شایانیوز– در دنیایی که میلیون‌ها گونه زنده در آن وجود دارند، برخی موجودات چنان ویژگی‌های منحصر به فردی دارند که گویی از سیاره‌ای دیگر آمده‌اند. یکی از این موجودات، «تاردیگرید» است؛ موجودی میکروسکوپی که به «خرس آبی» نیز شهرت دارد. این جانور کوچک، شاید در نگاه اول بی‌خطر و معمولی به نظر برسد، اما وقتی پای مقاومت به شرایط غیرممکن در میان باشد، تاردیگرید چیزی فراتر از یک شگفتی است. این مقاله، سفری است به دنیای این جانور افسانه‌ای که از آتش و یخ و حتی خلأ در فضا، جان سالم به در می‌برد.
تاردیگرید چیست؟
تاردیگرید (Tardigrade) یک جانور میکروسکوپی هشت‌پا با طول حدود ۰٫۳ تا ۰٫۵ میلی‌متر است. این موجود اولین بار در سال ۱۷۷۳ توسط جانورشناسی آلمانی به نام «یوهان آگوست افرایموف» معرفی شد. نام لاتین آن از واژه‌ای به معنای «راه‌رو آهسته» گرفته شده، اما محبوب‌ترین لقبش «خرس آبی» است، به‌خاطر ظاهر چاق، پاهای کوتاه و نحوه حرکت کند و با نمکش که مشابه خرس است.
تاردیگریدها در سراسر جهان یافت می‌شوند: از قطب شمال تا اعماق دریا، از قله‌های مرتفع هیمالیا تا جنگل‌های بارانی. حتی بر روی دیوار مرطوب خانه هم ممکن است حضور داشته باشند. تنها کافی است محیطی مرطوب و یک لایه خزه وجود داشته باشد!
چرا تاردیگریدها شگفت‌انگیزند؟
تاردیگریدها به عنوان مقاوم‌ترین موجودات در طبیعت شناخته می‌شوند. آن‌ها می‌توانند:
دمای تا ۱۵۰ درجه سانتی‌گراد یا زیر ۲۷۰- درجه را تحمل کنند.
در فشار بالاتر از عمق اقیانوس‌ها و حتی خلأ کامل فضا زنده بمانند.
در برابر اشعه فرابنفش، پرتوهای یونیزه‌کننده و تابش کیهانی مقاومت نشان دهند.
تا ۳۰ سال بدون غذا یا آب در حالت بی‌حرکت بمانند!
در محیطی کاملاً خشک یا یخ‌زده، خود را به حالتی به نام کریپتوبیوز (cryptobiosis) درآورند که متابولیسم بدن‌شان تقریباً به صفر می‌رسد و وارد نوعی خواب زمستانی مطلق می‌شوند.
سلاح مخفی تاردیگرید
کریپتوبیوز، کلید زنده ماندن تاردیگرید در شرایط سخت است. این جانور در محیطی کاملاً خشک یا یخ‌زده، خود را به به این حالت (cryptobiosis) درمی‌آورد که متابولیسم بدنش تقریباً به صفر می‌رسد و وارد نوعی خواب زمستانی مطلق می‌شود.
در این حالت، تاردیگرید آب بدن خود را از دست می‌دهد، بدنش جمع می‌شود و پوششی شیشه‌مانند به نام trehalose اطراف سلول‌هایش تشکیل می‌شود که از ساختار حیاتی آن در برابر تخریب محافظت می‌کند.
در این حالت، آن‌ها می‌توانند تا ده‌ها سال زنده بمانند و به محض فراهم شدن شرایط مساعد، دوباره فعال شوند، گویی از مرگ برخاسته‌اند!
سفر به فضا؛ آیا تاردیگریدها فرازمینی‌اند؟
در سال ۲۰۰۷، دانشمندان در پروژه‌ای با نام TARDIS، تاردیگریدها را با یک فضاپیما به مدار زمین فرستادند. این موجودات بدون هیچ حفاظی در شرایط خلأ و در معرض تابش‌های کیهانی و فرابنفش قرار گرفتند؛ اما در کمال تعجب، نه تنها زنده ماندند، بلکه برخی از آن‌ها پس از بازگشت، توانایی تولید مثل داشتند!
این تجربه، تاردیگرید را به اولین حیوانی تبدیل کرد که توانست در شرایط فضای بیرون از جو زمین زنده بماند.
زیست‌شناسی شگفت‌انگیز و شباهت به انسان
تاردیگریدها برخلاف ظاهر ساده‌شان DNA بسیار پیچیده‌ای دارند. در سال ۲۰۱۵، پژوهشگران اعلام کردند که حدود ۱۷ درصد ژنوم آن‌ها از دیگر گونه‌ها «دزدیده» شده است؛ چیزی که در دنیای ژنتیک کم‌نظیر است. همچنین بخشی از ژنوم آن‌ها با انسان اشتراک دارد.
تاردیگریدها از طریق تخم‌گذاری تولیدمثل می‌کنند و چرخه زندگی آن‌ها بین چند هفته تا چند ماه است. برخی گونه‌ها قابلیت تولیدمثل غیرجنسی یا همان بکرزایی (Parthenogenesis) نیز دارند.
کاربردهای علمی و پزشکی
دانشمندان در حال بررسی پروتئین‌هایی هستند که در تاردیگرید باعث محافظت از DNA در برابر اشعه می‌شوند. اگر بتوان این سازوکار را در انسان شبیه‌سازی کرد، ممکن است در درمان سرطان، سفرهای فضایی طولانی‌مدت یا محافظت از اندام‌ها در شرایط بحرانی سودمند باشد.
همچنین مطالعه بر روی آنزیم‌های مقاوم آن‌ها می‌تواند به حفظ واکسن‌ها یا مواد حساس در دماهای بالا کمک کند.
آیا تاردیگریدها می‌توانند زمین را نجات دهند؟
با توجه به مقاومت خارق‌العاده‌شان، دانشمندان تاردیگرید را نمادی از «موجود نهایی بازمانده» می‌دانند. حتی اگر زمین با برخورد شهاب‌سنگ یا تغییرات اقلیمی گسترده مواجه شود، احتمال بقای تاردیگرید بیشتر از همه گونه‌های دیگر است.
برخی معتقدند که اگر بشر به امکان حیات در سیاره‌های دیگر امیدوار است، باید از تاردیگریدها الگو بگیرد یا حتی آن‌ها را به عنوان «مسافران اولیه» به دیگر سیارات بفرستد.
موجودی کوچک با داستانی بزرگ
تاردیگرید، با جثه‌ای کوچک و دنیایی از مقاومت، یکی از الهام‌بخش‌ترین نمونه‌های تکامل در طبیعت است. این موجود، ثابت می‌کند که بقا صرفاً به قدرت فیزیکی یا بزرگی و قدرتمندی جثه نیست، بلکه به سازگاری هوشمندانه با محیط بستگی دارد. تاردیگرید نشان دهنده این است که چه در فضای بیرون از جو زمین و چه در میان خزه‌ها، همیشه راهی برای زنده ماندن هست حتی در سخت‌ترین شرایط.
source