شایانیوز– در روزهایی که گرمای طاقت‌فرسای تابستان، نفس مردم را بریده و خاموشی‌های پی در پی برق، همراه با افت فشار آب، زندگی روزمره را مختل کرده است، این پرسش به یکی از دغدغه‌های اصلی افکار عمومی تبدیل شده که چگونه ممکن است کشوری که دومین ذخایر گاز طبیعی جهان را در اختیار دارد و سالها به عنوان صادر کننده انرژی شناخته می‌شد، امروز در تأمین برق و حتی آب شرب شهروندانش درمانده باشد. پاسخ این پرسش ساده، واقعیتی تلخ است: زیرساخت‌های تولید و توزیع انرژی در ایران سال‌هاست که به دلیل فرسودگی، سرمایه‌گذاری ناکافی و مدیریت ناکارآمد، توان پاسخ‌گویی به نیازهای امروز را ندارد. دارنده یکی از عظیم‌ترین ذخایر گازی جهان در خاموشی فرورفته است!
زیرساخت‌های فرسوده و نیروگاه‌های کم بازده
بیش از هشتاد درصد برق ایران در نیروگاه‌های حرارتی و عمدتاً با سوخت گاز طبیعی تولید می‌شود، اما بخش بزرگی از این نیروگاه‌ها متعلق به دهه‌های گذشته‌اند و راندمان پایینی دارند. در بسیاری از آن‌ها الگوهای فناوری به روز نشده و اتلاف انرژی طی فرآیند «تولید تا مصرف» بالاست. از سوی دیگر، سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدید پذیر، بسیار ناچیز است و عملاً نقشی در جبران پیک مصرف تابستان ندارد. رشد بی‌برنامه مصرف کشاورزی و صنعتی، گرمای هوا و افزایش استفاده از برقدر تابستان و عدم مدیریت تقاضا موجب شده به نیروگاه‌ها فشار وارد شود و کوچک‌ترین اختلال در تأمین گاز یا خرابی نیروگاه‌ها، شبکه برق کشور را به نقطه انفجار برساند و خاموشی‌ها به یک امر روزمره تبدیل شود.
مسئله فقط برق نیست، گاز هم کم داریم!
اگرچه ایران از نظر ذخایر گاز طبیعی در رتبه دوم جهان قرار دارد، اما بهره‌برداری از این ثروت زیرزمینی همواره با محدودیت‌های جدی مواجه بوده است. در فصل زمستان کمبود گاز خانگی و افت فشار و محدودیت در سوخت نیروگاه‌ها آشکار می‌شود و در تابستان نیز با وجود کاهش مصرف خانگی گاز، زیرساخت انتقال گاز و ظرفیت نیروگاه‌ها توان پاسخ‌گویی به پیک مصرف برق را ندارند. بخشی از گاز تولیدی، صرف پتروشیمی‌ها و تعهدات صادراتی می‌شود و در نتیجه، سهم نیروگاه‌ها محدود می‌ماند؛ نتیجه آن همان چیزی است که مردم تجربه می‌کنند: خاموشی‌های برنامه‌ریزی شده و گاه بی‌برنامه. مثل همیشه، قربانی بی‌کفایتی‌های مسئولین، مردم‌اند! گاهی هم مقصر شناخته می‌شوند که شما زیاد مصرف کردید و به نیروگاه‌ها فشار آمده!
آب؛ بحران بزرگ‌تر پشت سر خاموشی‌ها
در حالی که قطع برق زندگی مردم را مختل کرده، بحران کم‌آبی و کاهش شدید ذخایر سدها تهدیدی به مراتب بزرگ‌تر است. بسیاری از سدهای اصلی کشور از جمله کرج، لار، طالقان و … به پایین‌ترین تراز ذخیره خود در چند دهه اخیر رسیده‌اند. ترکیب چند عامل از جمله خشکسالی و کاهش بارش‌ها، برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی، مصرف بی‌برنامه در کشاورزی و نشت گسترده در شبکه‌های آبرسانی، موجب شده که حتی آب شرب شهرها در معرض خطر قرار گیرد. کارشناسان هشدار داده‌اند که در صورت ادامه روند کنونی و نبود بارش مؤثر، برخی شهرها ظرف دو هفته آینده با قطع کامل آب مواجه خواهند شد. با توجه به اینکه طبق سابقه اقلیمی، تا اواسط پاییز خبری از باران‌های جدی نخواهد بود، این نگرانی مطرح می‌شود که شرایط فعلی تنها یک پیش‌درآمد از بحرانی بزرگ‌تر باشد؛ بحرانی که می‌تواند تنش‌های اجتماعی را شعله‌ور کند.
از بحران زیرساخت تا پیامدهای اجتماعی
نبود آب و برق پایدار، تنها یک معضل فنی نیست بلکه پیامدهای اجتماعی، بهداشتی و اقتصادی گسترده‌ای به همراه دارد. افت کیفیت زندگی، تهدید بهداشت عمومی، افزایش احتمال مهاجرت‌های داخلی و تنش‌های اجتماعی، تنها بخشی از پیامدهای بحرانی است که پیش روی کشور قرار دارد. اگرچه مسئولان از مردم می‌خواهند مصرف خود را مدیریت کنند، اما واقعیت این است: آن کس که باید مدیریت را یاد بگیرد شما هستید. این وضعیت بیش از هر چیز محصول سالها غفلت، نبود برنامه‌ریزی بلند مدت و بی‌توجهی به هشدارهای کارشناسان بوده است. توپ را به زمین مردم خسته و زخمی نیندازید؛ مردم به حد کافی بی رمق هستند.
راه‌حل‌ها در نگاه علمی و آینده‌نگر
کشورهایی که با شرایط اقلیمی مشابه ایران مواجه‌اند، با توسعه انرژی‌های نو، استفاده از آب‌شیرین‌کن‌های صنعتی، بازگردانی آب به چرخه مصرف و به روز رسانی زیرساخت‌ها توانسته‌اند بحران‌های مشابه را کنترل کنند. اما در ایران، تکیه بر زیرساخت‌های فرسوده دهه‌های گذشته و تصمیم‌گیری‌های کوتاه مدت و هیجانی سبب شده بحران انرژی و آب هر سال شدیدتر از پیش تکرار شود. تا زمانی که سیاست‌گذاری‌ها بر پایه واقعیت‌های اقلیمی و فناوری روز نباشد، تا زمانی که دشمنی با غرب، توان نوسازی و تجهیز نیروگاه‌ها و ترمیم شکاف‌های تولید و مدیریت انرژی را از ما می‌گیرد، تابستان‌های گرم و پر از بی برقی و زمستان‌های سرد و بی گاز همچنان تکرار خواهند شد و رنج مردم مانند تمام این سالها ادامه‌دار خواهد بود. به راستی کی قرار است این زمستان بگذرد و بهار فرا برسد؟ متولیان امر، این گوی و این میدان، وقت جهاد است! پاسخگوی مردم باشید!
source