ChatGPT با معرفی «حالت مطالعه» تحولی در یادگیری ایجاد کرده است. این قابلیت با پرسش‌های سقراطی و شخصی‌سازی آموزشی، به جای پاسخ مستقیم، فرآیند تفکر را تقویت می‌کند. برای کاربران رایگان نیز فعال است و با همکاری متخصصان طراحی شده تا هوش مصنوعی را به همراه یادگیری تبدیل کند، نه جایگزین آن.

قابلیت جدید «حالت مطالعه» (Study Mode) در ChatGPT که در تاریخ ۲۹ ژوئیه ۲۰۲۵ معرفی شد، نقطه عطفی مهم در تعامل هوش مصنوعی با دانش‌آموزان به شمار می‌آید. برخلاف گذشته که ChatGPT بیشتر به عنوان ابزاری برای پاسخ سریع به تکالیف استفاده می‌شد، اکنون این حالت جدید تلاش می‌کند تا با ایجاد تعاملات عمیق‌تر، دانش‌آموز را قدم به قدم در مسیر یادگیری راهنمایی کند.

در این نسخه، ChatGPT دیگر صرفاً یک پاسخ‌گو نیست؛ بلکه نقش یک معلم خصوصی را ایفا می‌کند که با پرسیدن سؤال، ارائه نکات کلیدی و تشویق کاربر به فکر کردن، به درک واقعی کمک می‌کند. این تغییر جهت عمدی است و در واکنش به نگرانی‌های فزاینده نسبت به استفاده بیش‌ازحد دانش‌آموزان از هوش مصنوعی برای دور زدن فرآیند یادگیری انجام شده است.

حالت مطالعه: فقط پاسخ نمی‌دهد

وقتی حالت مطالعه فعال باشد، لحن و ساختار پاسخ‌های ChatGPT تغییر می‌کند. به جای دادن پاسخ مستقیم، این ابزار از رویکرد سقراطی استفاده می‌کند: پرسش‌های هدایت‌گر مطرح می‌کند، کاربر را به تأمل وادار کرده و بر اساس پاسخ‌های او بازخورد می‌دهد.

برای مثال، اگر کاربر یک مسئله ریاضی ارسال کند، به‌جای پاسخ فوری، ChatGPT ممکن است بپرسد:
«بیایید با هم فکر کنیم. اولین چیزی که در این معادله توجه‌تان را جلب می‌کند چیست؟»
یا در مواجهه با یک سوال ادبی ممکن است بگوید:
«به نظرتان نویسنده در این بخش چه مفهومی را می‌خواهد منتقل کند؟ می‌توانید عبارت‌های کلیدی را پیدا کنید؟»

هدف، صرفاً رسیدن به پاسخ نیست؛ بلکه تقویت مهارت تفکر است.

شخصی‌سازی با استفاده از حافظه و سازگاری مهارتی

حالت مطالعه از قابلیت حافظه ChatGPT (ویژه کاربران Plus و Pro) بهره می‌برد تا پاسخ‌ها را متناسب با سبک یادگیری، سابقه سؤالات و چالش‌های تکرارشونده هر دانش‌آموز تنظیم کند. اگر مثلاً شما در هندسه ضعیف باشید اما در جبر قوی، این ابزار حمایت بیشتری در هندسه ارائه می‌دهد و در جبر چالش‌های سخت‌تری مطرح می‌کند.

همچنین این حالت شامل آزمون‌های کوتاه، خلاصه‌سازی، و ساختارهای مرحله‌ای است که بر اساس تعاملات قبلی ساخته می‌شوند. این یعنی ChatGPT به یک همراه مطالعاتی پویا تبدیل می‌شود که مسیر یادگیری شما را در طول زمان دنبال می‌کند.

نکته جالب این است که حالت مطالعه حتی برای کاربران رایگان نیز فعال است و در رابط آموزشی جدید به‌صورت پیش‌فرض روشن است، هرچند که قابلیت خاموش کردن آن هم وجود دارد.

طبق گفته OpenAI، این ویژگی با همکاری معلمان، طراحان برنامه درسی و پژوهشگران از دانشگاه‌هایی چون استنفورد و بیش از ۴۰ مؤسسه دیگر طراحی شده و هدف آن توازن آموزشی است: نه‌فقط توضیح «چه چیزی» بلکه راهنمایی به‌سوی «چرا» و «چگونه».

فراتر از یک ویژگی ساده

البته هیچ سیستمی بی‌نقص نیست. کاربران می‌توانند تنها با یک کلیک حالت مطالعه را خاموش کنند و به همان رفتار پاسخ‌گو و سریع قبلی ChatGPT بازگردند. مشکل خطاهای اطلاعاتی (اصطلاحاً «توهم هوش مصنوعی») نیز همچنان وجود دارد، هرچند در حالت مطالعه، با درگیر کردن کاربر، احتمال کپی‌برداری بدون تفکر را کاهش می‌دهد.

برخی منتقدان معتقدند همچنان این ابزار برای فرار از یادگیری می‌تواند مورد سوءاستفاده قرار گیرد. از سوی دیگر، نظام‌های آموزشی نیز هنوز نتوانسته‌اند به‌طور کامل خود را با عصر هوش مصنوعی تطبیق دهند.

اما معرفی حالت مطالعه نشانه‌ای است از تغییر نگاه در دنیای هوش مصنوعی. همان‌طور که Google AI اکنون محیط‌هایی شبیه بوم‌های کاری و قابلیت جست‌وجوی ویدئویی زنده را ارائه می‌دهد، OpenAI نیز سعی دارد کاربران را به تعامل معنادارتر با هوش مصنوعی سوق دهد.

چگونه از حالت مطالعه به‌درستی استفاده کنیم؟

• حالت مطالعه را روشن نگه دارید. وسوسه خاموش کردن آن برای دریافت پاسخ سریع را کنار بگذارید.

• زودتر شروع کنید. این ابزار را از ابتدای فرآیند مطالعه به کار ببرید، نه شب امتحان.

• برای درک استفاده کنید، نه صرفاً مرور.

• از آن بخواهید شما را امتحان کند. این حالت آزمون‌های کوتاه و هدفمند بر اساس نقاط ضعف قبلی ارائه می‌دهد.

• از قابلیت چندرسانه‌ای بهره ببرید. اگر در نسخه Pro هستید، می‌توانید تصاویر دست‌نویس، نمودار و عکس را وارد کنید.

• درخواست پاسخ ساده کنید. اگر مفهومی را نمی‌فهمید، کافی است بگویید: «طوری توضیح بده انگار ۵ سالمه».

جمع‌بندی

حالت مطالعه راه‌حلی جادویی نیست و تمام چالش‌های آموزشی را برطرف نمی‌کند، اما گامی مؤثر در جهت آموزش هوشمندانه‌تر و معنادارتر است. اگر دانش‌آموزان از آن به‌درستی استفاده کنند، می‌تواند به یکی از قدرتمندترین ابزارهای یادگیری در دوران تحصیل آن‌ها تبدیل شود.
نه به این دلیل که همه‌چیز را می‌داند، بلکه چون کمک می‌کند شما بیشتر بدانید.