با این حال، زایمان و مراقبت از نوزاد در محیط فاقد جاذبه چالشی بسیار بزرگ‌تر خواهد بود. در فضا، هیچ چیز در جای خود باقی نمی‌ماند. مایعات در هوا معلق می‌مانند و انسان‌ها نیز همین‌طور. چنین شرایطی زایمان و نگهداری از نوزاد را به فرآیندی بسیار پیچیده‌تر و پر هرج‌ومرج‌تر از زمین بدل می‌سازد، جایی که جاذبه در موقعیت‌دهی، تغذیه و بسیاری از جنبه‌ها یاری‌رسان است.

از سوی دیگر، جنین در دوران رشد خود نیز در شرایطی مشابه بی‌وزنی پرورش می‌یابد. او در مایع آمنیوتیک که تراکم آن با بدن مادر برابر است، معلق و محافظت‌شده قرار دارد. در واقع، فضانوردان برای آمادگی در برابر راهپیمایی فضایی در مخازن آب تمرین می‌کنند که برای شبیه‌سازی بی‌وزنی طراحی شده‌اند. به همین خاطر، رحم را می‌توان شبیه‌ساز طبیعی بی‌وزنی دانست. اما جاذبه تنها بخشی از ماجراست.

تابش‌های کیهانی

ورای لایه‌های محافظ زمین، تهدیدی جدی‌تر به نام پرتوهای کیهانی وجود دارد. این پرتوها ذراتی با انرژی بالا هستند که با سرعتی نزدیک به نور در فضا حرکت می‌کنند. آن‌ها از الکترون تهی شده‌اند و فقط هسته متراکم شامل پروتون‌ها و نوترون‌ها باقی مانده است. برخورد این ذرات با بدن انسان می‌تواند باعث تخریب سلولی شدید شود.

جو ضخیم و میدان مغناطیسی زمین، ما را در برابر بخش اعظم این تابش‌ها محافظت می‌کند. اما در فضا چنین حفاظی وجود ندارد. زمانی که یک پرتو کیهانی از بدن انسان عبور می‌کند، ممکن است به یک اتم برخورد کند، الکترون‌های آن را جدا کرده و با هسته آن برخورد کند و باعث بیرون‌ریزی پروتون‌ها و نوترون‌ها شود، در نتیجه عنصری دیگر یا ایزوتوپی متفاوت شکل گیرد.

چنین برخوردی می‌تواند آسیبی کاملاً موضعی ایجاد کند، به‌طوری که فقط سلولی خاص یا بخشی از آن از بین برود، در حالی که بقیه بدن سالم باقی بماند. گاهی پرتو بدون برخورد عبور می‌کند، اما اگر به مولکول DNA برخورد کند، می‌تواند باعث جهش‌هایی شود که ریسک ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهند.

حتی در صورتی که سلول‌ها زنده بمانند، تابش‌ها می‌توانند واکنش‌های التهابی در بدن ایجاد کنند؛ یعنی سیستم ایمنی بیش‌فعال شده و موادی ترشح می‌کند که به بافت‌های سالم آسیب زده و عملکرد اندام‌ها را مختل می‌سازد. در هفته‌های نخست بارداری، سلول‌های جنینی به‌سرعت تقسیم می‌شوند، جابه‌جا می‌شوند و ساختارهای ابتدایی را تشکیل می‌دهند. برای ادامه این رشد، جنین باید در تمام این مراحل حساس زنده بماند. ماه اول پس از لقاح آسیب‌پذیرترین بازه زمانی است.

برخورد تنها یک پرتو کیهانی پرانرژی در این مرحله ممکن است برای جنین کشنده باشد. البته جنین در این زمان بسیار کوچک است و با اینکه پرتوهای کیهانی خطرناک‌اند، اما احتمال برخورد مستقیم بسیار اندک است. اگر چنین اتفاقی بیفتد، احتمالاً به سقط جنینی منجر می‌شود که حتی متوجه آن نخواهیم شد.

خطرات در دوران بارداری

با پیشرفت بارداری، نوع خطرات نیز تغییر می‌کند. زمانی که جریان خون جفت، یعنی ارتباط خونی بین مادر و جنین، تا پایان سه‌ماهه نخست کامل می‌شود، رشد سریع رحم و جنین آغاز می‌شود.

این رشد، هدف بزرگ‌تری برای تابش‌های کیهانی ایجاد می‌کند. احتمال برخورد پرتو به عضله رحم اکنون بیشتر است و این برخورد می‌تواند منجر به انقباضات رحمی و حتی زایمان زودرس شود. گرچه مراقبت‌های پیشرفته نوزادان نارس در سال‌های اخیر پیشرفت زیادی داشته است، اما در محیط فضا، تولد زودهنگام خطرات بیشتری به‌همراه دارد.

حتی روی زمین نیز بارداری و زایمان همواره با خطراتی همراه‌اند. در فضا، این خطرات تشدید می‌شوند. اما رشد کودک با تولد پایان نمی‌یابد. نوزادی که در فضا به دنیا بیاید، همچنان در شرایط بی‌وزنی رشد خواهد کرد و این مسئله ممکن است در توسعه واکنش‌های وضعیتی و مهارت‌های حرکتی اختلال ایجاد کند. این همان غرایزی هستند که به کودک می‌آموزند چگونه سر خود را بلند کند، بنشیند، بخزد و در نهایت راه برود ؛ همه این حرکات نیازمند تعامل با نیروی گرانش هستند. در غیاب حس «بالا» و «پایین»، این توانایی‌ها ممکن است به‌شکلی متفاوت و شاید ناقص شکل بگیرند.

علاوه بر آن، خطر تابش‌های کیهانی همچنان باقی می‌ماند. مغز نوزاد پس از تولد نیز به رشد ادامه می‌دهد و مواجهه طولانی‌مدت با پرتوهای کیهانی ممکن است موجب آسیب‌های جبران‌ناپذیر شود و می‌توانند حافظه، توانایی شناختی، رفتار و سلامت بلندمدت را تحت تأثیر قرار دهند.

پس آیا امکان تولد نوزاد در فضا وجود دارد؟

از لحاظ نظری، بله. اما تا زمانی که نتوانیم از جنین در برابر تابش‌ها محافظت کنیم، از زایمان زودرس جلوگیری کنیم و بستر ایمنی برای رشد نوزاد در بی‌وزنی فراهم آوریم، بارداری در فضا تجربه‌ای پرخطر خواهد بود؛ تجربه‌ای که هنوز برای انجام آن آمادگی نداریم.