اگر برای انتخاب رشته تحصیلی خود تنها به علایق فردی توجه کنیم، ممکن است در آینده متوجه شویم که انتخاب ما بهترین انتخاب موجود نبوده است، زیرا هدف واقعی از انتخاب رشته، فراهم کردن زمینه‌ای برای آینده‌ای امن، پایدار و مورد علاقه در شغلی است که آن را دوست دارید. با توجه به تغییرات مداوم بازار کار، انتخاب مسیری که با علایق شخصی و اهداف مالی شما برای آینده هماهنگ باشد، از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است؛ بنابراین پیش از انتخاب رشته دانشگاهی باید اطلاعاتی در مورد بازار کار رشته های دانشگاهی به دست آورد.

در این مطلب از مجله فرادرس به اهمیت بازار کار رشته های دانشگاهی مختلف می‌پردازیم و پیش از دسته‌بندی رشته‌های دانشگاهی بر اساس معیارهایی مانند تقاضا و درآمد با اصطلاح تورم مدرک دانشگاهی آشنا می‌شویم که به ما نشان می‌دهد باید قبل از انتخاب رشته بازار کار هر رشته را به دقت بررسی کنیم. در این مطلب از تحقیقات آماری صورت گرفته در سال ۲۰۲۵ میلادی برای نتیجه‌گیری در مورد رشته‌های آینده‌دار در ایران و مقایسه درآمد افراد مختلف با مدرک‌های دیپلم، لیسانس، فوق‌لیسانس و دکتری کمک گرفته‌ایم. در بخش‌های آخر نیز استراتژی‌های ورود به بازار کار را معرفی می‌کنیم تا یاد بگیریم که چطور مهارت‌های خود را ارزیابی کنیم یا با تعیین اهداف مناسب برای اقدامات آینده برنامه‌ریزی کنیم.

بازار کار رشته های دانشگاهی

انتخاب رشته دانشگاهی یکی از مسائل مهمی است که بر مسیر شغلی و آینده مالی افراد تاثیر دارد. با توجه به تحولات پیوسته دنیای کار، برای انتخاب رشته باید توجه داشت که کدام رشته‌ها پتانسیل بالایی برای کسب درآمد مناسب و رشد شغلی در بازار کار دارند.

بعضی از حوزه‌ها بیش از حوزه‌های دیگر درآمدزا هستند، در ادامه با نه مورد از این حوزه‌های کاری آشنا می‌شویم.

• مهندسی و علوم کامپیوتر
• پزشکی و مراقبت‌های بهداشتی
• علوم داده و تحلیل داده
• دانش مالی
• هوش مصنوعی و یادگیری ماشین
• حسابداری
• مهندسی پزشکی
• روان‌شناسی
• مدیریت بازرگانی

با توجه به رشد مدل‌های هوش مصنوعی می‌توان از این امکانات مدرن نیز برای بررسی بازارکار، کاریابی و حتی آماده شدن برای مصاحبه کمک گرفت اما بسیاری از افراد موفق به کمک گرفتن از این ابزارها نمی‌شوند. به عنوان مثال چت جی‌پی‌تی یکی از کاربردی‌ترین انواع هوش مصنوعی است که اگر درست از آن استفاده کنید می‌توانید اطلاعات بسیار کاملی در مورد سوالات خود به دست آورید. در کادر زیر لینک فیلم آموزش چت جی پی تی ChatGPT در کاریابی و مصاحبه شغلی فرادرس را درج کرده‌ایم که می‌توانید از آن برای افزایش سرعت یادگیری خود استفاده کنید.

دو مورد از مهم‌ترین مولفه‌هایی که در حین انتخاب رشته دانشگاه باید به آن توجه داشت، نیاز بازار کار و نرخ بیکاری فارغ التحصیلان آن رشته است. طبق اعلامیه‌های مرکز آمار کشور، نرخ بیکاری در میان فارغ‌التحصیلان آموزش در مقایسه با چند سال گذشته، کاهش داشته است اما همچنان عدد قابل توجهی است که باید در حین انتخاب رشته آن را مد نظر قرار داد.

برای بررسی بازار کار رشته های دانشگاهی گاهی لازم است از این مسائل مطرح شده نیز فراتر بروید و موضوعی به نام «تورم مدرک دانشگاهی» (Degree Inflation) را بررسی کنید. تورم مدرک دانشگاهی به پدیده‌ای اشاره دارد که در آن تعداد فزاینده‌ای از کارفرمایان برای جذب نیروی کار در تخصص‌های مختلف شرط داشتن مدرک دانشگاهی را مطرح می‌کنند، در حالی که متقاضیان بعضی از آن شغل‌ها در گذشته نیازی به داشتن مدرک دانشگاهی یا مهارت‌های سطوح مختلف دانشگاهی نداشتند.

با افزایش تمایل به جذب نیروی تحصیل کرده در سطوح مختلف دانشگاهی، بعضی از کارفرمایان نیروهای فعلی خود که مدرک دانشگاهی ندارند را بازنشسته می‌کنند و برای انتخاب نیروی کار جدید، داشتن مدرک را شرط استخدام قرار می‌دهند. این روند باعث شده است که فرصت‌های شغلی برای افراد بدون مدرک دانشگاهی، حتی در صورت داشتن تجربه و صلاحیت کافی، کاهش یابد.

این موضوع در مورد تحصیلات تکمیلی نیز صدق می‌کند، یعنی گاهی داشتن مدرک کارشناسی ارشد مهم‌تر از داشتن تجربه و مهارت‌های دیگر است، بنابراین در هنگام انتخاب رشته دانشگاهی خود باید به این نکته توجه داشته باشید که در بازار کار هدف، به طور معمول افراد در چه سطحی از تحصیلات قرار دارند و شما برای ورود به بازار کار باید تا چه زمانی درس بخوانید.

آشنایی با رشته های دانشگاهی با فرادرس

برای شناخت بهتر رشته‌هایی که به آن‌ها علاقه‌مند هستید، می‌توانید از دوره‌های آنلاینی که به طور جامع به مباحث عمومی هر رشته می‌پردازند استفاده کنید، زیرا به طور معمول در این دوره‌ها هم می‌توان متوجه سر فصل‌هایی شد که در دانشگاه باید مطالعه کنید و هم می‌توانید میزان علاقه خود به جزئیات رشته مورد نظر را بسنجید.

فرادرس برای یاری‌رسانی به شما در این زمینه، تمام دوره‌های مرتبط با دروس دانشگاهی هر رشته را در صفحه‌ای مشخص درج کرده است و به این ترتیب می‌توانید با مشاهده صفحه فیلم‌های عمومی و تخصصی هر رشته، متوجه شوید که در طول تحصیل دانشگاهی خود باید چه واحدهایی را بگذرانید. در ادامه لینک دسترسی به دو نمونه از رشته‌های حوزه مهندسی را درج می‌کنیم.

رشته‌های علوم پایه و علوم پزشکی نیز از جمله رشته‌های بسیار پرطرفدار هستند که پیش از انتخاب آن‌ها برای ادامه مسیر تحصیلی خود، بهتر است اطلاعات کاملی در مورد آن‌ها به دست بیاورید بنابراین در ادامه لینک فیلم‌های آموزشی مربوط به واحدهای درسی چند مورد از آن‌ها را در اختیار شما قرار میدهیم.

رشته‌های دانشگاهی علوم انسانی بسیار متنوع هستند و نکته‌ دیگری که وجود دارد این است که بعضی از رشته‌های دانشگاهی را می‌توان از رشته‌های مختلفی رفت و رشته تحصیلی دوران دبیرستان تاثیر زیادی بر انتخاب شما در مورد رشته دانشگاهی نخواهد داشت، در ادامه می‌توانید به فیلم‌های آموزشی چند نمونه از این رشته‌ها دسترسی داشته باشید.

دسته بندی رشته های دانشگاهی بر اساس تقاضا و درآمد

با توجه به رشد روزافزون تکنولوژی و تغییر بازار کار و حتی سیستم‌های آموزشی، حوزه‌های پر تقاضای تحصیلی متناسب با بازار کار رشته های دانشگاهی تعیین می‌شوند. به طور معمول علوم کامپیوتر، بهداشت و خدمات درمانی، مهندسی، بازرگانی و امور مالی حوزه‌هایی هستند که علاوه بر درآمد بالا، در زمینه رشد شغلی چشم‌انداز مطلوبی دارند. با این وجود، برای انتخاب بهترین رشته باید به علایق فردی و اهداف شخصی توجه ویژه‌ای داشت، زیرا موفقیت در بازار کار رشته های دانشگاهی به پشتکار و پیگیری خود فرد نیز وابسته است.

مهندسی و علوم کامپیوتر

«رشته مهندسی و علوم کامپیوتر» (Computer Science And Engineering) در سال ۲۰۲۵ میلادی مانند سال‌های گذشته یکی از پردرآمدترین رشته‌های دانشگاهی است. تقاضا برای استخدام بعضی متخصصان با افزایش یافتن وابستگی صنایع مختلف به تکنولوژی برای پیشبرد نوآوری، به طور روز افزونی افزایش می‌یابد. در ادامه به سه مورد از تخصص‌های حوزه علوم کامپیوتر اشاره می‌کنیم که بیشترین خواهان را دارند.

• «توسعه دهنده‌های نرم‌افزار» (Software Developers)
• «دیتا ساینتیست» (Data Scientists)
• «متخصصان هوش مصنوعی» (AI Specialists)

در حال حاضر میانگین درآمد متخصصان فعال در این زمینه در رده بالاترین درآمدها در بین رشته‌های مختلف قرار دارد، اما در بین کارشناس‌های مختلف نیز درآمدها متفاوت است، یعنی در موقعیت‌های تخصصی مانند «یادگیری ماشین» (Machine Learning) و هوش مصنوعی، میزان درآمد حتی بالاتر نیز می‌رود.

در مورد ویژگی‌هایی که باید در حین انتخاب رشته به آن توجه داشته باشید، باید گفت که اگر به حل مسائل پیچیده و توسعه تکنولوژی‌های مختلف در آینده علاقه‌مند هستید، این رشته می‌تواند انتخابی مناسب برای شما باشد.

پزشکی و مراقبت‌های بهداشتی

«پزشکی و مراقبت‌های بهداشتی» (Medicine And Healthcare) یکی از ارکان اصلی اقتصاد جهانی هستند و به همین دلیل رشته های مرتبط با پزشکی و مراقبت‌های بهداشتی را در سال ۲۰۲۵ همچنان در بین پردرآمدترین رشته‌های دانشگاهی می‌بینیم. افزایش جمعیت سالمند و پیشرفت‌های سریع در علوم پزشکی، تقاضا برای نیروی کار متخصص به‌ویژه پرستاران را همواره بالا نگه می‌دارد.

با توجه به این که در این حوزه تخصص‌های مختلفی وجود دارد، میزان درآمد نیز مقدار ثابتی نیست و بر اساس تخصص افراد، درآمد آن‌ها متفاوت است. به عنوان مثال پرستاران بیهوشی درآمد بیشتری نسبت به پرستاران متخصص دارند.

رشته‌های حوزه پزشکی و مراقبت‌های بهداشتی نه تنها امنیت مالی بالا فراهم می‌کنند، بلکه این حس را در افراد ایجاد می‌کنند که می‌توانند تغییراتی مثبت در زندگی دیگر انسان‌ها ایجاد کنند، بنابراین علاوه بر درآمد می‌توانید ارزش‌های درونی خود را در هنگام انتخاب رشته ارزیابی کنید تا رشته‌ای متناسب با روحیه خود انتخاب کنید.

علوم داده و تحلیل داده‌ها

در دنیای امروز که «کلان‌داده» (Big Data) امری بسیار مهم تلقی می‌شود، رشته‌ی علوم داده یا «دیتاساینس» (Data Science) و تحلیل داده‌ها یا دیتا آنالیز به سرعت به یکی از پردرآمدترین رشته‌های دانشگاهی سال ۲۰۲۵ تبدیل شده است. سازمان‌ها و شرکت‌های مختلف فعال در زمینه‌های گوناگون، نیاز شدیدی به دیتا ساینتیست‌ها، تحلیل‌گران داده و متخصصین هوش تجاری دارند، زیرا این متخصصان می‌توانند در تصمیم‌گیری بهینه به کسب‌وکارها کمک کنند.

با توجه به درآمد بالای دیتا ساینتیست‌ها باید بگوییم که اگر به آمار، کشف الگوها و تحلیل اطلاعات علاقه‌مند هستید، به کمک رشته‌هایی که به بررسی داده‌ها می‌پردازند، می‌توانید در آینده شغلی پویا و پر سود داشته باشید.

دانش مالی

رشته‌ مدیریت مالی همچنان یکی از پردرآمدترین رشته‌های دانشگاهی در سال ۲۰۲۵ محسوب می‌شود؛ چرا که در دنیای امروز، تقاضا برای تخصص‌های مالی بسیار بالاست. فرصت‌های شغلی این حوزه در زمینه‌هایی مانند موارد زیر سود بسیار پر سود به حساب می‌آیند.

• بانکداری سرمایه‌گذاری
• تحلیل اقتصادی
• فین‌تک یا «فناوری‌ مالی» (Financial Technology)

در سال ۲۰۲۵، میانگین درآمد مشاغلی مانند مدیران مالی ارشد و مشاوران مالی بسیار بالا است، بنابراین اگر علاقه‌مند به تحلیل بازارهای جهانی و ایفای نقش در رشد اقتصادی هستید، رشته‌‌های مالی انتخاب‌هایی هوشمندانه برای آینده‌ شغلی هستند.

هوش مصنوعی و یادگیری ماشین

«هوش مصنوعی» (AI) و یادگیری ماشین جزء فناوری‌های پیشرو محسوب می‌شوند، بنابراین رشته‌های مرتبط به این حوزه‌ها در فهرست پردرآمدترین رشته‌های تحصیلی سال ۲۰۲۵ قرار دارند. هوش مصنوعی و یادگیری ماشین نه تنها صنایع مختلف را دگرگون کرده‌اند، بلکه نیاز به نیروی کار متخصص را به‌شدت افزایش داده‌اند.

حسابداری

امروزه حسابداران با استفاده از تکنولوژی‌های به‌روز و روش‌های تحلیل متنوع قادر هستند که درک دقیقی از داده‌های پیچیده به دست بیاورند و به این ترتیب افراد و کسب‌وکار‌ها می‌توانند از اطلاعات به دست آمده برای مدیریت امور مالی خود استفاده کنند.

حسابداران حقوق‌های به نسبت بالایی دارند اما وظایف زیادی نیز بر عهده آن‌ها است که در بسیاری از مواقع وظایفی دشوار و پر مسئولیت به حساب می‌آیند، در ادامه با تعدادی از مهم‌ترین فعالیت‌های حسابداران زبده آشنا می‌شویم.

• حفظ سلامت مالی
• تسهیل و حمایت از رشد و توسعه اقتصادی
• هم‌سوسازی فعالیت‌های مالی با قوانین
• جمع‌آوری اطلاعات مهم برای کمک به تصمیم‌گیری در امور مالی

مهندسی پزشکی

مهندسی پزشکی یا «مهندسی زیست پزشکی» (Biomedical Engineering) یکی دیگر از رشته‌های تحصیلی با درآمد بالا است که در لیست پردرآمدترین رشته‌های تحصیلی سال ۲۰۲۵ می‌بینیم. این رشته که تلفیقی از مهندسی و علوم پزشکی است، برای حل چالش های بهداشت جهانی بر توسعه مباحث زیر تمرکز دارد.

1. مهندسی ژنتیک و فناوری‌های مبتنی بر آن
2. داروهای نوین و کارآمدتر
3. تجهیزات پزشکی پیشرفته

با توجه به رشد پایدار این حوزه که نتیجه پیشرفت‌های سریع در فناوری‌های پزشکی و نیاز روزافزون به راهکارهای نوآورانه برای بهداشت و درمان است، رشته مهندسی پزشکی یکی از رشته‌های جذاب و پردرآمد در سال‌های آینده نیز خواهد بود. در صورتی که تمایل به کسب اطلاعات کامل در مورد رشته مهندسی پزشکی دارید، پیشنهاد می‌دهیم مطلب «معرفی رشته مهندسی پزشکی – از تحصیل تا اشتغال» از مجله فرادرس را مطالعه کنید.

روان‌شناسی

«روان‌شناسی» (Psychology) یکی از رشته‌های دانشگاهی است که طبق آمارهای سال ۲۰۲۵ پتانسیل بالایی برای کسب درآمد بالا دارد. با تحصیل در رشته‌های روان‌شناسی می‌توان به فرصت‌های شغلی پردرآمدی در حوزه‌هایی مانند سلامت، بازرگانی و تحقیقات دسترسی داشت. این رشته به‌عنوان یکی از پردرآمدترین رشته‌های تحصیلی شناخته می‌شود، چرا که هم تنوع شغلی دارد، هم تقاضا برای متخصصان آن در حال افزایش است، و هم مهارت‌های تخصصی خاصی را آموزش می‌دهد که در بسیاری از صنایع ارزشمند محسوب می‌‌شوند.

درآمد متخصصان مختلف در حوزه روان‌شناسی متفاوت است، به همین دلیل در ادامه سه شغل پردرآمد در حوزه روان‌شناسی را معرفی می‌کنیم.

1. روان‌پزشک‌ها (Psychiatrists)
2. «روان‌شناسان صنعتی و سازمانی» (Industrial-Organizational Psychologists)
3. «نوروسایکولوژیست» (Neuropsychologists)

مدیریت بازرگانی

«مدیریت بازرگانی» (Business Administration) یکی از رشته‌های پرطرفدار، با درآمد بالا در سال ۲۰۲۵ است که نقطه شروع مناسبی برای ورود به حوزه‌های کاری مختلفی از قبیل موارد زیر است.

1. بازاریابی
2. امور مالی
3. مدیریت
4. سایر شاخه‌های مرتبط با کسب‌وکار

مدیریت بازرگانی رشته‌ای است که جنبه‌های مختلفی از راه‌اندازی تا اداره و مدیریت کسب‌وکارها را در بر می‌گیرد و فارغ‌التحصیلان این رشته می‌توانند در محیط‌های کاری مختلفی مشغول به کار شوند، به طور مثال عناوین شغلی زیر از جمله سمت‌های کاری هستند که مناسب افراد تحصیل کرده در حوزه مدیریت بازرگانی است؛ البته توجه داشته باشید که رسیدن به سمت‌های مدیریتی نیازمند تجربه و مهارت‌های تخصصی بالا است.

• «مدیرعامل اجرایی» (Chief Executive Officer | CEO)
• «مدیران سیستم‌های اطلاعاتی» (Computer Information Systems Managers)
• «مدیران مالی» (Financial Managers)
• «مدیران کل» (General Managers)

رشته های آینده دار در ایران

برای بررسی رشته‌های آینده‌دار می‌توان معیارهای متفاوتی در نظر گرفت اما با توجه به اهمیت درآمد بر روند انتخاب رشته در این بخش از یک مطالعه آماری کمک می‌گیریم که درآمد عنوان‌های شغلی مختلف در شهر تهران در سال ۲۰۲۵ را بررسی کرده است. این مطالعه آماری با در نظر گرفتن ۳۷۸۸ شغل متفاوت اطلاعات خود را به دقت ارائه داده است اما ما در این بخش قصد داریم تنها ده حوزه کاری پردرآمد را معرفی کنیم. شناخت این شغل‌ها و حوزه‌های کاری می‌تواند کمک زیادی به انتخاب رشته بکند زیرا نشان دهنده بازار کار رشته های دانشگاهی مختلف است.

بر اساس داده‌های گزارش شده از درآمد عنوان‌های شغلی مختلف در دسته‌بندی‌های کاری موجود در بازار کار می‌توان گفت که موارد زیر ۱۰ حوزه برتر از نظر میانگین درآمد هستند، البته توجه داده باشید که این داده‌های آماری تقریبی هستند و باید برای آن‌ها درصد خطا در نظر گرفت.

1. «داروسازی و بیوتکنولوژی» (Pharmaceutical and Biotechnology): میانگین درآمد مدیران، دانشمندان و مهندسان فعال در این حوزه به ما نشان می‌دهد که درآمدهای این افراد جزء بالاترین دریافتی‌های کارمندان شاغل در صنایع مختلف است.
2. «نفت، گاز، انرژی و معدن» (Oil / Gas / Energy / Mining): در این دسته مدیران عملیات و مهندسان نفت و انرژی حقوق‌های بالایی دارند.
3. «خرید و تامین» (Purchasing and Inventory): مدیران تامین و زنجیره تامین جزء اقشاری از جامعه هستند که بالاترین حقوق‌ها را دارند.
4. «املاک و مستغلات» (Real Estate): در این حوزه نیز مدیران ارشد و مدیران تجاری حوزه املاک درآمدهای بالایی دارند.
5. «کنترل کیفیت و انطباق» (Quality Control and Compliance): افرادی که دارای سمت‌هایی مانند مدیر تضمین کیفیت هستند یا افرادی که در زمینه کنترل کیفیت فعال مشغول به کارند درآمدهای قابل توجهی دارند.
6. «رسانه، پخش، هنر، سرگرمی» (Media / Broadcasting / Arts / Entertainment): تولیدکنندگان محتواهای مختلف و مدیران اجرایی رسانه‌های پرطرفدار به طور معمول درآمدهای بسیار بالایی دارند.
7. «روابط عمومی» (Public Relations): در این حوزه نیز مدیران روابط عمومی و مدیران ارتباطات درآمدهای بالایی دارند.
8. «چاپ و نشر» (Publishing and Printing): نویسندگان محتوا، مدیران چاپ و برنامه‌ریزی و مدیران اجرایی بخش چاپ از جمله افرادی هستند که در این حوزه درآمدهای بالایی دارند.
9. «مراقبت‌های حیوانات خانگی» (Pet Care): دامپزشکان و محققان مشغول در این حوزه نیز درآمدهای قابل توجهی دارند.
10. «عکس‌برداری» (Photography): عکاسان حرفه‌ای و افرادی که صاحب استودیوهای حرفه‌ای هستند می‌توانند با توجه به حوزه‌های کاری مختلف از قبیل عکس‌برداری تبلیغاتی یا عکس‌برداری صنعتی و غیره درآمدهای بالایی داشته باشند.

توجه داشته باشید که دسته‌بندی‌های دیگری نیز هستند که عنوان‌های شغلی با درآمد بالایی در آن‌ها حضور دارند، مانند دسته «مدیریت و مدیران ارشد» (Executive And Management) یا «سلامت و درمان» (Health And Medical) اما ما در این دسته‌بندی میانگین حقوق افراد مختلف شاغل در آن حوزه را معیار قرار دادیم. علاوه بر این، باید این موضوع را نیز در نظر داشته باشید که بسیاری از متخصصان مانند برنامه‌نویس‌ها و افراد شاغل در حوزه فناوری اطلاعات به صورت پروژه‌ای و فریلنسری کار می‌کنند، بنابراین احتمال این که در جامعه آماری درآمد آن‌ها به درستی ثبت نشده باشد بالا می‌رود.

مقایسه درآمد دیپلم، کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری

با مقایسه درآمد افرادی که سطح تحصیلی متفاوتی دارند متوجه می‌شویم که به‌طور کلی، افرادی که دارای مدرک کارشناسی ارشد یا دکتری هستند، بیشتر از افرادی با مدرک کارشناسی یا دیپلم درآمد دارند و با مقایسه ریزتر مشخص می‌شود که دارندگان مدرک دکترا نیز معمولاً درآمد بیشتری نسبت به کارشناسی ارشدها و دارندگان مدرک کارشناسی درآمد بالاتری نسبت به افراد دیپلمه کسب می‌کنند. اما این نکته‌ها قانون کلی نیستند، زیرا تفاوت دقیق درآمد به میزان قابل توجهی به موارد زیر بستگی دارد.

• رشته تحصیلی
• صنعت شغلی
• موقعیت‌های شغلی خاص

آمارهای ایالات متحده آمریکا نشان می‌دهد که فردی با مدرک کارشناسی ارشد می‌تواند به‌طور متوسط حدود ۱۸٪ نسبت به فردی با مدرک کارشناسی درآمد بالاتری داشته باشد. علاوه بر این، فردی با مدرک دکترا ممکن است تا ۴۳٪ بیشتر از فردی با مدرک کارشناسی درآمد کسب کند. در نتیجه، به‌طور میانگین، دارندگان دکترا حدود ۲۱٪ بیشتر از دارندگان کارشناسی ارشد درآمد دارند. با این حال، باید توجه داشت که این ارقام شرایط و استثناهای زیادی دارند و مقایسه‌ای به طور کامل برابر بین افراد با مدارک مختلف انجام نشده است.

یک قاعده کلی که بین سطح تحصیلات و میزان درآمد وجود دارد این است که اگر شغلی فنی یا تخصصی دارید که نیازمند دانش ویژه‌ای است و این اطلاعات را باید در طی تحصیلات دانشگاهی به دست آورید، احتمال اینکه بابت مدرک بالاتر حقوق بیشتری دریافت کنید، بیشتر است. علاوه بر درصدهایی که کمی قبل گفتیم، آمارهای آمریکا نشان داده است که نرخ بیکاری برای دارندگان مدرک دکترا پایین‌تر از سایرین است؛ به‌طوری که نرخ بیکاری دارندگان کارشناسی ارشد نسبت به دکترا، ۷۳٪ بیشتر است.

با توجه به توضیحات بالا ممکن است فکر کنید که برای درآمد بالاتر باید تحصیلات خود را تا مقطع دکتری ادامه دهید، اما توجه داشته باشید که تنها برخی شرکت‌ها و مشاغل خاص برای مدارک بالاتر حقوق بیشتری پرداخت می‌کنند، به‌ویژه اگر نیازمند استفاده از مهارت‌ها و تخصص شما باشند؛ اما شرکت‌هایی که از تخصص مرتبط با مدرک شما استفاده نمی‌کنند، ممکن است حقوقی برابر با فردی با مدرک کارشناسی برای شما در نظر بگیرند.

در برخی عنوان‌های شغلی، داشتن مدرک کارشناسی ارشد یا دکترا می‌تواند به‌طور قابل توجهی به افزایش درآمد کمک کند، اما اگر افزایش درآمد تنها انگیزه‌ شما از ادامه تحصیل باشد، باید با احتیاط عمل کنید؛ زیرا گاهی می‌توانید به جای ادامه تحصیل و صرف زمان و منابع مالی، مشغول کسب تجربه شوید و به این ترتیب قادر خواهید بود در بازار کار رشد چشمگیری داشته باشید.

در چنین شرایطی توصیه می‌شود که پیش از تصمیم‌گیری برای ادامه تحصیل، به بررسی بازار کار رشته های دانشگاهی بپردازید و در مورد شرکت‌ها یا کارفرمایانی که به آن‌ها علاقه دارید تحقیق کنید تا ببینید آیا مدرک تحصیلات تکمیلی باعث افزایش حقوق می‌شود یا خیر.

تاثیر سطح تحصیلات بر حقوق دریافتی در ایران

در بخش پیش به طور کامل متوجه تاثیر سطح تحصیلات بر میزان حقوق دریافتی شدیم، اما در این بخش قصد داریم با تمرکز بر ایران به این سوال پاسخ دهیم که مدرک تحصیلی تا چه حد می‌تواند تا چه اندازه می‌تواند باعث افزایش حقوق ما شود. به طور کل در مورد بازار کار ایران می‌توان گفت که حقوقی که بر اساس سطح تحصیلات دریافت می‌کنیم، بسیار وابسته به موقعیت جغرافیایی و مسیر شغلی انتخابی است.

مطالعات آماری که بر نیروی کار شاغل در شهر تهران انجام شده است به ما نشان می‌دهد که در سال ۲۰۲۵، کارکنانی که دارای مدارک لیسانس هستند، حدود ۲۵ درصد بیشتر از افرادی با مدرک تحصیلی دیپلم درآمد دارند.

با ادامه تحصیل در سطح کارشناسی ارشد، حقوق افراد در حدود ۳۰ درصد نسبت به دارندگان مدرک کارشناسی افزایش می‌یابد و کسانی که تحصیلات خود را تا سطح دکتری ادامه می‌دهند می‌توانند انتظار حقوقی در حدود ۲۲ درصد بیشتر از فردی را داشته باشند که در همان موقعیت شغلی مشغول به کار است اما تنها تا سطح کارشناسی ارشد ادامه تحصیل داده است.

استراتژی های ورود به بازار کار

ورود به بازار کار پس از پایان تحصیلات دانشگاهی، دوره‌های تخصصی یا هر نوع آموزش حرفه‌ای، یکی از مواردی است که برای افراد مختلف چالش‌هایی به همراه دارد؛ زیرا نشان دادن دانش و توانایی‌های به دست آمده و متمایز شدن نسبت به رقبای زیادی که در بازار کار حضور دارند، امری دشوار است. موفقیت در پیدا کردن شغلی مناسب تنها به مهارت‌های فنی و دانش تخصصی محدود نمی‌شود، بنابراین برای ورود موفق به بازار کار رشته های دانشگاهی باید روی رشد مهارت‌های نرم نیز تمرکز کنید.

برای ورود به بازار کار توصیه می‌کنیم از استراتژی موثری استفاده کنید که این فرایند را تبدیل به تجربه‌ای هیجان‌انگیز و آموزنده کند. در ادامه چندین گام مهم برای آغاز حضور در بازار کار را به شما معرفی می‌کنیم.

1. ارزیابی مهارت‌ها و شایستگی‌های فردی
2. تعیین اهداف حرفه‌ای
3. برنامه‌ریزی برای اقدامات آینده
4. استفاده از ابزارهای دیجیتال و افزایش حضور در فضاهای مجازی حرفه‌ای
5. آماده شدن برای فرایند گزینش

در ادامه برای آشنایی بهتر با این موارد و افزایش آمادگی برای ورود به بازار کار، جزئیات بیشتری در مورد هر یک از این مراحل ارائه می‌دهیم. توجه داشته باشید که این نکات برای ورود به بازار کار اکثر رشته‌های دانشگاهی قابل استفاده هستند اما بهتر است که متناسب با فضای حاکم بر بازار کار رشته مورد علاقه خود، مسیر مطرح شده را شخصی‌سازی کنید.

ارزیابی مهارت‌ها و شایستگی‌های فردی

پیش از شروع اقدامات مختلف برای ورود به بازار کار بهتر است با نگاهی صادقانه به توانایی‌ها و شایستگی‌های خود، به نقاط قوت و حوزه‌هایی که نیاز به بهبود دارند پی ببریم. برای این ارزیابی پیشنهاد می‌دهیم که به موارد زیر توجه کنید.

1. «مهارت‌های سخت» (Hard Skills): منظور از مهارت‌های سخت دانش‌ و توانایی شما در حوزه تخصصی رشته یا حوزه تخصصی شما است که از طریق آموزش دانشگاهی یا تجربه کاری به دست آمده است. برای پی بردن به مهارت‌های سخت خود می‌توانید به سوال‌هایی از قبیل این دو مورد جواب دهید، در چه زمینه‌هایی تخصص دارم؟ مهارت‌های من تا چه حد با نیازهای بازار امروز تطابق دارند؟
2. «مهارت‌های نرم» (Soft skills): مهارت‌های نرم به ما کمک می‌کنند که در کارهای گروهی بهتر عمل کنیم، بتوانیم مدیریت خوبی بر پروژه‌ها داشته باشیم و با چالش‌های پیش آمده در کار روبه‌رو شویم. تاب‌آوری، ارتباط موثر، تطبیق‌پذیری با تغییرات و توانایی حل مسئله از جمله مصداق‌های مهارت‌های نرم به حساب می‌آیند.
3. علایق: شناخت حوزه‌هایی که به آن‌ها علاقه‌مند هستید، حتی اگر هنوز در آن زمینه‌ها مهارت کافی ندارید، در فرآیند کاریابی بسیار موثر است، زیرا اغلب کارفرماها علاقه دارند تا اهداف کوتاه‌مدت و بلندمدت متقاضیان را بدانند؛ دلیل این موضوع نیز این است که اهداف افراد نمایانگر انگیزه و پتانسیل رشد آن‌ها در فضای کار است.

تعیین اهداف حرفه‌ای

پس از ارزیابی خود در گام دوم باید اهداف حرفه‌ای خود را مشخص کنید. تعیین اهداف مشخص و قابل دستیابی باعث تمرکز بهتر و تصمیم‌گیری‌های آگاهانه‌تر می‌شود. برای تعیین اهداف خود توصیه می‌شود که موارد زیر را در نظر بگیریم.

• دقیق بودن هدف: باید به وضوح تعیین شود که می‌خواهیم چه نوع شغل یا حوزه‌ای را دنبال کنیم.
• قابل اندازه‌گیری بودن: اهداف ما باید قابل سنجش باشند؛ برای مثال، گرفتن یک مدرک خاص یا رسیدن به سطح مشخصی از مهارت فنی اهدافی مشخص هستند که تصویر ذهنی روشنی برای ما می‌سازند.
• قابل دستیابی بودن: اهداف تعیین شده باید واقع‌بینانه و متناسب با میزان منابع در دسترس و محدودیت زمانی ما باشند.
• مرتبط بودن: اهداف باید با علاقه‌مندی‌های فردی و نیازهای بازار کار همسو باشند.
• مهلت زمانی: برای دستیابی به اهداف باید برای خود بازه زمانی خاصی را مشخص کنیم زیرا این موضوع به ما کمک می‌کند تا علاوه بر حفظ تمرکز، پیشرفت خود را اندازه‌گیری کنیم.

برنامه‌ریزی برای اقدامات آینده

با ارزیابی مهارت‌ها و تعیین اهداف، نوبت به تهیه یک برنامه دقیق می‌رسد برای اقداماتی که باید انجام دهید. این برنامه باید شامل گام‌های تعریف شده و مشخصی برای به دست آوردن مهارت‌های جدید، کسب تجربه مرتبط و گسترش شبکه حرفه‌ای باشد. اقدامات مهم در این مرحله را می‌توان دو مورد زیر دانست.

• کسب تجربه عملی: برای کسب تجربه می‌توان به دنبال فرصت‌هایی برای کارآموزی، انجام کارهای داوطلبی یا پروژه‌های فریلنسری در حوزه مورد علاقه گشت.
• شبکه‌سازی: شبکه‌سازی یکی از مهم‌ترین اقدامات برای ورود موثر به بازار کار است. شرکت در رویدادهای صنعتی، نمایشگاه‌های کاری و دیگر فعالیت‌های تخصصی فرصت مناسبی برای آشنایی با متخصصان و شرکت‌های مرتبط فراهم می‌کند.

استفاده از ابزارهای دیجیتال و افزایش حضور در فضاهای مجازی حرفه‌ای

با افزایش میزان استفاده از فضاهای آنلاین، حضور در فضاهای حرفه‌ای آنلاین امروزه بیش از گذشته اهمیت پیدا کرده است. ابزارهای دیجیتال و شبکه‌های اجتماعی نقش مهمی در فرایند جست‌وجو شغل ایفا می‌کنند بنابراین در ادامه دو مورد مهم که باید مد نظر داشته باشید را ذکر می‌کنیم.

1. ساخت پروفایل لینکدین و فعالیت در آن: لینکدین مهم‌ترین شبکه اجتماعی کاری است؛ بنابراین داشتن پروفایلی کامل که اطلاعات کاملی در مورد توانایی‌ها و تجربیات ارائه می‌دهد و در آن شرح دقیقی از سوابق تحصیلی و شغلی ثبت شده است، باعث می‌شود که کارفرمایان بتوانند به اطلاعاتی بیش از آن چه که شما در رزومه خود ارائه داده‌اید دسترسی داشته باشند.
2. نمونه کار آنلاین یا «پورتفولیو آنلاین» (Online portfolio): در صورت امکان ایجاد نمونه کار آنلاین برای ارائه پروژه‌ها و کارهای پیشین می‌تواند در معرفی مهارت‌ها بسیار اثربخش باشد. اما چنین امکانی برای همه رشته‌ها وجود ندارد، پورتفولیو برای حوزه‌هایی مانند طراحی گرافیک، نویسندگی، برنامه‌نویسی و غیره کاربردی‌تر است. پلتفرم‌هایی مانند «بیهنس» (Behance)، «گیت‌هاب» (GitHub) یا وب‌سایت‌های شخصی محل‌های مناسبی برای ارائه نمونه کار آنلاین هستند و می‌توانید از مزایای آن‌‌ها استفاده کنید.

آماده شدن برای فرایند گزینش

پس از آن که در فضای آنلاین پروفایل‌هایی حرفه‌ای ساختید می‌توانید با اطمینان خاطر بیشتری شروع به ارسال درخواست برای موقعیت‌های شغلی مورد نظر کنید. با ارسال درخواست ممکن است شما وارد مراحل گزینش شوید، بنابراین باید خود را برای این مرحله نیز آماده کنید. یکی از مهم‌ترین مسائلی که در هنگام ارسال درخواست کار باید مد نظر داشته باشید، تناسب رزومه شما با موقعیت شغلی درخواستی است، با توجه به اهمیت نگارش صحیح رزومه مطالعه مطلب «رزومه چیست و شامل چه مواردی است؟ | راهنمای کامل رزومه نویسی» از مجله فرادرس را پیشنهاد می‌دهیم.

چطور رزومه بنویسیم و برای کاریابی آماده شویم؟

رزومه هر فرد حاوی اطلاعاتی در مورد سوابق تحصیلی، مهارت‌ها و سوابق شغلی و حرفه‌ای او است. اولین قدم برای کاریابی برای بسیاری از فرصت‌های شغلی، ارسال رزومه برای کارفرمایان است؛ زیرا به کمک رزومه‌های دریافت شده، کارفرمایان می‌توانند بهترین کاندیدا برای موقعیتی که مد نظر دارند را پیدا کنند. نگارش صحیح رزومه اهمیت زیادی دارد زیرا ممکن است کارفرما تنها به دلیل نگارش نامناسب رزومه به توانایی‌های شما پی نبرد و از شما برای مصاحبه دعوت نشود.

با یادگیری روش‌های صحیح نوشتن یک رزومه حرفه‌ای، می‌توانید تجربیات، دانش و مهارت‌هایتان را به طور کامل نمایش دهید. رزومه‌نویسی مهارتی است که به شما در هر مرحله از زندگی حرفه‌ای‌، از دانشجویی گرفته تا زمانی که به دنبال شغل مناسب هستید؛ کمک می‌کند. در واقع یادگیری رزومه‌نویسی، یک سرمایه‌گذاری برای آینده‌تان است؛ بنابراین در ادامه لینک دسترسی به چند فیلم آموزشی را در اختیار شما قرار می‌دهیم که می‌توانید با استفاده از آن‌ها رزومه مدنظر خود را بنویسید.

پرسش‌های متداول

در این بخش به تعدادی از پرتکرارترین سوال‌ها در زمینه بازار کار رشته های دانشگاهی می‌پردازیم که می‌توانند گره‌های ذهنی بیشتری را باز کنند.

کدام رشته‌ها با سرمایه‌گذاری کم به سرعت به درآمد می‌رسند؟

پیش از این حوزه‌های پردرآمد در سال ۲۰۲۵ را معرفی کردیم اما اگر بخواهیم جوابی واضح‌تر به این سوال دهیم می‌توانیم بگوییم که رشته‌هایی که در جدول زیر نام می‌بریم جزء پردرآمدترین رشته‌های دانشگاهی هستند.

با مدرک علوم انسانی چطور می‌توان درآمد دلاری داشت؟

برای کسب درآمد دلاری باید مهارت‌ها و توانایی‌هایی داشته باشیم که نیازهای بازار بین‌المللی را پاسخ می‌دهند؛ بنابراین در ادامه تعدادی از بهترین روش‌هایی که می‌توان از آن‌ها به درآمد دلاری رسید را معرفی می‌کنیم.

1. « تولید محتوا» (Content Creation) و ترجمه: تولید محتوا برای وب‌سایت‌ها یا شبکه‌های اجتماعی به زبان انگلیسی یا دیگر زبان‌های خارجی می‌تواند روش مناسبی برای کار کردن با کارفرمایان خارج از ایران باشد.
2. آموزش آنلاین: در بخش‌های پیش دیدیم که آموزش یکی از نیازهای همیشگی بازار کار است، بنابراین در صورتی که به زبان‌های خارجی مسلط هستید می‌توانید به آموزش آنلاین نیز بیاندیشید.
3. دیجیتال مارکتینگ: بسیاری از متخصصان در حوزه‌های مختلف دیجیتال مارکتینگ به صورت فریلنسری کار می‌کنند، بنابراین اگر مهارت شما در حد همکاری با شرکت‌های بین‌المللی است، می‌توانید به این مورد نیز فکر کنید.
4. کسب درآمد از شبکه‌های اجتماعی مثل یوتیوب: به عنوان دانش‌آموخته در زمینه علوم انسانی موضوعاتی زیادی هستند که می‌توانید از آن‌ها برای تولید محتوا و به اشتراک‌گذاری استفاده کنید. به کمک پلتفرم‌هایی مانند یوتیوب می‌توانید از به اشتراک گذاشتن این محتواهای ویدیویی یا پادکستی که ساختید، درآمد دلاری داشته باشید.

برای مهاجرت کاری کدام رشته‌ها بیشترین شانس را دارند؟

برای مهاجرت شغلی و انتخاب رشته بر اساس آن باید نیاز بازار کار رشته های دانشگاهی در کشور هدف را بررسی کنیم. به طور معمول کشورهای مختلف لیستی از مشاغل مورد نیاز که در آن‌ها با کمبود نیروی کار متخصص روبه‌رو هستند را منتشر می‌کنند. با این وجود می‌توان گفت که بعضی گروه‌های شغلی شانس بالاتری برای پیدا کردن فرصت‌های شغلی مطلوب دارند. در ادامه با این دسته‌بندی‌ها آشنا می‌شویم.

• رشته‌های فنی و مهندسی: با داشتن مدرک در رشته‌هایی مانند مهندسی کامپیوتر، مهندسی برق، الکترونیک و مخابرات، مهندسی مکانیک و غیره می‌توانید نسبت به پیدا کردن شغلی مناسب امیدوار باشید.
• رشته‌های علوم پزشکی و حوزه سلامت: بسیاری از کشورها خواهان نیروی متخصص در رشته‌های پرستاری، داروسازی، فیزیوتراپی، پزشکی، دندانپزشکی و غیره هستند.
• علوم کامپیوتر و فناوری اطلاعات: علوم کامپیوتر از جمله رشته‌هایی است که خواهان زیادی دارد و کشورهای زیادی به متخصصان برنامه‌نویسی و توسعه نرم‌افزار، مدیریت پایگاه داده و امنیت سایبری، تحلیل داده و هوش مصنوعی و غیره نیاز دارند.
• رشته‌های مرتبط به کسب‌وکار و مدیریت: در این حوزه می‌توان به عنوان حسابدار، مدیر مالی، مدیر منابع انسانی، مدیر پروژه، تحلیل‌ مالی و… مهاجرت کرد.

جمع‌بندی

در این مطلب از مجله فرادرس به بررسی اهمیت بازار کار رشته های دانشگاهی پرداختیم و متوجه شدیم که برای انتخاب رشته دانشگاه باید به نیاز بازار کار و نرخ بیکاری فارغ‌التحصیلان آن رشته مورد نظر توجه داشت.

با توجه به پیشرفت تکنولوژی نیاز بازار کار نسبت به گذشته تغییر کرده است، به عنوان مثال در هنگام بررسی رشته‌های پردرآمد دیدیم که رشته‌های مبتنی بر فناوری مانند مهندسی و علوم کامپیوتر از درآمدهای بالا برخوردار هستند. پیشرفت تکنولوژی نحوه کار بسیاری از متخصصان فعال در حوزه‌های کاری مختلف را دچار تحول کرده است، یعنی حسابداران مانند گذشته برای تحلیل داده‌های مالی نیازمند ماشین حساب‌های ساده نیستند، یا بسیاری از فعالیت‌های حوزه سلامت به کمک فناوری‌های مختلف و تخصصی انجام می‌شود.

پیشرفت تکنولوژی به ما نشان می‌دهد که برای داشتن شغلی پردرآمد باید به تکنولوژی‌های روز دنیا مسلط باشیم اما افزایش مهارت‌های ما برای یافتن شغل کافی نیست. بسیاری از عنوان‌های کاری وابسته به تحصیلات دانشگاهی هستند و حتی می‌توان گفت که برای بسیاری از آن‌ها باید تحصیلات خود را تا مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری ادامه بدهیم؛ زیرا حقوق دریافتی افرادی که مدارک بالاتری دارند بیشتر از افرادی است که با مدرک کارشناسی وارد بازار کار شده‌اند.

با اتمام تحصیلات دانشگاهی بسیاری از ما می خواهیم وارد بازار کار شویم اما باید این نکته را به یاد داشته باشیم که بین ما و دیگر متقاضیان رقابت شدیدی وجود دارد. برای آن که قدم‌های مطمئن‌تری برای ورود به دنیای کار برداریم، بخشی را به استراتژی‌های ورود به بازار کار اختصاص دادیم که قدم به قدم به ما کمک می‌کند تا هوشمندانه‌تر رفتار کنیم.