1

کشفی شگفت‌انگیز از دوران اردویسین

یک فسیل کوچک با حفظ‌شدگی داخلی غیرمعمول، دانش ما را درباره‌ی حیات باستانی تغییر می‌دهد. این فسیل که ۲۵ سال پیش کشف شد و با محبت «سو» نام‌گذاری گردید، تفاوت زیادی با سایر فسیل‌های هم‌دوره‌ی خود دارد.

برخلاف سایر بندپایان آن زمان که معمولاً دارای پوسته‌های سخت بودند، این موجود نادر فرصتی منحصر‌به‌فرد را برای مشاهده‌ی عضلات، تاندون‌ها و احشای یک موجود دریایی از دوران اردویسین، یعنی ۴۴۴ میلیون سال پیش، فراهم کرده است.

این فسیل که اکنون به طور رسمی Keurbos susanae نامیده می‌شود، در لایه‌ای سنگی موسوم به Soom Shale در آفریقای جنوبی، شمال کیپ‌تاون کشف شد. این منطقه پس از یک انقراض بزرگ جهانی شکل گرفته است.

چگونه «سو» از انقراض بزرگ جان سالم به در برد؟

در آن دوران، سرمای شدید باعث نابودی حدود ۸۵ درصد از گونه‌های زمین شد. با این حال، برخی از موجودات دریایی در این حوضه زنده ماندند، و «سو» یکی از آن‌ها بود.

این فسیل غیرمعمول اخیراً توسط دانشمندان دانشگاه لستر مورد مطالعه قرار گرفته است.

«سو»؛ فسیلی از دل روده‌ها!

پروفسور سارا گابت از دانشکده‌ی جغرافیا، زمین‌شناسی و محیط زیست دانشگاه لستر درباره‌ی این کشف گفت:

«سو یک شگفتی بدون سر و پا است که از درون به بیرون حفظ شده است.»

او افزود: «آنچه این فسیل را متمایز می‌کند، حفظ‌شدگی فوق‌العاده‌ی اندام‌های داخلی آن است؛ عضلات، تاندون‌ها، روده‌ها و دیگر جزئیات نرم، در حالی که پوسته‌ی سخت، پاها و سرش در طول ۴۴۰ میلیون سال گذشته از بین رفته‌اند.»

این ویژگی «سو» را از سایر بندپایان فسیل‌شده متمایز می‌کند. بندپایان، گروهی از جانوران شامل عنکبوت‌ها، خرچنگ‌ها و هزارپایان هستند که معمولاً تنها قسمت‌های سخت بدنشان مانند اسکلت خارجی در فسیل‌ها باقی می‌ماند. اما در مورد «سو»، بافت‌های نرم آن به لطف شرایط خاص بستر دریا حفظ شده‌اند.

چرا بافت‌های نرم «سو» حفظ شدند؟

دانشمندان معتقدند که یک فرآیند شیمیایی عجیب باعث این حفظ‌شدگی فوق‌العاده شده است. نبود اکسیژن، همراه با وجود سولفید هیدروژن سمی در رسوبات، احتمالاً محیطی را ایجاد کرده که در آن، بافت‌های نرم این موجود تجزیه نشده‌اند و در عوض دست‌نخورده باقی مانده‌اند.

معمایی در درخت تکاملی

با وجود این کشف مهم، دانشمندان هنوز نمی‌دانند «سو» دقیقاً در کجای درخت تکاملی بندپایان قرار می‌گیرد.

پروفسور گابت توضیح داد: «ما اکنون مطمئن هستیم که او یک بندپای دریایی ابتدایی بوده است، اما روابط تکاملی دقیقش همچنان نامشخص است.»

حفظ‌شدگی منحصربه‌فرد «سو» تطبیق آن را با سایر گونه‌های شناخته‌شده دشوار کرده است. بیشتر فسیل‌های مشابه، تنها پوسته‌های سخت یا اندام‌های خارجی را نشان می‌دهند و جزئیات درونی ندارند.

«سو» نه تنها هیچ معادل زنده‌ای در دنیای امروز ندارد، بلکه هیچ فسیل مشابهی نیز در بیش از دو دهه جستجو یافت نشده است.

مکانی که «سو» در آن کشف شد، از بین رفته است

محل اولیه‌ی کشف این فسیل، یک منطقه‌ی کوچک کنار جاده بود که اکنون تقریباً ناپدید شده است. این امر احتمال یافتن نمونه‌های مشابه را کاهش می‌دهد و «سو» را به یک کشف نادر و منحصربه‌فرد تبدیل می‌کند.

ادای احترامی شخصی پس از ۲۵ سال تحقیق

پروفسور گابت می‌گوید: «این تحقیق یک ماراتن فوق‌العاده طولانی بوده است.»

او سال‌ها تلاش کرد تا نمونه‌ی دیگری را با ویژگی‌های کامل‌تری مانند سر یا پا بیابد، اما پس از ۲۵ سال جستجو، پذیرفت که «سو» شاید یک یافته‌ی یک‌باره باشد.

او در نهایت تصمیم گرفت این فسیل را Keurbos susanae یا «سو» نام‌گذاری کند، که برگرفته از نام مادرش است.

«مادرم اخیراً به شوخی گفت: سارا، اگر می‌خواهی این فسیل را به نام من نام‌گذاری کنی، بهتر است زودتر این کار را بکنی، قبل از این که من هم به خاک سپرده شوم و خودم تبدیل به فسیل شوم!»

پروفسور گابت افزود: «من به شوخی به مادرم می‌گویم که این فسیل را به نام او نام‌گذاری کردم چون او هم یک نمونه‌ی به‌خوبی حفظ‌شده است! اما در حقیقت، دلیل اصلی این نام‌گذاری این بود که مادرم همیشه به من می‌گفت کاری را انجام دهم که مرا خوشحال می‌کند. برای من، آن کار حفاری، یافتن فسیل‌ها و کشف رازهای زندگی باستانی و تکامل روی زمین است.»

با وجود این که «سو» سر و پا ندارد، اما میراث علمی و شخصی او، فراموش‌نشدنی است.