«بدل» یکی از انواع توابع در عربی است. این کلمه برای روشن‌تر و واضح‌تر کردن کلمه قبل از خودش می‌آید و مقصود اصلی گوینده یا نویسنده را نشان می‌دهد. به‌عنوان مثال، در جمله «سَیِّد رَحیمي أُسْتاذي قَدْ کَتَبَ الکُتُبَ الْکَثیرَةً.»، کلمه «أُسْتاذ» نقش بدل را به عهده دارد. با خواندن این مطلب از مجله فرادرس یاد می‌گیرید که انواع بدل در عربی چیست و هرکدام چگونه به کار می‌روند. همچنین با مثال‌هایی از کاربرد آن‌ها در جمله آشنا می‌شوید. در نهایت، با پاسخ دادن به تمرین‌های بخش پایانی می‌توانید میزان یادگیری خود را بسنجید.

بدل در عربی چیست؟

بدل یکی از انواع توابع در عربی به شمار می‌آید. این کلمه مقصود گوینده و نویسنده را روشن‌تر می‌کند و کلمه قبل از خود را بیشتر توضیح می‌دهد. کلمه‌ای که معنای آن به کمک بدل، روشن‌تر می‌شود، «مُبْدَل‌ٌمِنه» نام دارد. بدل همواره از نظر اعراب، تابع مبدل‌منه است. در کادر زیر، مثالی از کاربرد بدل و نحوه استفاده از آن را نشان داده‌ایم. دراین مثال، «لَیْلیٰ» بدل از «صَدیقَةُ» است و منظور گوینده را از این کلمه روشن می‌کند. هر دو کلمه نیز دارای اعراب «مرفوع» هستند. البته اعراب «صَدیقَةُ» ظاهری است اما «لَیْلیٰ» به‌صورت مرفوع تقدیراً آمده است.

برای یادگیری بدل و انواع آن به نکته‌های تکمیلی زیر هم توجه داشته باشید:

• بدل فقط از نظر اعراب تابع مبدل‌منه است. از نظر جنسیت و شمار نیازی نیست تابع مبدل‌منه باشد.
• ضمیر‌ها معمولاً به‌عنوان بدل به کار نمی‌روند. بااین‌حال انواع مختلف ضمیرها می‌توانند مبدل‌منه باشند.

در این بخش، به‌طور کلی با بدل و کاربرد آن آشنا شدید. در بخش‌های بعدی، می‌آموزید که انواع بدل در عربی چیست و چه قواعدی دارد. می‌دانیم که بدل یکی از انواع توابع در عربی است. سایر توابع عربی، به‌ویژه صفت‌ها را می‌توانید با مراجعه به فیلم آموزش عربی پایه نهم فرادرس بیاموزید. از طریق لینک زیر به این فیلم آموزشی دسترسی خواهید داشت.

انواع بدل در عربی چیست؟

انواع بدل در عربی عبارتند از:

• بدل کل از کل (بدل مطابق)
• بدل جزء از کل (بدل بعض از کل)
• بدل اشتمال
• بدل مباین

در ادامه، هرکدام را با مثال توضیح می‌دهیم.

بدل کل از کل (بدل مطابق)

در این نوع بدل، کلمه بدل و مبدل‌منه از نظر معنا و دلالت معنایی کاملاً با یکدیگر برابر هستند و هر دو بر یک شخص یا یک چیز دلالت دارند. توجه داشته باشید که در این حالت، هر دو کلمه باید از نظر اعراب نیز یکسان باشند. در کادر زیر مثالی از بدل کل از کل را نشان داده‌ایم.

در این مثال، «عَدْنانٌ» بدل «زَمیل» است. هم «زَمیل» و هم «عَدْنانٌ» هر دو بر یک شخص دلالت دارند. هر دو نیز مرفوع هستند. «زَمیل» مرفوع تقدیراً است اما «عَدْنانٌ» مرفوع به اعراب ظاهری است.

بدل جزء از کل (بدل بعض از کل)

در بدل جزء از کل، همان‌طور که از نام آن مشخص است، بدل جزء و بخشی از مبدل‌منه است. در این حالت، به انتهای بدل، ضمیری متصل می‌شود که مرجع آن مبدل‌منه است و از نظر شخص و شمار با آن مطابقت دارد.

با دقت به مثال بالا، این نوع بدل و کاربرد آن را بهتر می‌آموزید. در این مثال، «نافِذَة» بدل از «الغُرْفَةَ» است و در واقع، بخشی از آن محسوب می‌شود. بنابراین، بدلی که در این جمله به کار رفته است، از نوع جزء از کل است. در کادر زیر مشاهده می‌کنید که هم بدل و هم مبدل‌منه، هر دو منصوب شده‌اند. ضمیر «ها» در انتهای «نافِذَة» به «الغُرْفَةَ» برمی‌گردد و با آن مطابقت دارد.

همراه با بدل جزء از کل همواره ضمیر متصلی می‌آید که ارتباط بدل و مبدل‌منه را نشان می‌دهد. چنانچه بخواهید با ضمایر عربی، به‌خصوص ضمایر متصل بیشتر آشنا شوید، فیلم آموزش عربی پایه هفتم فرادرس را از دست ندهید.

فرق عطف بیان و بدل چیست؟

عطف بین در حقیقت، نوعی بدل کل از کل است. با این تفاوت که بدل از مبدل‌منه خود روشن‌تر و مشخص‌تر نیست اما عطف بیان از معطوف خود روشن‌تر و واضح‌تر است. این نکته را با دقت به مثال زیر بهتر یاد می‌گیرید.

در مثال اول، «سَعیداً» عطف بیان «عَمّ» است و از آن روشن‌تر و واضح‌تر نیز هست. برعکس در مثال دوم، «عَمّ» از مبدل‌منه خود، «سَعیداً»، روشن‌تر نیست. بنابراین، مبدل‌منه آن به شمار می‌آید.

بدل اشتمال

در این نوع از بدل، مبدل‌منه مشتمل بر بدل است. به عبارت دیگر، بدل یکی از ویژگی‌ها و خصوصیات مبدل‌منه به شمار می‌آید. در این حالت نیز انتهای کلمه بدل ضمیری قرار می‌گیرد که به مبدل‌منه برمی‌گردد و از نظر شخص و شمار با آن مطابقت دارد. در کادر زیر، مثالی از این نوع بدل را مشخص کرده‌ایم.

می‌دانیم که سیرت انسان‌ها یکی از ویژگی‌های آن‌ها است. در مثال بالا، کلمه «سیرَة» بدل از «أَب» شده است. با توجه به اینکه «أَب» مشتمل بر «سیرَة» است، بدل این مثال از نوع اشتمال محسوب می‌شود. توجه داشته باشید که هم بدل و هم مبدل‌منه هر دو منصوب شده‌اند. «أَب» منصوب تقدیراً است اما «سیرَة» با اعراب ظاهری منصوب شده است.

فرق بدل جزء از کل و بدل اشتمال

بدل اشتمال و جزء از کل تا حد زیادی به یکدیگر شبیه هستند. به‌طور مثال، انتهای هر دوی آن‌ها ضمیر متصلی قرار می‌گیرد که با مبدل‌منه مطابقت دارد. شباهت ظاهری آن‌ها باعث می‌شود گاهی تشخیص دادن این دو بدل دشوار باشد. برای اینکه بدل اشتمال و جزء از کل را به‌راحتی از یکدیگر تفکیک کنید، به این نکته توجه داشته باشید: در بدل جزء از کل، بدل دقیقاً جزء و بخشی از مبدل‌منه است اما در بدل اشتمال، بدل بخش خاصی نیست بلکه یکی از خصلت‌ها و ویژگی‌های مبدل‌منه را نشان می‌دهد. نکته‌های بالا را با دقت به مثال‌های زیر بهتر یاد می‌گیرید.

در مثال اول، «غُرَفَة» بدل و بخشی از «بَیْت» است. بنابراین، بدل جزء از کل به شمار می‌آید. در مثال دوم، «أَدَبَ» یکی از خصلت‌ها و ویژگی‌های «زید» است. بنابراین، بدل اشتمال محسوب می‌شود.

بدل تفصیل

گاهی بدل اشتمال برای نشان دادن انواع مبدل‌منه یا اجزای آن به کار می‌رود. به عبارت دیگر، مبدل‌منه را به‌طور مفصل مشخص می‌کند. در کادر زیر، مثالی از این نوع بدل را آورده‌ایم.

منظور گوینده جمله بالا از «الرّیاضَة»، در واقع «السِّباحَة» و «الْفُروسیَّة» بوده است. «الرّیاضَة» مبدل‌منه است اما «السِّباحَة» و «الْفُروسیَّة» بدل جمله محسوب می‌شوند.

بدل مباین

در بدل مباین، گوینده ابتدا کلمه مبدل‌منه را به اشتباه می‌گوید، سپس برای اصلاح آن، کلمه بدل را می‌آورد. در کادر زیر، مثالی از این نوع بدل را آموزش داده‌ایم.

در مثال بالا، گوینده به اشتباه از کلمه «القَمیصَ» استفاده کرده است. سپس برای رفع خطا، کلمه «الفُسْتانَ» را به‌عنوان بدل آن آورده است. هم بدل و هم مبدل‌منه منصوب شده‌اند.

بدل مباین خود به سه دسته زیر تقسیم می‌شود:

• بدل نسیان: گوینده در اثر نسیان و فراموشی، مبدل‌منه را اشتباه بیان می‌کند، سپس بدل را برای اصلاح آن می‌آورد.
• بدل غلط: گوینده مبدل‌منه را به غلط بیان می‌کند، سپس برای رفع اشتباه خود، مبدل‌منه را می‌آورد.
• بدل إضراب یا بَداء: گوینده ابتدا مبدل‌منه را می‌گوید. سپس نظر خود را تغییر داده و کلمه بدل را برای تغییر معنای جمله می‌آورد.

مسیر یادگیری قواعد عربی با آموزش های فرادرس

چه برای دانش‌آموزان و چه برای زبان‌آموزان، یادگیری قواعد عربی همواره دشوار بوده است. در این زبان، نقش‌های دستوری متنوعی به کار می‌روند که برای هرکدام از آن‌ها، قواعد ویژه‌ای در نظر گرفته شده‌ است. اگر می‌خواهید به‌طور گسترده با قواعد زبان عربی آشنا شوید و این زبان را فراتر از مدرسه و کتاب‌‌های درسی بیاموزید، پیشنهاد می‌‌کنیم به فیلم‌های آموزشی زیر در فرادرس مراجعه کنید. با کلیک روی هر عنوان، به فیلم آموزشی آن دسترسی خواهید داشت.

با مراجعه به مجموعه فیلم‌های آموزشی زیر در فرادرس نیز می‌توانید نکته‌های مهمی را در مورد ترجمه عربی، همین‌طور لغات، عبارات و جملات رایج آن یاد بگیرید.

مثال کاربرد بدل در عربی

در بخش‌های قبلی، آموختید که انواع بدل در عربی چیست و هرکدام چه قواعدی دارند. در این بخش، به نحوه کاربرد هریک از آن‌ها در جمله پی می‌برید. و قواعد آن‌ها را می‌آموزید. البته برای یادگیری سایر نقش‌‌های دستوری در زبان عربی و قواعد آن‌ها می‌توانید از فیلم آموزش عربی پایه دهم فرادرس که لینک آن در ادامه آمده است، کمک بگیرید.

مثال اول

در مثال زیر، گوینده ابتدا به «خواندن شاعر» اشاره کرده است. سپس برای اینکه منظور خود را به‌طور دقیق‌تر بیان کند، بدل «إِنْشادَ» را آورده است تا مخاطب متوجه بشود که او در واقع، شعرهای شاعر را خوانده است. این بدل از نوع جزء از کل است. همان‌طور که ملاحظه می‌کنید، اعراب بدل (إِنْشادَ) و مبدل‌منه (الشّاعِرَ) یکسان است.

مثال دوم

در این مثال، گوینده ابتدا نکته‌ای را در مورد شخصی به اسم «نَدیٰ» گفته است. سپس برای اینکه این شخص را به مخاطب معرفی کند، کلمه «أُخْت» را به‌عنوان بدل آن آورده است. دو کلمه «نَدَیٰ» و «أُخْتُ» کاملاً از نظر دلالت معنایی با یکدیگر مطابقت دارند. بنابراین، بدل این مثال از نوع بدل کل از کل است. اعراب هر دو نیز مرفوع است. با این تفاوت که «نَدَیٰ»، «مرفوع تقدیراً» است اما «أُخْتُ» مرفوع به اعراب ظاهری است.

مثال سوم بدل در عربی

در مثال زیر، گوینده در واقع از «ادب» مرد خوشش آمده است اما ابتدا مبدل‌منه، یعنی «الرَّجُلَ» را آورده و سپس «أَدَبَ» را برای روشن‌تر کردن مقصود خود بیان کرده است. «أَدَبَ» یکی از ویژگی‌های «الرَّجُلَ» است. بنابراین، این نوع بدل از نوع بدل اشتمال است. اعراب آن‌ها نیز یکسان است.

مثال چهارم

در این مثال، گوینده ابتدا به اشتباه، کلمه «الحَلیب» را بیان کرده است. سپس برای رفع خطای خود، کلمه «القَهْوَة» را به‌عنوان بدل آورده است. با توجه به این نکته متوجه می‌شویم که در این مثال از بدل مباین استفاده شده است. همان‌طور که ملاحظه می‌کنید، هر دو کلمه «الحَلیب» و «القَهْوَة» از نظر اعراب با یکدیگر یکسان هستند.

در بخش‌های قبلی به این نکته اشاره کردیم که بدل از نظر اعراب تابع مبدل‌منه است. بنابراین، برای اینکه بتوانید بدل را به‌راحتی تشخیص بدهید و اعراب آن را شناسایی کنید، لازم است به‌طوری کلی انواع اعراب در عربی را بشناسید. در مطلب «اعراب در عربی چیست؟» از مجله فرادرس، این مبحث را به‌خوبی و با مثال بررسی کرده‌ایم.

مثال پنجم

در کادر زیر، مثال دیگری از بدل را ارائه کرده‌ایم. در این مثال، بدل (زَیْدٌ) دقیقاً با مبدل‌منه (القائِدُ) مطابقت دارد. یعنی هر دو بر یک شخص دلالت دارند. بنابراین، در این جمله بدل کل از کل به کار رفته است. در عین حال، «زید» نقش عطف بیان را نیز به عهده دارد.

مثال ششم بدل در عربی

در این مثال، «ثُلْثَ» بدل «أَقْلام» است و بخشی از آن به شمار می‌آید. با وجه به این نکته می‌توانیم بگوییم که در مثال زیر از بدل جزء از کل استفاده شده است. اعراب هر دو نیز «منصوب» است اما نوع اعراب آن‌ها تفاوت دارد. «أَقْلام» منصوب محلّاً است اما «ثُلْثَ» منصوب به اعراب ظاهری است.

مثال هفتم

در مثال زیر، پزشک بخشی از بدن بیمار، یعنی «سر» او را مورد معاینه قرار داده است. «المَریضَ» مبدل‌منه است و «رَأْسَ» بدل آن محسوب می‌شود. هر دو کلمه منصوب به اعراب ظاهری هستند. نوع بدل جمله نیز «جزء از کل» است.

مثال هشتم

در این مثال، گوینده ابتدا کلمه «سَبّورةً» را به‌اشتباه گفته است. سپس برای رفع اشتباه خود، کلمه «مِسْطَرَةً» را به‌عنوان بدل آورده است. با دقت به این نکته، متوجه می‌شویم که در این مثال از بدل مباین استفاده شده است. ملاحظه می‌کنید که هر دو کلمه منصوب شده‌اند.

توابع در عربی

در بخش‌های قبلی، به این نکته اشاره کردیم که بدل یکی از انواع توابع در عربی است. برای اینکه کاربرد بدل و حتی روش تشخیص آن را به‌خوبی یاد بگیرید، لازم است توابع و انواع آن را تا حدودی بشناسید. به کلمه‌هایی که از نظر اعراب تابع و پیرو کلمه دیگری باشند، توابع گفته می‌شود. انواع توابع در عربی عبارتند از:

• صفت
• عطف
• بدل
• تأکید

در ادامه، هرکدام را به‌طور خلاصه معرفی می‌کنیم و انواع آن‌ها را با مثال توضیح می‌دهیم.

صفت در عربی

صفت کلمه‌ای است که یکی از ویژگی‌های کلمه‌ای دیگر را نشان می‌دهد. کلمه‌ای که با استفاده از صفت توصیف می‌شود، «موصوف» نام دارد. صفت و موصوف باید از نظر اعراب، جنسیت، تعداد و معرفه و نکره بودن با هم مطابقت داشته باشند. مثالی از این نوع توابع و کاربرد آن را در کادر زیر نشان داده‌ایم.

در این مثال، کلمه «طَویلَةٌ» یکی از ویژگی‌های «أَشجارٌ» را نشان می‌دهد. بنابراین، صفت آن محسوب می‌شود. این کلمه مطابق با موصوف خود به‌صورت مرفوع آمده است.

نکته: گاهی ممکن است بین موصوف و صفت، مضاف‌الیه هم قرار بگیرد.

صفت‌های عربی و قواعد آن‌ها را می‌توانید با مشاهده فیلم آموزش عربی پایه نهم فرادرس بهتر یاد بگیرید. در این فیلم آموزشی، قواعد صفت، موصوف و ترکیب‌های وصفی را بررسی کرده‌ایم.

عطف در عربی

انواع عطف در زبان عربی و ساختار هرکدام از آن‌ها را با مثال در جدول زیر آورده‌ایم:

در مورد انواع عطف به نکته‌های زیر هم توجه داشته باشید:

• حروف عطف عبارتند از: وَ، فَ، ثُمَّ، اَوْ، اَمْ، لا، لٰکِنْ، بَلْ، حَتّیٰ.
• عطف بیان همان بدل کل از کل است، به‌طوری که بدل از مبدل‌منه خود شناخته‌شده‌تر و واضح‌تر باشد.

بدل در عربی

در این مطلب، بدل و انواع آن را نشان دادیم. با این حال، خلاصه‌ای از آن را در جدول زیر نیز نشان داده‌ایم:

تأکید در عربی

تأکید در عربی سه نوع دارد که آن‌ها را در جدول زیر معرفی کرده‌ایم:

تمرین بدل در عربی

اکنون که یاد گرفتید بدل در عربی چیست و چه انواعی دارد، با حل کردن تمرین‌های این بخش می‌توانید سطح یادگیری خود را ارزیابی کنید. برای جواب دادن به هر سؤال، یکی از گزینه‌ها را علامت بزنید.

بعد از جواب دادن به سؤال‌ها، با کلیک روی گزینه «مشاهده گزینه صحیح» می‌توانید پاسخ درست آن را مشاهده کنید. پس از اینکه به همه سؤال‌ها پاسخ دادید، گزینه «دریافت نتیجه آزمون» را مشاهده خواهید کرد. با کلیک روی آن، تعداد امتیازهایتان در این آزمون نشان داده می‌شود.

  جدول خلاصه انواع بدل در عربی

با مطالعه این مطلب از مجله فرادرس، یاد گرفتید که انواع بدل در عربی چیست و هرکدام از انواع آن چه انواعی دارند. در جدول زیر، خلاصه‌ای از انواع بدل را همراه با تعریف آن‌ها مشاهده می‌کنید.