با تجزیه و ترکیب جملات عربی، در واقع ویژگی‌های شاخص هریک از اجزای جمله را مشخص می‌کنیم و نشان می‌دهیم که هرکدام از کلمه‌ها چه نقشی را در جمله به عهده دارند. همچنین اعراب آن‌ها را نیز بر اساس نقشی که به عهده گرفته‌اند، بررسی می‌کنیم. اگر با بخش‌های بعدی این مطلب از مجله فرادرس همراه باشید، اصول و تجزیه و تحلیل صرفی را به‌طور کامل می‌آموزید. در عین حال، با تمامی نقش‌های دستوری زبان عربی و اعراب آن‌ها آشنا می‌شوید. در ادامه، با دقت به مثال‌هایی که ارائه می‌کنیم، نکته‌ها و قواعد تجزیه و ترکیب جملات عربی را مرور می‌کنید. در انتها نیز با حل کردن تمرین‌های چهارگزینه‌ای می‌توانید سطح یادگیری خود را ارزیابی کنید.

تجزیه و ترکیب جملات عربی

تجزیه و ترکیب جملات عربی به این معناست که ویژگی‌های هر کلمه و همچنین نقش و اعراب آن‌ها را در جمله تعیین کنیم یا به عبارت دقیق‌تر:

• تجزیه یا تحلیل صرفی: یعنی تعیین مشخصه‌های هر کلمه، اعم از اسم، فعل و حرف، بدون توجه به نقش آن در جمله.
• ترکیب: یعنی نقش هر کلمه را در جمله تعیین کنیم و نشان بدهیم که اعراب هر کلمه با توجه به نقش آن چگونه است.

برای تجزیه و ترکیب عربی باید به مهم‌ترین قواعد مربوط به انواع کلمه‌ها، ساختار صرفی آن‌ها، همچنین نقش‌های دستوری کلمات و انواع اعراب در عربی تسلط داشته باشیم. به همین علت، در بخش‌های بعدی این مطلب، ابتدا ویژگی‌های اصلی انواع کلمات را ذیل عنوان «تجزیه و تحلیل صرفی» بررسی می‌‌کنیم، سپس در بخش «ترکیب جملات عربی»، انواع نقش‌های دستوری و اعراب آن‌ها را آموزش می‌دهیم.

بااین‌حال، پیشنهاد می‌کنیم برای آشنایی بیشتر با این مبحث به فیلم آموزش عربی زبان قرآن ۳ رشته‌‌های تجربی و رباضی فرادرس مراجعه کنید. لینک دسترسی به این فیلم آموزش را در ادامه آورده‌ایم.

تجزیه و تحلیل صرفی

در تجزیه و تحلیل صرفی، ویژگی‌های هر کلمه و ساختار صرفی آن‌ها را بررسی می‌‌کنیم. می‌دانیم که تمامی کلمات زبان عربی در یک دسته‌بندی کلی به سه دسته زیر تقسیم می‌شوند:

بنابراین برای اینکه بتوانیم تجزیه و تحلیل صرفی انواع کلمات را انجام بدهیم، باید با ویژگی‌ها و مشخصه‌های اصلی هریک از انواع سه‌گانه کلمات آشنایی داشته باشیم. در بخش‌های بعدی، انواع اسم‌ها، فعل‌ها و حروف را به‌ترتیب آموزش می‌دهیم و ویژگی‌های هریک را با مثال بررسی می‌کنیم. در این مورد، مشاهده فیلم آموزش صرف ۱ فرادرس نیز برای مخاطبان مفید خواهد بود. با کلیک رو لینک زیر به این فیلم آموزشی دسترسی خواهید داشت.

اصول تجزیه و تحلیل صرفی اسم ها

هنگام تجزیه و تحلیل صرفی اسم‌ها باید ویژگی‌های زیر را در مورد اسم مورد نظر بررسی کنیم:

در ادامه، هریک از موارد جدول بالا را به‌طور جداگانه و با مثال بررسی می‌کنیم.

جنس (مذکر و مؤنث)

اسم‌های عربی از نظر جنسیت به دو دسته کلی مذکر و مؤنث تقسیم می‌شوند. البته هرکدام از این دو مورد خود شامل چند دسته هستند. در جدول زیر، انواع اسم‌های مذکر و مؤنث را با مثال آورده‌ایم.

شمار

اسم‌های عربی از نظر شمار و تعداد به سه دسته «مفرد، مثنی و جمع» تفسیم می‌‌شوند. کاربرد هریک را در ادامه نشان داده‌ایم:

• مفرد: اسم‌هایی که بر یک شخص، شیء یا پدیده دلالت می‌کنند. (مانند: وَلَدٌ)
• مثنی: اسم‌هایی که بر دو شخص، دو شیء یا دو پدیده دلالت دارند. (مانند: وَلَدَانِ)
• جمع: اسم‌هایی که بر بیش از دو شخص، دو شیء یا دو پدیده دلالت می‌کنند. (مانند: أَوْلاد)

اسم‌های مثنی و جمع دارای علامت‌هایی هستند که با توجه به آن‌ها می‌توانید به‌آسانی اسم‌های مثنی و جمع را از سایر اسم‌ها تشخیص بدهید. در جدول زیر، علامت‌های انواع اسم‌ها را با مثال آموزش داده‌ایم. البته در فیلم آموزش عربی پایه هفتم فرادرس این نیز این مبحث به طور کامل تدریس شده است.

در مورد علامت‌های انواع اسم‌ها به نکته‌های زیر دقت کنید:

• علامت‌های «ـَ انِ» و «ـَ ینِ» بین مذکر و مؤنث مشترک هستند. (مانند: کاتَبانِ و کاتِبَتانِ)
• «ـَ انِ» و «ـُ ونَ» در حالت مرفوعی به کار می‌روند.
• «ـَ ینِ» و «ـِ ینَ» در حالت منصوبی و مجروری می‌آیند.
• برای جمع بستن اسم‌های مؤنث، ابتدا «ة» حذف می‌شود، سپس «ات» به‌جای آن قرار می‌گیرد.
• حتماً به تفاوت حرکت‌های دو علامت «ـَ ینِ» و «ـِ ینَ» توجه داشته باشید. اولی برای اسم‌های مثنی و دومی برای اسم‌های جمع مذکر کاربرد دارد.

جامد و مشتق

اسم‌های عربی را می‌توان بر اساس ریشه آن‌ها به دو دسته زیر تقسیم کرد:

• اسم‌های جامد: از فعل مشتق نشده‌اند. ٰ(مانند: جَبَل)
• اسم‌های مشتق: از فعل‌ها مشتق شده‌اند. (مانند: مَکْتَب)

برای درک بهتر تقسیم‌بندی بالا، در ادامه، انواع اسم‌های جامد و مشتق را با مثال بررسی می‌کنیم.

انواع اسم های مشتق و جامد در عربی

انواع اسم‌های جامد و مشتق در عربی را در جدول زیر معرفی کرده‌ایم. برای هرکدام نیز مثالی را در پرانتز قرار داده‌ایم.

معرفه و نکره

تقسیم‌بندی دیگری که می‌توان در مورد اسم‌ها مطرح کرد به شناخته شده بودن یا ناشناخته بودن آن‌ها مربوط می‌شود. بر این اساس، اسم‌های عربی به دو دسته نکره و معرفه تقسیم می‌شوند:

• اسم‌های معرفه: برای گوینده و مخاطب شناخته شده هستند. (مانند: أَحْمَد)
• اسم‌های نکره: برای گوینده یا مخاطب شناخته شده نیستند. (مانند: طالِبٌ)

اسم‌های معرفه انواع مشخصی دارند که اگر آن‌ها را به خاطر بسپارید، می‌توانید به‌راحتی اسم‌های معرفه را تشخیص دهید. از سوی دیگر، اسم‌های نکره انواع مشخصی ندارند. در واقع، هر اسمی که معرفه نباشد، تکره است. به همین علت، ساده‌ترین راه برای شناسایی اسم‌های معرفه و نکره این است که ابتدا بررسی کنید آیا اسم مورد نظر در یکی از دسته‌بندی‌های اسم‌های معرفه قرار می‌گیرد یا نه.

در‌صورتی‌که به یکی از انواع اسم‌های معرفه تعلق داشته باشد، حتماً معرفه است اما اگر در هیچ‌یک از این دسته‌ها قرار نگیرد، اسم نکره به شمار می‌آید. در بخش‌های بعدی، انواع اسم‌های معرفه را بررسی می‌‌کنیم.

اسم های معرفه در عربی

در جدول زیر، انواع اسم‌های معرفه را با مثال معرفی کرده‌ایم.

برای یادگیری بهتر اسم‌های معرفه، به نکته‌های زیر دقت کنید:

• در ترکیب‌های اضافی (مضاف + مضاف‌الیه)، اگر مضاف‌الیه معرفه باشد، مضاف هم معرفه به اضافه می‌شود.
• تمامی ضمایر (متصل و منفصل) معرفه هستند.
• اسم‌های علم تمامی اسم‌های خاصی هستند که مصادیق آن‌ها برای گوینده و مخاطب مشخص است. (مانند: اسم افراد، اماکن مشهور، کشورها و…)

انواع اسم‌های معرفه را می‌توانید با مراجعه به فیلم آموزش عربی زبان قرآن ۲ رشته ادبیات و علوم انسانی فرادرس، با مثال‌های بیشتر بیاموزید.

معرب و مبنی

اگر تغییرپذیری اعراب اسم‌ها را ملاک دسته‌بندی آن‌ها قرار بدهیم، می‌توانیم اسم‌ها را به دو دسته مبنی و معرب تقسیم کنیم:

• اسم‌های معرب: اعراب اسم‌های معرب متناسب با نقشی که در جمله دارند، تغییر می‌کند. (مانند: مَدْرَسَةٌ، مَدْرَسَةً، مَدْرَسَةٍ)
• اسم‌های مبنی: اعراب آن‌ها همیشه ثابت است و هرگز تغییری نمی‌کند. (مانند: اَلَّتي)

اسم‌های مبنی در عربی به پنج دسته تقسیم می‌شوند. هر اسمی که در این دسته‌بندی قرار نگیرد، از نوع اسم‌های معرب است. در بخش بعد، انواع اسم‌های مبنی را بررسی می‌کنیم.

اسم‌ های مبنی در عربی

انواع اسم‌های مبنی را در جدول زیر نشان داده‌ایم.

برای آشنایی بیشتر با اسم‌های مبنی به نکته‌های زیر دقت کنید:

• اگر اسم موصول و اسم اشاره از نوع مثنی باشد، در دسته اسم‌های معرب قرار می‌گیرد. (مانند: اَللّذانِ و هذَینِ)
• «مَنْ» و «ما» کاربردهای مختلفی دارند. هم می‌توانند اسم شرط باشند و هم در جایگاه اسم‌های استفهام قرار بگیرند. البته در هر دو حالت، اسم مبنی به شمار می‌آیند.

منصرف و غیرمنصرف

برخی از اسم‌های عربی بدون تنوین و کسره به کار می‌روند، در‌حالی‌که سایر اسم‌ها می‌توانند با این دو حرکت بیایند. با توجه به این نکته می‌توان اسم‌های عربی را به دو دسته منصرف و غیرمنصرف تقسیم‌بندی کرد:

• اسم‌های منصرف: با تنوین و کسره به کار می‌روند. (مانند: في مَعْرَضِ)
• اسم‌های غیرمنصرف: با تنوین و کسره نمی‌آیند. (مانند: في مَساجِدَ)

هر اسمی که غیرمنصرف نباشد، منصرف است. به همین علت، بهتر است ابتدا با انواع اسم‌های غیرمنصرف آشنا شویم. اگر با اسمی روبه‌رو شدیم که به یکی از انواع اسم‌های غیرمنصرف تعلق نداشت، می‌توانیم مطمئن باشیم که آن اسم از نوع اسامی منصرف است. در بخش بعدی، انواع اسم‌های غیرمنصرف را با مثال بررسی می‌‌کنیم.

اسم های غیرمنصرف در عربی

انواع اسم‌های غیرمنصرف را در جدول زیر مشاهده می‌کنید.

در برخی از مواقع می‌توان اسم‌های غیرمنصرف را با کسره و تنوین آورد، به شرط آنکه:

• اسم غیرمنصرف با «ال‍ـ» آمده باشد. (مانند: الْصَحْراء)
• اسم غیرمنصرف مضاف واقع شده باشد. (مانند: فَتَی الْمَدینَة)

صحیح الآخر و غیر صحیح الآخر

اسم‌های عربی را می‌توان از نظر نوع حرف آخر آن‌ها به دو دسته زیر تقسیم کرد:

• اسم‌های صحیح الآخر: اسم‌هایی که حرف آخر آن «اء»، «ـَ یٰ» و «ـِ ي» نباشد. (مانند: وَرْدَة)
• اسم‌های غیر صحیح الآخر: اسم‌هایی که انتهای آن «اء»، «ـَ یٰ» و «ـِ ي» قرار گرفته باشد. (مانند: زَهْراء)

توصیه می‌کنیم ابتدا انواع اسم‌های غیر صحیح الآخر را یاد بگیرد. اگر با اسمی مواجه شدید که به یکی از این دسته‌ها تعلق نداشت، می‌توانید با اطمینان بگویید که آن اسم از نوع صحیح الآخر است. دسته‌بندی اسم‌های غیر صحیح الآخر را در بخش بعدی بررسی می‌کنیم.

انواع اسم‌ های غیر صحیح الآخر 

در جدول زیر، انواع اسم‌های غیر صحیح الآخر را با مثال نشان داده‌ایم.

اصول تجزیه و تحلیل صرفی فعل ها

برای تجزیه و تحلیل صرفی فعل‌ها، حتماً باید ویژگی‌های زیر را در مورد آن‌‌ها بررسی کنیم:

موارد جدول بالا را در بخش‌‌های بعدی، به‌تفکیک و با مثال بررسی می‌کنیم.

زمان دستوری (ماضی، مضارع و مستقبل)

فعل‌ها از نظر زمان دستوری به سه دسته زیر تقسیم می‌‌شوند:

• فعل‌های ماضی: بر رخدادهای زمان گذشته دلالت دارند. (مانند: جاءَ «آمد»)
• فعل‌های مضارع: بر رخدادهایی دلالت می‌کنند که در زمان حال رخ می‌دهند. (مانند: يَجِيءُ «می‌آید»)
• فعل‌های مستقبل: بر اتفاقات زمان آینده دلالت دارند. (مانند: سَوْفَ يَجِيءُ «خواهد آمد»)

در بخش‌های بعدی، ساختار و روش صرف هریک از این فعل‌ها را آموزش می‌دهیم.

روش صرف فعل های ماضی

فعل‌های ماضی از ریشه فعل به همراه ضمایر متصل موفوعی تشکیل می‌شوند. به‌عنوان مثال، در جدول زیر، روش صرف فعل ماضی «جَلَسَ» را نشان داده‌ایم. در فیلم آموزش عربی پایه هفتم فرادرس نیز ساختار فعل‌های ماضی با مثال و تمرین تدریس شده است.

روش صرف فعل‌‌ های مضارع

فعل‌های مضارع عربی، از حروف مضارعه (ت‍ـ، ی‍ـ، ن، ا) به همراه ریشه فعل و ضمایر متصل مرفوعی تشکیل می‌شوند. برای یادگیری بهتر ساختار فعل‌های مضارع، روش صرف فعل مضارع «یَجْلِسُ» را برای مثال در جدول زیر نشان داده‌ایم. برای یادگیری بهتر فعل‌های مضارع در عربی می‌توانید از فیلم آموزش عربی پایه هشتم فرادرس کمک بگیرید.

انواع فعل‌ های مضارع

فعل‌های مضارع از نظر اعراب به سه دسته زیر تقسیم می‌شوند:

• فعل‌های مضارع مرفوع
• فعل‌های مضارع منصوب
• فعل‌های مضارع مجزوم

در مورد انواع فعل‌ها به نکته‌های زیر دقت داشته باشید:

• فعل‌های مضارع مرفوع بدون ادات نصب یا جزم می‌آیند.
• در ساختار فعل‌های مضارع مرفوع یا حرف آخر حرکت ضمه (ـُ) می‌گیرد یا انتهای فعل، حرف نون مضارعه (ن) می‌آید. (مانند: یَرْجَعُ / یَرْجَعونَ)
• اگر ادوات نصب «أَنْ، لَنْ، کَی، حَتَی، لِ‍ـ» بر سر فعل مضارع قرار بگیرند، آن فعل به‌‌صورت فعل مضارع منصوب درمی‌آید.
• در ساختار فعل‌های مضارع منصوب یا حرف آخر حرکت فتحه (ـَ) می‌گیرد یا نون مضارعه از انتهای فعل حذف می‌شود. (مانند: أَنْ یَرْجَعَ / أَنْ یَرْجَعوا)
• اگر ادوات جازمه «لَمْ، لَمّا، لای نهی، ل‍ـِ، إِنْ، مَن، ما» بر سر فعل مضارع قرار بگیرند، ان فعل به‌‌صورت فعل مضارع مجزوم درمی‌آید.
• در ساختار فعل‌های مضارع مجزوم یا حرف آخر حرکت سکون (ـْ) می‌گیرد یا نون مضارعه از انتهای آن حذف می‌شود. (مانند: لَمْ یَرْجَعْ / لَمْ یَرْجَعوا)

روش صرف فعل‌ های مستقبل

فعل‌های مستقبل از ترکیب «سَ‍ـ» و «سَوْفَ» با فعل‌های مضارع ساخته می‌شوند. مثالی از صرف فعل‌های مستقبل را در جدول زیر آورده‌ایم.

فعل ‌های امر و نهی

در بخش‌های قبلی با انواع فعل‌های عربی بر اساس زمان دستوری آشنا شدید. ازآنجایی‌که در تجزیه و ترکیب جملات عربی ممکن است با فعل‌های امر و نهی نیز روبه‌رو شوید، در این بخش، مروری کوتاه بر ساختار فعل‌های امر و نهی نیز خواهیم داشت. تعریف و کاربرد این فعل‌ها را در ادامه مشاهده می‌کنید.

• فعل‌های امر: برای درخواست یا طلب انجام کاری به کار می‌روند.
• فعل‌های نهی: هنگامی آن‌ها را به کار می‌بریم که بخواهیم کسی را از انجام کاری منع کنیم.

مثالی از صرف فعل‌های امر و نهی را در جدول زیر نشان داده‌ایم:

در مورد ساختار فعل‌های امر و نهی، نکته‌های زیر را مد نظر داشته باشید:

• فعل‌های امر و نهی از فعل‌های مضارع صیغه مخاطب ساخته می‌شوند.
• برای ساخت فعل‌های امر: حرف مضارعه حذف می‌شود، همزه (إ یا ا) به‌جای آن می‌آید، انتهای فعل هم مجزوم می‌شود.
• برای ساخت فعل‌های نهی: حرف «لا» بر سر فعل می‌آید و انتهای فعل مجزوم می‌شود.
• هنگام مجزوم کردن فعل، «ن» از انتهای فعل‌ جمع مؤنث مخاطب هرگز حذف نمی‌شود.
• در صیغه جمع مذکر مخاطب، پس از حذف «ن»، «ا» به‌جای آن قرار می‌گیرد.

در فیلم آموزش عربی پایه نهم فرادرس، روش صرف فعل‌های امر نهی، همین‌طور ساختار آن‌ها به‌طور کامل آموزش داده شده است.

صیغه فعل

فعل‌ها متناسب با شخص و شمار فاعل یا نائب فاعل، همین‌طور متناسب با جنسیت آن، صورت‌های مختلفی به خود می‌گیرند. از سوی دیگر، غائب، مخاطب یا متکلم بودن فاعل جمله نیز بر ساختار فعل اثرگذار است. به حالت‌های مختلف فعل‌ها، «صیغه فعل» گفته می‌شود. فعل‌های عربی را می‌توان در ۱۴ صیغه صرف کرد. این صیغه‌ها را در جدول زیر نشان داده‌ایم. همچنین معادل فارسی هرکدام از آن‌ها را نیز مشخص کرده‌ایم. برای یادگیری بهتر این صیغه‌ها و تشخیص آن‌ها در تجزیه و ترکیب جملات عربی، صرف فعل «قَرَأَ» را به‌عنوان مثال در جدول زیر آورده‌ایم.

حروف و ریشه فعل

فعل‌های عربی از نظر تعداد حروف اصلی به چهار دسته زیر تقسیم می‌شوند:

• ثلاثی (دارای ۳ حرف اصلی)
• رباعی (دارای ۴ حرف اصلی)
• خماسی (دارای ۵ حرف اصلی)
• سداسی (دارای ۶ حرف اصلی)

در میان فعل‌های فهرست بالا، فعل‌های ثلاثی کاربرد بیشتری دارند. به همین علت، در ادامه، صرفاً فعل‌های ثلاثی و انواع آن‌ها را با مثال آموزش می‌دهیم.

انواع فعل ثلاثی در عربی

فعل‌های ثلاثی به دو دسته زیر تقسیم می‌شوند:

• ثلاثی مجرد: فقط سه حرف اصلی دارد.
• ثلاثی مزید: علاوه‌بر سه حرف اصلی، یک یا چند حرف زائد نیز دارد.

تمامی فعل‌هایی که در بخش‌های قبلی بررسی کردیم از نوع ثلاثی مجرد هستند، مانند: «قَرَأَ، جَلَسَ، ذَهَبَ و…» . این فعل‌ها همگی از نوع سماعی هستند. یعنی برای یادگیری آن‌ها، باید این فعل‌ها را بارها بشنوید، بخوانید و مرور کنید. برعکس، فعل‌های ثلاثی مزید وزن‌های مشخصی دارند که با یادگیری آن‌ها می‌توانید انواع فعل‌های ثلاثی مزید را به‌راحتی صرف کنید. فعل‌های ثلاثی مزید دارای ۸ وزن اصلی هستند که به آن‌ها «باب» گفته می‌شود. در جدول زیر، باب‌های هشت‌گانه فعل‌های ثلاثی مزید را با مثال نشان داده‌ایم.

نوع فعل

فعل‌ها در تجزیه و ترکیب جملات عربی از نظر نوع حروف اصلی به دو دسته زیر تقسیم می‌شوند:

• فعل‌های صحیح: هیچ‌یک از حروف اصلی آن‌ها از نوع حروف علّه (ا، و، ي) نیست. (مانند: جَعَلَ)
• فعل‌های معتل: یک یا دو مورد از حروف آن‌ها از نوع حروف علّه است. (مانند: جاءَ)

هرکدام از فعل‌های صحیح و معتل خود به چند دسته تقسیم می‌شوند که در بخش بعدی، آن‌ها را با مثال آموزش می‌دهیم.

انواع فعل‌ های صحیح و معتل

در ادامه، انواع فعل‌های صحیح و معتل را با مثال مشخص کرده‌ایم. فعل‌های صحیح عبارتند از:

• سالم (بدون حرف عله، همزه یا حرف تکراری): مانند «طَبَعَ»
• مهموز (دارای همزه): مانند «سَأَلَ»
• مضاعف (دارای دو حرف تکراری): مانند «شَدَّ »

انواع فعل‌های معتل نیز شامل این موارد هستند:

• مثال (اولین حرف اصلی آن عله است.): مانند «وَعَدَ»
• اجوف (دومین حرف اصلی آن عله است.): مانند «قالَ»
• ناقص (سومین حرف اصلی آن عله است.): مانند «دَعا»
• لفیف (دو مورد از حروف آن عله است.): مانند «وَفَی»

لازم و متعدی

فعل‌های عربی از نظر نیاز داشتن به مفعول یا عدم نیاز به آن در دو دسته لازم و متعدی قرار می‌گیرند:

• فعل‌های لازم: فقط به فاعل نیاز دارند و بدون مفعول به کار می‌روند. (مانند: جَلَسَ الطّالِبُ في الْفَصْلِ. «دانش‌آموز در کلاس نشست.»)
• فعل‌های متعدی: علاوه‌بر فاعل، به مفعول هم نیاز دارند. معنای آن‌ها بدون وجود مفعول، ناقص می‌ماند. (مانند: قَرَأَ الطّالِبُ الْکِتابَ. «دانش‌آموز کتاب را خواند.»)

معلوم و مجهول

برخی از فعل‌های عربی همراه با فاعل خود می‌آیند اما برخی دیگر، بدون فاعل به کار می‌روند. به عبارت دیگر، فاعل آن‌ها نامشخص است. با توجه به این نکته می‌توان فعل‌های عربی را به دو دسته زیر تقسیم کرد:

• فعل‌های معلوم: فاعل فعل‌های معلوم مشخص است و در جمله حضور دارد. (مانند: کَتَبَ الْمُعَلِّمُ رِسالَةً. «معلم نامه‌ای را نوشت.»)
• فعل‌های مجهول: فاعل آن‌ها مشخص نیست یا در جمله حضور ندارد. در واقع، فعل‌های مجهول به‌جای اینکه به فاعل نسبت داده شوند، به نائب فاعل نسبت داده می‌شوند. (مانند: کُتِبَ رِسالَةً. «نامه‌ای نوشته شد.»)

در مورد فعل‌های معلوم و مجهول لازم است به نکته‌های زیر توجه داشته باشید:

• در ساختار فعل‌های ماضی مجهول، دومین حرف اصلی فعل کسره (ـِ) می‌گیرد و همه حروف متحرک قبل از آن هم با حرکت ضمه (ـُ) می‌آیند. (مانند: کُتِبَ)
• در ساختار فعل‌های مضارع مجهول، دومین حرف اصلی فعل فتحه (ـَ) می‌گیرد و حرف اول فعل نیز با حرکت ضمه (ـُ) می‌آید. (مانند: یُکْتَبُ)

با مشاهده فیلم آموزش زبان قرآن ۱ رشته ادبیات و علوم انسانی فرادرس می‌توانید فعل‌های معلوم و مجهول را با مثال‌ها و نکته‌های تکمیلی بیشتری یاد بگیرید.

معرب و مبنی

فعل‌های عربی مانند اسم‌های این زبان به دو دسته معرب و مبنی تقسیم می‌شوند. این نوع تقسیم‌بندی را با دقت به جدول زیر بهتر می‌آموزید.

اصول تجزیه و تحلیل صرفی حروف

در تجزیه و تحلیل صرفی انواع حروف، لازم است ویژگی‌های زیر را برای هرکدام بررسی کنیم:

• عامل یا غیرعامل
• نوع بناء (مبنی بر ضم، فتح، سکون و کسر)

در ادامه، هریک از موارد جدول بالا را به‌صورت جداگانه و با مثال آموزش می‌دهیم.

عامل و غیرعامل

حروف عربی را بر اساس تأثیری که بر کلمه بعد از خود دارند، می‌توان به دو دسته زیر تقسیم کرد:

• حروف عامل: اعراب کلمه بعد از خود را تغییر می‌دهند.
• حروف غیر عامل: تأثیری بر اعراب کلمه بعد از خود ندارند.

انواع حروف در تجزیه و ترکیب جملات عربی نفش مهمی دارند. در ادامه، انواع حروف عامل و غیرعامل عربی را آموزش می‌دهیم.

حروف غیرعامل در عربی

حروف غیرعامل عربی را در جدول زیر مشخص کرده‌ایم.

حروف عامل در عربی

انواع حروف عامل عربی را در جدول زیر مشاهده می‌کنید.

در مطلب زیر از مجله فرادرس، انواع حروف عربی و قواعد آن‌ها را با مثال و تمرین آموزش داده‌ایم.

نوع بناء

می‌دانیم که تمامی حروف در زبان عربی مبنی هستند. با‌این‌حال، هنگام ترکیب جمله‌ها باید به نوع بناء حروف نیز اشاره کنیم. انواع بناء را در جدول زیر نشان داده‌ایم و برای هرکدام مثالی را نیز آورده‌ایم.

نکته: گاهی نوع بناء برخی از حروف، در ظاهر آن‌‌ها مشخص نیست. به‌طور مثال، «في» مبنی بر سکون و «إلی» مبنی بر فتح است.

یادگیری قواعد عربی با مشاهده فیلم های آموزشی فرادرس

مبحث تجزیه و ترکیب جملات عربی، در حقیقت خلاصه‌ای از تمامی قواعد صرفی و نحوی این زبان است. به عبارت دیگر، ابتدا باید تمامی نکات مربوط به ساختار صرفی و نقش نحوی انواع کلمه‌های عربی را به‌خوبی یاد بگیرید تا بتوانید تجزیه و ترکیب جملات را مشخص کنید. به همین خاطر، توضیح می‌کنیم برای یادگیری بهتر این مبحث، به فیلم‌های آموزشی زیر در فرادرس مراجعه کنید. در هریک از این فیلم‌های آموزشی، بخشی از قواعد صرف و نحو عربی با مثال و تمرین تدریس شده است.

چنانچه بخواهید با تکنیک‌های ترجمه زبان عربی هم آشنا شوید یا به ده‌ها آموزش کاربردی در مورد این زبان دسترسی داشته باشید، می‌توانید از مجموعه فیلم‌های زیر در فرادرس بهره ببرید.

ترکیب جملات عربی

برای ترکیب جملات عربی، باید دو مورد زیر را برای هر کلمه مشخص کنیم:

• نقش کلمه در جمله
• اعراب کلمه

در بخش‌های بعدی، هر دوی این موارد را با مثال بررسی می‌کنیم. برخی از مهم‌ترین نقش‌هایی که در تجزیه و ترکیب جملات عربی با آن‌ها مواجه می‌شویم در فیلم آموزش عربی پایه دهم فرادرس نیز تدریس شده‌اند. برای مشاهده این فیلم آموزشی کافی است روی لینک زیر کلیک کنید.

نقش کلمه در جمله

تمامی نقش‌های کلمه‌ها را می‌توانیم به سه دسته زیر نقسیم کنیم:

• مرفوعات: کلماتی که با اعراب رفع می‌آیند.
• منصوبات: کلماتی که دارای اعراب نصب هستند.
• مجرورات: کلماتی که مجرور شده‌اند و با اعراب جرّ می‌آیند.

در بخش‌های بعدی این مطلب، نقش‌های مربوط به این تقسیم‌بندی سه‌گانه و کاربرد آن‌ها زا در تجزیه و ترکیب جملات عربی، به‌طور خلاصه معرفی می‌کنیم.

مرفوعات در عربی

انواع نقش‌هایی که معمولاً با اعراب رفع می‌آیند، عبارتند از:

در بخش‌های بعد، هرکدام از این نقش‌ها را با مثال آموزش می‌دهیم.

فاعل و نائب فاعل

به انجام‌دهنده فعل جمله، «فاعل» گفته می‌شود. در‌صورتی‌که فعل جمله مجهول باشد، «نائب فاعل» به‌جای فاعل قرار می‌گیرد. هم فاعل و هم نائب فاعل به‌‌صورت مرفوع می‌آیند. تشخیص این نقش دستوری را با دقت به مثال‌های زیر بهتر می‌آموزید.

مبتدا و خبر

می‌داتیم که تمامی جمله‌های عربی به دو دسته «اسمیه» و «فعلیه» تقسیم می‌شوند. جمله‌های اسمیه دارای دو رکن اصلی هستند که «مبتدا» و «خبر» نامیده می‌شوند. مبتدا کلمه‌ای است که نکته یا خبری در مورد آن بیان می‌شود. خبر نیز کلمه یا گروهی از کلمه‌ها هستند که نکته یا خبری را در مورد مبتدا بیان می‌کنند. هم مبتدا هم خبر معمولاً به‌صورت مرفوع می‌آيند. در کادر زیر، مثالی را برای این نقش‌های دستوری آورده‌ایم.

اسم افعال ناقصه

به فعل‌های «کانَ، صارَ، أَصْبَجَ، مازالَ و مادامَ»، فعل ناقصه گفته می‌شود. فعل‌های ناقصه» معمولاً با یک «اسم» و یک «خبر» می‌آیند. اسم فعل‌های ناقصه معمولاً مرفوع است. در مثال زیر، کاربرد اسم افعال ناقصه و اعراب آن به‌خوبی نشان داده شده است.

خبر حروف مشبهة بالفعل

به حروفی مانند «إِنَّ، أَنَّ، کَأَنَّ، لَیْسَ، لَعَلَّ و لَیْتَ» «حروف مشبة بالفعل» گفته می‌شوند. اسم حروف نیز معمولاً با یک «اسم» و یک «خبر» می‌آیند. خبر حروف حروف مشبهة بالفعل معمولاً به‌صورت مرفوع می‌آید. این نکته را با دقت به مثال زیر بهتر می‌آموزید.

اسم افعال مقاربه

فعل‌های «کادَ»، «عَسَیٰ»، «کَرَبَ»، «شَرَعَ» و… که بر نزدیکی وقوع فعل، شروع فعل یا امید به وقوع آن دلالت دارند، «فعل‌های مقاربه» نامیده می‌شوند. این فعل‌ها معمولاً با یک «اسم» مرفوع به کار می‌روند. برای یادگیری بهتر این نقش دستوری به مثال کادر زیر توجه کنید.

اسم حروف شبیه به لیس

«إِنْ، ما، لا، لاتَ» حروفی هستند که مانند «لَیسَ» عمل می‌کنند. به همین علت، به آن‌ها «حروف شبیه به لیس» گفته می‌شود. این حروف بر سر جمله‌های اسمیه می‌آیند و مبتدای جمله را به‌عنوان اسم خود قرار می‌دهند. اسم حروف شبیه به لیس معمولاً مرفوع است. با دقت به مثال زیر، این حروف و اعراب اسم‌ آن‌ها را به‌طور کامل می‌آموزید.

منصوبات در عربی

نقش‌های زیر در زبان عربی معمولاً با اعراب نصب می‌آیند و در دسته منصوبات عربی قرار می‌گیرند:

• مفعول‌به: اسمی که فعل بر آن واقع می‌شود، مثال: أَکَلَ الرَّجُلُ التُّفّاحَة. (مرد سیب را خورد.)
• مفعول‌ مطلق: برای تأکید بر وقوع فعل یا بیان نوع و عدد آن می‌آید، مثال: ضَرَبْتُهُ ضَربَا شَدیدًا. به او ضربه شدیدی زدم.)
• مفعول‌ معه: معیت و همراهی را نشان می‌دهد، مثال: سافَرْتُ وَ اللَّیْلِ. (با شب سفر کردم.)
• مفعول‌ فیه: زمان و مکان وقوع فعل را نشان می‌دهد، مثال: ذَهَبْتُ إِلَی الْبَیْتِ صَباحًا. (صبح به مدرسه رفتم.)
• مفعول‌ له با مفعول‌  لأَجْله: بر علت وقوع فعل دلالت دارد، مثال: دَرَسْتُ طَلَبًا لِلْعِلْمِ. (برای طلب علم درس خواندم.)
• حال: حالت اسم دیگری را نشان می‌دهد، مثال: رَأَیْتُ الوَلَدَ ضاحِکًا. (پسر را خندان دیدم.)
• تمییز: برای رفع ابهام از جمله می‌آید، مثال: هُوَ أَکْثَرُ مِنّي عِلْمًا. (او به لحاظ علم از من برتر است.)
• منادا: اسمی است که مورد خطاب قرار می‌گیرد، مثال: یا صَدیقَ! تَعالَ هُنا! (ای دوست، بیا اینجا!)
• مستثنی: بعد از ادات استثناء می‌آید و از حکم کلی جمله مستثنی‌ می‌شود، مثال: ذَهَبَ کُلُّهُم إلّا خالِدًا. (همه آن‌ها رفتند به‌جز خالد.)
• ندبه: نوعی ندا است که همراه با اندوه و ناراحتی باشد، مثال: وا مُصیبَتاه! (آه! چه مصیبتی!)
• استغائه: برای طلب یاری و کمک استفاده می‌شود، مثال: یا لِلْغَنيِّ لِلْفُقَراءِ! (ای نیازمند، فقیران را دریاب!)
• تحذیر: برای برحذر داشتن دیگران از انجام کاری استفاده می‌شود، مثال: إیّاکَ وَ الکِذْبَ. (از دروغ بپرهیز!)

در فیلم آموزش عربی زبان قرآن ۳ رشته ادبیات و علوم انسانی فرادرس نیز برخی از مهم‌ترین منصوبات عربی با مثال و تمرین تدریس شده‌اند.

مجرورات در عربی

با دقت به فهرست زیر، انواع مجرورات در عربی را یاد می‌گیرید و با مثال‌های آن‌ها نیز آشنا می‌شوید. انواع انواع مجرورات در عربی عبارتند از:

• مجرور به حرف جرّ: کلمه‌ای که بعد از حروف جرّ می‌آید، مانند: الطِّفلْ في الْحَدیقِةِ. (کودک در باغ است.)
• مجرور به اضافه: همان مضاف‌الیه است که بعد از مضاف قرار می‌گیرد، مانند: بابُ المَدْرَسَةِ مَفْتوحٌ. (درِ مدرسه باز است.)
• مجرور به تبعیت: کلمه‌ای که به تبعیت از کلمه قبل از خود مجرور می‌شود.

مجرور به تبعیت خود به چهار دسته زیر تقسیم می‌شود:

• تأکید: برای تأکید بر کلمه قبل از خود می‌آید، مانند: مَرَرْتُ بِالْمُعَلِّمِ نَفْسِهِ. (از کنار خود معلم گذشتم.)
• بدل: معنای کلمه قبل از خود را روشن‌تر می‌کند، مانند: سَلَّمْتُ عَلَی صَدیقِکِ کَریمٍ. (به دوستت، کریم، سلام کردم.)
• عطف: بعد از حرف عطف می‌آید یا کلمه قبل از خود را روشن‌تر می‌کند، مانند: دَرَّسْتُ في الْمَدْرَسَةِ وَ الْجامَعَةِ. (در مدرسه و دانشگاه درس دادم.)
• صفت: یکی از ویژگی‌های کلمه قبل از خود را توضیح می‌دهد، مانند: وَجَدْتُ کتابًا في مَکْتَبَةٍ کَبیرَةٍ. (کتابی را در کتابخانه بزرگی پیدا کردم.)

نکته: نقش‌های «تأکید»، «بدل»، «عطف» و «صفت» همیشه مجرور نیستند. اگر متبوع آن‌ها مجرور باشد، آن‌ها هم به‌صورت مجرور درمی‌آیند.

اعراب کلمه

به‌طور کلی، انواع اعراب در زبان عربی عبارتند از:

• رفع ـُ (مرفوع)
• نصب ـَ (منصوب)
• جرّ ـِ (مجرور)
• جزم ـْ (مجزوم)

اعراب‌هایی که در فهرست بالا مشاهده می‌کنید، به روش‌های مختلفی نشان داده می‌شوند که آن‌ها را در جدول زیر و با مثال نشان داده‌ایم.

تمرین تجزیه و ترکیب جملات عربی

با مطالعه‌ بخش‌های قبلی، نکته‌‌های اصلی را در مورد تجزیه و ترکیب جملات عربی یاد گرفتید. برای اینکه آموخته‌های خود را مرور کنید، پیشنهاد می‌‌کنیم مثال‌های این بخش را به‌دقت بررسی کنید. در ادامه، تجزیه و ترکیب ده جمله عربی را نشان می‌دهیم و نکته‌های کلیدی مربوط به هرکدام را بیان می‌‌کنیم. با توجه به این مثال‌ها، نحوه تجزیه و تحلیل صرفی صفت‌ها و ضمیرهای عربی را نیز می‌آموزید.

اگر می‌خواهید با آمادگی بیشتری وارد این بخش شوید و به‌خصوص مبحث تحلیل صرفی را به‌طور کامل یاد بگیرید، توصیه می‌کنیم از طریق لینک زیر، فیلم آموزش عربی زبان قرآن ۳ رشته ادبیات و علوم انسانی فرادرس را تهیه کرده و به‌دقت مشاهده کنید.

مثال اول

در کادر زیر، مثالی را برای تجزیه و ترکیب عربی قرار داده‌ایم.

تجزیه و ترکیب این جمله را در ادامه مشاهده می‌کنید:

تحلیل صرفی:

تجزیه و تحلیل صرفی این جمله را در ادامه آورده‌ایم:

• ذَهَبَ: فعل ماضی، مفرد مذکر غائب (لِلْغائِب)، صحیح و سالم، ثلاثی مجرد، لازم، معلوم، مبنی
• ٱلْ: حرف تعریف، غیرعامل، مبنی بر سکون
• أَبُ: اسم، مفرد، مذکر، جامد، معرفه بأل، معرب، منصرف، صحیح الآخر
• إِلَى: حرف جرّ، عامل جرّ، مبنی بر فتح
• ٱلْ: حرف تعریف، غیرعامل، مبنی بر سکون
• مَصْنَعِ: اسم، مفرد، مذکر، مشتق (اسم مکان)، معرفه بأل، معرب، منصرف، صحیح الآخر.

ترکیب:

ترکیب این جمله را در ادامه مشاهده  می‌کنید:

• ذَهَبَ: فعل و فاعل اسم ظاهر
• ٱلْأَبُ: فاعل اسم ظاهر و مرفوع به اعراب ظاهری
• إِلَى ٱلْمَصْنَعِ: چارّ و مجرور به اعراب ظاهری.

مثال دوم

برای آشنایی بیشتر با تجزیه و ترکیب عربی، به مثال زیر دقت کنید.

تجزیه و ترکیب این جمله را در ادامه نشان داده‌ایم:

تحلیل صرفی:

تجزیه و تحلیل صرفی این جمله را در ادامه آورده‌ایم:

• تُطْعِمُ: فعل مضارع، مفرد مؤنث غائب (لِلْغائِبَة)، صحیح و سالم، ثلاثی مجرد، متعدی، معلوم، معرب
• ٱلْ: حرف تعریف، غیرعامل، مبنی بر سکون
• أُمُّ: اسم، مفرد، مؤنث، جامد، معرفه بأل، معرب، منصرف، صحیح الآخر
• ٱل: حرف تعریف، غیرعامل، مبنی بر سکون
• طِّفْلَ: اسم، مفرد، مذکر، جامد، معرفه بأل، معرب، منصرف، صحیح الآخر.

ترکیب:

ترکیب این جمله را در ادامه مشاهده  می‌کنید:

• تُطْعِمُ: فعل و فاعل اسم ظاهر
• ٱلْأُمُّ: فاعل اسم ظاهر و مرفوع به اعراب ظاهری
• ٱلطِّفْلَ: مفعول‌به و منصوب به اعراب ظاهری.

مثال سوم تجزیه و ترکیب جملات عربی

در ادامه، مثالی را برای یادگیری بهتر تجزیه و ترکیب عربی آورده‌ایم.

تجزیه و ترکیب این جمله به‌‌صورت زیر نشان داده می‌شود:

تحلیل صرفی:

تجزیه و تحلیل صرفی این جمله را در ادامه آورده‌ایم:

• مَدَّ: فعل ماضی، مفرد مذکر غائب (لِلْغائِب)، صحیح و ممدود، ثلاثی مجرد، متعدی، معلوم، مبنی
• ٱلْ: حرف تعریف، غیرعامل، مبنی بر سکون
• رَّجُلُ: اسم، مفرد، مذکر، جامد، معرفه بأل، معرب، منصرف، صحیح الآخر
• یَدَ: اسم، مفرد، مذکر، جامد، معرفه بأل، معرب، منصرف، صحیح الآخر
• هُ: اسم، ضمیر متصل، مفرد مذکر غائب (لِلْغائِب)
• إِلَی: حرف جرّ، عامل جرّ، مبنی بر فتح
• ٱلْ: حرف تعریف، غیرعامل، مبنی بر سکون
• فَقیرِ: اسم، مفرد، مذکر، مشتق (صفت مشبهه)، معرفه بأل، معرب، منصرف، صحیح الآخر.

ترکیب:

ترکیب این جمله را در ادامه مشاهده  می‌کنید:

• مَدَّ: فعل و فاعل اسم ظاهر
• الرَّجُلُ: فاعل اسم ظاهر و مرفوع به اعراب ظاهری
• یَدَ: مفعول‌به و منصوب
• هُ« مضاف‌الیه و مجرور محلّا
• إِلَی الْفَقیرِ: جارّ و مجرور به اعراب ظاهری.

مثال چهارم

با دقت به مثال زیر، قواعد تجزیه و ترکیب عربی را به‌خوبی می‌آموزید.

در ادامه، تجزیه و ترکیب این جمله را مشاهده می‌کنید:

تحلیل صرفی:

تجزیه و تحلیل صرفی این جمله را در ادامه آورده‌ایم:

• سَ: حرف استقبال، غیرعامل، مینی بر فتح
• أَذْهَبُ: فعل مضارع، متکلم وحده (لِلْمُتِکَلِّم)، صحیح و سالم، ثلاثی مجرد، لازم، معلوم، معرب
• إِلَى: حرف جرّ، عامل جرّ، مینی بر فتح
• ٱلْ: حرف تعریف، غیرعامل، مبنی بر سکون
• مَدْرَسَةِ: اسم، مفرد، مؤنث، مشتق (اسم مکان)، معرفه بأل، معرب، منصرف، صحیح الآخر
• غَدًا: اسم، مفرد، مذکر، جامد، نکره، مبنی، منصرف، غیر صحیح الآخر.

ترکیب:

ترکیب این جمله را در ادامه مشاهده  می‌کنید:

• سَأَذْهَبُ: فعل و فاعل ضمیر مستتر «أَنا»
• إِلَى ٱلْمَدْرَسَةِ: جارّ و مجرور به اعراب ظاهری
• غَدًا: مفعول‌فیه و منصوب تقدیراً.

مثال پنجم

مثالی از تجزیه و ترکیب عربی را در کادر زیر مشاهده می‌کنید:

در ادامه، تجزیه و ترکیب این جمله را مشخص کرده‌ایم:

تحلیل صرفی:

تجزیه و تحلیل صرفی این جمله را در ادامه آورده‌ایم:

• ضَعِ: فعل امر، مفرد مذکر مخاطب (لِلْمُخاطَب)، معتل و مثال، ثلاثی مجرد، متعدی، معلوم، مبنی
• ٱلْ: حرف تعریف، غیرعامل، مبنی بر سکون
• كِتَابَ: اسم، مفرد، مذکر، جامد، معرفه بأل، معرب، منصرف، صحیح الآخر
• ٱلْ: حرف تعریف، غیرعامل، مبنی بر سکون
• عَرَبِيَّ: صفت، مفرد، مذکر، مشتق (صفت نسبی)، معرفه بأل، معرب، منصرف، غیر صحیح الآخر
• عَلَى: حرف جرّ، عامل جرّ، مبنی بر فتح
• ٱل: حرف تعریف، غیرعامل، مبنی بر سکون
• طَّاوِلَةِ: اسم، مفرد، مؤنث، مشتق، معرفه بأل، معرب، منصرف، صحیح الآخر.

ترکیب:

ترکیب این جمله را در ادامه مشاهده  می‌کنید:

• ضَعِ: فعل و فاعل ضمیر مستتر «أَنتَ»
• ٱلْكِتَابَ: مفعول‌به و منصوب به اعراب ظاهری
• ٱلْعَرَبِيَّ: صفت «ٱلْكِتَابَ» و مجرور به اعراب ظاهری
• عَلَى ٱلطَّاوِلَةِ: جارّ و مجرور به اعراب ظاهری.

مثال ششم تجزیه و ترکیب جملات عربی

در کادر زیر، مثالی برای تجزیه و ترکیب عربی قرار داده شده است.

تجزیه و ترکیب این جمله را در ادامه بررسی کرده‌ایم:

تحلیل صرفی:

تجزیه و تحلیل صرفی این جمله را در ادامه آورده‌ایم:

• تَدْرُسُ: فعل مضارع، مفرد مؤنث غائب (لِلْغائِبَة)، صحیح و سالم، ثلاثی مجرد، لازم، معلوم، معرب
• زَهْرَاءُ: اسم، مفرد، مؤنث، جامد، معرفه (اسم علم)، معرب، غیرمنصرف، غیر صحیح الآخر
• وَ: حرف عطف، غیرعامل، مینی بر فتح
• لَيْلَى: اسم، مفرد، مؤنث، جامد، معرفه (اسم علم)، معرب، غیرمنصرف، غیر صحیح الآخر
• فِي: حرف جرّ، عامل جرّ، مینی بر سکون
• ٱلْ: حرف تعریف، غیرعامل، مبنی بر سکون
• مَكْتَبَةِ: اسم، مفرد، مؤنث، مشتق (اسم مکان)، معرفه بأل، معرب، منصرف، صحیح الآخر.

ترکیب:

ترکیب این جمله را در ادامه مشاهده  می‌کنید:

• تَدْرُسُ: فعل و فاعل اسم ظاهر
• زَهْرَاءُ: فاعل و مرفوع به اعراب ظاهری
• وَ: حرف عطف
• لَيْلَى: معطوف و مرفوع به اعراب ظاهری
• فِي ٱلْمَكْتَبَةِ: جارّ و مجرور به اعراب ظاهری.

مثال هفتم

مثالی از تجزیه و ترکیب عربی را در ادامه آورده‌ایم.

در ادامه، تجزیه و ترکیب این مثال مشخص شده است:

تحلیل صرفی:

تجزیه و تحلیل صرفی این جمله را در ادامه آورده‌ایم:

• يُسْمَعُ: فعل مضارع، مفرد مذکر غائب (لِلْغائِب)، صحیح و سالم، ثلاثی مجرد، لازم، مجهول، مضارع
• صَوْتُ: اسم، مفرد، مذکر، جامد، معرفه به اضافه، معرب، منصرف، صحیح الآخر
• ٱلْ: حرف تعریف، غیرعامل، مبنی بر سکون
• عَصَافِيرِ: اسم، جمع مکسر، مذکر، جامد، معرفه بأل، معرب، غیر منصرف، صحیح الآخر.

ترکیب:

ترکیب این جمله را در ادامه مشاهده  می‌کنید:

• يُسْمَعُ: فعل و نائب فاعل اسم ظاهر
• صَوْتُ: نائب فاعل و مرفوع به اعراب ظاهری
• ٱلْعَصَافِيرِ: مضاف‌الیه و مجرور به اعراب ظاهری.

مثال هشتم

در کادر زیر، مثالی را برای یادگیری بهتر تجزیه و ترکیب عربی آورده‌ایم.

تجزیه و ترکیب این مثال را در ادامه نشان داده‌ایم:

تحلیل صرفی:

تجزیه و تحلیل صرفی این جمله را در ادامه آورده‌ایم:

• هَلْ: حرف استفهام، غیرعامل، مبنی بر سکون
• تَعْرِفُ: فعل مضارع، مفرد مذکر مخاطب(لِلْمُخاطَب)، صحیح و سالم، ثلاثی مجرد، متعدی، معلوم، معرب
• أَحْمَدَ: اسم، مفرد، مذکر، مشتق (اسم تفضیل)، معرفه (اسم علم)، معرب، غیر منصرف، صحیح الآخر.

ترکیب:

ترکیب این جمله را در ادامه مشاهده  می‌کنید:

• هَلْ: محلی از اعراب ندارد.
• تَعْرِفُ: فعل و فاعل ضمیر مستتر «أَنتَ»
• أَحْمَدَ: مفعول‌به و منصوب به اعراب ظاهری.

مثال نهم تجزیه و ترکیب جملات عربی

جمله زیر مثال دیگری است که با توجه به آن تجزیه و ترکیب عربی را به‌خوبی یاد می‌گیرید.

تجزیه و ترکیب این جمله در ادامه مشخص شده است:

تحلیل صرفی:

تجزیه و تحلیل صرفی این جمله را در ادامه آورده‌ایم:

• رَجَعَ: فعل ماضی، مفرد مذکر غائب (لِلْغائِب)، صحیح و سالم، ثلاثی مجرد، لازم، معلوم، مبنی
• غَرِيبٌ: اسم، مفرد، مذکر، مشتق (صفت مشبه)، معرفه بِأَل، معرب، منصرف، صحیح الآخر.

ترکیب:

ترکیب این جمله را در ادامه مشاهده  می‌کنید:

• رَجَعَ: فعل و فاعل اسم ظاهر
• غَرِيبٌ: فاعل اسم ظاهر و مرفوع به اعراب ظاهری.

مثال دهم

برای یادگیری تجزیه و ترکیب عربی، به مثال زیر دقت کنید.

در ادامه، تجزیه و ترکیب این مثال را مشاهده می‌کنید:

تحلیل صرفی:

تجزیه و تحلیل صرفی این جمله را در ادامه آورده‌ایم:

• اِشْتَرَيْتُ: فعل ماضی، متکلم وحده (لِلْمُتِکَلِّم)، معتل و ناقص، ثلاثی مزید (باب افتعال)، متعدی، معلوم، مبنی
• كِتَابًا: اسم، مفرد، مذکر، جامد، نکره، معرب، منصرف، صحیح الآخر
• جَدِيدًا: اسم، مفرد، مذکر، جامد، نکره، معرب، منصرف، صحیح الآخر..

ترکیب:

ترکیب این جمله را در ادامه مشاهده  می‌کنید:

• اِشْتَرَيْتُ: فعل و فاعل ضمیر بارز «تُ»
• تُ: فاعل ضمیر بارز و مرفوع محلّاً
• كِتَابًا: مفعو‌ل‌به و منصوب به اعراب ظاهری
• جَدِيدًا: صفت «كِتَابًا» و منصوب به اعراب ظاهری

تمرین تجزیه و ترکیب جملات عربی

برای اینکه بر قواعد تجزیه و ترکیب عربی مسلط شوید، به تمرین مکرر نیاز دارید. در این بخش، تمرین‌هایی را در اختیارتان قرار داده‌ایم که با پاسخدهی به آن‌ها می‌توانید سطح یادگیری خود را ارزیابی کرده و نکته‌های این مبحث را بیشتر مرور کنید.

تمرین‌های این بخش از نوع چهارگزینه‌ای هستند. برای پاسخ دادن به آن‌ها باید یکی از گزینه‌ها را علامت بزنید. بعد از جواب دادن به هر سؤال می‌توانید با کلیک روی «مشاهده گزینه صحیح»، پاسخ درست آن را مشاهده کنید. بعد از اینکه به تمامی سؤالات پاسخ دادید، گزینه «دریافت نتیجه آزمون» را مشاهده خواهید کرد. با کلیک روی آن، تعداد امتیازهایتان در این آزمون نشان داده می‌شود.

جمع بندی تجزیه و ترکیب جملات عربی

در بخش‌های متنوع این مطلب از مجله فرادرس نشان دادیم که تجزیه و ترکیب جمله در عربی چگونه است. به‌ عبارت دیگر، مهم‌ترین ويژگی‌های انواع کلمات را آموزش دادیم و انواع نقش‌های دستوری را به همراه اعراب آن‌ها بررسی کردیم. برای یادگیری بهتر هر مبحث، مثال‌هایی را نیز ارائه کردیم. در ادامه، نمونه‌هایی از تجزیه و ترکیب جمله را به مخاطبان ارائه کردیم. در نهایت، تمرین‌هایی را به صورت چهارگزینه‌ای در اختیار مخاطبان گذاشتیم.