1

توسعه صنعتی و اقتصادی کشورها به شدت به توان آن‌ها در تولید و استفاده از مواد پیشرفته وابسته است. آلیاژها که ترکیبی از فلزات با خواص بهبود یافته می‌باشند، نقش مهم و کلیدی در صنایع متعدد از جمله هوافضا، پزشکی، خودروسازی، انرژی و نظامی ایفا می‌کنند. کشور ایران نیز با برخورداری از منابع معدنی غنی و نیروی انسانی مجرب و متخصص، ظرفیت بسیار زیادی جهت توسعه تکنولوژی‌های مرتبط با آلیاژهای پیشرفته دارد. در سال‌های گذشته، توجه به تولید بومی این آلیاژها بیش از قبل مورد توجه قرار گرفته و به عنوان یکی از ارکان بسیار مهم خودکفایی صنعتی و اقتصادی کشور مطرح شده است.

اهمیت آلیاژهای پیشرفته برای ایران

کشور ایران سال‌هاست که در معرض محدودیت‌های وارداتی و تحریم‌های فنی و تجاری قرار گرفته است. همین امر سبب شده تا وابستگی به واردات مواد خاص، از قبیل آلیاژهای خاص، کشور را با چالش‌هایی مواجه کند. آلیاژهای پیشرفته اغلب در ساخت تجهیزات حساس و استراتژیک از جمله توربین‌ها، سامانه‌های دفاعی، موتورهای جت، تجهیزات پزشکی و حسگرهای صنعتی استفاده می‌شوند.

در صورتی که تولید این آلیاژها داخل کشور انجام نشود، وابستگی به کشورهای خارجی می‌تواند در شرایط بحرانی به تهدیدی جدی برای صنایع حساس کشور تبدیل شود. در مقابل، توسعه تکنولوژی تولید این آلیاژها در داخل کشور، منجر به شکل‌گیری زنجیره‌ای قدرتمند از خودکفایی صنعتی‌مان خواهد شد.

مسیر ایران به سمت تولید بومی آلیاژهای خاص

تلاش‌های وسیعی از سوی دانشگاه‌ها، مراکز پژوهشی و صنایع دانش بنیان ایران جهت دستیابی به دانش فنی تولید آلیاژهای نوین شروع شده است. سرمایه‌گذاری در زمینه تحقیق و توسعه (R&D)، همکاری با متخصصان مواد و متالورژی و همچنین استفاده از توان شرکت‌های فناور داخلی، به تدریج زمینه‌ساز تولید بعضی از آلیاژهای استراتژیک شده‌اند.

به عنوان مثال، آلیاژهایی از جمله سوپرآلیاژهای پایه نیکل (مورد استفاده در توربین‌های گازی)، آلیاژهای فولادی خاص مانند VCN و تیتانیوم (در صنایع پزشکی و هوافضا) امروز در لیست تحقیقاتی و تولیدی مراکز پیشرفته کشور قرار گرفته است. در حال حاضر، افزایش نرخ ارز و محدودیت‌های وارداتی، منجر به نوسانات چشمگیر در قیمت فولاد VCN شده که همین مسئله اهمیت تولید داخلی این نوع فولادهای پرکاربرد را دوچندان می‌نماید.

تاثیرات تولید آلیاژهای پیشرفته در خودکفایی کشورمان

از جمله تاثیرات تولید آلیاژهای پیشرفته در خودکفایی کشورمان می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

تاثیر بر کاهش وابستگی ارزی

یکی از مزیت‌های مستقیم تولید آلیاژهای پیشرفته داخل کشور، کاهش هزینه‌های ارزی حاصل از واردات است. این مواد خاص به طور معمول با قیمت بالا و در مقادیر محدود قابل تهیه می‌باشند، آن هم در شرایطی که بسیاری از کشورها حاضر به فروش این مواد به کشور ایران نیستند و یا صادرات آن‌ها را مشروط به دریافت مجوز می‌نمایند. با توان داخلی در تولید این آلیاژها، نه فقط صرفه‌جویی ارزی قابل توجهی حاصل می‌شود، بلکه امکان صادرات و ورود ارز به کشور نیز به وجود می‌آید. این امر در شرایط خاص اقتصادی کشور ایران، اهمیت استراتژیکی دوچندان دارد.

تقویت صنایع کلیدی کشور

صنایعی از جمله نفت و گاز، نظامی، انرژی هسته‌ای، پزشکی و هوافضا از قبیل قسمت‌هایی هستند که به شدت به آلیاژهای خاص وابسته‌ هستند. تولید داخلی این مواد، امکان توسعه، به‌روزرسانی و بومی‌سازی تجهیزات را در این صنایع فراهم می‌نماید.

به عنوان مثال، در صنایع گازی، استفاده از سوپرآلیاژهای مقاوم به خوردگی و دمای بالا، نقش بسیار مهمی در افزایش طول عمر و کارایی تجهیزات دارد. در صنعت دفاعی، بعضی از مهمات یا زره‌ها به آلیاژهایی با خصوصیات منحصر ‌به فرد نیاز دارند که تولید آن‌ها فقط با تکنولوژی پیشرفته ممکن است. با بومی‌سازی تولید این آلیاژها، زنجیره ارزش داخلی صنایع حساس کشور ایران تقویت می‌شود و ایران از واردات پرهزینه و بعضا غیرممکن این‌گونه مواد بی‌نیاز خواهد شد.

گامی بلند در توسعه اقتصاد دانش بنیان

تولید آلیاژهای پیشرفته، برخلاف صنایع سنتی، نیازمند تحقیق، استفاده از تکنولوژی‌های نوین، طراحی دقیق و تخصص بالای علمی است. به همین جهت، توسعه این زمینه به رشد اقتصاد دانش بنیان کشور نیز کمک بسیار زیادی می‌کند. جذب نخبگان، کارآفرینان و متخصصان در زمینه مهندسی مواد، ایجاد اشتغال تخصصی، مکانیک و فیزیک، توسعه شرکت‌های فناور و همکاری بین صنعت و دانشگاه، فقط قسمتی از مزیت جانبی تولید این آلیاژها هستند. این امر در درازمدت می‌تواند ایران را به یکی از بازیگران حوزه متالورژی پیشرفته در منطقه خاورمیانه تبدیل کند.

موانع موجود و راهکارهای پیش‌رو

با وجود پیشرفت‌های بسیار مهم در مسیر تولید آلیاژهای پیشرفته در کشور، موانعی همچنان سد راه توسعه کامل این صنعت می‌باشند. یکی از چالش‌های مهم و اصلی، کمبود تجهیزات پیشرفته صنعتی می‌باشد. تولید بعضی از آلیاژهای خاص به کوره‌های خاص، کنترل دقیق دما و تجهیزات خنک‌سازی نیاز دارد که در بسیاری از مراکز صنعتی کشور وجود ندارد و یا بسیار محدود است. حمایت از واردات هدفمند این تجهیزات یا سرمایه‌گذاری در تولید داخلی آن‌ها، یکی از راهکارها است.

تحریم‌های خارجی نیز منجر به محدودیت در واردات مواد اولیه خاص و همچنین انتقال تکنولوژی شده‌اند. در این مواقع، تمرکز بر تحقیق و توسعه بومی و استفاده از ظرفیت متخصصان داخلی، می‌تواند بسیاری از خلأها را جبران کند. از سوی دیگر، نبود سیاست‌گذاری منسجم بین نهادهای مرتبط، باعث پراکندگی پروژه‌ها و موازی‌کاری شده است. شکل‌گیری یک ساختار هماهنگ و تخصصی، مانند شورای آلیاژهای پیشرفته، می‌تواند مسیر توسعه را شفاف‌تر کند.

همچنین باید به ضعف در آموزش‌های تخصصی هم توجه بسیار زیادی کرد. بسیاری از فارغ التحصیلان، مهارت کافی جهت ورود به صنعت ندارند. پیوند دادن آموزش دانشگاهی با احتیاجات صنعتی، راهی جهت پر کردن این فاصله است. در نهایت، بعضی از تولیدکنندگان داخلی آلیاژها با مشکل ورود به بازار مصرف مواجه هستند، زیرا صنایع بزرگ به طور معمول به محصولات خارجی اعتماد بیشتری دارند. با حمایت دولت و اصلاح قوانین خرید از تولیدکننده داخلی، می‌توان این مسیر را هموارتر نمود.

سخن پایانی

تولید آلیاژهای پیشرفته نه فقط یک نیاز صنعتی، بلکه یک ضرورت راهبردی برای کشور ایران به شمار می‌آید. در شرایطی که فشارهای بین‌المللی بر کشور افزایش پیدا کرده، راهبرد مقاوم‌سازی اقتصاد با تکیه بر تولید داخلی مواد پیشرفته، می‌تواند بسیاری از مشکلات را برطرف کند. افزایش خودکفایی در این قسمت، نه فقط امنیت اقتصادی و صنعتی کشور را افزایش داده، بلکه راه را جهت توسعه صادرات فناورانه و ایجاد مزیت رقابتی در سطح منطقه و حتی جهان فراهم می‌کند. چنانچه شما نیز در این زمینه سوالی دارید می‌توانید با کارشناسان سایت آرسینکو مشورت کنید. برای این کار می‌توانید با شماره 66671990-021 تماس حاصل نمایید.

این مطلب صرفا جنبه تبلیغاتی داشته و فوت و فن هیچ مسئولیتی را در رابطه با آن نمی‌پذیرد