«قیدهای پرسش» کلمه‌هایی هستند که در جمله‌های پرسشی می‌آیند و موضوعی را مورد پرسش قرار می‌دهند. مثلاً در جمله «آیا اهل ایران هستید؟» کلمه «آیا» قید پرسشی است که «ایرانی بودن» مخاطب را مورد پرسش قرار می‌دهد. با مطالعه دقیق این مطلب از مجله فرادرس می‌آموزید که انواع قید پرسش چیست و با مثال‌های این نوع قید آشنا می‌شوید. همچنین روش تشخیص آن‌ها را با حل کردن تمرین‌‌های کوتاه‌پاسخ و چهارگزینه‌ای می‌آموزید.

قید پرسش چیست؟

کلمه‌هایی مانند «چرا»، «چگونه» و… که معمولاً در ابتدای جمله‌های پرسشی می‌آیند، «قید پرسش» نامیده می‌شوند. با استفاده از این قیدها می‌توانیم موضوعات مختلفی را همچون «زمان»، «مکان» و… مورد پرسش قرار بدهیم. مثالی از این نوع قیدها را در کادر زیر آورده‌ایم. در این مثال، کلمه «چگونه» قید پرسش است و در ابتدای جمله پرسشی قرار گرفته است.

انواع قید در زبان فارسی و قواعد آن‌ها مبحث گسترده‌ای است. در فیلم آموزش فارسی پایه نهم فرادرس، این مبحث و نکته‌های آن به‌طور کلی تدریس شده است. برای دسترسی به این فیلم آموزشی روی لینک زیر کلیک کنید.

انواع قید پرسش

کلمه‌های مختلفی در زبان فارسی وجود دارند که به‌عنوان قید پرسش به کار می‌روند. رایج‌ترین این کلمه‌ها را در جدول زیر معرفی کرده‌ایم و برای هرکدام مثالی را نیز آورده‌ایم.

برای اینکه قیدهای پرسش و انواع آن‌ها را بهتر یاد بگیرید، به نکته‌های زیر دقت کنید:

• از ترکیب کلمه‌های مختلف می‌توان قیدهای پرسش جدید ساخت: مانند: چه + جور = چه‌جور.
• اگر کلمه «چرا» در پاسخ به سؤالی منفی بیاید، دیگر قید پرسش نیست، بلکه قید تصدیق و تأکید است: مثلاً در «صدایم را نشنیدی؟ چرا شنیدم.» این کلمه به‌عنوان قید تصدیق به کار رفته است.
• گاهی ممکن است قید پرسش دقیقاً اولین کلمه جمله نباشد: مثلاً در جمله «اما چطور سخنان شما را باور کنم؟» قید پرسشی «چطور» دقیقاً در ابتدای جمله نیامده است.

• «هیچ» به‌عنوان صفت مبهم نیز به کار می‌رود اما اگر در جمله پرسشی بیاید و موضوع خاصی را مورد پرسش قرار بدهد، نوعی قید پرسش به شمار می‌رود.
• «مگر» به‌عنوان قید استثناء هم به کار می‌رود. اگر این کلمه در جمله پرسشی و برای سؤال در مورد موضوع خاصی آمده باشد، نقش قید پرسش را به عهده دارد، نه قید استثناء.
• قیدهای پرسش جدول بالا از نظر معنایی با یکدیگر تفاوت دارند: به‌طور مثال، «کجا» بر موضوع «مکان» دلالت دارد اما «کِی» بر موضوع «زمان» دلالت می‌کند.

روش تشخیص قید پرسش چیست؟

برای تشخیص قید‌های پرسش در جمله، کافی است به دو نکته زیر دقت کنید:

• قید پرسش در جمله‌های پرسشی می‌آید.
• با استفاده از قید پرسش، موضوع یا نکته‌ای را مورد پرسش قرار می‌دهیم.

اکنون با استفاده از همین دو نکته، مثال زیر را با هم بررسی می‌کنیم.

با دقت به مثال بالا، متوجه دو نکته می‌شویم:

• این جمله از نوع جمله‌های پرسشی است. همان‌طور که مشاهده می‌کنید، انتهای آن علامت پرسش (؟) را نیز قرار داده‌ایم.
• در این جمله با استفاده از کلمه «کِی»، زمان وقوع فعلی مورد پرسش قرار گرفته است.

براساس دو نکته بالا نتیجه می‌گیریم که «کِی» قید پرسش این جمله است. حتماً متوجه شده‌اید که برای تشخیص قید پرسش حتماً باید با جمله‌های پرسشی و ساختار آن‌ها آشنا باشید. در مطلب «جمله‌های پرسشی» این مبحث را با مثال و تمرین آموزش داده‌ایم.

یادگیری انواع نقش های دستوری به کمک آموزش‌های فرادرس

در این مطلب یاد گرفتید که کاربرد قید پرسش به‌عنوان یکی از نقش‌های دستوری چیست و چگونه می‌توان آن را تشخیص داد. حتماً می‌دانید که علاوه‌بر قیدها، نقش‌های دستوری دیگری نیز در زبان فارسی به کار می‌روند. مانند: فاعل، مفعول، متمم، مضاف‌الیه و… . اگر می‌خواهید از مبحث قیدها و انواع آن‌ها فراتر بروید و نکته‌های سایر نقش‌های دستوری را هم یاد بگیرید، فیلم‌های آموزشی زیر در فرادرس را از دست ندهید.

چنانچه می‌خواهید حتی از دستور زبان فارسی و مباحث آن هم فراتر بروید و با دنیای ادبیات نیز آشنا شوید، می‌توانید به مجموعه فیلم آموزشی زیر در فرادرس مراجعه کنید.

مثال برای قید پرسش در فارسی

با دقت به مثال‌های این بخش، روش تشخیص قید‌های پرسش را به‌خوبی می‌آموزید.

مثال اول

در این مثال، کلمه «مگر» نقش قید پرسش را به عهده دارد.

مثال دوم

در مثال زیر، کلمه «هیچ» به‌عنوان قید پرسش آمده است.

گاهی ممکن است قیدهای پرسش را با صفت‌های مبهم اشتباه بگیریم. به‌طور مثال «هیچ» می‌تواند نقش صفت مبهم و وابسته پیشین اسم را به عهده داشته باشد. برای تشخیص قیدهای پرسش از صفت‌های مبهم پیشنهاد می‌کنیم به فیلم آموزش فارسی پایه هشتم فرادرس مراجعه کنید. در این ویدئوی آموزشی، انواع وابسته‌های اسم با مثال بررسی شده‌اند.

مثال سوم

در مثال زیر، از کلمه «چطور» به‌عنوان قید پرسش استفاده شده است.

مثال چهارم

کلمه «کِی» قید پرسش جمله زیر است.

«کِی» قید پرسشی است که زمان جمله را مورد پرسش قرار می‌دهد. هر جوابی که در پاسخ به آن بیاید، نقش قید زمان جمله را به عهده دارد. در مطلب «قید‌های زمان» از مجله فرادرس، این نوع قید را با مثال و تمرین بررسی کرده‌ایم.

مثال پنجم

در این جمله، از قید پرسش «کجا» استفاده شده است.

مثال ششم قید پرسش

«چگونه» قید پرسش زیر است که موضوع «حالت درس خواندن» را مورد پرسش قرار داده است.

مثال هفتم

در این مثال، کلمه «چرا» به‌عنوان قید پرسش به کار رفته است.

مثال هشتم

در مثال زیر، قید پرسش «آیا» به کار رفته است.

مثال نهم قید پرسش

جمله زیر مثال خوبی است که کاربرد «چه‌جور» را به‌عنوان قید پرسش نشان می‌دهد. این قید از ترکیب دو کلمه «چه» و «جور» ساخته شده است.

مثال دهم

در ابتدا ممکن است تصور کنیم که «چرا» در جمله زیر نوعی قید پرسش است اما با کمی دقت متوجه می‌شویم که در واقع، قید تصدیق است و برای تأیید جمله قبل از خود آمده است.

آشنایی کلی با انواع قید در فارسی

می‌دانیم که قیدها از نظر مفهوم، انواع مختلفی دارند و هرکدام با هدف خاصی به کار می‌روند. با این حال، وجه اشتراک همه قیدها این است که می‌توان آن‌‌ها را از جمله حذف کرد، بدون اینکه ساختار جمله دچار مشکل شود. برای اینکه بتوانیم قید‌های پرسش را از قیدهای دیگر تشخیص بدهیم باید آشنایی نسبی با انواع قیدهای فارسی داشته باشیم. در ادامه، هریک از قیدها را نام می‌بریم و برای هرکدام مثالی را نیز ارائه می‌کنیم. البته این مبحث به‌طور کامل در فیلم آموزش فارسی پایه نهم فرادرس تدریس شده است. لینک این فیلم آموزشی را در ادامه آورده‌ایم.

• قید زمان: مانند «دیروز نامه‌ای به دستم رسید.»
• قید مکان: مانند «اینجا کلاس‌های مفیدی برگزار می‌شود.»
• قید آرزو (تمنّا): مانند «کاش زودتر با شما آشنا شده بودم.»
• قید مقدار (کمیت): مانند «کمی جرأت و شجاعت به خرج بدهید.»
• قید کیفیت (چگونگی): مانند «گربه آهسته به سمتم آمد.»
• قید تعجّب: مانند «عجب! تکلیف ما چه می‌شود؟»
• قید تأسف: مانند «متأسفانه هنوز ردی از مفقودین پیدا نکرده‌‌ایم.»
• قید تدریج: مانند «روز به روز هوا سردتر می‌شد.»
• قید قصد: مانند «گاه‌گاهی از روی تفنن داستانی می‌خوانم.»
• قید تفسیر: مانند «فصل تابستان شروع شده است. یعنی قرار است هوا گرم‌تر شود.»
• قید تکرار: مانند «با رسیدن بهار، دوباره درخت‌ها شکوفه می‌دهند.»
• قید استثنا: مانند «هیچ کتابی را نمی‌خوانم مگر اینکه از نوع داستانی باشد.»
• قید ترتیب: مانند «حواستان باشد یکی‌یکی وارد خیابان شوید.»
• قید حالت: مانند «کودک خندان به سوی مادرش رفت.»
• قید تصدیق و تأکید: مانند «یقیناً همه انسان‌ها از قدرت تفکر و اندیشه برخوردار هستند.»
• قید نفی: مانند «ابداً در مورد این موضوع با کسی سخن نگویید.»
• قید انحصار: مانند «از بین هم‌کلاسی‌های قدیم، فقط با یکی از آن‌ها هنوز ارتباط دارم.»
• قید تردید: مانند «شاید فردا کلاس‌ها تشکیل نشوند.»
• قید تبرّی و ادب: مانند «مردک بلانسبت مثل حیوان وحشی شده بود.»
• قید علت: مانند «کتاب‌ را هنور نخوانده‌ام، زیرا فرصت کافی نداشته‌ام.»
• قید اختصار: مانند «خلاصه این بود پایان ماجرا.»
• قید تشبیه: مانند «خورشید مانند نگین درخشانی از پشت کوه‌ها سر برآورد.»

نکته: تقسیم‌بندی بالا بر مبنای مفهوم قیدها است. چنانچه بخواهید ظاهر قیدها یا اجزای تشکیل‌دهنده آن‌ها را ملاک قرار بدهیم، باید از تقسیم‌بندی دیگری استفاده کنیم.

تمرین قید پرسش در فارسی

در بخش قبل با انواع قید در فارسی آشنا شدید و یاد گرفتید که قیدهای متنوعی در زبان فارسی به کار می‌رود. برای اینکه بتوانید قید پرسش را از سایر قیدها تشخیص بدهید، باید این قید و روش شناسایی آن را مرور کنید. به این منظور پیشنهاد می‌کنیم از تمرین‌های «کوتاه‌پاسخ» و «چهارگزینه‌ای» این بخش کمک بگیرید. روش پاسخ دادن به آن‌ها را در ادامه توضیح می‌دهیم.

تمرین قید پرسش بخش اول

قید‌های پرسش را در هریک از جمله‌های زیر مشخص کنید.

تمرین قید پرسش بخش دوم

این بخش ۱۰ تمرین چهارگزینه‌ای دارد. برای جواب دادن به هر تمرین باید یکی از گزینه‌ها را علامت بزنید. بعد از جواب دادن به هر تمرین نیز می‌توانید با کلیک روی گزینه «مشاهده پاسخ صحیح»، جواب درست آن را مشاهده کنید. پس از اینکه به همه سؤال‌ها پاسخ دادید، گزینه «دریافت نتیجه آزمون» را مشاهده خواهید کرد. با کلیک روی آن، تعداد امتیاهایتان در این آزمون نشان داده می‌شود.

خلاصه ای از نکته های قید پرسش

در زبان فارسی، انواع مختلفی از قیدها به کار می‌روند که یکی از رایج‌ترین آن‌ها قید پرسش است. در این مطلب از مجله فرادرس، کاربرد، انواع و روش‌های تشخیص قید پرسش را آموزش دادیم. خلاصه‌ای از نکته‌های این مبحث را در ادامه مشاهده می‌کنید.

• تعریف و کاربرد قید پرسش: برای پرسیدن موضوعی خاص به کار می‌رود.
• انواع قید پرسش: چرا، آیا، چگونه، چطور و… .
• ویژگی‌های قید پرسش: در جمله‌های پرسشی می‌آید و موضوعی را مورد پرسش قرار می‌دهد.

در مطلبی که پیش رو دارید، علاوه‌بر نکته‌های بالا، مثال‌های متنوعی از کاربرد قید پرسش در فارسی ارائه شده است. همچنین تمرین‌هایی به‌صورت چهارگزینه‌ای در اختیار مخاطبان قرار گرفته است.