در این مطلب از مجله فرادرس اشتباهات رایج املایی در زبان فارسی را معرفی می‌کنیم و با مثال‌های متنوع، حالت درست هرکدام را نیز توضیح می‌دهیم تا با انواع غلط های املایی آشنا شوید و در نوشتار خود اشتباه نکنید. در پایان مطلب نیز پرسش‌هایی چهارگزینه‌ای قرار داده‌ایم تا با استفاده از آن‌ها در این زمینه تمرین کنید و املای درست کلمات را در ذهن خود، ماندگار کنید.

اشتباهات رایج املایی

با یک بار یاد گرفتن درست و کامل اشتباهات رایج در زبان فارسی، از شک و تردید مداوم درباره درستی و نادرستی نوشتار خود ایمن خواهیم بود. به همین دلیل در این مطلب به شناخت انواع اشتباهات املایی می‌پردازیم. البته هرگاه در درستی و نادرستی املای خود شک داشتید نیز می‌توانید با مراجعه به این مطلب و بررسی بخش مورد نظر، املای درست کلمه یا عبارت مورد نظر خود را پیدا کنید.

پیشنهاد می‌کنیم برای یادگیری اشتباهات رایج نوشتاری و جلوگیری از آن‌ها، فیلم آموزش ویراستاری و مهارت‌های درست نویسی در فرادرس را تماشا کنید. لینک این آموزش را در کادر زیر آورده‌ایم.

انواع غلط های املایی

در فهرست زیر رایج ترین اشتباهات املایی در زبان فارسی را آورده‌ایم و در ادامه مطلب هرکدام از آن‌ها را به‌طور کامل و با مثال‌های متنوعی توضیح می‌دهیم.

• کلمات مشابه
• هکسره
• نصفه نوشتن حروف اضافه
• واو معدوله یا ناخوانا
• کلمات دارای همزه
• واژه‌های عربی و انگلیسی
• جمع بستن کلمات
• جدانویسی و سرهم نویسی
• فعل التزامی از مصدر دارای الف
• اصطلاحات

در ادامه، رایج ترین نمونه‌ها و اشتباهات هرکدام از این موارد را به‌طور جداگانه توضیح می‌دهیم. پیش از آن و در جدول زیر، مثال‌هایی از هرکدام از آن‌ها را مشاهده می‌کنیم.

اشتباهات رایج املایی در کلمات مشابه

برخی از واژه‌ها از نظر تلفظ کاملاً شبیه هم هستند اما معنای آن‌ها کاملا با هم متفاوت است. برای استفاده درست از این کلمات و اشتباه ننوشتن آن‌ها باید معنای هرکدام از شکل‌های آن‌ها را یاد بگیریم تا از هرکدام از آن‌ها در موقعیت مناسب استفاده کنیم. برخی از کلمات نیز به دو شکل به کار می‌روند اما فقط یکی از آن‌ها درست است. در ادامه، رایج ترین این اشتباهات را آورده‌ایم و هر دو حالت این واژه‌ها را با هم مقایسه می‌کنیم.

برای جلوگیری از انجام غلط های املایی رایج، می‌‌توانید مجموعه فیلم‌های آموزش‌ اصول درست‌نویسی و نگارش صحیح در فرادرس را تماشا کنید. لینک این مجوعه آموزش را در کادر زیر آورده‌ایم.

خواستن یا خاستن

معنای این دو واژه را در جدول زیر با هم مقایسه کرده‌ایم تا بدانید در هر جمله از کدام‌یک از آن‌ها استفاده کنید.

گذار یا گزار

معنای این دو واژه و تفاوت آن‌ها را در جدول زیر و با مثال مشاهده می‌کنید.

بذار یا بزار

این دو واژه حالت‌های محاوره بگذار و بگزار هستند که گاهی در نوشتار نیز از آن‌ها استفاده می‌کنیم. «بذار» نسبت به «بزار» کاربرد بیشتری دارد. برای تشخیص این موضوع کافی است به همان تفاوت «گذار و گزار» توجه کنیم. اگر می‌خواستیم معنای «قرار دادن و تعیین کردن» را منتقل کنیم از «بذار» و اگر می‌خواستیم معنای «اجرا کردن و انجام دادن» را بیان کنیم، از «بزار» استفاده می‌کنیم.

خار یا خوار

این دو واژه نیز هرکدام معنا و کاربرد خود را دارند و نباید از آن‌ها به‌جای هم استفاده کنیم. با مطالعه جدول زیر می‌توانید این دو کلمه را با هم مقایسه کنید.

اساس یا اثاث

تفاوت این دو واژه و کاربرد هرکدام از آنها را در جدول زیر با هم مقایسه کرده‌ایم.

تسویه یا تصفیه

کاربرد متفاوت این دو واژه را در جدول زیر با هم مقایسه کنید تا هیچ‌کدام از آن‌ها را به‌جای دیگری، به کار نبرید.

نکته: در مباحث مربوط به پول و حساب‌های مالی، هم تصفیه حساب و هم تسویه حساب کاربرد دارند اما در یک معنا به کار نمی‌روند. در جدول زیر، تفاوت این دو مفهوم را مشاهده می‌کنید.

فارق یا فارغ

هر دو این واژه‌ها درست هستند اما هرکدام از آن‌ها معنا و کاربرد مخصوص به خود را دارند و در اینجا است که ممکن است دچار اشتباه شویم و آن‌ها را به‌جای هم به کار ببریم. جدول زیر را مشاهده کنید تا بتوانید کاربرد هرکدام از این دو واژه را به‌سادگی یاد بگیرید.

خرد یا خورد

هر دو این واژه‌ها درست هستند و کاربرد مخصوص خود را دارند. تنها نکته مهم این است که با شناخت معنای آن‌ها از به کار بردن این واژه‌ها به جای یکدیگر، خودداری کنیم. جدول زیر را مشاهده کنید که در آن، این دو واژه را با هم مقایسه کرده‌ایم.

برهه یا برحه

واژه برهه به معنای «قسمتی از زمان» است و استفاده از واژه «برحه» به‌جای آن، نادرست است. واژه «برحه» هیچ معنایی ندارد و هرگونه استفاده از آن نادرست است.

منسوب یا منصوب

این دو واژه از دو ریشه متفاوت با معنا و کاربرد کاملاً متفاوت ساخته شده‌اند اما نباید در کاربرد آن‌ها دچار اشتباه شویم. در جدول زیر، معنای هر دو واژه و کاربرد آن‌ها را با مثال توضیح داده‌ایم.

توجیه یا توجیح

واژه توجیه با معنای بهانه آوردن از ریشه «وجه» ساخته شده و تنها به همین صورت درست است. واژه توجیه کاملاً نادرست است و هیچ کاربردی ندارد. جدول زیر را مشاهده کنید.

ترجیح یا ترجیه

واژه ترجیح از ریشه «رجح و رجحان» در عربی ساخته شده است و به معنای برتری دادن چیزی بر سایر چیزها است. درصورتی‌که برخی به‌جای ترجیح از ترجیه استفاده می‌کنند که کاملاً نادرست است و هیچ کاربردی ندارد.

تا اینجا بسیاری از اشتباهات رایج املایی در کلمات مشابه را با هم بررسی کردیم و در ادامه بقیه آن‌ها را معرفی می‌کنیم.

قالب یا غالب

هرکدام از این واژه‌ها می‌توانند در موقعیت مناسب، درست باشند زیرا معنا و کاربرد آن‌ها با هم متفاوت است. با مطالعه جدول زیر یاد می‌گیرید که دیگر این دو واژه را با یکدیگر اشتباه نگیرید.

صوری یا سوری

معمولاً می‌خواهیم از واژه «صوری» استفاده کنیم اما ممکن است به‌جای آن، «سوری» را به کار ببریم. درحالی‌که معنای این دو واژه کاملاً متفاوت است. جدول زیر را مشاهده کنید تا معنا و کاربرد این دو را یاد بگیرید.

حوزه یا حوضه

هر دو این واژه‌ها در زبان فارسی دارای معنی هستند و کاربرد مخصوص خود را دارند اما معمولاً واژه مدنظر ما «حوزه» است. در جدول زیر معنای این دو واژه و کاربرد آن‌ها را با مثال مقایسه کرده‌ایم.

شست یا شصت

هر دو این واژه‌ها دارای معنی و کاربرد هستند اما اشتباه در جایی پیش می‌آید که از این دو واژه‌ به‌جای هم استفاده می‌کنیم. در جدول زیر، معنا و کاربرد این دو واژه را با مثال بررسی کرده‌ایم.

اسرار یا اصرار

هرکدام از این واژه‌ها دارای معنا و کاربرد خاصی هستند و اگر آن‌ها را به‌جای هم به کار ببریم دچار اشتباه شده‌ایم. جدول زیر را مشاهده کنید تا با معنا و کاربرد هرکدام از آن‌ها آشنا شوید.

اصطکاک یا اصطحکاک یا استهلاک

اگر می‌خواهیم حالت برخورد دو سطح به یکدیگر را توضیح دهیم باید از واژه اصطکاک استفاده کنیم و اصطحکاک اصلاً واژه درستی نیست و کاربردی ندارد. واژه استهلاک نیز در جایی استفاده می‌شود که می‌خواهیم خرابی و فرسایش چیزی را بیان کنیم.

تهدید یا تحدید

کلمه «تحدید» نیز دارای معنی است اما معمولاً از این کلمه استفاده نمی‌کنیم. آنچه کاربرد بیشتری دارد، کلمه «تهدید» است که معنای «ترساندن» می‌دهد. جدول زیر را مشاهده کنید تا تفاوت این دو واژه‌ را درک کنید.

مایه یا مایع

این دو واژه از کلمات پرکاربرد در زبان فارسی هستند اما معنای آن‌ها کاملاً با هم متفاوت است. به کار بردن «مایع» به‌جای «مایه» از رایج ترین غلط های املایی است. در جدول زیر این دو واژه را با مثال مقایسه کرده‌ایم.

اشتباهات رایج املایی در انتخاب ط یا ت

طبق یک قاعده کلی، اگر بین استفاده از این دو نوع حرف شک داشتیم معمولاً باید از «ت» استفاده کنیم.

نکته: چند استثناء درباره اسم‌های خاص وجود دارد. هرگاه اسم خاصی با «ط» در زبان فارسی رایج شده باشد، نوشتن آن با این حرف درست است. برای مثال اسامی خاص «ارسطو، افلاطون، سقراط و بقراط» به همین صورت درست هستند.

غیظ یا غیض

معمولاً منظور ما از بین این دو واژه، «غیظ» است. کلمه «غیض» نیز معنا دارد اما کاربرد آن آنقدر اندک است که معمولاً هیچ فارسی زبانی از این واژه استفاده نمی‌کند بنابراین معمولاً «غیظ» درست و «غیض» نادرست است. جدول زیر را مشاهده کنید.

قضا و غذا

اگر می‌خواهیم کلمه‌ای با معنای خوراکی استفاده کنیم باید از «غذا» استفاده کنیم و وقتی می‌خواهیم از قضاوت و داوری و سرنوشت سخن بگوییم باید «قضا» را به کار ببریم. جدول زیر را مشاهده کنید.

جز یا جزء

این دو واژه، معنا و کاربرد کاملاً متفاوتی دارند که آن‌ها را در جدول زیر توضیح داده‌ایم.

نکته: واژه «جزو» نسخه فارسی‌شده «جزء» است و بهتر است از آن استفاده نکنیم.

اشباح یا اشباه

هر دو این واژه‌ها جمع مکسر هستند و هر دو می‌توانند کاربرد داشته باشند اما ریشه و معنای آن‌ها کاملاً متفاوت است. البته در زبان فارسی، «اشباح» به معنی شبح‌ها کاربرد بیشتری از «اشباه» دارد. جدول زیر را مشاهده کنید.

بها و بهاء

معمولاً کلمه «بهاء» در زبان فارسی کاربردی ندارد و ممکن است آن را به‌جای بها به کار ببریم. در جدول زیر این دو واژه را با معنی و مثال مقایسه کرده‌ایم.

ظن و زن

واژه «زن» کلمه‌ای فارسی است و معنای «خانم» می‌دهد. واژه «ظن» کلمه‌ای عربی است و معنای «گمان، فکر و…» می‌دهد. گاهی در ترکیب‌های اضافی یا وصفی به‌جای «ظن» از «زن» استفاده می‌کنیم. جدول زیر را مشاهده کنید.

عاج یا آج

هر دو این واژه‌ها دارای معنا و کاربرد هستند اما کاملاً با هم تفاوت دارند. جدول زیر را مشاهده کنید تا تفاوت این دو کلمه را بهتر درک کنید.

تا اینجا بسیاری از اشتباهات رایج املایی در زبان فارسی را شناختیم و در ادامه، با بخش بیشتری از آن‌ها آشنا خواهیم شد.

ناهار یا نهار

«ناهار» واژه‌ای فارسی و به معنای وعده غذایی و «نهار» واژه‌ای عربی و به معنای روز است. در جدول زیر این دو واژه را با مثال مقایسه کرده‌ایم.

هول و هل

این دو واژه دارای معنا و کاربرد کاملاً متفاوت هستند. در جدول زیر معنای آن‌ها را با مثال مقایسه کرده‌ایم تا در استفاده از آن‌ها دچار اشتباه نشویم.

به نام و بنام

هر دو این واژه‌ها می‌توانند در در جایگاه مناسب خود درست باشند اما معمولاً به اشتباه، «بنام» را به‌جای «به نام» به کار می‌بریم. با مطالعه جدول زیر، کاربرد هرکدام از آن‌ها را یاد می‌گیرید.

زغال و ذغال

درباره این دو واژه بین فرهنگ‌نویسان اختلاف است اما اکثریت آن‌ها زغال را درست می‌دانند پس در نوشتار خود باید این کلمه را با «ز» بنویسیم.

عرض و ارض

«ارض» کلمه‌ای عربی است و معنای زمین، سرزمین، خاک و… را می‌دهد. «عرض» نیر واژه‌ای عربی است اما کاربرد آن در زبان فارسی بیشتر از «ارض» است. این واژه دارای چند معنا است که همه آن‌ها را در جدول زیر آورده‌ایم.

نکته: کلمه «عِرض» نیز به معنای آبرو است.

خان یا خوان

هر دو این کلمه‌ها در زبان فارسی دارای معنی هستند اما کاربرد متفاوتی دارند. معنا و کاربرد آن‌ها را در جدول زیر مقایسه کرده‌ایم.

یادگیری غلط های رایج املایی با فرادرس

تا اینجا با بسیاری از غلط های املایی رایج در زبان فارسی آشنا شدیم و آن‌ها را با مثال معرفی کردیم. مهم نیست متنی که آن را می‌نویسید، یک داستان، یک مقاله یا یک مکالمه روزمره در فضای مجازی باشد. زیرا اشتباه املایی در هر متنی باعث کم‌ارزش شدن آن متن و تردید خواننده نسبت به میزان آگاهی و علم نویسنده آن متن خواهد شد. پس شناخت غلط های املایی و تمرین برای جلوگیری از نوشتن آن‌ها، برای همه لازم و مفید است. به همین جهت در این بخش برخی از فیلم‌های آموزشی فرادرس را آورده‌ایم که برای یادگیری این مبحث، کاربردی هستند.

همچنین برای یادگیری کل نکات ویراستاری و مباحث ادبیات فارسی، می‌توانید از مجموعه آموزش‌های زیر استفاده کنید.

نصفه نویسی حروف اضافه

گاهی اوقات در نوشتار خود و به اشتباه، حروف اضافه فارسی مانند که و به را به‌صورت نادرست «کِ» و «بِ» می‌نویسیم درصورتیکه این نوشتار کاملاً نادرست است و باید در پایان این واژه‌ها، «ه» بیان حرکت که خوانده نمی‌شود، بگذاریم. جدول زیر را مشاهده کنید.

برای یادگیری کامل درست‌نویسی و آشنایی با اشتباهات رایج املایی، پیشنهاد می‌کنیم فیلم آموزش ادبیات فارسی پایه دوازدهم در فرادرس را تماشا کنید. لینک این آموزش را در کادر زیر آورده‌ایم.

اشتباهات رایج املایی در واو ناخوانا فارسی

در برخی از واژه‌های زبان فارسی، واو معدوله یا ناخوانا وجود دارد که باید آن را بنویسیم اما خوانده نمی‌شود. در جدول زیر واژه‌های پرکاربرد دارای این حرف را آورده‌ایم تا در املای آن‌ها اشتباه نکنید.

فعل التزامی از مصدر دارای الف

ممکن است در ساختن فعل حال التزامی از فعل‌هایی که حرف ابتدایی مصراع آن‌ها «الف» است، اشتباه کنیم. برای ساخت چنین فعلی باید الف را از ابتدای این فعل‌ها حذف کنیم و به‌جای آن، «ی» بگذاریم. جدول زیر را مشاهده کنید تا این مطلب را بهتر درک کنید.

برای یادگیری انواع فعل‌ها و ساختار درست هرکدام از آن‌ها، پیشنهاد می‌کنیم فیلم آموزش رایگان فعل فارسی در فرادرس را تماشا کنید. لینک این آموزش را در کادر زیر آورده‌ایم.

اشتباهات رایج املایی در کلمات دارای همزه

ممکن است در نگارش کلمات همزه دار عربی در زبان فارسی دچار اشتباه شویم. در جدول زیر حالت درست پرکاربردترین کلمات دارای همزه را آورده‌ایم.

نکته: گاهی به‌جای حرف «ی» در کلمات فارسی نیز همزه می‌گذاریم که نادرست است. در ضمن برخی از واژه‌های عربی دارای همزه نیز در زبان فارسی بدون همزه به کار می‌روند که می‌توانیم از آن‌ها استفاده کنیم. جدول زیر را مشاهده کنید تا این نکته را با مثال یاد بگیرید.

غلط املایی هکسره

رعایت نکردن هکسره («ه» غیر ملفوظ و کسره) یکی از رایج ترین اشتباهات املایی در زبان فارسی است. در واقع این غلط املایی از اشتباه گرفتن «ه» غیرملفوظ با کسره ناشی می‌شود. کسره (-ِ) تنها در جایی کاربرد دارد که بخواهیم یک ترکیب اضافی (مضاف و مضاف‌الیه) یا یک ترکیب وصفی (صفت و موصوف) بسازیم. یک راه مهم دیگر برای تشخیص اینکه از «ه» یا «-ِ» استفاده کنیم این است که اگر بتوانیم به‌جای «ه» فعل «است» بگذاریم، یعنی استفاده از «ه» درست بوده است. در جدول زیر چند نمونه از حالت‌های درست و نادرست هکسره را مشاهده کنید. گاهی نیز، «ه» غیرملفوظ، برای خود واژه است و نباید آن را با کسره اشتباه بگیریم.

اشتباهات رایج املایی در کلمات عربی و انگلیسی

برخی از کلمات و اصطلاحاتی که در زبان فارسی رایج هستند، از زبان‌های دیگر خصوصاً عربی و انگلیسی به زبان ما وارد شده‌اند. درباره این واژه‌ها و عبارات باید به ریشه اصلی آن‌ها توجه کنیم تا در نوشتن آن‌ها درچار اشتباه نشویم. در همین بخش، رایج ترین غلط های املایی این‌چنینی را معرفی می‌کنیم و حالت درست آن‌ها را نشان می‌دهیم.

با تماشای فیلم آموزش ویراستاری و مهارت‌های درست نویسی در فرادرس می‌توانید با بسیاری از اشتباهات رایج املایی آشنا شوید. لینک این آموزش را در کادر زیر آورده‌ایم.

ان شاءالله

معنای این عبارت عربی در زبان فارسی، «اگر خدا بخواهد.» است و املای درست آن نیز، «إن‌شاء‌الله» است. پس در زبان فارسی نیز باید آن را به همین صورت بنویسیم. البته در زبان فارسی، لازم نیست همزه الف را بگذاریم و بهتر است کل این عبارت را با نیم‌فاصله بنویسیم. در جدول زیر، تنها حالت درست این عبارت و همه حالت‌های نادرست آن را آورده‌ایم.

علیه یا برعلیه

در زبان فارسی زمانی که می‌خواهیم بگوییم «ضد چیزی»، ممکن است از یکی از این دو واژه «علیه» یا «برعلیه» استفاده کنیم. «علیه» یک ترکیب اضافی در زبان عربی است که از «علی + ه» ساخته شده و معنای «بر او/ مخالف او» می‌دهد. در زبان فارسی به اشتباه یک «بر» به این ترکیب اضافه کرده‌اند درصورتی‌که با انجام این کار، مرتکب حشو (نوعی اشتباه ویراستاری) می‌شویم. یعنی ترکیبی زائد می‌سازیم. جدول زیر را مشاهده کنید تا این موضوع را بهتر درک کنید.

الی یا علی

هر دو این واژه‌ها، حروف عربی هستند که معنای آن‌ها با هم متفاوت است بنابراین، کاربرد کاملاً متفاوتی دارند. البته از بین این دو حرف، فقط «الی» زبان فارسی کاربرد دارد اما گاهی به اشتباه به‌جای آن از «علی» استفاده می‌کنیم. جدول زیر را مشاهده کنید.

راجع به

این اصطلاح نیز ریشه در زبان عربی دارد و معنای آن، «درباره چیزی» است. تنها حالت درست این عبارت، «راجع‌به» است درصورتیکه بسیاری از فارسی‌زبانان آن را به‌صورت «راجب» یا «راجب به» می‌نویسند که کاملاً نادرست است. برای در ذهن ماندن حالت صحیح این عبارت، در خاطر داشته باشید که ریشه آن به «رجع، رجوع، مراجعه و…» برمی‌گردد.

اشتباهات رایج املایی استفاده از تنوین عربی در فارسی

در زبان فارسی گاهی از واژه‌های عربی تنوین‌دار استفاده می‌کنیم. استفاده از این واژه‌ها مشکلی ندارد اما اگر بهتر است از کلمه بدون تنوین استفاده کنیم. گاهی نیز به اشتباه برای واژه‌های فارسی تنوین می‌گذاریم. در جدول زیر برخی از این نوع اشتباهات رایج را آورده‌ایم.

لپتاپ یا لبتاب

لپتاپ یکی از واژه‌هایی است که از زبان انگلیسی به فارسی وارد شده است و کاربرد دارد. شکل اصلی این واژه در زبان انگلیسی «Laptop» است بنابراین نوشتار درست آن در فارسی نیز فقط «لپتاپ» است.

اشتباهات رایج املایی در جدانویسی و سرهم نویسی

یکی از اشتباهات رایج در زبان فارسی مربوط به سرهم نویسی یا جدانویسی واژه‌ها و اشتباه کردن در این حوزه است. در این بخش به‌صورت کوتاه و کامل توضیح می‌دهیم که در هر موقعیت باید چگونه بنویسیم.

طبق یک قاعده کلی، باید بین هر واژه با واژه‌های قبلی و بعدی فاصله بگذاریم مگر اینکه واژه‌ای مرکب داشته باشیم که در این صورت باید اجزای واژه‌ مرکب را بدون فاصله یا با نیم‌فاصله از هم بنویسیم. البته اگر بدون فاصله نوشتن واژه‌ها باعث بدخوانی شود نیز باید آن‌ها را با نیم‌فاصله یا جدا بنویسیم. در همین بخش، قواعد جدانویسی و سرهم نویسی زبان فارسی را به‌طور کامل آورده‌ایم تا در این زمینه دچار اشتباه املایی نشوید.

پیشنهاد می‌کنیم برای یادگیری بسیاری از قواعد املا در زبان فارسی، مجموعه فیلم‌های آموزش ادبیات فارسی و نگارش دوره متوسطه در فرادرس را تماشا کنید. لینک این آموزش را در کادر پایین آورده‌ایم.

واژه‌های مرکب

منظور از واژه‌های مرکب کلمه‌هایی است که از ترکیب دو یا چند واژه یا تکواژ معنادار ساخته می‌شوند. یعنی دو یا چند واژه کنار هم قرار می‌گیرند و یک واژه واحد را می‌سازند. بنابراین بین اجزای واژه‌های مرکب فاصله نمی‌گذاریم. واژه‌های مرکب می‌توانند اسم، صفت، قید، فعل و… باشند و نوع آن‌ها تفاوتی در فاصله‌گذاری و نحوه نگارش آن‌ها ایجاد نمی‌کند. تنها نکته مهم این است که اگر فاصله نداشتن اجزای این کلمات با یکدیگر باعث بدخوانی شود، باید آن‌ها را با نیم‌فاصله بنویسیم. با مشاهده مثال‌های زیر این موضوع را بهتر درک می‌کنید.

واژه‌های همراه کسره

اگر بین دو واژه کسره «-ِ» وجود داشته باشد، باید یک فاصله بین آن‌ها بگذاریم مگر اینکه کل آن عبارت به یک واژه واحد تبدیل شده باشد. مثال‌های زیر را مشاهده کنید.

ضمایر

منظور از ضمایر، هم ضمیرهای شخصی پیوسته و هم ضمایر اشاره، مبهم و… است. در این بخش قوانین درست نوشتن هرکدام از آن‌ها را با مثال توضیح می‌دهیم.

ضمایر پیوسته

باید ضمایر پیوسته یعنی «-َم، -َت، -َش، مان، تان، شان» را به واژه قبل از آن‌ها بچسبانیم و جدا نوشتن آن‌ها نادرست است.

تا اینجا بخشی از انواع اشتباهات رایج املایی را بررسی کردیم. در ادامه مطلب به معرفی انواع دیگر غلط های املایی می‌پردازیم.

ضمایر اشاره و مبهم و غیره

اگر این ضمایر را به‌صورت تنها یا به‌عنوان صفت به کار ببریم، بین آن‌ها و واژه‌های بعدی یک فاصله می‌گذاریم. البته اگر این ضمایر از نوع مرکب باشند، نباید بین اجزای آن‌ها فاصله بگذاریم. مثال زیر را مشاهده کنید تا این موضوع را بهتر درک کنید.

نکته: هرکدام از واژه‌های «این‌چنین» و «هرکدام» در جدول بالا ضمایر مرکب هستند و به همین دلیل بین اجزای آن‌ها فاصله وجود ندارد.

فعل های اسنادی

فعل‌ اسنادی از مصدر «استن» یعنی «ام، ای، است، ایم، اید و اند» با نیم‌فاصله یا بدون فاصله به واژه قبل از خود می‌چسبند. در جدول زیر موقعیت‌های مختلف این فعل را با مثال مشخص کرده‌ایم. البته توجه کنید که فعل «است» را همیشه باید با فاصله از واژه قبلی آن بنویسیم و جدول زیر مربوط به صیغه‌های دیگر است.

برای یادگیری قواعد فعل‌های اسنادی می‌توانید فیلم آموزش مسند و فعل اسنادی در فرادرس را تماشا کنید.

در مطلب زیر از مجله فرادرس، قواعد جدانویسی و سرهم نویسی را به‌طور کامل و با مثال‌های مختلف بررسی کرده‌ایم.

اشتباهات رایج املایی در جمع بستن کلمات

اشتباهات رایج املایی در جمع بستن کلمات در زبان فارسی، جمع بستن کلمات فارسی با نشانه‌های جمع عربی (ون، ات، ین) یا جمع مکسر آن‌ها و جمع بستن دوباره جمع‌های مکسر عربی است. در ادامه همه این موارد را با مثال توضیح می‌دهیم.

املای درست جمع فارسی

در املای درست جمع‌های فارسی، باید «ها» و «ان» را به‌صورت چسبان یا با نیم‌فاصله از اسمی که آن را جمع بسته‌ایم، بنویسیم و نوشتن آن‌ها با فاصله، کاملاً نادرست است. مثال‌های جدول زیر را مشاهده کنید تا با املای صحیح جمع فارسی آشنا شوید.

نکته: اگر انتهای واژه‌ای که می‌خواهیم آن را با «ان» جمع ببندیم، «ه» غیرملفوظ باشد، باید قبل از «ان» یک «گ» میانجی قرار بدهیم. برای مثال جمع کلمه «تشنه» به صورت «تشنگان» درست است نه «تشنان / تشنه‌ان». همچنین اگر حرف انتهایی واژه‌ای، مصوت بلند «او» یا «آ» باشد، از «ی» میانجی استفاده می‌کنیم. جدول زیر را مشاهده کنید تا این نکته را بهتر درک کنید.

جمع کلمات فارسی با نشانه های عربی

تنها نشانه‌های جمع در زبان فارسی، «ها» و «ان» هستند. پس اگر کلمه‌های فارسی را با نشانه‌ای جز این دو نشانه جمع ببندیم یا مانند کلمه‌های عربی بخواهیم آن‌ها را به حالت مکسر جمع کنیم، دچار اشتباه شده‌ایم. جدول زیر را مشاهده کنید.

جمع دوباره جمع مکسر

بسیاری از جمع‌های مکسر عربی در زبان فارسی کاربرد دارند و از آن‌ها در گفتار و نوشتار خود استفاده می‌کنیم. اما گاهی به اشتباه، این واژه‌های جمع را دوباره با نشانه‌های جمع عربی یا فارسی جمع می‌بندیم. این یکی از اشتباهات رایج املایی در زبان فارسی است که برخی از نمونه‌های آن را در جدول زیر آورده‌ایم.

اشتباهات رایج املایی در اصطلاحات

برخی از اصطلاحات در زبان فارسی معمولاً اشتباه نوشته می‌شوند. در این بخش یکبار برای همیشه این عبارات را به شکل درست آن‌ها معرفی می‌کنیم. برای یادگیری غلط های املایی رایج در زبان فارسی می‌توانید فیلم آموزش ویراستاری و مهارت‌های درست نویسی در فرادرس را تماشا کنید. لینک این آموزش را در کادر زیر آورده‌ایم.

ملانقطی یا ملالغتی

حالت درست این عبارت، «ملانقطی» است و منظور از آن، کسی است که آنچنان به املا و تلفظ واژه‌ها حساس است که حتی زیاد و کم شدن یک نقطه نیز برای او  مهم است. همچنین این واژه اصطلاحاً برای انسان‌های سختگیر یا انسان‌های کم‌سواد اما حساس روی جزئیات نیز استفاده می‌شود.

کج دار و مریز یا کج دار و مریض

این اصطلاح به‌صورت «کج دار و مریز» درست است و منظور از آن، احتیاط کردن و مراعات کردن است. برای به خاطر سپردن حالت درست این اصطلاح، به یاد داشته باشید که این اصطلاح از چنین حالتی گرفته شده است که ظرفی پر از آب را به‌صورت کج در دست نگه داشته باشیم و مراقب باشیم که روی زمین نریزد.

داد و قال یا داد و غال

املای درست این عبارت، «داد و قال» است و به معنای داد و فریاد به کار می‌رود. واژه «غال» در عبارت «غال گذاشتن» کاربرد دارد و در آنجا به معنای «منتظر گذاشتن» است.

خواربار

«خواربار» به معنای «خوراک / مواد غذایی کوچک» تنها به همین صورت درست است و به کار بردن آن به هر صورت دیگری مانند «خوار و بار» نادرست است. برای به خاطر داشتن حالت درست این واژه کافی است به یاد داشته باشید که این واژه مرکب از دو واژه «خوار (کوچک)» و «بار (غذا / خوراک)» تشکیل شده است.

کشک و بادمجان یا کشک بادمجان

این اصطلاح نام یک غذا است و تنها حالت درست آن، «کشک و بادمجان» به معنای ترکیبی از بادمجان و کشک است. پس به کار بردن این اصطلاح به‌صورت «کشکِ بادمجان» نادرست است.

دق دلی یا دق و دلی

این اصطلاح در زبان فارسی در معنای «خشم ناشی از غم و رنج» است و تنها حالت درست آن دق دلی است نه دق و دلی.

درد دل یا درد و دل

منظور ما از به کار بردن این اصطلاح، بیان رنج‌های درونی برای دیگران است. بنابراین حالت درست این اصطلاح، «دردِ دل» است و ترکیب «درد و دل» هیچ معنایی ندارد.

تمرین اشتباهات رایج املایی

حالا که اشتباهات رایج املایی را در نوشتار فارسی یاد گرفتیم، در این بخش چند نمونه را آورده‌ایم تا در آن‌ها غلط های املایی را پیدا کنید و با انجام این کار، حالت درست و نادرست این اشتباهات نوشتاری را در ذهن خود تثبیت کنید.

نمونه سؤال اشتباهات رایج املایی

حالا که همه اشتباهات رایج املایی را با مثال بررسی کردیم، می‌توانید با شرکت در تمرین زیر، یادگیری خود را تثبیت کنید. برای شرکت در این تمرین، کافی است روی گزینه مورد نظر در هر سؤال کلیک کنید. سپس گزینه «مشاهده جواب» را بزنید تا پاسخ درست را مشاهده کنید. برای تماشای پاسخ‌های تشریحی برخی از سؤال‌ها نیز انجام همین مراحل کافی است. با انتخاب هر پاسخ درست، یک امتیاز دریافت می‌کنید و امتیاز نهایی خود را در پایان آزمون و با کلیک بر گزینه «دریافت جواب آزمون» مشاهده خواهید کرد.

جمع بندی اشتباهات رایج املایی

در این مطلب از مجله فرادرس اشتباهات رایج املایی در زبان فارسی را معرفی کردیم و انواع غلط های املایی و حالت صحیح آن‌ها را یاد گرفتیم. انتهای مطلب نیز، پرسش‌هایی تشریحی و چهارگزینه‌ای طراحی کرده‌ایم که با پاسخ دادن به آن‌ها هم تمرین کنید و هم میزان یادگیری خود را افزایش دهید. برخی از رایج ترین غلط های املایی را در فهرست زیر آورده‌ایم. البته برای یادگیری همه اشتباهات نوشتاری، حتماً کل مطلب را مطالعه کنید.

• اشتباهات رایج املایی در کلمات مشابه: مانند خوار و خار / ترجیح و ترجیه (درست: ترجیح) / فارق یا فارغ / تسویه یا تصفیه
• غلط های املایی در هکسره: درست: دست منه. / نادرست: دسته منِ
• اشتباهات املایی رایج در کلمات همزه دار: درست: پاییز / نادرست: پائیز
• جدانویسی و سرهم نویسی: درست: دستت / نادرست: دست‌ات
• غلط املایی در جمع بستن: درست: مدارس یا مدرسه‌ها / نادرست: مدارس‌ها