درک اصول مالی، درست مانند خواندن و نوشتن، برای زندگی آینده کودکان مهم است. به همین دلیل، واجب است که به عنوان والدین، آموزش هوش مالی کودکان را از سنین پایین شروع کنیم و زمینه‌ای فراهم کنیم که فرزندانمان بتوانند یک زندگی با ثبات مالی بالا را تجربه کنند. در این مقاله از مجله فرادرس توضیح می‎‌دهیم هوش مالی کودکان چیست و چرا تقویت آن مهم است. در گام بعدی، ۱۵ راهکار برای تقویت هوش مالی کودکان ارائه می‌دهیم. سپس، مراحل رشد هوش مالی به‌هنجار را بررسی می‌کنیم و در آخر، ۵ کتاب برای تقویت هوش مالی کودکان معرفی می‌کنیم.

هوش مالی کودکان چیست؟

برخی به اشتباه تصور می‌کنند که پرورش هوش مالی کودکان تنها به معنی آگاه کردن آن‌ها از ماهیت پول و ضرورت حفظ آن است. در حالی که کودکان به کمک هوش مالی یاد می‌گیرند که پول نه یک هدف، بلکه یک وسیله برای دستیابی به امنیت، رفاه و رویاها است. هدف از آموزش هوش مالی به کودکان تبدیل کردن آن‌ها به سرمایه‌دار یا سرمایه‌گذار نیست، بلکه تجهیز آن‌ها به دانش‌ و مهارت‌های لازم برای تصمیم‌گیری عاقلانه در مورد پول‌شان است.

در طی این مسیر، کودکان با مفاهیمی مثل نحوه پس‌انداز کردن، هوشمندانه خرج کردن و اهمیت سرمایه‌گذاری برای آینده آشنا می‌شوند و مسئولیت‌پذیری، دوراندیشی و ایجاد عادت‌های مفید را یاد خواهند گرفت. با انجام این کار، ما آن‌ها را برای استقلال و توانایی مدیریت عاقلانه امور مالی خود آماده می‌کنیم. همچنین، به آن‌ها کمک می‌کنیم تا پایه و اساسی بسازند که آن‌ها را از استرس و چالش‌های غیرضروری بی‌ثباتی مالی دور نگه دارد.

چرا تقویت هوش مالی کودکان مهم است؟

در درجه اول، تقویت هوش مالی کودکان به داشتن آینده‌ای بهتر، باثبات‌تر و کم‌اضطراب‌تر برای آن‌ها کمک می‌کند. کودکانی که هوش مالی بالایی دارند، بهتر می‌توانند اهداف مالی خود را تعیین کنند و برای آن‌‌ها پس‌انداز کنند. این اهداف ممکن است شامل اسباب‌بازی جدید، دوچرخه، سفر یا حتی اهداف تحصیلی باشد. دستیابی به این اهداف به کودکان فایده صبر و پشتکار را نیز می‌آموزد.

از سوی دیگر، به کمک هوش مالی کودکان می‌توانند در تصمیم‌گیری‌های اقتصادی هوشمندانه و مستقل عمل کنند. این استقلال در آن‌ها اعتمادبه‌نفس ایجاد می‌کند. یک کودک با اعتماد‌به‌نفس تبدیل به بزرگسالی می‌شود که با عادت‌های مالی سالم، آماده رویارویی با جهان است.

تقویت هوش و مهارت‌های کودکان در فرادرس

تا به این بخش از این مقاله در مجله فرادرس، توضیح دادیم هوش مالی کودکان به چه معنا است و چرا تقویت هوش مالی کودکان مهم است. در ادامه نیز به معرفی ۱۵ راهکار برای تقویت هوش مالی کودکان و نوجوانان می‌پردازیم. با این حال، آشنایی با شیوه‌های تقویت هوش و مهارت‌های کودکان در زمینه‌های گوناگون نیازمند مطالعه بیشتر است. برای فراگیری بهتر این راهکارها می‌توانید از مجموعه فیلم آموزشی آنلاین روانشناسی در فرادرس بهره بگیرید.

۱۵ راهکار برای تقویت هوش مالی کودکان و نوجوانان

معرفی مفاهیم مالی به کودکان باید با دقت و با در نظر گرفتن سن و رشد شناختی آن‌ها انجام شود. هدف این نیست که از ابتدا آن‌ها را با مباحث پیچیده‌ای مثل بازار سهام یا وام گرفتن گیج کنیم. در عوض، بهتر است با مفاهیم ساده و بنیادی آموزش را شروع کنیم.

برای کودکان خردسال، این مفاهیم می‌توانند شامل شناسایی سکه و اسکناس، درک مفهوم پس‌انداز در قلک و درک ایده مبادله پول در ازای کالا و خدمات باشد. پس از آشنا شدن آن‌ها با این مباحث و بزرگ‌تر شدن آن‌ها، می‌توانیم مباحث پیچیده‌تری مثل بودجه‌بندی، پس‌انداز برای آینده و نحوه کار بانک‌ها را به آن‌ها معرفی کنیم. در ادامه ۱۵ راهکار برای تقویت هوش مالی کودکان را متناسب با سن آن‌ها بررسی کرده‌ایم. در بخش «مراحل رشد هوش مالی کودکان» نیز راهکارهایی مخصوص هر مرحله ارائه می‌دهیم.

۱. الگوی مناسبی برای کودکان باشید

بهترین ابزاری که برای آموزش هوش مالی در اختیار داریم، رفتار خودمان است. کودکان فوق‌العاده تیزبین هستند و اغلب از اعمال و نگرش‌های والدین خود تقلید می‌کنند. با مدیریت عاقلانه امور مالی، می‌توانید الگوی کودک خود باشید. مدیریت عاقلانه امور مالی یعنی هوشمندانه خرج کنید و منظم پس‌انداز کنید. همچنین، بهتر است به شکلی آشکار و متناسب با سن کودک، در مورد پول و تصمیم‌های مالی با او صحبت کنید. دقت کنید که این صحبت نباید به گونه‌ای باشد که بار روانی شرایط سخت مالی را به دوش کودک بیندازد بلکه با اعتراف به اشتباهات مالی خود در کنار درس‌هایی که از این اشتباهات گرفته‌اید، می‌توانید به کودک نشان دهید که هوش مالی شامل درک چگونگی برخاستن از شکست‌ها نیز می‌شود.

۲. در مورد سکه‌ها و اسکناس‌ها به کودکان توضیح دهید

برای تقویت هوش مالی کودکان، سکه‌ها و اسکناس‌ها را به کودکان خردسال خود نشان دهید. به آن‌ها توضیح بدهید که پول‌ها را در کیف‌ پول خود نگه می‌دارید و از آن‌ها بخواهید به شما کمک کنند پول‌هایتان را بشمارید. همچنین، در مورد اندازه، رنگ و اعداد متفاوت روی پول‌ها برای کودک صحبت کنید تا ارزش متفاوت پول‌ها را درک کنند و بداند که در مجموع چند نوع سکه و اسکناس وجود دارد.

۳. به کودکان توضیح دهید پول چگونه به دست می‌آید

برای کودکان خردسال، توضیح دهید که پول چطور و از کجا به دست می‌آید. با وجود کارت‌های بانکی، جامعه امروز به ندرت از پول نقد استفاده استفاده می‌کند. این موضوع باعث می‌شود که کودکان درکی از پول نداشته باشند و تصور کنند که مغازه‌ها به رایگان اجناس را به ما می‌دهند. برای تقویت هوش مالی کودکان، فیش حقوقی و کارت بانکی خود را به آن‌ها نشان دهید؛ سپس، توضیح دهید که چه کارهایی انجام داده‌اید تا بتوانید یک شغل داشته باشید. در مورد کودکان دبستانی، می‌توانید با آن‌ها در مورد کسری‌های حقوق مثل مالیات، بیمه و قسط وام نیز صحبت کنید.

۴. در مورد شیوه‌های مختلف پرداخت به کودکان توضیح دهید

با پیشرفت تکنولوژی، امروزه شیوه‌های پرداخت بسیار متفاوتی وجود دارند. پرداخت نقدی، کارت بانکی و پرداخت با گوشی موبایل از جمله انواع آن هستند. به کودکان در مورد شیوه‌های متفاوت پرداخت توضیح دهید و اجازه بدهید آن‌ها این پرداخت‌ها را از نزدیک ببینند. در مزایا و معایب هر یک از این شیوه‌ها با کودک گفت‌وگو کنید. برای مثال،‌ می‌توانید اشاره کنید که کارت‌های بانکی سریع هستند و به راحتی حمل می‌شوند اما معمولا محدودیت انتقال در روز دارند.

۵.  از مفهوم پول در بازی‌ها استفاده کنید

در دوران خردسالی، کودکان شروع به درک دنیای اطراف خود می‌کنند. این دوران، زمان بسیار مناسبی برای معرفی مفاهیم اولیه مالی از طریق بازی است. کودکان وقتی سرگرم می‎شوند، بهتر یاد می‌گیرند. بنابراین، از بازی به عنوان یک فرصت آموزشی استفاده کنید. مثلا می‌توانید در فروشگاهی فرضی بازی نقش‌آفرینی ایفا کنید.

برای این کار، یک دکور کودکانه و ساده از مغازه درست کنید که اقلام گوناگون در آن قرار دارند. کودک شما می‌تواند در این مغازه از شما اقلام را بخرد و هزینه آن را پرداخت کند. برای این کار باید پول‌های خود را بشمارد و در مورد بودجه خود تصمیم بگیرد. همچنین، می‌توانید همین‌ بازی را در مورد یک رستوران فرضی انجام دهید و به نوبت خریدار یا مغازه‌دار باشید. جهت تقویت هوش مالی کودکان، این بازی‌ها را از سه سالگی کودکان می‌توان انجام داد. برای آشنایی بیشتر با نقش بازی در رشد کودکان می‌توانید از فیلم رایگان آموزش رشد کودکان با بازی – انواع بازی و نقش آن در فرادرس بهره بگیرید.

۶. تفاوت خواسته و نیاز را به کودک توضیح دهید

خرج‌های ما به دو بخش خواسته و نیاز تقسیم می‌شوند. نیازها چیزهایی هستند که برای زنده ماندن به آن‌ها نیاز داریم، مثل غذا و سرپناه. خواسته‌ها مواردی هستند که یک فرد علاقه دارد از آن‌ها برخوردار باشد اما بدون آن‌ها نیز می‌تواند زنده بماند، مثل دوچرخه یا زیورآلات. باید در نظر گرفته شود که هنگام خرج کردن هوشمندانه، نیازها بر خواسته‌ها مقدم هستند.

تفاوت بین نیازها و خواسته‌ها را به کودکان توضیح دهید. سپس، از آن‌ها بخواهید نمونه‌ای از کالاهایی که هر روز به آن‌ها نیاز دارند را با اقلام یا اسباب‌بازی‌هایی که نیازی به آن‌ها ندارند اما دوست دارند داشته باشند، مقایسه کنند. این یک روش عالی برای تقویت هوش مالی کودکان، معرفی مفهوم پس‌انداز و لزوم خویشتن‌داری در خرج کردن است. به کمک این روش، کودکان درک می‌کنند که گاهی اوقات شرایط مالی سخت خواهد بود و شما قادر نیستید هر چیزی را که اعضای خانواده می‌خواهند، تهیه کنید.

۷. از قلک‌های پس‌انداز گوناگون استفاده کنید

قلک‌های شیشه‌ای مختلفی را برای پس‌انداز کردن در زمینه‌های گوناگون به کار بگیرید. روی هر قلک بنویسید یا نقاشی کنید که این قلک برای پس‌انداز در زمینه چه چیزی است. سپس، هر زمانی که کودکان پولی را به عنوان پول تو جیبی یا هدیه دریافت می‌کنند، آن‌ها را تشویق کنید که پول را بین شیشه‌های مختلف تقسیم کنند. این تقسیم بصری و فیزیکی پول می‌تواند به آنها در مورد بودجه‌بندی و اولویت‌بندی آموزش دهد. استفاده از قلک‌ از سه سالگی می‌تواند آغاز شود.

۸. با پول تو جیبی محدود، ارزش پول را به کودکان معرفی کنید

یکی از اولین چیزهایی که باید کودکان متوجه آن بشوند، ارزش پول است. کودکان اغلب با پولی که برای حفظ آن زحمت کشیده باشند، به شیوه‌ای متفاوت از پول دیگری رفتار می‌کنند. در نتیجه، می‌توانید از سنین دبستان به آن‌ها مقدار محدودی پول تو جیبی برای خرج کردن بدهید. به این طریق آن‌ها وادار می‌شوند نحوه خرج کردن خود را مدیریت کنند و مسئولیت‌پذیری را خواهند آموخت. هنگامی که پول تو جیبی آن‌ها محدود باشند، آن‌ها ناگزیر تمرین می‌کنند که چگونه پول خود را عاقلانه خرج کنند. این تمرین، پایه‌ بسیار مفیدی برای تقویت هوش مالی کودکان در باقی زندگی آن‌ها خواهد بود.

۹. بر پس‌انداز کردن تاکید کنید

در برهه‌هایی از زمان، فرزندتان چیزهایی می‌خواهد که از پول تو جیبی او گران‌تر است. چنین زمان‌هایی، همه هزینه اضافی را پرداخت نکنید. به جای آن، کودک را تشویق کنید تا بخشی از پول خود را برای پس‌انداز کنار بگذارد. این کار به آن‌ها می‌آموزد که چگونه برنامه‌ریزی کنند و برای رسیدن به هدفی بزرگ‌تر، لذت‌های فوری خود را به تاخیر بیاندازند. در کنار این موضوع، فرزندتان را تشویق کنید تا برنامه ثابتی برای پس‌انداز کردن داشته باشد؛ مثلا ۱۰ درصد از کل پول ماهانه خود را پس‌انداز کند. به این طریق، کودکان می‌توانند تفاوت تفکر کوتاه‌مدت و بلندمدت در مورد خرج‌ کردن را به شکل عملی درک کنند.

۱۰. در مورد حساب‌های مخصوص کودکان پرس‌وجو کنید

بسیاری از بانک‌ها حساب‌هایی ارائه می‌دهند که مخصوص کودکان طراحی شده‌اند و اغلب با مطالب آموزشی همراه هستند. در مورد این حساب‌های مخصوص کودکان تحقیق کنید. سپس، کودک را به بانک ببرید و حساب پس‌اندازی به نام خودشان افتتاح کنید. این کار آن‌ها را با بانک‌داری و مفهوم پس‌انداز آشنا می‌کند.

۱۱. کودکان را در تصمیم‌گیری‌های اقتصادی کوچک دخیل کنید

کودکان را در تصمیم‌گیری برای خریدهای کوچک شریک کنید. برای مثال، می‌توانید برای یک کالای خاص (مثل لباس، مواد غذایی، لوازم التحریر و…) به آن‌ها بودجه‌ای محدود بدهید و از آن‌ها بخواهید بین گزینه‌های مختلف (مدل‌ها، اندازه‌ها و برندهای موجود) انتخاب کنند. در این مسیر آن‌ها را راهنمایی کنید و تصمیم‌گیری مستقل را در آن‌ها تشویق کنید تا هوش مالی کودکان پرورش پیدا کند.

همچنین، شما می‌توانید کودکان راه به صورت هفتگی برای خرید همراه خود ببرید. اجازه بدهید فرزندتان پیش از خرید لیست اقلام مورد نیاز را تهیه کنید و در مورد خرید مواد غذایی نظر بدهد. مثلا می‌تواند یخچال را بررسی کند و بگوید هویچ و شیر در یخچال تمام شده. سپس، در مغازه مقدار لازم هویچ و برند مناسب شیر را انتخاب کند. اجازه بدهید کودکان احساس کنند بخش مهمی از فرایند خرید هستند.

۱۲. کودکان را با خرج‌های خانه آشنا کنید

قبض‌های خانه و فهرست خریدهای خانه را به کودک نشان دهید. از او بپرسید که به نظرش دیگر چه خرج‌‎هایی در یک خانه وجود دارد؟ آیا می‌تواند به شما ایده‌هایی بدهد که کمک کنند بودجه خانه را بهتر مدیریت کنید؟ صرفه‌جویی در برخی موارد می‌تواند جز این ایده‌ها باشد. به کمک این روش هوش مالی کودکان و خلاقیت آن‌ها تقویت می‌شود.

۱۳. کودکان را با سرمایه‌گذاری آشنا کنید

با بزرگ‌تر شدن فرزندان، به خصوص در اواخر دوران دبستان، به کودک توضیح بدهید که چگونه می‌تواند در یک حساب بانکی پس‌انداز کند. بهتر است یک حساب‌ پس‌انداز برای او باز کنید و به شکل عملی کودک را به پس‌انداز کردن تشویق کنید. سپس، در مورد تفاوت سرمایه‌گذاری‌های پرریسک مثل سهام و سرمایه‌گذاری‌های کم‌ریسک‌تر مثل اوراق بهادار توضیح دهید و معایب و مزایای هر کدام صحبت کنید. اگر خودتان در زمینه خاصی سرمایه‌گذاری کرده‌اید، به کودک توضیح دهید چرا این زمینه را انتخاب کرده‌اید.

در ادامه، می‌توانید برای مدتی یکی از زمینه‌های سرمایه‌گذاری را که کودک به آن علاقه دارد، پیگیری کنید. برای مثال نوسان قیمت یک سهام یا ارز دیجیتال خاص را در طی زمان دنبال کنید. در مثالی دیگر، فرض کنید که کودک شما به بازی‌های ویدیویی علاقه‌مند است و ماکروسافت در طی گزارشی اعلام می‌کند که در سه ماه گذشته، کنسول‌های ایکس‌باکس به میزان بسیار کمتری از پیشبینی‌ها فروخته شده است. از کودک بپرسید به نظر او این موضوع چه تاثیری بر سهام ماکروسافت خواهد گذاشت؟

ممکن است ببینید که برخلاف پیشبینی‌ها، سهام ماکروسافت همچنان افزایش یافته. در این صورت، از کودک بپرسید به نظرش چه محصولاتی این تاثیر را داشته یا چه اتفاقات دیگری می‌تواند منجر به این اتفاق شده باشد؟‌ با طرح چنین سوالاتی در زمینه علایق کودکان، می‌توانید کنجکاوی آن‌ها را برانگیزید و هوش مالی کودکان را به خوبی تقویت کنید. زمانی که کودک بینش کافی پیدا کرد، اجازه دهید با مبلغ کمی در زمینه‌های مورد علاقه خود سرمایه‌گذاری کند.

در مطلب زیر از مجله فرادرس، در مورد انواع سرمایه‌گذاری در ایران و جهان، از جمله سرمایه‌گذاری املاک، طلا، اوراق بهادار و کریپتو توضیح داده‌ایم. توصیه می‌کنیم که برای آشنایی بیشتر با چگونگی سرمایه‌گذاری و توضیح آن به فرزندان خود مطلب زیر را مطالعه کنید.

۱۴. در نوجوانی، فرزندتان را به شغل‌های تابستانی تشویق کنید

نوجوانانی که تجربه شغلی دارند یا شاغل هستند، بهتر می‌توانند پول‌های خود را پس‌انداز کنند. در سنین نوجوانی، فرزند خود را برای داشتن شغلی تابستانی یا شغلی پاره‌وقت داشته باشد. مطمئن شوید که هر ماه بخشی از حقوق خود را پس‌انداز می‌کند. می‌توانید از او بخواهید که در بخشی از هزینه‌های خانواده نیز کمک کند یا بخشی از هزینه‌های خود مثل هزینه‌های گردش با دوستانش را خودش بپردازد.

۱۵. برای بودجه‌بندی و برنامه‌ریزی مالی به فرزندتان کمک کنید

هنگام اواخر نوجوانی، ممکن است موقعیت‌هایی پیش بیاید که فرزندتان در آستانه زندگی یا سفر مستقل قرار بگیرد. در چنین شرایطی به آن‌ها کمک کنید تا براساس درآمد و هزینه‌های تخمینی، یک برنامه‌ مالی تنظیم کنند. کسانی که هرگز به تنهایی زندگی یا سفر نکرده‌اند، ممکن است برخی از هزینه‌های رایج مثل آب و مواد غذایی را دست‌کم بگیرند. این موقعیت بسیار خوبی است تا در مورد تفاوت بین هزینه‌های ثابت و واجب هر ماه با هزینه‌های اختیاری به آن‌ها آموزش دهید.

مراحل رشد هوش مالی کودکان همراه با راهکار برای هر مرحله

کودکان در هر سن درک متفاوتی از مسائل مالی دارند. قدرت و رشد شناختی کودکان در هر سنی متفاوت است و بهتر است متناسب با درک خودشان در معرض مفاهیم مالی قرار بگیرند. ۶ مرحله متفاوت از رشد هوش مالی در کودکان وجود دارد. در هر مرحله مهارت‌هایی است که کودک باید فرا بگیرد. در ادامه هر کدام از آن‌ها را توضیح می‌دهیم و راهکارهایی برای پرورش هوش مالی کودکان در هر مرحله معرفی می‌کنیم.

مرحله اول هوش مالی کودکان: کودکان نوپا بین ۱ تا ۲ سال

کودکان نوپا باید مهارت‌های زیر را توسعه دهند.

• به تعویق انداختن ارضای نیازها (صبر کردن برای رسیدن به خواسته خود)
• یادگیری اعداد و شمارش
• توانایی مقایسه اشیا

راهکار اول: بازی انتظار

در این بازی باید به کودکان پیشنهاد دهید که یک گزینه را انتخاب کنند. فرض کنید کودکی بسیار کلوچه دوست دارد. از او بپرسید ترجیح می‌دهد الان یک کلوچه داشته باشد یا یک دقیقه صبر کند و دو کلوچه دریافت کند؟ پس از مدتی، یک دقیقه دیگر اضافه کنید. این بازی تشویق به صبر را افزایش می‌دهد. فراموش نکنید انتخاب کودکان خود را مشاهده کنید اما قضاوت و اجبار نکنید.

راهکار دوم: شمارش سکه‌ها و اسکناس‌ها

از فرزندان خود بخواهد سکه‌ها و اسکناس‌ها را بشمارد. هر هفته یک سکه یا اسکناس جدید به کودک معرفی کنید تا زمانی که کودک نام تمام آن‌ها را یاد بگیرد. شمارش را تنها تا سطح دانش کودک، یعنی بین اعداد ۱ تا ۱۰ ادامه بدهید.

مرحله دوم هوش مالی کودکان: کودکان پیش‌دبستانی بین ۳ تا ۵ سال

در زیر به لیستی از مهارت‌هایی اشاره کرده‌ایم که کودکان پیش‌دبستانی باید فرا بگیرند.

• دسته‌بندی و اندازه‌گیری
• آشنایی با تفاوت نیازها و خواسته‌ها
• مصرف کردن و خرج کردن

راهکار اول: مبادله کردن

به جای اینکه هر چیزی را که کودک درخواست می‌کند، به او بدهید؛ برای کودک گزینه و حق انتخاب فراهم کنید. مثلا از او بپرسید که بین ۳ مورد خوراکی که شما انتخاب کرده‌اید، کدام یک را دوست دارد و معایب و مزایای آن چه هستند. این کار را می‌توان تقریبا با هر تصمیم مالی مثل فروشگاه اسباب‌بازی یا تعیین مقصد تعطیلات خانوادگی تمرین کرد.

راهکار دوم: الان نه، دفعه بعد!

گاهی اوقات از پاسخ‌هایی مثل: «نه»، «الان نه» و «باشه دفعه بعد» استفاده کنید تا به کودکان کمک کنید بتوانند ارضای خواسته‌های خود را به تاخیر بیندازند، برای رسیدن به خواسته‌های خود صبر کنند و رفتار صحیح مصرف‌کننده را یاد بگیرند. چنین کاری به تقویت هوش مالی کودکان بسیار کمک می‌کند.

مرحله سوم هوش مالی کودکان: اوایل دبستان بین ۶ تا ۸ سال

کودکان بین ۶ تا ۸ سال، باید مهارت‌های زیر را پرورش دهند.

• مدیریت درآمد
• برنامه‌ریزی هزینه‌ها و پس‌انداز
• مسئولیت‌پذیری

راهکار اول: پول تو جیبی

به کودکان خود متناسب با سن و نیازهای آن‌ها، پول تو جیبی محدودی بدهید تا یاد بگیرند چگونه این مقدار پول را خرج، مدیریت و پس‌انداز کنند. در نظر داشته باشید که بسیاری از متخصصین توصیه می‌کنند پول تو جیبی را به انجام کارهای خانه یا محل کار گره نزنید.

راهکار دوم: چالش شام

از کودک بخواهید یک وعده غذایی را برنامه‌ریزی کند. در مرحله اول او باید بودجه وعده غذایی را تعیین کند، یک لیست خرید تهیه کند و به دنبال پیدا کردن قیمت‌های پایین‌تر و تخفیف‌ها باشد. کودک را به فروشگاه ببرید تا اقلام را با هم مقایسه کند و برای خرید کردن تصمیم بگیرد. این کار مهارت‌های ریاضی، اندازه‌گیری، شمارش، زمان‌بندی و خلاقیت‌ را تقویت می‌کند.

مرحله چهارم هوش مالی کودکان: اواخر دبستان بین ۹ تا ۱۱ سال

سنین ۹ تا ۱۱ سالگی، زمانی است که برای تقویت هوش مالی کودکان، باید مهارت‌های زیر در آن‌ها تقویت شود.

• یادگیری اعشار، کسرها و درصدها
• آشنایی با بانکداری و شیوه‌های پس‌انداز
• آشنایی با کارت‌های اعتباری
• آگاهی از کارکرد تبلیغات
• باز کردن یک حساب پس‌انداز یا حساب مشترک با والدین

راهکار اول: گفت‌وگو در مورد کارت‌ها

کارت‌های اعتباری خود را به کودک نشان بدهید و در مورد انواع حساب‌های بانکی و پس‌انداز به‌طور ساده با کودک صحبت کنید.

راهکار دوم: گفت‌وگو در مورد تبلیغات

چگونگی کارکرد بازاریابی و تبلیغات در فروشگاه‌ها، مجله‌ها، فضای مجازی و تلویزیون را برای کودک توضیح دهید. برای او بیان کنید که تبلیغات چه انواعی دارند و چگونه بر مشتری‌های خود تاثیر می‌گذارند تا در برابر فریب‌های تبلیغاتی ایمن باشد و هوش مالی آن‌ها توسعه پیدا کند.

مرحله پنجم هوش مالی کودکان: اوایل نوجوانی بین ۱۲ تا ۱۴ سال

در اوایل نوجوانی، بر مهارت‌های زیر در کودکان خود تمرکز کنید.

• مقایسه کمیت در مقابل کفیت
• آشنایی با سهام، ارزهای دیجیتال و بازارهای سرمایه‌گذاری مثل مسکن و طلا
• کار و کسب درآمد
• برنامه‌ریزی هزینه‌ها

راهکار اول: خریدهای هوشمندانه

اجازه دهید نوجوانان برای خریدهای خود تصمیم بگیرند و از کارت‌های بانکی برای خریدهای مجاز استفاده کنند. شما می‌توانید خریدها و صورت‌حساب‌ها را به صورت هفتگی یا ماهانه بررسی کنید و در صورت نیاز با نوجوان خود در مورد آن‌ها صحبت کنید.

راهکار دوم: تعامل با سهام و شیوه‌های سرمایه‌گذاری

نمودارهای قیمت را به نوجوان خود نشان بدهید. به آن‌ها اجازه دهید در مقادیر کم، در بازار سهام، ارز دیجیتال یا موارد دیگر سرمایه‌گذاری کنند و آن‌ها را تشویق نمایید تا وضعیت سرمایه‌گذاری خود را پیگیری نمایند.

راهکار سوم: اجازه دهید نوجوان‌ درآمد کسب کند

اجازه دهید فرزندتان یکی از علایق خود را انتخاب کنید و در زمینه آن شروع به کار سبک و کسب درآمد کند.

مرحله ششم هوش مالی کودکان: اواخر نوجوانی بین ۱۵ تا ۱۸ سال

در اواخر نوجوانی و سنین ورود به جوانی، فرزندان باید مهارت‌های زیر را فرا بگیرند.

• آشنایی با تورم و استهلاک پول
• آشنایی با انواع حساب‌های پس‌انداز و جاری
• آشنایی با ترازنامه‌ها و بودجه‌ها
• آشنایی با اعتبار و بدهی

راهکار اول: باز کردن یک حساب جاری مستقل

اجازه دهید نوجوان شما یک حساب جاری مستقل داشته باشد اما به بررسی فعالیت‌ها و صورت‌حساب‌های ماهانه ادامه دهید.

راهکار دوم: صحبت در مورد وام‌ها و کمک‌های مالی

در مورد انواع شیوه‌های پس‌انداز، وام، بورسیه و کمک‌های مالی با فرزند خود صحبت کنید. به آن‌ها توضیح بدهید که قبل از امضای قراردادهای مالی از جمله وام، باید شرایط آن‌ را کامل درک کنند. این کار به آن‌ها کمک می‌کند تا برای زندگی کاری، دانشجویی یا بزرگسالی آمادگی داشته باشند.

معرفی کتاب تقویت هوش مالی کودکان

تا به این بخش از این مطلب در مجله فرادرس، در مورد مراحل رشد هوش مالی کودکان صحبت کردیم و راهکارهای برای تقویت آن در هر مرحله ارائه دادیم. منابع مختلفی برای آسان‌تر کردن گفت‌وگوهای مالی برای کودکان وجود دارد. یکی از این منابع کتاب‌ها هستند. به همین دلیل، در ادامه ۵ کتاب برای تقویت هوش مالی کودکان متناسب با سن آن‌ها معرفی می‌کنیم. همچنین، با مطالعه بیشتر و عمیق‌تر در مورد این موضوع می‌توانید هوش مالی کودکان خود را بهتر پرورش دهید. به همین منظور می‌توانید از فیلم آموزش خلاقیت و هوش مالی کودکان و نوجوانان در مجموعه فیلم‌های آموزشی روانشناسی فرادرس بهره بگیرید.

۱. مجموعه کتاب‌های خرگوش‌های زرنگ

مجموعه کتاب‌های «خرگوش‌های زرنگ» (Moneybunny) در مورد چهار خرگوش مختلف به اسم‌های سانی، هانی، چامی و بان است که اصول اولیه پول را یاد می‌گیرند. بان در کتاب «به دستش بیار» (Earn It) یاد می‌گیرد چگونه برای رسیدن به اهدافش تلاش کند. هانی در کتاب «حفظش کن» (Save it) درباره صبر و پشتکار می‌آموزد. سانی در کتاب «خرجش کن» (Spend it) متوجه می‌شود که چگونه انتخاب‌های مسئولانه‌ای داشته باشد و چامی در کتاب «اهداش کن» (Give It) در مورد ارزش کمک به دیگران از طریق پول می‌آموزد. هر واقع، هر یک از کتاب‌های این مجموعه یکی از مهارت‌های مربوط به پول را آموزش می‌دهد و برای تقویت هوش مالی کودکان در سنین ۳ تا ۵ سال مناسب است.

۲. کتاب مشکل خرس‌های برنستین با پول

مگر پول روی درخت‌ رشد نمی‌کند؟ دو خرس که خواهر و برادر هستند، به زودی جواب این سوال را کشف خواهند کرد. آن‌ها تحت راهنمایی پدر و مادرشان، کسب‌وکار خودشان را راه‌اندازی می‌کنند و در عین حال، در مورد اصول اولیه کارکرد پول و تاثیر آن بر انتخاب‌های زندگی می‌آموزند. کتاب «مشکل خرس‌های برنستین با پول» (The Berenstain Bears’ Trouble With Money) از رویکردی کودکانه برای آموزش ولخرجی، پس‌انداز و کسب‌ درآمد استفاده می‌کند و برای سنین ۳ تا ۷ سال مناسب است.

۳. کتاب همه چیز درباره پول برای کودکان

کتاب «همه‌چیز درباره پول برای کودکان» (The Everything Kids’ Money) راهنمایی جامع است در مورد هر چیزی که یک کودک باید در مورد پول بداند. نحوه تولید پول، چیزهایی که می‌توان با پول خرید، نحوه کارکرد کارت‌های اعتباری، افزایش پول از طریق پس‌انداز و سرمایه‌گذاری، بانکداری، فناوری مالی و… همگی جزو مطالب این کتاب هستند. این کتاب به تقویت هوش مالی کودکان بین سنین ۷ تا ۱۲ سال کمک می‌کند.

۴. کتاب استارت‌آپ کودکان

در کتاب «استارت‌آپ کودکان: چگونه می‌توانید کارآفرین شوید» (Kid Start-Up: How YOU Can Become an Entrepreneur)، «مارک کوبان» (Mark Cuban) که خود یک کارآفرین موفق است، به کودکان توضیح می‌دهند که چگونه کسب‌وکارهای خود را با متناسب با سن‌شان راه بیندازند. این کتاب با صحبت در مورد استارت‌آپ‌های واقعی ایجاد شده توسط کودکان، به کودکان کمک می‌کند تا ایده‌های تجاری خود را عملی کنند. برای تقویت هوش مالی کودکان در سنین ۹ تا ۱۲ سال می‌توانید از این کتاب بهره بگیرید.

۵. کتاب چگونه بزرگسال باشیم

کتاب «چگونه بزرگسال باشیم: امور مالی شخصی برای دنیای واقعی» (How to Adult: Personal Finance for the Real World) از حکایت‌ها، مثال‌ها، توضیحات ساده و ابزارهای عملی برای صحبت در مورد امور مالی شخصی استفاده می‌کند. این کتاب به گفت‌وگو در مورد چگونگی افزایش ثروت، جلوگیری از اشتباه‌های مالی، بودجه‌بندی و پس‌انداز، سرمایه‌گذاری، مالیات، بیمه و آماده شدن برای هزینه‌های بزرگ زندگی می‌پردازد. نویسنده این کتاب تلاش کرده تا اصطلاحات پیچیده مالی را به زبانی قابل‌فهم، ساده و سرگرم‌کننده توضیح دهد. به همین دلیل، نوجوانان و حتی جوانان می‌توانند به کمک این کتاب هوش مالی خود را تقویت کنند.