«تابناک با تو» – تراموای اسبی، نخستین وسیله حمل‌ونقل عمومی بود که به داد تهرانی‌های بی‌نوا و بدون وسیله حمل‌ونقل شخصی رسید که به‌جای پای پیاده، آنها را از این محله به آن محله می‌برد.
وقتی حرف از حمل‌ونقل عمومی پایتخت‌نشینان به میان می‌آید، همه ذهن‌ها به‌ترتیب قد، به طرف مترو، اتوبوس و تاکسی می‌رود و یا در نهایت، مادربزرگ‌ها و پدربزرگ‌ها، یاد ماشین‌دودی خط تهران به شهر ری می‌افتند یا یادی از تراموا‌های اسبی تهران قدیم از خاطره‌های پدران یا مادرانشان می‌کنند.
اما در این میان، وسیله نقلیه عمومی دیگری هست که انگار فراموش شده؛ خودرویی که تا سال‌ها جور سفر‌های درون‌شهری یا حتی برون‌شهری تهرانی‌ها را در کنار دیگر وسایل نقلیه عمومی می‌کشید و کلی بر و بیا و البته دود و دم داشت؛ وسیله‌ای به نام جناب مینی‌بوس! در اینجا کمی با مینی‌بوس‌های قدیم و جدید تهران، خاطره‌بازی می‌کنیم و تصاویرش را از نظر می‌گذرانیم.
از تراموا تا اتوبوس
تراموای اسبی، نخستین وسیله حمل‌ونقل عمومی بود که به داد تهرانی‌های بی‌نوا و بدون وسیله حمل‌ونقل شخصی رسید که به‌جای پای پیاده، آنها را از این محله به آن محله می‌برد. در دوره پهلوی اول، فاتحه تراموا‌ها خوانده شد و اتوبوس‌های درون‌شهری، به سرعت جایگزین شدند و برای سامان آنها، در ۲۵ فروردین ۱۳۳۵ هجری شمسی، شرکتی به نام شرکت واحد اتوبوسرانی تهران و حومه تاسیس شد که ۵۱ درصد سهام شرکت به شهرداری تهران و مابقی، به صاحبان شرکت‌های خصوصی واگذار شد؛ اما موضوع، آن‌قدر تهرانی‌ها را آزار داد که شرکت واحد در برخی خطوط خود، ترجیح داد، منت مینی‌بوس‌ها را بکشد.
چرا مینی‌بوس
اتوبوس‌های درون‌شهری یا برون‌شهری یک مشکل بزرگ داشتند: پر نشدن مسافر! حتی در برخی اسناد به‌جا مانده از گذشته، اینگونه نوشته شده که مسافر‌ها گاهی چند روز، معطل یک اتوبوس می‌ماندند تا از تهران به شهری دیگر سفر کنند. در سفر‌های درون‌شهری البته این مشکل، کمتر بود، اما برخی خطوط تهران، کم رفت‌وآمد بودند و اتوبوس‌های درون‌شهری هم تا پر نمی‌شدند، به این راحتی‌ها راه نمی‌افتادند. خلاصه اینگونه شد که شرکت واحد اتوبوسرانی، دست به دامن وسیله‌ای با ظرفیت مسافر کمتر شد. مینی‌بوس‌ها هم خودرو‌هایی بودند که ظرفیت‌شان، از تاکسی‌ها و ون‌ها بیشتر و از اتوبوس‌ها کمتر بود و خلاصه در زمان کمتری پر می‌شد و مسافرانش را زودتر از اتوبوس به مقصد می‌رساند.
مینی‌بوس‌های وطنی
کارخانه صنعتی ایران ناسیونال که حالا آن را به نام شرکت ایران خودرو می‌شناسیم، بزرگ‌ترین کارخانه خودروسازی ایران بود که اواخر سال ۱۳۴۲ به بهره‌برداری رسید. این شرکت، نخستین خودرو‌های عمومی خود را تولید کرد که مینی‌بوس‌های بنز ۳۰۹ از آن دسته بودند. همین شرکت و دیگر شرکت‌ها خط تولید مینی‌بوس‌های هیوندای و فیات را هم وارد ایران کردند و خلاصه مینی‌بوس‌سواری در خودرو‌های وطنی تهران جا افتاد.
قشر متوسط
اقشار متوسط جامعه از طرفداران پر و پا قرص مینی‌بوس بودند؛ زیرا کرایه این وسیله نقلیه، کمی از اتوبوس بیشتر و بسیار به‌صرفه‌تر از تاکسی بود. بین اتوبوس و مینی‌بوس تفاوتی دیگر هم وجود داشت؛ در اتوبوس‌ها، جمعیت زیادی به شکل ایستاده سفر می‌کردند، اما مسافران ایستاده در مینی‌بوس‌ها کمتر بودند. البته در برخی مدل‌های مینی‌بوس مثل مینی‌بوس‌های بنز، به‌خاطر سقف کوتاه آن، مسافران ایستاده مجبور بودند سر به زیرتر باشند!
امروز مینی‌بوس
برخلاف اتوبوس‌ها که موتورشان در عقب خودرو تعبیه شده، نیروی محرک مینی‌بوس‌ها جلوی خودرو بود؛ حتی در برخی مدل‌ها، موتور، زیر پای راننده و سرنشین جلو قرار داشت که اگر مینی‌بوس کمی فرسوده بود، سر و صدا و حتی گاهی دود را هم به داخل کابین مسافران منتقل می‌کرد. آلودگی هوای تهران هم موضوعی دیگر بود که مسئولان در دهه ۹۰ خورشیدی تصمیم گرفتند به مرور مینی‌بوس‌ها را از سطح شهر جمع کنند. البته چند سالی است مینی‌بوس‌هایی نو دوباره به خطوط برخی محله‌ها باز گشته‌اند. همچنین این وسیله نقلیه عمومی، هنوز سرویس رفت‌وآمد برخی مدارس و اداره‌ها هم هست. برخی از انواع مینی‌بوس‌ها هم برای خدمت به معلولان و جانبازان سرافراز مجهز شده است.
source