گری کاسپاروف یکی از بزرگترین نوابغ در تاریخ بازی شطرنج و اهل کشور آذربایجان است که در سال ۱۹۸۵ عنوان قهرمانی شطرنج جهان را از آن خود کرد. او اولین شطرنجبازی است که در مسابقهای با ابررایانهای به نام دیپ بلو شرکت کرد. نام گری کاسپاروف علاوه بر شطرنج، با هوش مصنوعی، سیاست و نویسندگی گره خورده است. در این مطلب از مجله فرادرس قصد داریم ببینیم گری کاسپاروف کیست و مهمترین افتخارات و رویدادهای مهم زندگی این اسطوره بیرقیب شطرنج جهان چه هستند.

گری کاسپاروف کیست؟
«گری کاسپاروف» استاد بزرگ شطرنج اهل شوروی سابق است که به دلیل سبک بازی تهاجمی و پویای خود در شطرنج شناخته میشود. کاسپاروف در سن ۱۷ سالگی به درجه استاد بزرگی شطرنج رسید. او در ۲۲ سالگی قهرمان شطرنج جهان شد و از سال ۱۹۸۵ تا ۲۰۰۰ این عنوان را حفظ کرد. کاسپاروف تا زمان کنارهگیری از شطرنج در سال ۲۰۰۵، به رتبه رسمی ۲۸۵۶٫۷ در فدراسیون شطرنج (FIDE) رسیده بود که در زمان خود بالاترین ریتینیگ تاریخ محسوب میشد.
در فهرست زیر به مهمترین رویدادهای زندگی و دستاوردهای این اسطوره شطرنج اشاره کردهایم:
- رسیدن به درجه استاد بزرگی شطرنج در سن ۱۷ سالگی
- شکست دادن قهرمان جهان «آناتولی کارپف» و رسیدن به عنوان قهرمانی در سن ۲۲ سالگی
- مسابقه با ابررایانه «دیپبلو» (Deep Blue) در سالهای ۱۹۹۶ و ۱۹۹۷ و شکست در مسابقه دوم
- حفظ عنوان قهرمانی جهان برای ۲۰ سال متوالی از سال ۱۹۸۵ تا ۲۰۰۰
- صدرنشینی جدول فدراسیون شطرنج با رتبه ۲۸۵۶٫۷ به مدت ۲۵۵ ماه
- برنده ۱۱ جایزه اسکار شطرنج و بالاترین تعداد دریافت این جایزه
- نویسندگی کتابهای «زمستان در راه است» و مجموعه کتاب «پیشینیان بزرگ من»

در ادامه، بیوگرافی و تمام رویدادهای مهم زندگی کاسپاروف را از دوران کودکی تا جزییات مسابقات مهم و کنارهگیری او از دنیای شطرنج بررسی میکنیم تا بهتر درک کنیم گری کاسپاروف کیست و زندگی این نابغه با چه فراز و نشیبهایی همراه بوده است. اگر به یادگیری شطرنج علاقهمند هستید، پیشنهاد میکنیم فیلم آموزش شطرنج مقدماتی با نکات کاربردی از فرادرس را مشاهده کنید.
تولد و دوران کودکی گری کاسپاروف
«گری کیمویچ کاسپاروف» (Garry Kimovich Kasparov) در ۱۳ آوریل ۱۹۶۳ در شهر باکو که اکنون پایتخت آذربایجان است و آن زمان بخشی از اتحاد جماهیر شوروی بود، از پدری یهودی و مادری ارمنی متولد شد. نام او در زمان تولد «گاریک کیمویچ واینستاین» (Garik Kimovich Weinstein) بود. پدر گری، «کیم مویسیویچ واینستاین» (Kim Moiseyevich Weinstein) اصالتا اهل روسیه و مادر او «کلارا کاسپاریان» (Klara Shagenovna Gasparian) اهل ارمنستان بود. پس از مرگ پدر بر اثر سرطان خون در ۱۷ سالگی، گری نام فامیلی خود را به «کاسپاروف» که عبارت روسی شده «کاسپاریان» است، تغییر داد.

والدین گری کاسپاروف هر دو مهندس بودند و گری از بچگی به تماشای بازی شطرنج کیم و کلارا مینشست. نابغه کوچک شطرنج در ۵ سالگی اولین راهحل خود را برای چالش بازی شطرنج آنها ارائه کرد. کاسپاروف اولین آموزشهای رسمی شطرنج را در سن ۱۰ سالگی و با ورود به مدرسه شطرنج «میخائیل بتوینیک» (Mikhail Botvinnik) دریافت کرد. اولین استادان شطرنج او «ولادیمیر مکانوگوف» (Vladimir Makogonov) و «الکساندر شاکاروف» (Alexander Shakarov) بودند که هر دو به عنوان اساتید برجسته شطرنج جهان شناخته میشوند.

در سال ۱۹۷۶ کاسپاروف برای دو سال متوالی به عنوان قهرمانی مسابقات جوانان شوروی رسید و استانداردها و سبک بازی خاص خود را ابداع کرد. در نهایت نیز موفق شد در روز تولد ۱۷ سالگی درجه استاد بزرگی شطرنج را که نشاندهنده بالاترین سطح مهارت یک شطرنجباز است، دریافت کند. در مطلب زیر از مجله فرادرس در مورد اصول مقدماتی شطرنج توضیح دادهایم:
مسابقات مهم گری کاسپاروف
کاسپاروف در طول دوران حرفهای خود با بزرگترین شطرنجبازان تاریخ ازجمله آناتولی کارپف، نایجل شورت، ویسواناتان آناند و ولادیمیر کرامنیک رقابتهای خاطرهانگیزی داشت که در این بخش قصد داریم مروری بر آنها داشته باشیم. اگر به سبک بازی این نابغه شطرنج علاقهمند هستید، پیشنهاد میکنیم فیلم آموزش رایگان سبک گری کاسپاروف در شطرنج از فرادرس را مشاهده کنید.
مسابقات گری کاسپاروف و آناتولی کارپوف
کاسپاروف سالهای بعد را نیز به شرکت در مسابقات شطرنج ادامه داد و در نهایت در سن ۲۱ سالگی به شکل اعجبابانگیزی بعد از شکست چند قهرمان رده بالا موفق شد به مصاف قهرمان شطرنج جهان یعنی کارپف برود. «آناتولی کارپف» (Anatoly Karpov) برود. این مسابقه بزرگ در شهر مسکو برگزار میشد و اولین بازیکنی که میتوانست از مجموعه بازیها، ۶ مسابقه را برنده شود، عنوان قهرمانی جهان را به خود اختصاص میداد.
در ابتدا به نظر میرسید که کارپف برنده این مسابقه میشود چون ۵ بازی را برنده شده بود. با این حال، کاسپاروف به بازی برگشت و پس از برنده شدن در سه دست نتیجه را به ۵ به ۳ تغییر داد.

در این مراحل بود که رئیس فدراسیون شطرنج علیرغم تمایل هر دو بازیکن به دلیل بالا بودن فشار جسمی و روحی به آنها، تصمیم به قطع مسابقه گرفت. این سلسله مسابقات از ۱۰ سپتامبر ۱۹۸۴ تا ۸ فوریه ۱۹۸۵ ادامه پیدا کرد و پس از ۴۸ بازی قطع شد. در سپتامبر سال ۱۹۸۵ مسابقه جدیدی ترتیب داده شد و کاسپاروف دوباره مقابل کارپف قرار گرفت. شورای اجرایی فدراسیون شطرنج (FIDE) تصمیم به استفاده از ساختار قبلی برای مسابقات گرفته بود. به این ترتیب هرکدام از بازیکنان که بهترین نتیجه را از ۲۴ بازی میگرفت برنده میشد و در صورت تساوی نیز کارپف عنوان قهرمانی خود را حفظ میکرد.

بازی در سالن چایکوفسکی مسکو شروع شد و کاسپارف که از بازی ۱۶ جلو افتاده بود، موفق شد با شکست قهرمان افسانهای روسها، کارپف، در ۲۲ سالگی به عنوان جوانترین قهرمان شطرنج در دنیا دست پیدا کند.

مسابقات بعدی گری کاسپاروف و کارپف
هنوز سه ماه بیشتر از این مسابقه نگذشته بود که درخواست دوباره مسابقه با کارپف مطرح شد که البته کاسپاروف آن را نپذیرفت چراکه طبق قانون مسابقه جدید باید ۱۲ ماه بعد برگزار میشد. با وجود اجبار فیده، در نهایت هر دو قهرمان با هم به توافق رسیدند تا مسابقه را در آگوست یا جولای سال ۱۹۸۶ برگزار کنند. مسابقهای که برای اولین بار خارج از اتحاد جماهیر شوروری برگزار شد و کاسپاروف موفق شد عنوان قهرمانی خود را حفظ کند.
این اتفاق دو بار دیگر در سالهای ۱۹۸۷ و ۱۹۹۰ تکرار شد. گری کاسپاروف و آناتولی کارپوف بار دیگر در مسابقاتی حساس به مصاف هم رفتند. در سومین مسابقه کاسپاروف با تساوی مقابل رقیب عنوان قهرمانی خود را حفظ کرد. در مسابقه چهارم نیز کاسپاروف و کارپف به مصاف هم رفتند و کاسپاروف موفق شد کارپف را با نتیجه ۱۲٫۵ به ۱۱٫۵ شکست دهد و عنوان قهرمانی خود را برای بار چهارم حفظ کند.

رقابتهای گری کاسپاروف و نایجل شورت
یکی دیگر از رویدادهای بسیار مهم زندگی گری کاسپاروف، مسابقه با «نایجل شورت» (Nigel Short) در سال ۱۹۹۳ بود. نایجل شورت یک شطرنجباز بریتانیایی بود که به عنوان یکی نوابغ دنیای شطرنج شناخته میشد. نایجل شورت در ۱۰ سالگی «ویکتور کورچنوی» (Viktor Korchnoi) را شکست داده بود و در ۱۴ سالگی موفق شده بود عنوان قهرمانی شطرنج بریتانیا را از آن خود کند.

در مسابقات انتخابی فیده نیز کاسپاروف در پاسخ به این سوال که چه کسی را رقیب خود میداند، گفت: «نایجل شورت و این مسابقه شورت (کوتاه) خواهد بود.». پیشبینی کاسپاروف درست از آب درآمد و نایجل شورت با شکست دادن اسپیلمن، گلفاند، کارپف و تیمان، حق رقابت با کاسپاروف را به دست آورد.
پیش از شروع مسابقات، هر دو قهرمان از روند و محل برگزاری مسابقه ابراز نارضایتی کردند و تصمیم گرفتند مسابقه را خارج از نظارت فیده برگزار کنند. در همین برهه تاریخی بود که کاسپاروف و شورت تصمیم به تاسیس «انجمن حرفهای شطرنج» (Professional Chess Association | PCA) گرفتند. فیده در اعتراض به این اقدام، کاسپاروف را از عنوان قهرمانی جهان محروم کرد و مسابقه جداگانهای بین کارپف و تیلمان برگزار کرد.
مسابقه شورت و گری کاسپاروف در لندن برگزار شد و گفته میشود که بیش از یک میلیون بیننده این بازی حساس را از تلویزیون تماشا کردند. در همان بازیهای اول، کاسپاروف موفق شد فاصله زیادی بین امتیازات ایجاد کند و با قاطعیت قهرمان شطرنج PCA شد ولی در دنیا همچنان به عنوان قهرمان شطرنج شناخته میشد.

رقابت شطرنج گری کاسپاروف و ویسواناتان آناند
در سال ۱۹۹۵، انجمن حرفهای شطرنج (PCA) سلسله مسابقاتی را برگزار کرد تا یک رقیب برای کاسپاروف پیدا کند. «ویسواناتان آناند» (Viswanathan Anand) شطرنجباز حرفهای دیگری بود که این جایگاه را به دست آورد. آناند اهل هند بود و توانسته بود در سن ۱۵ سالگی به عنوان قهرمان شطرنج هند برسد و در ۱۸ سالگی استاد بزرگ شود.
مسابقه بین کاسپاروف و آناند در سال ۱۹۹۵ در برج تجارت جهانی در شهر نیویورک برگزار میشد و دو رقیب باید در ۲۰ بازی با هم رقابت میکردند. در صورت تساوی کاسپاروف عنوان خود را حفظ میکرد ولی جایزه تقسیم میشد. هر دو شطرنجباز تا بازی هشتم مساوی بودند و آناند بالاخره در بازی نهم موفق شد برنده شود. کاسپاروف طبق معمول مسابقات قبلی به بازی برگشت و در ۴ بازی از ۵ بازی بعدی پیروز شد. نتیجه نهایی، حفظ قهرمانی PCA برای کاسپاروف بود. سازمان PCA نیز در سال ۱۹۹۶ بسته شد.

بازی گری کاسپاروف با کامپیوتر
یکی از نقاط عطف تاریخ شطرنج و هوش مصنوعی که در زندگی نابغه شطرنج جهان گری کاسپاروف اتفاق افتاد، بازی او با کامپیوتر دیپ بلو بود. در اصل، «دیپ بلو» (Deep Blue) یک ابررایانه ساخت شرکت IBM بود که کاسپاروف در دو مسابقه تاریخی در سالهای ۱۹۹۶ و ۱۹۹۷ با آن شطرنج بازی کرد. این اولین بار بود که یک انسان مقابل یک ماشین که تیمی از برنامهنویسان و کارشناسان شطرنج آن را پشتیبانی میکردند، قرار میگرفت.
برگزاری این مسابقه به این صورت بود که گری کاسپاروف مانند بقیه رقابتهای شطرنج خود یک طرف میز نشسته بود و مهرهها را حرکت میداد. دیپ بلو در اتاقی جداگانه قرار داشت و تیمی از اپراتورها حرکات انتخابی این ابر رایانه را روی تخته شطرنج اجرا میکردند. تصویر این ابررایانه را در زیر مشاهده میکنید.

این رویداد تاریخی مهم و تاثیرگذار در آینده شطرنج و هوش مصنوعی دو بار و با نتایج متفاوتی تکرار شد:
- مسابقه سال ۱۹۹۶: این مسابقه در شهر فیلادلفیای آمریکا برگزار شد و کاسپاروف با اینکه بازی اول را شکست خورد، در نهایت موفق شد با شناسایی ضعفهای دیپ بلو در تشخیص درست موقعیتها، مسابقه را با ۴ برد، ۲ مساوی و یک باخت به نفع خود تمام کند.

- مسابقه سال ۱۹۹۷: مسابقه دوم در نیویورک برگزار شد و شرکت IBM نسخه جدیدی از دیپ بلو را ساخته بود که قدرت پردازش بسیار بالاتری داشت. کاسپاروف بازی اول را برنده شد ولی در ادامه بازی با حرکات هوشمندانه دیپ بلو کاملا غافلگیر شد و در نهایت ناراحتی بازی را با ۲ برد، ۳ مساوی و ۱ باخت به این ابررایانه واگذار کرد.

حالا این فقط اولین باری نبود که یک رایانه با یک انسان مسابقه میداد، بلکه اولین باری هم بود که یک رایانه به درجهای از پردازش اطلاعات میرسید که موفق میشد یک هوش انسانی را در یک مسابقه جهانی مقابل چشم همه جهانیان شکست دهد. به جرئت میتوان گفت پس از رقابتهای سنگین شطرنج با کارپف، بازی کاسپارف با کامپیوتر بزرگترین رویداد زندگی این نابغه شطرنج است.
کاسپاروف بعد از بازی IBM را به تقلب و ارائه کمک انسانی به دیپ بلو متهم کرد. ادعایی که در نهایت توسط این شرکت رد شد و حتی درخواست بازی مجدد را نیز رد کرد. در سال ۲۰۰۳ از این اتفاق یک فیلم مستند نیز با نام «Game Over: Kasparov and the Machine» ساخته شده است.

کاسپاروف بعدها و در سال ۲۰۱۷ گفت «من فکر میکردم که در مقابل یک ماشین بازی میکنم اما در واقع داشتم علیه آینده مبارزه میکردم.»
مسابقه کاسپاروف و ولادیمیر کرامنیک
دنیای شطرنج باز هم اتفاقات شگفتانگیزی را به علاقهمندان این بازی هدیه کرد. در سال ۲۰۰۰ و پس از ۵ سال کاسپاروف تصمیم گرفت که برای حفظ اعتبار عنوان قهرمانی جهان در رقابت دیگری شرکت کند. در همین مرحله سازمانی به نام «Braingames» توسط گروهی از قهرمانان شطرنج به سرپرستی استاد بزرگ «ری کین» (Raymond Keene) تاسیس شد تا رقیبی برای کاسپاروف انتخاب کند. این انتخاب مستقیما زیر نظر ری کین و بدون برگزاری مسابقات سنتی مرحلهای انجام شد. البته در ابتدا قرار بود آناند را برای این مسابقه انتخاب کنند که او نپذیرفته بود.

«ولادیمیر کرامنیک» (Vladimir Kramnik) که اهل روسیه بود، یکی از با استعدادترین شطرنجبازان آن دوران بود که در مسابقات بسیاری برنده شده بود. مسابقه بین کاسپاروف و کرامنیک از اکتبر تا نوامبر سال ۲۰۰۰ در لندن برگزار شد و ۱۶ بازی داشت. کاسپاروف نیز در صورت تساوی، عنوان خود را حفظ میکرد.

کرامنیک خیلی زود جلو افتاد و پس از چند تساوی پیاپی، کاسپاروف در کمال تعجب نتوانست از دفاع مستحکم کرامنیک که از روش دفاع برلین در روی لوپز استفاده کرده بود، عبور کند. همینجا بود که دوران طلایی کاسپاروف به آخر رسید و در نهایت ولادیمیر کرامنیک به عنوان چهاردهمین قهرمان شطرنج جهان انتخاب شد.
تا این بخش از مطلب به خوبی میدانیم گری کاسپاروف کیست و مهمترین مسابقات او در دنیای شطرنج کداماند. در ادامه به چند رویداد مهم دیگر اشاره کردهایم.
گری کاسپاروف و مگنوس کارلسن
در سال ۲۰۰۴ و در مسابقات شطرنج سریع ریکیاویک، گری کاسپاروف مقابل مگنوس کارلسن ۱۳ ساله قرار گرفت. کارلسن به عنوان یک نابغه شطرنج در حال ظهور و گری کاسپاروف به عنوان یکی از پرافتخارترین شطرنجبازان جهان در یک مسابقه که در دو بازی انجام شد به مصاف هم رفتند.

«مگنوس کارلسن» (Magnus Carlsen) نابغه شطرنج نروژی است که در سال ۱۳ سالگی موفق شده بود به درجه استاد بزرگی شطرنج برسد. شهرت بالای او به دلیل خلاقیت در بازیها، تحلیلهای قوی و استقامت در طول بازی است. او در سال ۲۰۱۳ و سن ۲۲ سالگی در مسابقات قهرمانی جهان شطرنج توانست ویسواناتان آناند را شکست دهد و به عنوان قهرمانی جهان برسد. مگنوس کارلسن تا سال ۲۰۲۳ قهرمان شطرنج جهان بود ولی تصمیم گرفت دیگر در مسابقات جهانی شرکت نکند. در نتیجه این تصمیم، «دینگ لیرن» (Ding Liren) از چین، با شکست یان نپومنیاشی، قهرمان جدید شد.
بد نیست بدانید تا سه ماهه ابتدای سال ۲۰۲۴، استاد بزرگ ۱۸ ساله هندی به نام «گوکش دوماراجو» (Gukesh Dommaraju) عنوان قهرمانی جهان را در مسابقات جهانی شطرنج از آن خود کرده است.

یادگیری سبک بازی گری کاسپاروف با فرادرس
گری کاسپاروف به عنوان یکی از قهرمانان پرآوازه دنیای شطرنج شناخته میشود که از سبک و اصول خاص خود برای پیروزی بر رقیبان استفاده میکرد. بخش بزرگی از شهرت او به دلیل سبک تهاجمی، آمادگی بالا در گشایش بازی و استفاده درست از تاکتیکهای شطرنج مربوط است. گرفتن ابتکار عمل در بازی در کنار حملات شدید به رقیب و تحت فشار گذاشتن او ازجمله نکات مهم در سبک شطرنج گری کاسپاروف است که در اغلب بازیهای او نمود پیدا کرده و الهامبخش نسل جدیدی از شطرنجبازان شده است.
اگر بازی شطرنج علاقهمند هستید، باید به این نکته توجه داشته باشید که یادگیری این سبک به تقویت مهارتهای استراتژیک و تاکتیکی شما کمک کرده و در تقویت خلاقیت و مهارتهای تصمیمگیری حین بازی بسیار موثر است. به این منظور پیشنهاد میکنیم با مشاهده آموزشهای زیر مهارتهای خود را در این زمینه تقویت کنید:

برای مشاهده عنوانهای آموزشی بیشتر در حوزه آموزش شطرنج پیشنهاد میکنیم به صفحات زیر مراجعه کنید:
کنارهگیری گری کاسپاروف از دنیای شطرنج و فعالیتهای سیاسی و نویسندگی
گری کاسپاروف در سال ۲۰۰۵ پس از کسب مقام اول مسابقات جهانی لینارس در اسپانیا از دنیای شطرنج خداحافظی و بازنشستگی خود را اعلام کرد. آناند، لئونید یودویچ، هاریکا دراونا و یوزیپ دوران از جمله کسانی بودند که کاسپارف در این رقابتها با آنها مسابقه داد. در سال ۲۰۰۵ کاسپاروف اعلام کرد که در سن ۴۲ سالگی رفته رفته تصمیمگیری و اشتباه نکردن در مسابقات برای او سختتر میشود و به همین دلیل دیگر تمایلی به ادامه شرکت در مسابقات ندارد.
زندگی کاسپاروف به عنوان فعال سیاسی و مدرس شطرنج
از سال ۲۰۰۶ به بعد گری کاسپاروف زندگی خود را به عنوان مدرس شطرنج، بنیانگذار انجمنهای مختلف شطرنج و فعال سیاسی ادامه داده است. در فهرست زیر به رویدادهای مهم زندگی او تا زمان حال اشاره کردهایم تا با دیگر جنبههای زندگی این قهرمان شطرنج بیشتر آشنا شوید:
سال رویداد | اتفافات مهم |
سال ۲۰۰۶ | ورود به سیاست، شرکت در تجمعات و مخالفت با پوتین |
سال ۲۰۰۷ | دستگیری کاسپاروف در مسکو و محکوم شدن به ۵ روز زندانی |
سال ۲۰۱۱ | تاسیس بنیاد شطرنج کاسپاروف اروپا |
سال ۲۰۱۲ | تاسیس بنیاد شطرنج کاسپاروف آفریقا و پیوستن به بنیاد حقوق بشر |
سال ۲۰۱۳ | مهاجرت به آمریکا و فعالیت به عنوان پژوهشگر ارشد در دانشگاه آکسفورد |
سال ۲۰۱۵ | تالیف و انتشار کتاب «زمستان در راه است» و انتقاد شدید از پوتین |
سال ۲۰۱۷ | انتشار کتاب «تفکر عمیق» در مورد تاثیرات هوش مصنوعی در دنیای شطرنج |
از سال ۲۰۱۷ تاکنون، گری کاسپاروف در زمینههای سیاست، نویسندگی، هوش مصنوعی، شطرنج و برگزاری کلاسهای آموزشی شطرنج فعال بوده است.

سوالات متداول
در این مطلب از مجله فرادرس توضیح دادیم گری کاسپاروف کیست و چه دستاوردهایی در دنیای شطرنج داشته است. در این بخش به چند سوال پرتکرار در مورد او پاسخ میدهیم.
سبک بازی گری کاسپاروف چگونه بوده است؟
سبک شطرنج گری کاسپاروف پرجنبوجوش، خلاقانه و تهاجمی بود. او با محاسبات دقیق موقعیتهای پیچیدهای ایجاد میکرد تا حریف را تحتفشار گذاشته و وادار به اشتباه کند. میخائیل بوتوینیک (Mikhail Botvinnik) شطرنجباز برجسته و استاد گری کاسپاروف سبک بازی او را با «الکساندر آلخین» (Alexander Alekhine) مقایسه میکرد چون هر دو شطرنجباز میتوانستند در بازیهای پیچیده، به شاه حریف حمله کرده و به این ترتیب او را از پا دربیاورند.
نظر گری کاسپاروف در مورد فیشر چیست؟
«بابی فیشر» (Bobby Fisher) یکی از بزرگترین شطرنجبازان و قهرمانان شطرنج جهان است که در سال ۱۹۷۲ با شکست رقیب خود بوریس اسپاسکی به این عنوان دست یافت ولی مشابه با گری کاسپاروف به دلیل اختلاف با فیده (FIDE) در سال ۱۹۷۵ عنوان قهرمانی خود را از دست داد. با اینکه گری کاسپاروف و بابی فیشر هرگز با یکدیگر مسابقه ندادند، مسابقههای زیادی بین آنها صورت میگرفت چراکه سبک بازی و سرنوشت مشابهی داشتند. جالب است بدانید کاسپاروف همیشه فیشر و سبک بازی او را تحسین میکرد.
source