علیرضا بیات در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: پس از موفقیت اسپوتنیک ۱، اتحاد جماهیر شوروی تنها یک ماه بعد، در ۳ نوامبر ۱۹۵۷، ماهواره اسپوتنیک ۲ را به فضا پرتاب کرد. این مأموریت تاریخی، نخستین پرواز فضایی بود که یک موجود زنده، سگی به نام«لایکا»، را به مدار زمین برد.

وی افزود: هدف اصلی این مأموریت بررسی اثرات سفر فضایی بر موجودات زنده و آزمایش فناوری‌های جدید برای ارسال محموله‌های سنگین‌تر به فضا بود.

کارشناس نجوم با بیان اینکه اسپوتنیک ۲ با جرم ۵۰۸ کیلوگرم، بسیار سنگین‌تر از اسپوتنیک ۱ (۸۳ کیلوگرم) بود، ادامه داد: این ماهواره ساختاری مخروطی داشت که قطر آن تقریباً دو متر بود و شامل یک محفظه زیستی برای نگهداری لایکا بود. مداری که اسپوتنیک ۲ در آن قرار گرفت، بیضوی بود و با ارتفاع حضیض ۲۱۲ کیلومتر و اوج ۱۶۶۰ کیلومتر، هر ۱۰۳.۷ دقیقه یک بار زمین را دور می‌زد.

بیات با اشاره به اینکه اسپوتنیک ۲ دارای فرستنده‌های رادیویی در باندهای ۲۰.۰۰۵ و ۴۰.۰۰۲ مگاهرتز بود که داده‌ها را به زمین ارسال می‌کردند، اضافه کرد: حسگرهای زیستی این ماهواره ضربان قلب، فشار خون و تنفس لایکا را ثبت می‌کردند، همچنین سنسورهای دما و فشار داخل محفظه زیستی و یک سیستم تله‌متری برای ارسال اطلاعات فیزیولوژیکی سگ به زمین در این مأموریت به کار گرفته شدند.

وی افزود: انرژی ماهواره از طریق باتری‌های شیمیایی تأمین می‌شد، همچنین سیستم خنک‌کننده‌ای برای کنترل دمای داخل محفظه زیستی در نظر گرفته شده بود، اما به دلیل نقص فنی، این سیستم نتوانست گرمای بیش از حد را مهار کند و در نتیجه، دمای کابین افزایش یافت و موجب مرگ لایکا شد.

کارشناس نجوم با بیان اینکه محفظه زیستی اسپوتنیک ۲ از آلیاژهای سبک آلومینیومی ساخته شده بود و دارای سیستم تأمین اکسیژن و حذف دی‌اکسید کربن بود، گفت: این محفظه به ظروف غذایی ژله‌ای و سیستمی برای جمع‌آوری فضولات مجهز شده بود. با این حال، یکی از محدودیت‌های این مأموریت، فضای بسیار کوچک و محدود برای لایکا بود که امکان حرکت آزادانه را از او سلب می‌کرد.

بیات خاطرنشان کرد: قبل از پرتاب، علائم حیاتی لایکا افزایش استرس و ضربان قلب بالا را نشان می‌داد. پس از رسیدن به مدار، ضربان قلبش تا حدودی کاهش یافت، اما بین پنج تا هفت ساعت بعد، به دلیل افزایش شدید دما(تا ۴۰ درجه سانتی‌گراد)، لایکا جان خود را از دست داد.

وی با بیان اینکه اهداف اصلی این مأموریت شامل بررسی تأثیرات سفر فضایی بر یک ارگانیسم زنده، آزمایش فناوری‌های جدید برای پرتاب محموله‌های سنگین‌تر و جمع‌آوری اطلاعات درباره دما و فشار در مدار زمین بود، گفت: این مأموریت اثبات کرد که موجودات زنده می‌توانند از نیروی پرتاب و شرایط بی‌وزنی جان سالم به در ببرند، همچنین نخستین اندازه‌گیری‌های واقعی از دما و فشار در مدار زمین انجام شد و تجربه‌ای مهم برای طراحی فضاپیماهای سرنشین‌دار آینده، مانند مأموریت وستوک ۱، به دست آمد.

کارشناس نجوم ادامه داد: با این‌ حال، اسپوتنیک ۲ دارای محدودیت‌ها و مشکلاتی بود. نبود سیستم بازگشت، موجب شد که لایکا نتواند زنده به زمین بازگردد. نقص در سیستم کنترل دما نیز باعث افزایش بیش از حد گرما در داخل کابین و مرگ زودهنگام لایکا شد، همچنین منابع اکسیژن تنها برای ۱۰ روز کافی بود و در صورت زنده ماندن لایکا، او نمی‌توانست بیش از این مدت دوام بیاورد.

بیات اظهار کرد: این ماهواره ۱۶۲ روز در مدار زمین باقی ماند و پس از انجام بیش از ۲۵۷۰ دور به دور زمین، در ۱۴ آوریل ۱۹۵۸ وارد جو زمین شد و در اثر اصطکاک، سوخت و نابود شد.

وی با بیان اینکه اسپوتنیک ۲ نقطه عطفی در تاریخ فضانوردی بود که زمینه را برای مأموریت‌های سرنشین‌دار فراهم کرد، افزود: تجربیات این مأموریت مستقیماً در طراحی فضاپیمای وستوک ۱ که در سال ۱۹۶۱ یوری گاگارین را به فضا برد، به کار گرفته شد، همچنین این مأموریت بحث‌های اخلاقی زیادی را درباره استفاده از حیوانات در آزمایش‌های فضایی مطرح کرد و موجب شد که روش‌های کم‌خطرتر و بهتری برای ارسال موجودات زنده به فضا طراحی شود.

کارشناس نجوم ادامه داد: مأموریت اسپوتنیک ۲، باوجود مشکلات فنی، گامی بزرگ در توسعه فناوری فضایی و آغاز مطالعات زیستی در فضا بود. این مأموریت از نظر علمی موفقیت‌آمیز بود، اما از نظر اخلاقی، بحث‌برانگیز شد و منجر به تغییراتی در روش‌های استفاده از حیوانات در تحقیقات فضایی شد.

انتهای پیام