به قیدهایی که بر معنای «علت» دلالت دارند، «قید علت» گفته می‌شود. برای مثال، «از این رو» در جمله «ویرایش با دستور زبان ارتباط مستقیم دارد. از این رو، باید هر دو را همراه با هم بیاموزید.» به‌عنوان قید علت آمده است. در ادامه این مطلب از مجله فرادرس، هم کاربرد قید علت در فارسی را بهتر و بیشتر یاد می‌گیرید، هم با مثالها و سؤال‌های متنوع، نحوه تشخیص آن را تمرین میکنید.
قید علت در فارسی
«قید علت» یکی از انواع رایج قید در فارسی است که برای نشان دادن علت وقوع فعل به کار می‌رود. این قیدها مانند نشانه‌هایی هستند که با توجه به آن‌ها می‌توانیم علت رخ دادن فعل را تشخیص بدهیم. برای اینکه قید علت و کاربرد آن را بهتر درک کنید، مثالی را در کادر زیر آورده‌ایم. در این مثال، «زیرا» علت وقوع فعل «ندیدن» را نشان می‌دهد. به همین خاطر، قید علت این جمله به شمار میآید.
امروز هم‌کلاسی‌ام را در کلاس ندیدم. زیرا به مدرسه نیامده بود.
تا اینجا با قید علت در فارسی آشنا شدید. چنانچه بخواهید به‌طور کلی، قیدهای فارسی و نکتههای آن‌ها را یاد بگیرید، پیشنهاد می‌کنیم به فیلم آموزش فارسی پایه نهم فرادرس مراجعه کنید. برای دسترسی به این ویدئوی آموزشی و شناخت بیشتر قیدها روی لینک زیر کلیک کنید.
انواع قید علت
قیدهای علت صورت‌های متنوعی دارند. در ادامه، برخی از رایج‌ترین قیدهای علت را آورده‌ایم. همچنین مثالی را نیز برای هرکدام ارائه کرده‌ایم.
- از این رو: گروه ما نتوانست پروژه را به اتمام برساند. از این رو، پروژه به گروه دیگری منتقل شد.
- از این جهت: دیروز هوا بسیار آلوده بود. از این جهت، تمامی اداره‌ها تعطیل شدند.
- لهذا: لهذا از روی میزان فوق ما می‌توانیم رباعیاتی که منسوب به خیام است از میان هرج ومرج رباعیات دیگران بیرون بیاوریم. (صادق هدایت)
- به این دلیل: قصد داریم سال دیگر در آزمون ورودی دانشگاه شرکت کنیم. به این دلیل باید با جدیت درس بخوانیم.
- زیرا: مراسم آغاز نشده است. زیرا، سخنران هنوز به محل برگزاری مراسم نرسیده است.
- زیرا که: ازین سخن‌ها هم بوی حکمت آید و هم بوی ملک، زیرا که هم سخن حکماست و هم سخن پادشاهان. (قابوس‌نامه)
- چون: امروز کمی بیشتر در کتابخانه می‌مانیم. چون باید برای امتحان فردا آماده شویم.
- چه: در زمینه تاریخ باستان، اختلافات نظر بسیاری وجود دارد. چه مورخان و متخصصان در این حوزه بسیار قلم‌فرسایی کرده‌اند.
برای یادگیری بهتر قیدهای علت، به نکتههای زیر هم توجه داشته باشید:
- قیدهای علت ممکن است تک‌کلمه‌ای باشند (مانند: زیرا) یا از چند کلمه تشکیل شده باشند (مانند: زیرا که).
- «چه» کاربردهای گوناگونی دارد. چنانچه برای نشان دادن علت آمده باشد، «قید علت» نامیده می‌شود.
- گاهی با ایجاد تغییر ساده در قیدهای جدول بالا می‌توان قیدهای علت جدید ساخت. مثلاً: از این جهت ← از همین جهت. «این» و «همین» هر دو از صفت‌های اشاره فارسی هستند. برای یادگیری صفت‌های اشاره و نقش آن‌ها می‌توانید از فیلم آموزش فارسی پایه هشتم فرادرس کمک بگیرید.
روش تشخیص قید علت
برای تشخیص راحت‌تر قید علت در فارسی، کافی است به دو نکته زیر توجه داشته باشید:
- این قیدها علت وقوع فعل را نشان می‌دهد.
- در بسیاری از مواقع، در ساختار قیدهای علت از کلمه‌هایی مثل «زیرا»، «چون»، «دلیل» و «جهت» استفاده می‌شود.
با دقت به مثالی که در کادر زیر آورده‌ایم، کاربرد دو نکته بالا را بهتر یاد می‌گیریم.
زمان محدودی برای برگزاری امتحانات داریم. از همین جهت، امتحانات را پشت سر هم برگزار می‌کنیم.
در جمله بالا از قید علت استفاده شده است، زیرا «از همین جهت» علت وقوع فعل «برگزار کردن» را برای مخاطب مشخص می‌کند. همچنین در ساختار آن از کلمه «جهت» استفاده شده است.
چگونه نقش انواع کلمه ها را با فرادرس بیاموزیم؟
در بخش‌های قبلی با یکی از انواع قید در فارسی آشنا شدید. قیدها یکی از پرکاربردترین نقش‌های دستوری در زبان فارسی هستند. البته علاوه‌بر قیدها، نقش‌های دستوری دیگری نیز در جمله‌ها به کار می‌روند. مانند: فاعل، مفعول، متمم و… . اگر می‌خواهید در کنار قیدهای فارسی، با نقش‌های دستوری دیگر نیز آشنا شوید و به‌راحتی نقش اجزای جمله را تشخیص بدهید، توصیه می‌کنیم از فیلم‌های آموزشی زیر نهایت بهره را ببرید.
در مجموعه فیلم آموزشی زیر نیز نکتههای مهمی در مورد دستور زبان فارسی ارائه شده است. با مشاهده این مجموعه آموزشی می‌توانید مباحث ادبیات فارسی را نیز به‌خوبی یاد بگیرید.
مثال قید علت در فارسی
اکنون که با انواع قید علت در فارسی آشنا شدید و روش تشخیص آن را یاد گرفتید، می‌توانید با دقت به مثال‌های زیر، نکتههای مربوط به این قید را مرور کنید. البته با خواندن این مثالها، صورت‌های دیگر قید علت را نیز یاد می‌گیرید.
مثال اول
در این مثال، از «به این سبب» برای نشان دادن علت وقوع «بمانیم» استفاده شده است. بنابراین، قید علت مثال زیر به شمار میآید.
اخبار گفت که طوفان شدیدی در راه است. به این سبب، بهتر است در خانه بمانیم.
مثال دوم
در این مثال، «به این علت» نقش قید علت را به عهده دارد. زیرا علت وقوع «دیر رسیدن» را نشان می‌دهد.
امروز دیر از خواب بیدار شدم. به این علت دیر هم به مدرسه رسیدم.
مثل سوم قید علت در فارسی
در مثال زیر، قید «از این جهت» علت وقوع فعل «بنشینید» را مشخص می‌کند. به همین علت، قید فعل این جمله محسوب می‌شود.
صندلی‌های پارک را تازه رنگ کرده‌اند. از این جهت نباید روی آن‌ها بنشینید.
مثال چهارم
جمله‌ای که در کادر زیر مشاهده میکنید، مثالی است که کاربرد قیدهای علت را نشان می‌دهد. «چون» قید علت این مثال به شمار میآید.
از دیدن شما تعجب کردم. چون مدت‌ها بود شما را اینجا ندیده بودم.
مثال پنجم
در جمله زیر، از «زیرا» به‌عنوان قید علت استفاده شده است.
فراموش نکنید چتر خود را بردارید. زیرا امروز هوا بارانی است.
در مثال بالا، در کنار قید علت از قید زمان هم استفاده شده است. این قید نیز تنوع زیادی دارد و با حالت‌های مختلفی به کار می‌رود. قیدهای زمان را در مطلب «قید زمان چیست؟» از مجله فرادرس آموزش داده‌ایم.
مثال ششم قید علت در فارسی
در جمله زیر برای نشان دادن علت «صف طولانی» از قید «چراکه» استفاده شده است. این قید نوعی قید علت به شمار میآید.
صفی طولانی روبه‌روی اداره تشکیل شده است. چراکه امروز متقاضیان زیادی به اداره مراجعه کرده‌اند.
مثال هفتم
جمله زیر مثال خوبی است که کاربرد قید علت «فلذا» را مشخص می‌کند.
عرفا و حکمای نامداری در وادی عرفان قلم زده‌‌اند. فلذا ادبیات عرفانی فارسی از غنای بسیاری برخوردار شده است.
مثال هشتم
در جمله زیر، قید علت «به همین جهت» به کار رفته است. این قید، علت وقوع «لغو شدن» را بیان می‌کند.
امروز غلظت گرد و غبار در هوا زیاد بود. به همین جهت، همه پروازها لغو شدند.
گفتیم که برخی از قیدهای علت، به‌صورت چندکلمه‌ای می‌آیند. در این حالت، ساختار آن‌ها به گروههای اسمی شباهت پیدا می‌کند. برای اینکه بتوانید این نوع از قیدها را از گروههای اسمی تشخیص بدهید، باید به‌خوبی با ساختار گروههای اسمی آشنا باشید. با مشاهده فیلم آموزش فارسی پایه هشتم فرادرس به این مقصود خواهید رسید.
مثال نهم قید علت در فارسی
در جمله زیر، قید علت «به همین علت»، به کار رفته است.
گل‌ها به نور خورشید نیاز دارند. به همین علت باید گلدان‌های خود را در کنار پنجره قرار بدهید.
مثال دهم
کاربرد «به همین سبب» در جمله زیر این است که علت وقوع فعل را نشان بدهد. بنابراین، قید علت جمله به شمار می‌رود.
کلاس ادبیات در مدرسه ما بسیار جذاب بود. به همین سبب، بسیاری از دانش‌آموزان به این درس علاقه‌مند شدند.
انواع قید در فارسی
قید علت فقط یکی از انواع قیدهای فارسی است. برای تشخیص دادن قید علت از سایر قیدها باید تا حدودی قیدهای دیگر فارسی را نیز بشناسید. در این بخش، به همین مبحث می‌پردازیم. قیدهای فارسی را از نظر مفهوم می‌توان به انواع زیر تقسیم کرد:
- قید زمان: به‌عنوان مثال «چند لحظه همین‌جا منتظر بمانید تا برگردم.»
- قید مکان: به‌عنوان مثال «قدم زین هر دو بیرون نه، نه اینجا باش و نه آنجا» (سنایی)
- قید کیفیت (چگونگی): به‌عنوان مثال «در اتاق نشیمن همه آهسته سخن می‌گفتند.»
- قید مقدار (کمیت): به‌عنوان مثال «نباید برای ناکامی‌های زندگی خود این‌قدر غصه بخورید.»
- قید آرزو (تمنّا): به‌عنوان مثال «ای کاش هرچه زودتر خبری خوشحال‌کننده از خود به ما بدهید.»
- قید تأسف: به‌عنوان مثال «متأسفانه در روزهای آتی نیز ادارات تعطیل خواهند بود.»
- قید تعجّب: به‌عنوان مثال «عجب! شما که هنوز نرفته‌اید.»
- قید تکرار: به‌عنوان مثال «روزی ما دوباره کبوترهایمان را پیدا خواهیم کرد.» (احمد شاملو)
- قید تدریج: به‌عنوان مثال «ابرها اندک‌اندک کنار می‌روند تا خورشید نمایان شود.»
- قید تفسیر: به‌عنوان مثال «قیمت دوازده دفتر ۶۰۰ تومان می‌شود. به عبارت دیگر، هر دفتر ۵۰ تومان قیمت دارد.»
- قید استثنا: به‌عنوان مثال «هر روز با سرویس مدرسه می‌آمدم. امروز استثنائاً تاکسی گرفتم.»
- قید ترتیب: به‌عنوان مثال «در کلاس انشا، دانش‌آموزان یک‌به‌یک انشای خود را خواندند.»
- قید حالت: به‌عنوان مثال «کارمند اداره لبخندزنان به ما نگاه کرد.»
- قید نفی: به‌عنوان مثال «توجه داشته باشید که هرگز نباید از قوانین سرپیچی کنید.»
- قید انحصار: به‌عنوان مثال «آرامش خاطر فقط با بخشش و گذشت به دست میآید.»
- قید قصد: به‌عنوان مثال «خوب است گاهی تفنناً دستی به قلم ببرید.»
- قید اختصار: به‌عنوان مثال «فی الجمله هر کسی آن دارو طلبد که موافق درد وی باشد.» (هجویری)
- قید تردید: به‌عنوان مثال «احتمالاً به‌زودی پروژه جدید به ما واگذار شود.»
- قید تصدیق و تأکید: به‌عنوان مثال «قطعاً پلیس تا حالا سارق را دستگیر کرده است.»
- قید تبرّی و ادب: به‌عنوان مثال «دور از جان، او به بیماری سختی مبتلا شده است.»
- قید پرسش: به‌عنوان مثال «آیا برای امتحان آماده هستید؟»
- قید تشبیه: به‌عنوان مثال «ماه مانند تکه‌ای الماس در آسمان می‌درخشید.»
دقت داشته باشید که در فهرست بالا، انواع قیدها را بر اساس معنای آن‌ها نشان داده‌ایم. علاوه‌بر این دسته‌بندی می‌توان قیدها را بر مبنای ساختار و اجزای تشکیل‌دهنده آن‌ها نیز تقسیم‌بندی کرد.
تمرین قید علت در فارسی
با خواندن بخش قبلی به این نکته پی بردید که در زبان فارسی، قیدهای متنوعی به کار می‌روند. برای اینکه بتوانید قید علت را از سایر انواع قید تشخیص بدهید، باید نکتههای مربوط به آن را مرور و تمرین کنید. تمرین‌هایی که در بخش‌های بعدی ارائه می‌کنیم، به همین منظور طراحی شده‌اند. حل کردن این تمرین‌‌های کوتاه‌پاسخ و چهارگزینه‌ای فرصت خوبی خواهد بود تا آموخته‌های خود را مرور کنید. در ادامه، روش پاسخ دادن به این سؤال‌ها را توضیح می‌دهیم.
برای آشنایی بیشتر با قیدهای فارسی و انواع آن‌ها می‌توانید به فیلم آموزش فارسی پایه نهم فرادرس مراجعه کنید. لینک دسترسی به این ویدئوی آموزشی را در ادامه قرار داده‌ایم.
تمرین قید علت بخش اول
قید علت را در هریک از جمله‌های زیر مشخص کنید.
۱- این درس را با دقت بخوانید. زیرا قرار است سؤالات مهمی از این درس در امتحان بیاید.
۲- کتاب‌های الکترونیکی به حفظ طبیعت کمک می‌کنند. چون با این کار درخت‌های کمتری بریده می‌شود.
۳- معلم غلط‌های املایی را با خودکار قرمز مشخص می‌کند. از این رو، هرکس به‌راحتی متوجه غلط‌های املایی خود می‌شود.
۴- امروز شرایط جوی خوبی نداشتیم. از این جهت، پروازهای داخلی و خارجی لغو شدند.
۵- متن کتاب کمی سنگین و پیچیده است. به همین علت، ممکن است در خوانش اول آن را به‌طور کامل درک نکنید.
۶- امروز ترافیک بسیار شدید است. به همین خاطر، احتمالاً دیر به جلسه برسم.
۷- سرعت اینترنت پایین است. به همین سبب، پیام‌ها با تأخیر ارسال می‌شوند.
۸- کتابخانه مسئولیتی در قبال گم شدن وسایل شما به عهده نمی‌گیرد. به همین جهت، در حفظ وسایل خود کوشا باشید.
۹- امروز در مدرسه، کلاس فوق برنامه داریم. برای همین، کمی دیرتر به خانه برمی‌گردیم.
۱۰- در صورت ناقص بودن مدارک، به درخواست شما ترتیب اثر داده نمی‌شود. فلذا هرچه سریع‌تر برای تکمیل مدارک خود اقدام کنید.
تمرین قید علت بخش دوم
در این بخش، ۱۰ تمرین چهارگزینه‌ای در اختیارتان قرار می‌گیرد. برای جواب دادن به هر تمرین باید یکی از گزینه‌های آن را علامت بزنید. بعد از جواب دادن به هر سؤال، با کلیک روی گزینه «مشاهده پاسخ صحیح»، جواب درست آن نشان داده می‌شود. برخی از سؤال‌ها دارای پاسخ تشریحی هم هستند که با کلیک روی گزینه «پاسخ تشریحی» به آن‌ها دسترسی خواهید داشت. پس از اینکه به تمامی سؤال‌ها جواب دادید، گزینه «دریافت نتیجه آزمون» نشان داده می‌شود. با کلیک روی آن می‌توانید تعداد امتیازهای خود را در این آزمون مشاهده کنید.
۱- قید علت را در جمله زیر مشخص کنید.
«چون هنوز به محیط اینجا عادت نکرده‌ام، احساس می‌کنم فضا کمی عجیب است.»
۲- «از این رو» در جمله زیر چه نقشی دارد؟
«مبحث قید تا حدودی دشوار است. از این رو، بهتر است آن را به‌دقت بخوانید.»
۳- در کدام گزینه از قید علت استفاده شده است؟
چرایی این موضوع برای ما مبهم است.
به چه علت دست به چنین کاری زدید؟
دلایل متعددی برای اتخاذ این تصمیم وجود دارد.
به این علت که تأخیر داشتید، جریمه می‌شوید.
۴- کدام گزینه در مورد قیدهای علت درست است؟
می‌توانند چندجزئی باشند.
همیشه در ابتدای جمله می‌آیند.
تردید گوینده را نشان می‌دهند.
بیانگر نوعی اختصاص و انحصار هستند.
۵- کدام گزینه در مورد جمله زیر درست است؟
«چون در ابتدا کسی را نمی‌شناختم، عادت کردن به محیط کمی برایم سخت بود.»
اولین کلمه این جمله قید است.
«در ابتدا» قید ترتیب است.
«کمی» نوعی صفت است.
«سخت» نوعی قید است.
مشاهده پاسخ تشریحی برخی از سوالات، نیاز به عضویت در مجله فرادرس و ورود به آن دارد.
۶- کدام بخش از جمله زیر، علت وقوع فعل را نشان می‌دهد؟
«هوای بیرون طوفانی است. از این جهت، همه پنجره‌ها را ببندید.»
۷- در جمله زیر از کدام نوع قید استفاده شده است؟
«جلسه برگزار نشده است. چراکه مدیر نرسیده است.»
مشاهده پاسخ تشریحی برخی از سوالات، نیاز به عضویت در مجله فرادرس و ورود به آن دارد.
۸- نوع قید را در جمله زیر مشخص کنید.
«گویی ستاره‌ها مرواریدهایی هستند که می‌درخشند.»
مشاهده پاسخ تشریحی برخی از سوالات، نیاز به عضویت در مجله فرادرس و ورود به آن دارد.
۹- کاربرد «کم‌کم» در جمله زیر چیست؟
«کم‌کم فضایی دوستانه بین هم‌کلاسی‌ها برقرار شد.»
۱۰- در جمله زیر از کدام نوع قید استفاده شده است؟
«تنها یک نفر اعلام آمادگی کرد.»
مشاهده پاسخ تشریحی برخی از سوالات، نیاز به عضویت در مجله فرادرس و ورود به آن دارد.
خلاصه ای از نکته های قید علت
قیدهای فارسی را می‌توان از نظر معنایی به چندین دسته تقسیم کرد. قید علت یکی از پرکاربردترین انواع قید است. در این مطلب از مجله فرادرس، کاربرد و انواع قیدهای علت را با مثال نشان دادیم. همچنین تمرین‌هایی را برای یادگیری بهتر این مبحث ارائه کردیم. خلاصه‌ای از نکتههای مربوط به این قید را در تصویر زیر نشان داده‌ایم.
source