08 مرداد 1404 ساعت 10:10
دبیر سابق شورای عالی فضای مجازی با انتقاد از تصویب لایحه مقابله با نشر محتوای خبری خلاف واقع، به بررسی ابعاد مختلف آن پرداخت.
با عنایت به آخرین اخبار داخلی، ابوالحسن فیروزآبادی، دبیر سابق شورای عالی فضای مجازی با انتقادی صریح از لایحه جدید دولت با عنوان «مقابله با انتشار محتوای خلاف واقع در فضای مجازی»، خواستار بازنگری جدی در مفاد آن شد. وی بر این باور است که این لایحه، بیش از آنکه در جهت رفع مشکلات و چالشهای شهروندان در فضای مجازی تدوین شده باشد، در پی حل و فصل معضلاتی است که حکومت با آنها روبرو است. فیروزآبادی تأکید کرد که در تدوین و اجرای قوانین مربوط به فضای مجازی، اولویت باید با توجه به نیازها و حقوق شهروندان باشد.
بررسی لایحه نشر محتوای خبری خلاف واقع
ابوالحسن فیروزآبادی، دبیر سابق شورای عالی فضای مجازی در تشریح روند شکلگیری لایحه نشر محتوای خبری خلاف واقع، به مصوبه شورای عالی فضای مجازی اشاره کرد که بر اساس آن، قوه قضائیه موظف به تهیه این لایحه گردیده است. هدف اصلی از این اقدام، «سامانبخشی به فضای مجازی کشور» عنوان شد. فیروزآبادی با تأکید بر اینکه ساماندهی فضای مجازی یک روال جهانی و عادی در کشورهای توسعهیافته و در حال توسعه است، به قوانینی مشابه در آمریکا، اروپا، مالزی و سنگاپور استناد کرد.
وی خاطرنشان ساخت که این اقدامات در کشورهای مختلف، نشاندهنده تلاش جمعی برای مدیریت بهتر فضاهای دیجیتال است. وی در ادامه به چالش اصلی در این حوزه پرداخت و آن را دوگانه آزادی در فضای مجازی در مقابل رها بودن این فضا توصیف کرد. فیروزآبادی توضیح داد که این کشمکش میان حفظ آزادیهای کاربران و جلوگیری از سوءاستفادهها، یک چالش فراگیر در تمام کشورها بوده و ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست. به همین دلیل، بحثبرانگیز شدن و احتمال وارد شدن انتقاداتی به لایحه مذکور در ایران امری غیرمنتظره به شمار نمیرود.
مجازاتهای لایحه اخبار خلاف واقع سنگین است
دبیر سابق شورای عالی فضای مجازی در تحلیل خود به رویکرد جهانی در مجازات اخبار خلاف واقع اشاره کرد و بیان داشت که در سطح بینالمللی، دو گرایش اصلی برای مقابله با این پدیده مشاهده میشود. نخستین رویکرد بر جرایم سنگین مالی تمرکز دارد و دومین نیز مجازات حبس را به عنوان ابزار اصلی بازدارندگی در نظر گرفته است. علاوه بر این دو، بسیاری از کشورها نیز از یک سیستم ترکیبی بهره میبرند که در آن، هم جرایم مالی و هم مجازات حبس به صورت توأم اعمال میشود.
فیروزآبادی در خصوص لایحه نشر محتوای خبری خلاف واقع در ایران، اظهار داشت که مجازاتهای پیشبینی شده در این لایحه به نظر او سنگین میآیند، اما وی بر لزوم بررسی دقیق این مجازاتها توسط کارشناسان حقوقی تأکید کرد.
نکته مهم دیگری که فیروزآبادی به آن اشاره کرد، فقدان شفافیت در برخی مفاد لایحه بود. وی به ابهام در تعیین مرجع مجازات اشاره کرد؛ اینکه آیا مسئولیت قانونی متوجه تولیدکننده اصلی خبر است، یا صاحب سکو یا درگاه منتشر کننده خبر؟ علاوه بر این، فیروزآبادی به مسئله عدم پیشبینی مجازاتهای اقتصادی مشخص برای اخبار اقتصادی خلاف واقع تاکید کرد. وی با اشاره بر اینکه اخبار اقتصادی نادرست میتوانند زیانهای سنگین و گستردهای به کشور وارد کنند، ابراز کرد که مجازات این دسته از اخبار نیز باید ماهیت اقتصادی داشته باشد.
ابهام در شمول مجازات برای کامنتها و تعیین مرجع رسیدگی
دبیر سابق شورای عالی فضای مجازی، در ادامه تحلیل خود به ابهامات لایحه مقابله با اخبار خلاف واقع پرداخت و به دو چالش اساسی اشاره کرد. نخستین موضوع، مسئله مسئولیت و دامنه شمول مجازات است. فیروزآبادی عنوان داشت که آیا مجازاتی که برای نشر اخبار خلاف واقع در نظر گرفته شده، تنها متوجه «ناشر اول» یا همان منتشرکننده اولیه محتوای نادرست است؟ وی با بیان اینکه اگر دامنه مجازاتها گسترده باشد و شامل بازنشرکنندگان نیز بشود، به احتمال زیاد نیاز به اختصاص زندانهای بسیار بزرگتری برای اجرای این لایحه خواهد بود، بر لزوم شفافسازی این موضوع تأکید کرد.
دومین چالش مهمی که فیروزآبادی به آن اشاره کرد، عدم شفافیت در تعیین «مرجع مجازات» است. به گفته وی مشخص نیست که کدام نهاد یا سازمان مسئولیت تشخیص، رسیدگی و اعمال مجازات برای انتشار اخبار خلاف واقع را بر عهده خواهد داشت. این ابهام، روند اجرایی قانون را با چالش مواجه میکند. بر همین اساس، فیروزآبادی نتیجه گرفت که این لایحه نیازمند کار کارشناسی و بازنگری بیشتری است تا بتواند به طور مؤثر و عادلانه اجرا شود.
وی همچنین به ابهام در وضعیت محتواهای منتشر شده در بخش کامنتها اشاره کرد. فیروزآبادی عنوان داشت که اگر در قسمت نظرات پلتفرمهای آنلاین، اخبار خلاف واقع درج شود، آیا این موارد نیز مشمول قانون مذکور خواهند شد؟ در صورت شمول، فیروزآبادی پرسید که تعیین هویت کامنتگذار بر عهده چه کسی خواهد بود؟ با توجه به این پرسشها، به نظر میرسد که قانون فعلی نیاز به تجدید نظر اساسی دارد تا این خلاءها پوشش داده شوند.
فیروزآبادی همچنین به رویکرد کلی لایحه انتقاد کرد و اظهار داشت که به نظر میرسد این لایحه بیشتر با هدف رفع مشکلات حکومت در فضای مجازی تدوین شده است، نه لزوماً رفع مشکلات مستقیم شهروندان. وی پیشنهاد کرد که توجه بیشتری به نیازها و مشکلات شهروندان در فضای مجازی شود.
۵۷ نماینده خواستار فیلترینگ واتساپ شدند
در پی تصویب دو فوریت لایحه مقابله با محتوای خلاف واقع در فضای مجازی، شاهد یک تحول مهم در مجلس شورای اسلامی بودیم. در همین راستا، ۵۷ نفر از نمایندگان مجلس با طرح یک تذکر جدی خطاب به دولت و شخص وزیر ارتباطات، خواستار اعمال مجدد فیلترینگ بر پیامرسان واتساپ شدند. دلیل اصلی این درخواست، مقابله با شیوههای جاسوسانه دشمن عنوان شده است. این اقدام نمایندگان، سوالات و نگرانیهای جدی را در مورد راهکارهای مقابله با نفوذ و تهدیدات سایبری مطرح میکند. به خصوص، این پرسش مطرح است که آیا بدافزارهایی که در پی استفاده گسترده از فیلترشکنها وارد تلفنهای همراه کاربران میشوند، به طور بالقوه حجم راههای نفوذ و آسیبپذیری در فضای دیجیتال کشور را افزایش نمیدهند؟
فیروزآبادی در جواب این موضوع اظهار داشت: «57 نفر، جریان خاصی در مجلس است که همیشه درباره فضای مجازی و رسانهای کشور موضع مشخصی داشت. بحث فیلترینگ به نظر من باید حل شود و شدت آن در کشور بسیار بالاست. این موضوع مناسب شرایط خطیر، بحرانی و امنیتی فعلی کشور نیست و این ظرفیت را دارد فضای بازتری داشته باشد.»
source