بلانسبت، خدایی نکرده
قید اختصار: خلاصه و جمع‌بندی کردن سخن / باری، خلاصه

مثال برای انواع قید در زبان فارسی

در فهرست زیر، برای همه انواع قید در زبان فارسی، یک جمله مثال قرار داده‌ایم.

مثال قید مکان: بادبادک در آسمان بالا می‌رفت.
مثال برای قید زمان: شما سه‌شنبه هفته بعد یک قرار ملاقات با دکتر حاتمی دارید.
مثال قید مقدار: از دیدن شما بسیار خوشنودم.
مثال قید کیفیت: او حتی در جمع‌های دوستانه هم آهسته صحبت می‌کند.
مثال قید حالت: سارا متفکرانه به یکی از تابلوهای گالری خیره شده بود.
مثال قید تاسف: افسوس، ما از دیدار دوباره این شاعر محروم شده‌ایم.
مثال قید تعجب: شگفتا چه تابستان عجیبی شد.
مثال قید تأکید: قطعاً معدل امسال او از سال گذشته بهتر خواهد شد.
مثال قید پرسش: آیا همین مقدار قربانی برای این جنایتکاران کافی نیست؟
مثال قید تردید: شاید امروز برای صحبت درباره موضوع‌های سخت، کار درستی نباشد.
مثال قید آرزو: لطفاً این مسئله ریاضی را برای سهراب توضیح بده.
مثال قید قصد: نوازنده، تعمدی یک نت را اشتباه نواخت.
مثال قید تدریج: قطره‌های آب از گوشه رودخانه اندک اندک به روی سنگ کنار رود می‌افتادند.
مثال قید تکرار: دوباره روزهای خوب را می‌بینیم.
مثال قید تفسیر: او زن سخت‌کوشی است یعنی تاکنون برای زندگی خود بسیار تلاش کرده است.
مثال قید ترتیب: مربی‌های مهد، کودکان خردسال را یکی‌یکی از ساختمان مهد خارج می‌کردند.
مثال قید استثناء: استثنائاً امروز ناراحت هستم.
مثال قید نفی: این بازیکن به‌هیچ‌عنوان این قرارداد را قبول نخواهد کرد.
مثال قید تشبیه: پنداری سر او سنگ بود و حرفی در آن فرو نمی‌رفت.
مثال قید علت: شما باید درس بخوانید زیرا بدون تحصیل پیشرفت کردن بسیار سخت خواهد بود.
مثال قید انحصار: پیرمرد، تنها با باغبان خود سخن می‌گفت.
مثال قید ادب: فکر کردم خدایی نکرده اتفاق بدی افتاده است.
مثال قید اختصار: خلاصه هر دو حرف‌های همدیگر را شنیدیم.

سؤالات متداول درباره قید تاکید در فارسی

حال که یاد گرفتیم قید تاکید چیست و انواع و روش تشخیص آن را یاد گرفتیم، در این بخش به پرتکرارترین سؤالات درباره این قید پاسخ می‌دهیم تا ابهام‌های موجود در این زمینه در ذهن شما برطرف شوند. برای یادگیری قید و دیگر مباحث ادبیات فارسی به زبان ساده می‌توانید از مجموعه فیلم‌های آموزش ادبیات فارسی و نگارش دوره متوسطه همراه با حل تمرین و مثال در فرادرس استفاده کنید. لینک این مجموعه آموزش را در کادر زیر آورده‌ایم.

قید چیست با مثال

قیدها واژه‌ها یا گروه‌های واژگانی هستند که با اضافه کردن آن‌ها به جمله‌ها، معنای کل جمله، فعل جمله و یا دیگر اجزای جمله ماند فاعل، مفعول، صفت و… را مقید به کیفیت، کمیت، زمان و… خاصی می‌کنیم. این نقش دستوری از اجزای غیرضروری جمله‌ها است و می‌توانیم بدون ایجاد مشکل در معنا و ساختار جمله‌ها، قیدها را حذف کنیم.

قید تاکید یعنی چه؟

قید تاکید یعنی هر واژه‌ای که بر معنای کل جمله یا فعل جمله تأکید می‌کند. همچنین قید تأکید مانند دیگر قیدهای فارسی قابل حذف از جمله است و نبودن آن در معنا یا ساختار جمله، مشکلی به وجود نمی‌آورد.

قید حالت چیست؟

قید حالت، واژه یا گروه‌های واژگانی هستند که چگونگی و کیفیت فاعل یا مفعول جمله را مشخص می‌کنند. یعنی این قید فقط مخصوص فاعل و مفعول است و برای دیگر اجزای جمله کاربرد ندارد. برای مثال واژه «خندان» در جمله «پدرم خندان از در وارد شد.»، قید حالت است زیرا کیفیت فاعل جمله یعنی «پدرم» را نشان می‌دهد.

قید نفی چیست؟

واژه‌هایی مانند «هیچ، هرگز، ابداً، به‌هیچ‌وجه، اصلاً، به‌هیچ‌عنوان، مطلقاً و…» قیدهایی هستند که در جمله‌های منفی برای قطعیت دادن به معنای جمله کاربرد دارند. برای مثال واژه «هرگز» در جمله «بدن کمک شما هرگز موفق نخواهیم شد.» قید نفی است که معنای جمله یعنی «موفق نشدن» را به‌طور قطعی منفی کرده است.

قید زمان چیست؟

قید زمان، زمان، تاریخ، لحظه و… وقوع یا انجام فعل جمله یا کل جمله را نشان می‌دهد. برای مثال واژه «فردا» در جمله «نمره‌های شما را فردا اعلام خواهم کرد.» قید زمان است که معنای کل جمله یعنی «اعلام کردن نمره‌ها» را مقید به زمان آینده (فردا) کرده است.

حال که یاد گرفتیم قید تاکید چیست و همه نکات مربوط به آن را با مثال توضیح دادیم، در ادامه مطلب، دو بخش سؤالات تشریحی و چهارگزینه‌ای قرار داده‌ایم تا یادیگری خود را محک بزنید.

تمرین قید تاکید در فارسی

تا اینجا یاد گرفتیم قید تاکید چیست و چگونه آن را تشخیص دهیم. در این بخش چند سؤال تشریحی آورده‌ایم که با پاسخ دادن به‌ آن‌ها یادگیری خود در زمینه این قید را تثبیت کنید. برای پاسخ به سؤال‌ها، ابتدا سعی کنید با دانش خود به جواب خواسته شده برسید و بعد از آن، با کلیک بر گزینه «جواب» پاسخ درست را مشاهده و آن را با پاسخ خود مقایسه کنید.

۱. قید یا قیدهای موجود در عبارت زیر را مشخص کنید و نوع آن را نیز تشخیص دهید.

سهراب، دل‌آزرده از خانه خارج شد. احمد خیلی سریع دنبالش رفت تا به او برسد و چیزی بگوید که او منصرف شود اما سهراب خیلی وقت پیش رفته بود. هرچند احمد موفق نشد اما قطعاً تلاش او قابل ستایش است.

قیدهای موجود در این عبارت را در فهرست زیر آورده‌ایم و نوع آن‌ها را نیز مشخص کرده‌ایم.

دل‌آزرده: قید حالت
خیلی سریع: قید کیفیت
دنبالش: قید مکان
خیلی وقت پیش: قید زمان
قطعاً: قید تأکید

۲. قیدهای موجود در جمله‌های زیر را تشخیص دهید و مشخص کنید که قید تأکید در کدام‌یک از این جمله‌ها وجود دارد؟

سعدی شعرهای عاشقانه خود را به زبان ساده سروده است.
این کارگردان برای ساخت اولین فیلم خود بسیار سفر کرده است.
ما آمدن تو به جشن تولد سارا را قطعی می‌دانیم.
یادم باشد حتماً به فرهاد زنگ بزنم.

قیدهای موجود در جمله‌های این سؤال را به ترتیب در فهرست زیر و همراه با نوع آن‌ها مشخص کرده‌ایم.

جمله اول: به زبان ساده (قید کیفیت)
جمله دوم: بسیار (قید مقدار)
جمله سوم: بدون قید / واژه «قطعی» در این جمله، مسند است نه قید تأکید.
جمله چهارم: حتماً (قید تأکید)

۳. در کدام‌یک از جمله‌های عبارت زیر، قید تأکید وجود دارد؟

او تمام عمر خود را در همین کشور گذرانده است. البته گاهی به مدت‌های بسیار کوتاهی به برخی از کشورهای همسایه سفر کرده است اما مثلاً اگر بخواهیم او را به سعدی یا حافظ تشبیه کنیم، بلاشک او مانند حافظ است نه سعدی.

همه قیدهای جمله‌های موجود در این عبارت را در فهرست زیر آورده‌ایم.

در همین کشور: قید مکان
البته: قید تأکید
گاهی: قید زمان
به مدت‌های بسیار کوتاهی: قید زمان
بسیار: قید مقدار
بلاشک: قید تأکید

۴. در کدام‌یک از بیت‌های زیر، قید تأکید وجود دارد؟

قومی متشککند و قومی به یقین
از کوی تو دور دور دور افتادند
(ابوسعید ابوالخیر)
آن دان به یقین که هرچه کرده‌ستی
امروز به محشر آن فروخوانی
(ناصرخسرو)
وگر این از یقین نمی‌گویم
به یقین دان که نامسلمانم
(مسعود سعد سلمان)
عاشق به یقین دان که مسلمان نبود
در مذهب عشق، کفر و ایمان نبود
(ابوسعید ابوالخیر)

در فهرست زیر، قیدهای تأکید موجود در این بیت‌ها یا نکته‌های موجود در آن‌ها را توضیح داده‌ایم.

بیت اول: «به یقین» در این بیت، قید تأکید و معنای این بیت چنین است: «قومی متشکک هستند و قومی به قطعیت از کوی تو دور افتاده‌اند.»
بیت دوم: «به یقین» در این بیت، قید تأکید است و معنای این بیت نیز چنین است: «این را بدان که قطعاً هرچه انجام دهی در روز محشر، کارهایت را به سمت خودت فرا می‌خوانی»
بیت سوم: «از یقین» در مصراع اول، قید کیفیت و «به یقین» قید تأکید است. معنای این بیت نیز چنین است: «و اگر این را با قطعیت نمی‌گویم، به‌طور یقینی بدان که نامسلمان هستم.»
بیت چهارم: «به یقین» قید تأکید و معنای بیت، این‌چنین است: «به‌طور یقینی بدان که عاشق، مسلمان نیست زیرا در مذهب عشق، کفر و ایمان وجود ندارد.»

۵. نقش دستوری همه اجزای جمله‌های زیر را مشخص کنید.

همکاران گرامی! این جلسه درباره ایجاد تغییرات در نحوه مرخصی‌های کارکنان در سال آینده است. هیئت مدیره تصمیمات جدیدی را به ما ابلاغ کرده‌اند و ما باید خیلی سریع شما را در جریان قرار بدهیم. آن‌ها قطعاً صلاح و نفع کارکنان را در تصمیم‌گیری‌های خود در نظر گرفته‌اند. حتماً می‌دانید که ابلاغ درست این موضوع به کارکنان اهمیت زیادی دارد و باید آن را به شکل قانع‌کننده‌ای به آن‌ها توضیح دهید.

در فهرست زیر، نقش‌های دستوری همه اجزای جمله‌های بالا را به ترتیب و جداگانه مشخص کرده‌ایم.

جمله اول: همکاران گرامی (منادا) + این جلسه (نهاد) + درباره ایجاد تغییرات در نحوه مرخصی کارکنان (مسند) + در سال آینده (قید زمان) + است (فعل اسنادی)
جمله دوم: هیئیت مدیره (فاعل) + تصمیمات جدیدی (مفعول) + را (حرف نشانه مفعول) + به (حرف اضافه) + ما (متمم) + ابلاغ کرده‌اند (فعل مرکب)
جمله سوم: و (حرف ربط) + ما (فاعل) + باید (فعل) + خیلی سریع (قید کیفیت) + شما (مفعول) + را (حرف نشانه مفعول) + در جریان قرار بدهیم (عبارت فعلی)
جمله چهارم: آن‌ها (فاعل) + قطعاً (قید تأکید) + صلاح و نفع کارکنان (مفعول) + را (حرف نشانه مفعول) + در تصمیم‌گیری‌های خود (قید کیفیت) + در نظر گرفته‌اند (عبارت فعلی)
جمله پنجم: حتماً (قید تأکید) + می‌دانید (فعل) + که (حرف ربط) + ابلاغ درست این موضوع (فاعل) + به (حرف اضافه) کارکنان (متمم اسم «ابلاغ») + اهمیت زیادی (مفعول) + دارد (فعل)
جمله ششم: و (حرف ربط) + باید (فعل) + آن (مفعول) + را (حرف نشانه مفعول) + به شکل قانع‌کننده‌ای (قید کیفیت) + به (حرف اضافه) + آن‌ها (متمم فعل) + توضیح دهید (فعل مرکب)

نمونه سؤال قید تاکید در فارسی

حال که یاد گرفتیم قید تاکید چیست و انواع آن را با مثال بررسی کردیم، می‌توانید در تمرین زیر شرکت کنید. این تمرین، آزمونی شامل ده پرسش چهارگزینه‌ای است که برای پاسخ دادن کافی است گزینه درست مورد نظر خود در هر سؤال را انتخاب و روی آن کلیک کنید. سپس با کلیک بر گزینه «مشاهده گزینه صحیح»، گزینه درست را مشاهده خواهید کرد. برای دسترسی به پرسش‌های تشریحی نیز انجام همین مراحل کافی است. با انتخاب هر یک پاسخ درست یک امتیاز دریافت می‌کنید و امتیاز نهایی خود را پس از ثبت پاسخ همه پرسش‌ها و با کلیک بر گزینه «دریافت جواب آزمون» مشاهده خواهید کرد.

۱. در کدام گزینه تعریف مناسبی برای قید تاکید وجود دارد و مثال موجود در آن نیز دارای قید تاکید است؟

اگر در جمله‌ای به انجام کاری اصرار شود، قید تأکید وجود خواهد داشت. / تو باید به مدرسه بروی.

واژه‌هایی که نشان‌دهنده تأکید بر انجام یا وقوع فعل یا کل جمله هستند را قید تأکید می‌دانیم. / راه رسیدن به موفقیت قطعاً با سختی‌هایی همراه است.

معمولاً در جمله‌های امر به دلیل تأکیدی که روی انجام فعل جمله وجود دارد، با قید تأکید مواجه هستیم. / شما حتماً به خانه برگردید.

به واژه‌های تنوین‌دار که در زبان فارسی نیز کاربرد دارند، قید تأکید می‌گوییم. / یقیناً خبر به گوش او خواهد رسید.

۲. در کدام گزینه قید تأکید وجود دارد؟

جغدها یکی از عجیب‌ترین پرندگان و حتی موجودات هستند. شاید تا به حال آن‌ها را از نزدیک ندیده باشی اما احتمالاً عکس‌های آن‌ها را تماشا کرده‌ای.

ستاره باید برای گذراندن دوره کارآموزی خود به شیراز برود و احتمالاً مدت زمان زیادی باید آن‌جا بماند اما من مطمئنم او موفق خواهد شد.

مادرم مدام روی حرف‌های قبلی خود تأکید می‌کرد و پدرم هم پیوسته سرش را به پایین تکان می‌داد تا گفته‌های مادرم را تأیید کند.

باید پیش از ساعت سه بعدازظهر حرکت کنیم. یادت باشد که قرص‌های مادر را هم حتماً در ساعت چهار به او بدهی.

در فهرست زیر، قیدهای مختلف موجود در گزینه‌های این سؤال را با نوع آن‌ها مشخص کرده‌ایم.

گزینه اول: شاید (قید تردید) / از نزدیک (قید کیفیت) / احتمالاً (قید تردید)
گزینه دوم: برای گذراندن دوره کارآموزی خود (قید قصد) / شیراز (قید مکان) / احتمالاً (قید تردید) / مدت زمان زیادی (قید زمان)
گزینه سوم: مدام (قید تدریج) / پیوسته (قید تدریج) / به پایین (قید مکان)
گزینه چهارم: پیش از ساعت سه بعدازطهر (قید زمان) / حتماً (قید تأکید) / در ساعت چهار (قید زمان)

۳. از نظر فارسی معیار در کدام‌یک از گزینه‌های زیر از قید تأکید مناسب‌تری استفاده کرده‌ایم؟

دیروز جلسه اولیا و مربیان در مدرسه برگزار شد. مدیر مدرسه به پدر و مادرها اطمینان داد که قطعاً درباره وضعیت کلاس ریاضی پایه‌های یازدهم و دوازدهم، اقدامی مؤثر صورت خواهد گرفت.

تو که او را خوب می‌شناسی. به یقین، او کاری نخواهد کرد که به ضرر تو یا بچه‌ها تمام شود.

سهراب با خودش زمزمه می‌کرد: «یادت نرود. یادت بماند. فردا حتماً قبل از شروع جلسه با او خصوصی صحبت کن.»

لطفاً هر وسیله و امکاناتی که برای انجام این عمل جراحی نیاز دارید را به دستیاران خود اطلاع دهید تا مشکلی در فرایند جراحی پیش نیاید.

قیدهای موجود در گزینه‌های این سؤال و علت هماهنگی یا عدم هماهنگی آن‌ها با فارسی معیار را در فهرست زیر آورده‌ایم.

گزینه اول: دیروز (قید زمان) / در مدرسه (قید مکان) / قطعاً (قید تأکید) که شکل بهتر آن، «به صورت قطعی» است.
گزینه دوم: خوب (قید مقدار) / به یقین (قید تأکید) که شکل بهترشده قید «یقیناً» است.
گزینه سوم: با خودش (قید کیفیت) / فردا (قید زمان) / حتماً (قید تأکید) که شکل بهتر آن، «به صورت حتمی»ا است. / خصوصی (قید کیفیت)
گزینه چهارم: لطفاً (قید آرزو است نه قید تأکید) / برای انجام این عمل جراحی (قید کیفیت)

۴. در کدام‌یک از گزینه‌های زیر هیچ قید تأکیدی وجود ندارد؟

پدربزرگ در حال صحبت با پدرم در پشت تلفن می‌گفت: «بله من هم به او گفته‌ام که باید به حرف‌های شما گوش کند.» و خواهرم برای پدربزرگ شکلک در می‌آورد.

به‌راستی صدای حقیقت در نهایت به گوش همه می‌رسد و کسی نمی‌تواند آن را خاموش کند.

به احتمال زیاد، نقاش برای کشیدن جدیدترین اثر هنری خود به یکی از شهرهای جنوبی سفر کند.

گاهی برای رسیدن به ساده‌ترین چیزها باید مبارزه کنیم. قطعاً مبارزه آسان نیست اما ارزشش را دارد.

قیدهای موجود در گزینه‌های زیر را همراه با نوع آن‌ها در فهرست زیر آورده‌ایم.

گزینه اول: در حال صحبت با پدرم (قید کیفیت) / در پشت تلفن (قید کیفیت) / بله (قید تأکید)
گزینه دوم: به‌راستی (قید تأکید) / در نهایت (قید زمان)
گزینه سوم: به احتمال زیاد (قید تردید)
گزینه چهارم: گاهی (قید زمان) / قطعاً (قید تأکید)

۵. در عبارت زیر چند قید وجود دارد و کدام‌یک از آن‌ها قید تأکید است؟

او هنوز از راه نرسیده بود که فریاد زنان گفت: «از الان نمی‌خواهم صدای هیچ‌کدام از شما را بشنوم.» مادرش تندتند گفت: «باز صدایت را الکی بالا بردی؟ چرا فکر می‌کنی باید همیشه داد و بیدا کنی؟» جواب داد: «شاید اگر شما کمتر آزارم می‌دادید، من هم آرام‌تر حرف می‌زدم.» مادرش باز گفت: «حتی اگر اینطور بود، قطعاً تو باز هم همین‌قدر عصبانی بودی.»

فریاد زنان (قید کیفیت) / از الان (قید کیفیت) / تندتند (قید کیفیت) / باز (قید تکرار) / الکی (قید علت) / چرا (قید پرسش) / همیشه (قید زمان) / شاید (قید تأکید) / کمتر (قید مقدار) / آرام‌تر (قید مقدار) / باز (قید تکرار) / قطعاً (قید تأکید) / بازهم (قید تکرار) / همین‌قدر (قید مقدار)

فریاد زنان (قید حالت) / از الان (قید زمان) / تندتند (قید کیفیت) / باز هم (قید تکرار) / الکی (قید علت) / چرا (قید پرسش) / همیشه (قید زمان) / شاید (قید تردید) / کمتر (قید مقدار) / آرام‌تر (قید کیفیت) / باز (قید تکرار) / قطعاً (قید تأکید) / باز (قید تکرار) / همین‌قدر (قید مقدار)

از راه نرسیده (قید کیفیت) / فریاد زنان (قید حالت) / الان (قید زمان) / صدا (قید حالت) / باز (قید تکرار) / باید (قید تأکید) / داد و بیداد (قید حالت) / شاید (قید تردید) / اگر (قید تردید) / کمتر (قید کیفیت) / آرام‌تر (قید حالت) / باز (قید تکرار) / اینطور (قید کیفیت) / باز (قید تکرار) / همین‌قدر (قید کیفیت)

از راه نرسیده (قید حالت) / از الان (قید آرزو) / از شما (قید کیفیت) / تندتند (قید مقدار) / باز (قید تکرار) / الکی (قید حالت) / باید (قید تأکید) / جواب (قید علت) / شاید (قید تردید) / کمتر (قید کیفیت) / آرام‌تر (قید کیفیت) / باز (قید تدریج) / اینطور (قید کیفیت) / باز (قید تکرار) / همین‌قدر (قید مقدار) / عصبانی (قید کیفیت)

۶. در کدام‌یک از گزینه‌های زیر قید تأکید وجود دارد؟

هرجا که وجود کرده سیرست ای دل
می‌دان به یقین که محض خیر است ای دل
(ابوسعید ابوالخیر)

چون نخستش حق نهد در دست دست
آخرش با خود برد آن‌جا که هست
(عطار)

ماهم این هفته برون رفت و به چشمم سالی است
حال هجران تو چه دانی که چه مشکل حالی است؟
(حافظ)

تو صدقه کن ای محتشم بر دل که دیدت ای صنم
در غیر تو چون بنگرم اندر زمین یا در سما
(مولانا)