1

در نگاه اول، کبوتر کبودسر کوبایی پرنده‌ای معمولی به نظر می‌رسد. این پرنده دارای پرهای قهوه‌ای، منقاری باریک و راه رفتنی خاص مانند سایر کبوترهاست.

در مقایسه با طوطی‌های رنگارنگ کوبا، ممکن است بی‌اهمیت به نظر برسد. بااین‌حال، این پرنده مدت‌هاست که زیست‌شناسان را به چالش کشیده است. دانشمندان در تعیین منشأ، نحوه ورود آن به این جزیره و ارتباط آن با گونه‌های دیگر دچار مشکل بوده‌اند.

برای اولین بار، محققان DNA این پرنده را توالی‌یابی کرده‌اند تا تاریخچه آن را کشف کنند. اما به‌جای پاسخ‌های روشن، با سردرگمی بیشتری مواجه شدند.

جِسیکا اسوالد، مشاور وابسته به موزه تاریخ طبیعی فلوریدا و نویسنده اصلی این مطالعه، گفت:
“این گونه برای مدت طولانی یک معمای پرنده‌شناسی بوده است.”
“ما بر روی این گونه کبوتر تمرکز کردیم، زیرا انتظار داشتیم که نتیجه‌ای عجیب بگیریم که بتواند به ما در درک جغرافیای پیچیده زیستی کارائیب کمک کند. اما هرگز انتظار نداشتیم که از نظر تکاملی این‌قدر منحصربه‌فرد باشد.”

یک تبار تکاملی منحصربه‌فرد

دانشمندان پیش‌تر تصور می‌کردند که کبوتر کبودسر با کبوترهای آمریکای مرکزی و جنوبی مرتبط است. برخی ویژگی‌های آن، بااین‌حال، بیشتر به پرندگانی از منطقه استرالزی شباهت داشت. اما تحلیل ژنتیکی اخیر هر دو نظریه را رد کرده است.

این مطالعه نشان می‌دهد که این کبوتر ارتباط نزدیکی با گونه‌های استرالیا یا آمریکا ندارد، بلکه به‌طور کامل از تمام کبوترها و فاخته‌های شناخته‌شده جدا است.

“این گونه حتی از دودو از نظر تکاملی متمایزتر است.” اسوالد توضیح داد که دودو، که خود نوعی کبوتر بود، حداقل یک خویشاوند نزدیک به نام “رودریگز سولیتِر” داشت، قبل از آنکه هر دو منقرض شوند.

شواهد DNA همراه با تجزیه و تحلیل فسیل‌ها نشان می‌دهد که تبار کبوتر کبودسر ممکن است تا ۵۰ میلیون سال قدمت داشته باشد. در مقایسه، انسان‌ها و شامپانزه‌ها تنها ۵ تا ۶ میلیون سال پیش از یکدیگر جدا شدند.

تاریخچه انقراض در کارائیب

اسوالد این تحقیق را به عنوان بخشی از یک پروژه بزرگ‌تر توسط بنیاد ملی علوم ایالات متحده برای درک انقراض پرندگان در کارائیب انجام داد.

حدود ۱۲٪ از تمام گونه‌های پرندگان کارائیب از زمان ورود انسان‌ها ناپدید شده‌اند. این شامل جغدی تقریباً ۱.۲ متر قد، بیش از دوازده گونه طوطی، یک شکاری بزرگ‌تر از عقاب سرسفید، یک ایبیس بی‌پرواز که با بال‌های خود می‌جنگید، و یک کرکس با گاز قدرتمند می‌شود.

دانشمندان در تلاش‌اند تا ارتباط این پرندگان منقرض‌شده را با گونه‌های امروزی تعیین کنند. اسوالد روش‌های جدیدی برای استخراج و توالی‌یابی DNA از فسیل‌ها توسعه داده است که به کشف ارتباط بین پرندگان منقرض‌شده و زنده کمک می‌کند.

آزمایش‌های اولیه روی یک فسیل از گونه “ریل غار کارائیب” پیوند تکاملی ناشناخته‌ای را بین پرندگانی از آفریقا، گینه نو و نیوزیلند آشکار کرد. مطالعه‌ای دیگر نشان داد که یک گونه طوطی که اکنون فقط در هیسپانیولا یافت می‌شود، پیش‌تر در سراسر کارائیب زندگی می‌کرد، اما فعالیت‌های انسانی باعث کاهش محدوده آن شد.

کبوتر کوبایی در آستانه انقراض

اگرچه منقرض نشده است، اما کبوتر کبودسر کوبایی با تهدیدهای جدی مواجه است.

اسوالد گفت:
“فقط ۱۰۰۰ فرد بالغ از این گونه در کوبا باقی مانده است. این پرنده در معرض شکار بی‌رویه، تخریب زیستگاه و گونه‌های مهاجم مانند گربه‌ها قرار دارد. کاملاً در آستانه انقراض است.”

به دلیل کمیاب بودن، تاکنون DNA این پرنده توالی‌یابی نشده بود. بیشتر نمونه‌های موجود در موزه‌های آمریکای شمالی دهه‌ها پیش جمع‌آوری شده بودند، که استخراج DNA از آن‌ها را دشوار می‌کرد.

اسوالد از تکنیکی که برای فسیل‌ها توسعه داده بود استفاده کرد و آن را روی یک پد پنجه از نمونه‌ای متعلق به سال ۱۹۵۸ به کار برد. سپس با نگرانی منتظر نتایج ماند.

دیوید استیدمن، یکی از نویسندگان مطالعه و متصدی پیشین پرنده‌شناسی در موزه فلوریدا، گفت: “او با من تماس گرفت و گفت: ‘نشسته‌ای؟’ فکر کردم قرار است بگوید هیچ داده‌ای از توالی‌یابی نگرفته‌اند، اما کاملاً برعکس بود.”

اهمیت نمونه‌های موزه‌ای

استیدمن که دهه‌ها شاهد پیشرفت‌های فناوری DNA بوده است، این مطالعه را اثباتی بر اهمیت مجموعه‌های موزه‌ای برای تحقیقات مدرن می‌داند.

“این نمونه‌ای دیگر از ارزش موزه‌ها و نگهداری بلندمدت از نمونه‌ها است. با پیشرفت تکنیک‌های DNA باستانی، می‌بینیم که فسیل‌ها و نمونه‌های تاریخی و مدرن حتی بیشتر از قبل مفید هستند.”

اسوالد و استیدمن از نتایج شگفت‌زده شدند. سایر کبوترهای کارائیب منشأ مشخصی دارند و اجدادشان از آمریکای شمالی، مرکزی یا جنوبی آمده‌اند. اما کبوتر کبودسر همچنان یک معما باقی مانده است.

کبوتر کوبایی ممکن است آخرین بازمانده تبار خود باشد

استیدمن گفت: “این یک گونه بازمانده است که احتمالاً مدت طولانی در کارائیب حضور داشته است. کوبا یک جزیره قدیمی است.”

منشأ این کبوتر هنوز نامشخص است. ممکن است آخرین بازمانده یک تبار باستانی باشد، همان‌طور که شواهد ژنتیکی نشان می‌دهند، یا ممکن است یک انشعاب جدا شده از یک گونه دیگر باشد که مدت‌ها پیش در کوبا به دام افتاده است.

با وجود علاقه آن به زندگی روی زمین، اجدادش احتمالاً توانایی پرواز قوی‌ای داشتند که به کبوترها و فاخته‌ها اجازه می‌دهد در مسافت‌های طولانی جابه‌جا شوند.

اسوالد گفت: “برخی از گروه‌های پرندگان فوق‌العاده در پراکنش مهارت دارند، از جمله کبوترها و فاخته‌ها. آن‌ها به‌راحتی حرکت می‌کنند.”
“بسیاری از آن‌ها در پراکنش مهارت دارند، زیرا مقدار زیادی میوه می‌خورند و گاهی مجبورند برای یافتن درختان میوه‌دار مسافت‌های طولانی را طی کنند.”

آینده کبوتر کوبایی

کبوتر کبودسر کوبایی همچنان یک معمای تکاملی است. درحالی‌که منشأ آن مشخص نیست، آینده آن حتی نامطمئن‌تر است.

با کاهش جمعیت آن، ممکن است تلاش‌های حفاظتی تنها راه جلوگیری از تکرار سرنوشت دودو برای این گونه باشد.

محققانی از چندین موسسه در این مطالعه مشارکت داشتند، از جمله بِرِت بوید از دانشگاه کامنولث ویرجینیا، آوری سزوچاک و جولی آلن از دانشگاه ویرجینیا تک، میشل لوفِور و راب گورالنیک از موزه تاریخ طبیعی فلوریدا، و برایان استاکی از دانشگاه فلوریدا.

این مطالعه در ژورنال Biology Letters منتشر شده است.