قواعد و استاندارهایی که برای ثبت، طبقهبندی و گزارشگیری اطلاعات مالی در سازمانها و کسبوکارها به کار میروند در مجموع اصول حسابداری را تشکیل میدهند. این اصول بهطور عمده به منظور ارائه تصویری شفاف، دقیق و قابل اعتماد از وضعیت مالی یک واحد اقتصادی تنظیم شدهاند. در این راستا رعایت اصولی همچون اصل تطابق، اصل افشای کامل و اصل محافظهکاری نقش بسیار مهمی در ایجاد شفافیت و قابل اعتماد بودن گزارشهای مالی ایفا میکند. آشنایی با این اصول برای هر فرد یا سازمانی که در دنیای مالی و اقتصادی فعالیت میکند، ضروری است تا بتواند تصمیمگیریهای درستی داشته باشد. در این مطلب از مجله فرادرس ۱۳ اصل مربوط به حسابداری را بیان میکنیم و در ادامه هر کدام را بهطور جداگانه شرح میدهیم.

اصول حسابداری و اهمیت آن
اصول حسابداری قوانین و دستوالعملهایی هستند که شرکتها در زمان ارائه گزارشات مالی از آنها پیروی میکنند. این اصول با استانداردسازی روشهایی که حسابداران استفاده میکند، بررسی اطلاعات مالی را ساده میکند.
«استانداردهای گزارشگری مالی بینالملل» (International Financial Reporting Standards | IFRS) مجموعهای از اصول حسابداری است که در ۱۶۸ کشور از آن استفاده میشود. ایالات متحده آمریکا از اصول حسابداری مجزایی بهنام «اصول پذیرفتهشده حسابداری» (Generally Accepted Accounting Principles | GAAP) استفاده میکند.
هدف اصول حسابداری چیست؟
هدف نهایی بهکارگیری اصول حسابداری این است که صورتهای مالی یک شرکت کامل، منسجم و قابل مقایسه باشند. این امر به سرمایهگذاران کمک میکند تا اطلاعات مفیدی از صورتهای مالی شرکت استخراج کرده و روندهای مالی را در طول زمان تحلیل کنند. از سویی دیگر استفاده از اصول حسابداری مقایسه بین اطلاعات مالی شرکتها را آسان میکند.
رعایت اصول حسابداری با افزایش شفافیت و امکان شناسایی موارد مشکوک به کاهش تقلبهای حسابداری نیز کمک میکند.
اصول اساسی حسابداری چیست؟
برخی از مهمترین اصول حسابداری را در فهرست زیر مشاهده میکنید.
- اصول حسابداری تعهدی
- اصل محافظهکاری
- اصل ثبات رویه در حسابداری
- اصل بهای تمامشده
- اصل تفکیک شخصیت اقتصادی
- اصل افشای کامل
- اصل تداوم فعالیت
- اصل تطابق درآمد و هزینه
- اصل اهمیت در حسابداری
- اصل واحد اندازهگیری پولی
- اصل قابلیت اطمینان
- اصل شناسایی درآمد
- اصل دوره مالی

۱. اصول حسابداری تعهدی
بر اساس اصول حسابداری تعهدی معاملات حسابداری باید در دوره رویدادن آن ثبت شود، نه در دورهای که جریانهای نقدی مرتبط با آنها دریافت یا پرداخت میشوند. این اصل یکی از الزامات تمامی چارچوبهای حسابداری از جمله اصول پذیرفتهشده حسابداری و استانداردهای بینالمللی گزارشگری مالی است.
با اجرای صحیح اصل تعهدی، میتوان اطلاعات مربوط به درآمدها و هزینهها را در یک دوره مالی مشخص بدون تحریف یا تاخیر ناشی از جریانهای نقدی، به درستی شناسایی و گزارش کرد.
مثالهای حسابداری تعهدی
برخی از مثالهای کاربردی برای اجرای اصل تعهدی در حسابداری را در فهرست زیر مشاهده میکنید.
- ثبت درآمد در زمان ارائه فاکتور به مشتری نه در زمانی که مشتری مبلغ فاکتور را پرداخت میکند.
- ثبت هزینه در زمان دریافت کالا یا خدمات، نه در زمان پرداخت فاکتور مربوطه.
- مقدار برآورد شده بدهی مشکوکالوصول را زمانی ثبت کنید که فاکتور را به مشتری ارسال میکنید، نه در زمانی که مشخص میشود مشتری بدهی خود را پرداخت نمیکند.
- استهلاک یک دارایی ثابت را طی عمر مفید آن ثبت کنید، نه اینکه آن را در دوره خرید بهعنوان هزینه شناسایی کنید.
- کمیسیون را در دورهای ثبت کنید که فروشنده آن را کسب میکند، نه در دورهای که به او پرداخت میشود.
- حقوق را در دوره کسب آن ثبت کنید، نه در دورهای که پرداخت میشود.
ثبت معاملات در حسابداری تعهدی
ثبت معاملات بر اساس اصول حسابداری تعهدی نیازمند استفاده از سند حسابداری تعهدی است. در مثال زیر نمونهای از سند حسابداری برای فروش اعتباری را مشاهده میکنید.
شرح | بدهکار (ریال) | بستانکار (ریال) |
حسابهای دریافتنی | ۸٬۰۰۰٬۰۰۰ | |
فروش | ۸٬۰۰۰٬۰۰۰ |
در این سند، درآمد قبل از دریافت وجه از مشتری بههمراه دارایی حسابهای دریافتنی به همان مبلغ ثبت میشود. در ماه بعد، مشتری مبلغ را به شرکت پرداخت میکند و شرکت سند زیر را ثبت میکند.
شرح | بدهکار (ریال) | بستانکار (ریال) |
وجه نقد | ۸٬۰۰۰٬۰۰۰ | |
حسابهای دریافتنی | ۸٬۰۰۰٬۰۰۰ |
مانده نقدی به دلیل پرداخت مشتری افزایش مییابد و دارایی حسابهای دریافتنی نیز حذف میشود. اگر از اصل تعهدی استفاده نکنید، میتوانید از حسابداری نقدی استفاده کنید که در آن درآمد را هنگام دریافت وجه نقد و هزینهها را هنگام پرداخت ثبت میکنند. البته نسخههای اصلاحشدهای از روش حسابداری نقدی وجود دارد که استفاده محدود از تعهدات را امکانپذیر میکند.
برای ثبت اولیه تراکنشهای مالی از دفتر روزنامه حسابداری استفاده میکنند که شامل تاریخ تراکنشها، حسابهای بدهکار و بستانکار و مبالغ مربوطه است. برای آشنایی با این دفتر میتوانید مطلب دفتر روزنامه حسابداری چیست از مجله فرادرس را مطالعه کنید.
یادگیری حسابداری تعهدی با فرادرس
حسابداری تعهدی یکی از اصول اساسی در مدیریت مالی است که به سازمانها کمک میکند تا تصویر دقیقی از وضعیت مالی خود داشته باشند. در این روش درآمدها و هزینهها در زمان تحقق آنها و نه در هنگام دریافت یا پرداخت وجه نقد، شناسایی میشوند. این رویکرد امکان برنامهریزی مالی بهتر و تحلیل دقیقتری عملکرد اقتصادی را فراهم میکند.

بنابراین با توجه به ضرورت یادگیری حسابداری تعهدی برای مدیران مالی و صاحبان کسبوکار، فیلمهای آموزشی متنوعی در فرادرس تهیه شده است که در فهرست زیر برخی از آنها را مشاهده میکنید.
برای مشاهده فیلمهای آموزشی بیشتر در این حوزه میتوانید از لینک زیر استفاده کنید.
۲. اصل محافظهکاری در حسابداری چیست؟
اصل محافظهکاری یکی از مهمترین اصول حسابداری است که به مفهوم کلی شناسایی هر چه زودتر هزینهها وبدهیها در شرایط ابهام در مورد آنها اشاره دارد. مطابق با این اصل درآمدها و داراییها را تنها زمانی شناسایی میکنیم که از دریافت آنها اطمینان پیدا کنیم.
به عبارت سادهتر، اصل محافظهکاری در حسابداری این موضوع را بیان میکند که در شرایط ابهام، با احتیاط عمل کنیم و به جای خوشبینی بیش از حد، بدترین حالت احتمالی را نیز در نظر بگیریم. این اصل به منظور جلوگیری از بیش از حد نشان دادن سود و داراییها و کمتر نشان دادن بدهیها در گزارشهای مالی به کار میرود.

مزایای اصول محافظهکاری در حسابداری
رعایت اصل محافظهکاری در هنگام ثبت معاملات مالی مزایای متعددی دارد که در ادامه آنها را شرح میدهیم.
- مشکلات مالی کمتر: با گزارش نتایج مالی در محدودهای کمتر از مقادیر احتمالی، کسی نمیتواند شما را به ارائه گزارشهای غیرواقعی و بیش از حد خوشبینانه درباره سود یا داراییهای شرکت متهم کند.
- اعتماد بیشتر سرمایهگذاران: زمانی که به ارائه گزارشات واقعبینانه شهرت پیدا کنید، اعتماد سرمایهگذاران به گزارشهای مالی شرکت بیشتر میشود و آنها با اطمینان بیشتری در کسب و کار شما سرمایهگذاری میکنند.

۳. اصل ثبات رویه در حسابداری
اصل ثبات رویه در اصول حسابداری بیان میکند که پس از انتخاب یک روش یا اصل حسابداری، باید در دورههای مالی آینده بهطور مداوم از آن پیروی کنید.
تغییر در یک روش یا اصل حسابداری تنها در صورتی مجاز است که روش جدید بهبود قابل توجهی در گزارشهای مالی ایجاد کند. در صورت اعمال چنین تغییری، لازم است تاثیرات آن به طور کامل مستندسازی شده و این مستندات در یادداشتهای همراه صورتهای مالی درج شود.
اصل ثبات رویه در تحریر دفاتر حسابداری نیز رعایت میشود. برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید فیلم آموزش تحریر دفاتر قانونی کل و روزنامه فرادرس را مشاهده کنید.
اهمیت اصل ثبات رویه در اصول حسابداری
در اصول حسابداری، اصل ثبات رویه برای اطمینان از قابلیت مقایسه گزارشهای مالی در دورههای مختلف اهمیت زیادی دارد. حسابرسان بر رعایت این اصل نظارت میکنند و درصورت مشاهده تخلفات مربوطه ممکن است از ارائه نظر در مورد صورتهای مالی و تایید آنها خودداری کنند.
این اصل معمولا زمانی نادیده گرفته میشود که مدیران بخواهند سود یا درآمد را بیش از مقدار واقعی نشان دهند. در این حالت اگر سطح فعالیتهای عملیاتی یک شرکت بدون تغییر بماند اما سود آن بهطور ناگهانی افزایش یابد، این میتواند نشانهای از دستکاری در گزارشهای مالی باشد.
به عبارت دیگر، افزایش غیرعادی سود بدون رشد واقعی در عملکرد شرکت میتواند نشاندهنده نادیده گرفتن یا تخطی از اصول حسابداری به ویژه اصل ثبات رویه باشد.
مزایای اصل ثبات رویه
در ادامه مزایای اصل ثبات رویه از اصول حسابداری را شرح میدهیم.
- قابلیت مقایسه: با استفاده از اصل ثبات رویه در حسابداری میتوان اطلاعات گزارششده را در دورههای مختلف مالی با یکدیگر مقایسه کرد. این امر تشخیص روندهای مالی را در بازههای زمانی طولانیتر آسانتر میکند و میتواند به ارائه اطلاعات مفیدی منجر شود که بهبود عملکرد کسبوکار مربوطه را به همراه دارد.
- ایجاد اعتماد در کاربران: زمانی که اصل ثبات رویه در گزارشهای مالی رعایت شود، خوانندگان این گزارشها به اطلاعات ارائهشده اعتماد بیشتری خواهند کرد. این موضوع بهویژه برای حسابرسان اهمیت دارد، زیرا آنها میتوانند دقت و صحت تراکنشهای مالی ثبتشده را با سهولت بیشتری بررسی کنند.
۴. اصل بهای تمامشده در اصول حسابداری چیست؟
اصل بهای تمامشده در اصول حسابداری ایجاب میکند که دارایی، بدهی یا سرمایهگذاری در ابتدا با قیمت خرید اولیه ثبت شود. این اصل بهطور گسترده در ثبت معاملات استفاده میشود زیرا ثبت قیمت خرید اولیه بهعنوان مدرکی عینی و قابل تایید، سادهترین روش ارزیابی و ارزشگذاری است.
در برخی موارد اصل بهای تمامشده اجازه میدهد که اگر ارزش بازار یک دارایی کمتر از قیمت خرید اولیه آن باشد، در دفاتر حسابداری مقدار کمتری ثبت شود.
اما برعکس این حالت مجاز نیست. یعنی اگر ارزش بازار دارایی افزایش یابد، نمیتوان مبلغ ثبتشده را بیشتر از قیمت خرید اولیه آن کرد. این رویکرد که روشی بسیار محافظهکارانه محسوب میشود از افزایش غیرواقعی ارزش داراییها در صورتهای مالی جلوگیری میکند.
کاربرد اصل بهای تمامشده در حسابداری
نحوه اجرای اصل بهای تمامشده در حسابداری به نوع دارایی یا بدهی و شرایط مربوطه بستگی دارد. در ادامه اجرا یا عدم اجرای این اصل را در سه حالت مختلف بررسی میکنیم.
کاربرد در داراییها و بدهیهای کوتاهمدت
استفاده از اصل بهای تمامشده برای داراییها و بدهیهای کوتاهمدت کاملا منطقی است، زیرا این اقلام برای مدت کوتاهی در اختیار شرکت قرار دارند و پیش از فروش یا تسویه، ارزش آنها تغییر قابلتوجهی نمیکند.
اصل بهای تمامشده برای اوراق بهادار
این اصل در مورد سرمایهگذاریهای مالی و اوراق بهادار اعمال نمیشود. حسابداران موظفاند ارزش این سرمایهگذاریها را در پایان هر دوره مالی با توجه به ارزش منصفانه آنها تعدیل کنند.
کاربرد در داراییها و بدهیهای بلندمدت
در مورد داراییها و بدهیهای بلندمدت، اصل بهای تمامشده کاربرد کمتری دارد. اگر چه با گذشت زمان و از طریق استهلاک و هزینههای مربوطه ارزش واقعی این داراییها تا حدودی تنظیم میشود، اما این اصل معمولا اجازه افزایش ارزش ثبتشده داراییها را نمیدهد. در صنایعی که داراییهای سرمایهای زیادی دارند، ممکن است ترازنامه نتواند ارزش واقعی داراییها را بهدرستی منعکس کند که این موضوع دقت گزارشهای مالی را کاهش میدهد.
اصل بهای تمامشده و تجدید ارزیابی داراییها
طبق اصل بهای تمامشده، ارزش داراییها پس از خرید نباید دوباره ارزیابی شود، حتی اگر قیمت آنها در طول زمان افزایش پیدا کند. با این حال در اصول حسابداری پذیرفته شده عمومی در برخی موارد امکان تعدیل ارزش داراییها به ارزش منصفانه وجود دارد.
در استانداردهای بینالمللی گزارشگری مالی نیز این محدودیتها کمتر است. این استانداردها نهتنها اجازه میدهند داراییها با توجه به ارزش منصفانه آنها مجددا ارزیابی شوند، بلکه اگر ارزش یک دارایی که قبلا کاهش یافته بود دوباره افزایش پیدا کند، امکان اصلاح کاهش ارزش آن نیز وجود دارد.
مشکل استفاده از اصل بهای تمامشده
یکی از مشکلات مهم استفاده از اصل بهای تمامشده این است که ارزش ثبتشده داراییها، بدهیها یا سرمایهگذاریها با توجه به این اصل حسابداری تنها بیانگر قیمت آنها در زمان خرید است و ممکن است با گذشت زمان تغیرات زیادی داشته باشد.
در واقع اگر یک شرکت داراییهای خود را بفروشد، قیمت فروش آنها ممکن است تفاوت زیادی با مبلغ ثبتشده در ترازنامه پیدا کند. بنابراین این اصل در میان اصول حسابداری دارای چالشهای زیادی است. برای مثال این موضوع برای کاربران ترازنامه مشکلساز است.
زیرا بسیاری از اقلام در آن بر اساس اصل بهای تمامشده ثبت میشوند. در نتیجه اطلاعات موجود در ترازنامه ممکن است نتواند تصویر دقیقی از وضعیت مالی واقعی شرکت موردنظر ارائه کند.
۵. اصل تفکیک شخصیت اقتصادی
یکی از اصول حسابداری اصل تفکیک شخصیت اقتصادی است که به آن اصل استقلال واحد اقتصادی نیز گفته میشود. این اصل بیان میکند که فعالیتهای مالی یک کسبوکار باید کاملا جدا از فعالیتهای مالی مالکان و سایر شرکتها ثبت شود.
بر اساس این اصل هر کسبوکار باید سوابق حسابداری و حسابهای بانکی مستقلی داشته باشد و نباید داراییها و بدهیهای آن با داراییها و بدهیهای شخصی مالکان یا شرکای تجاری مخلوط شود. همچنین هر معامله مالی باید بهطور دقیق به یک واحد اقتصادی مشخص نسبت داده شود تا گزارشهای مالی شفاف، دقیق و قابل اعتمادی ارائه شوند.

چالشهای اصل تفکیک شخصیت اقتصادی
یک واحد تجاری میتواند اشکال مختلفی داشته باشد. برای مثال مالکیت انفرادی، شراکت، شرکت یا سازمان دولتی را میتوان بهعنوان نمونههایی نام برد. اما مشکل مربوط به اصل تفکیک شخصیت اقتصادی بیشتر برای مالکیت انفرادی است.
در مالکیت انفرادی مالک اغلب معاملات تجاری خود را با معاملات شخصی مخلوط میکند. این امر بهویژه در شروع کسبوکار که افراد از منابع شخصی برای تامین هزینهها استفاده میکنند، رواج بیشتری دارد.
معمولا پس از رشد کسبوکار مربوطه، حسابدار ماهری برای جداسازی تراکنشها و اصلاح گزارشهای مالی استخدام میشود تا داراییها و بدهیهای شخصی مالکان از داراییها و بدهیهای کسبوکار موردنظر تفکیک شود.
از سویی دیگر وقتی چند واحد تجاری تحت مالکیت یا کنترل مشترک قرار دارند، برای تهیه صورتهای مالی تلفیقی، همه آنها بهعنوان یک واحد اقتصادی در نظر گرفته میشوند. این به معنای تجمیع داراییها، بدهیها و درآمدهای گروه است. البته لازم به ذکر است که هر واحد همچنان باید سوابق مالی جداگانهای نیز داشته باشد.
۶. اصل افشای کامل اطلاعات
اصل افشای کامل اطلاعات بیان میکند که تمام اطلاعات تاثیرگذار بر درک صورتهای مالی باید در گزارشهای مربوطه ثبت شوند. با توجه به حجم بالای اطلاعات، تعیین اینکه چه اطلاعاتی باید افشا شود، امری قضاوتی است.
استاندارد حسابداری بهطور دقیق مشخص نمیکند که کدام اطلاعات باید افشا شوند و کدامیک نیازی به افشا ندارند. بنابراین برای جلوگیری از ارائه اطلاعات غیرضروری، معمولا فقط رویدادهایی افشا میشوند که تاثیر قابلتوجهی بر وضعیت مالی شرکت داشته باشند.
افشای کامل شامل چه مواردی است؟
در مواردی افشای اطلاعات ممکن است شامل مواردی باشد که هنوز بهدرستی مشخص نیستند اما میتوانند تاثیر مهمی بر وضعیت مالی شرکت داشته باشند برای مثال اگر شرکت موردنظر با یک نهاد دولتی بر سر مالیات اختلاف داشته باشد یا درگیر یک دعوای حقوقی با نتیجهای نامعلوم باشد، این موارد باید در صورتهای مالی ذکر شوند تا ذینفعان از ریسکهای احتمالی آگاه شوند.
اصل افشای کامل ایجاب میکند که شرکت سیاستهای حسابداری جاری خود را بهطور شفاف گزارش کند. در صورتی که تغییری در این سیاستها ایجاد شود، لازم است این تغییرات در گزارشهای مالی با توضیحات مربوطه ذکر شوند. رعایت اصل افشای اطلاعات از اصول حسابداری باعث افزایش شفافیت مالی و اعتماد بیشتر افراد و سایر شرکتها به اطلاعات ارائهشده میشود.
اطلاعات مهم را میتوان در بخشهای مختلف صورتهای مالی درج کرد. مانند توضیحات مربوط به اقلام در صورتهای سود و زیان، ترازنامه یا در یادداشتهای همراه صورتهای مالی. با این حال اطلاعات مهمتر و با جزئیات بیشتر همیشه در یادداشتهای توضیحی صورتهای مالی آورده میشوند تا کاربران بتوانند اطلاعات دقیقتری درباره رویدادهای مالی و تاثیر آنها بر وضعیت شرکت داشته باشند.

موارد عدم اعمال اصل افشای کامل
در شرایط زیر اصل افشای کامل از اصول حسابداری اعمال نمیشود.
تهیه صورتهای مالی برای داخل شرکت
در مواردی که مدیریت شرکت تنها قصد دارد اطلاعات اصلی صورتهای مالی شرکت را بهدست آورد و این اطلاعات برای مصارف داخلی شرکت تهیه میشوند، اصل افشای کامل اعمال نمیشود. در این حالت فرض بر این است که مدیریت مجموعه از قبل درباره جزئیات مالی اطلاع دارد بنابراین از ارائه آنها در صورتهای مالی صرفنظر شده است.
تهیه صورتهای مالی خلاصهشده
در مواردی دریافت کنندگان صورتهای مالی از شرکت مربوطه درخواست میکنند که تنها صورتهای مالی خلاصهشده را در اختیار آنها قرار دهد. برای مثال اگر دریافتکنند تنها صورت سود و زیان خلاصهشده را مطالبه کند، در این حالت نیازی به افشای کامل اطلاعات از طرف شرکت مربوطه ندارد.
۷. اصل تداوم فعالیت از اصول حسابداری
اصل تداوم فعالیت از اصول حسابداری به این معنی است که یک واحد تجاری تا مدت زمان پیشبینی شدهای به فعالیت خود ادامه خواهد داد. به عبارت دیگر، اصل تداوم فعالیت فرض میکند شرکت موردنظر مجبور به توقف عملیات و فروش سریع داراییهای خود با قیمتهای بسیار پایین نخواهد شد. برای آشنایی بیشتر با این اصل و سایر اصول حسابداری میتوانید فیلم آموزش اصول حسابداری جامع و با مفاهیم کلیدی فرادرس را مشاهده کنید.
با در نظر گرفتن فرض فعال بودن شرکت برای دوره مالی بعد، حسابدار میتواند شناسایی برخی هزینهها را به دورههای بعدی موکول کند، زیرا انتظار میرود شرکت همچنان فعال باشد و از داراییهایش به بهترین شکل ممکن استفاده کند.
بنابراین تا زمانی که شواهد معتبری بر خلاف فعال بودن شرکت وجود نداشته باشد، فرض بر این است که واحد تجاری مربوطه به فعالیت خود ادامه میدهد. اگر یک شرکت بتواند تعهدات مالی خود را در زمان مقرر پرداخت کند و نیازی به فروش گسترده داراییها یا تغییر اساسی در شرایط بازپرداخت بدهیها نداشته باشد، در این حالت فرض میشود که شرکت مربوطه به فعالیت خود ادامه خواهد داد.

اصل تداوم فعالیت در حسابداری و تاثیر آن بر ارزش داراییها
با توجه به اصول حسابداری اگر یک حسابدار به این نتیجه برسد که ادامه فعالیت یک شرکت با تردید مواجه است، این موضوع مطرح میشود که آیا ارزش داراییهای شرکت کاهش یافته است. در صورت کاهش ارزش داراییهای شرکت ممکن است لازم باشد تا ارزش دفتری داراییها نیز کاهش یابد و معادل ارزش نقدشوندگی آنها ثبت شود. لازم به ذکر است ارزش نقدشوندگی داراییها به مفهوم مبلغی است که در صورت فروش اضطراری آنها به دست میآید.
با توجه به اینکه یک شرکت فعال میتواند همچنان سودآوری داشته باشد، بنابراین ارزش آن بیشتر از زمانی است که فرض شود عملیاتش متوقف شده و داراییهای آن به فروش میرسند. به همین دلیل، اصل تداوم فعالیت بر ارزشگذاری داراییها تاثیر مستقیمی دارد.
با این حال، مفهوم تداوم فعالیت در اصول پذیرفتهشده حسابداری تعریف دقیقی ندارد و تعیین زمان گزارشدهی آن به تفسیرهای مختلف بستگی دارد. اما استاندارهای پذیرفتهشده حسابرسی دستورالعملهایی برای حسابرسان ارائه میدهند تا در ارزیابی توانایی یک شرکت برای ادامه فعالیت از آن استفاده شود.
بررسی اصل تداوم فعالیت در اصول حسابداری
حسابرسان توانایی یک شرکت را برای ادامه فعالیت بررسی میکنند، اما این ارزیابی فقط برای حداکثر یک سال پس ا تاریخ صورتهای مالی انجام میشود. حسابرسان هنگام ارزیابی شرکت به موارد زیر توجه میکنند.
- زیانهای پیاپی و روندهای منفی در عملکرد مالی شرکت
- عدم توانایی شرکت در پرداخت وامها
- امتناع تامینکنندگان از ارائه اعتبار تجاری به شرکت
- تعهدات بلندمدتی که از نظر اقتصادی بهصرفه نیستند.
- دعاوی و مشکلات حقوقی علیه شرکت
کاهش مشکلات عدم تداوم فعالیت شرکت
اگر شرایط کسبوکاری نشان دهد که با مشکل تداوم فعالیت مواجه است، برخی راهکارها وجود دارند که میتوانند نگرانی حسابرس را در این زمینه کاهش دهند که در ادامه به آنها اشاره میکنیم.
دریافت ضمانت
یکی از راهکارها این است که یک شخص یا نهاد ثالث، پرداخت بدهیهای شرکت را تضمین کند. این روش معمولا زمانی استفاده میشود که مشکل تداوم فعالیت مربوط به یک شرکت تابعه باشد، در این حالت شرکت مادر میتواند بدهیهای آن را تضمین کند. در این صورت اگر شرکت مادر از نظر مالی در وضعیت مناسبی باشد، این ضمانت باعث رفع نگرانی درباره تداوم فعالیت شرکت تابعه خواهد شد.
تامین مالی جدید
اگر شرکت بتواند منابع مالی جدیدی جذب کند، حسابرس اطمینان بیشتری پیدا میکند که کسبوکار مربوطه حداقل برای مدت یک سال آینده به فعالیت خود ادامه خواهد داد. این روش معمولا توسط مالکان کسبوکارهای کوچک انجام میشود، به این صورت که در بازهای مشخص جذب سرمایه را انجام میدهند و پس از گذشت دوره مربوطه، در صورت بهبود شرایط سرمایه را از شرکت خارج میکنند.

۸. اصل تطابق درآمد و هزینه
اصل تطابق یکی از مفاهیم کلیدی در اصول حسابداری تعهدی است و این موضوع را بیان میکند که درآمدها و هزینههای مرتبط با آنها باید در همان دوره مالی مربوط به شناسایی درآمد، ثبت شوند. به بیان ساده اگر بین درآمد و هزینه رابطه علت و معلولی وجود داشته باشد، هر دو باید همزمان در صورتهای مالی ثبت شوند. برای مثال اگر شرکتی کالایی بفروشد، هزینه تولید یا خرید آن کالا باید در همان دوره مالی مربوط به ثبت درآمد فروش، به حساب بیاید.
اهمیت اصل تطابق در حسابداری چیست؟
این اصل باعث میشود تا تاثیر کامل یک معامله در همان دوره مالی ثبت شود و از ثبت زودهنگام یا دیرهنگام سود جلوگیری شود. در نتیجه، گزارشهای مالی تصویر واقعیتری از سود و زیان شرکت ارائه میدهند، زیرا همه هزینههای مربوط به یک درآمد، همزمان با آن گزارش میشوند.
حسابداری بر اساس اصل تطابق
برای ثبت رویدادهای مالی بر اساس اصل تطابق در اصول حسابداری، معمولا از «حسابداری تعهدی» (Accrual Accounting) استفاده میشود. این روش شامل ثبت هزینهها و درآمدها در زمان وقوع آنها است.
مثال: ثبت هزینه کارمزد فروش
فرض کنید شرکتی به فروشندگان خود ۵۰ میلیون ریال کارمزد فروش پرداخت میکند. اما پرداخت وجه در ماه بعد انجام میشود. در این صورت ابتدا ثبت زیر انجام میشود.
شرح حساب | بدهکار (ریال) | بستانکار (ریال) |
هزینه کارمزد | ۵۰٬۰۰۰٬۰۰۰ | |
هزینههای پرداختنی | ۵۰٬۰۰۰٬۰۰۰ |
در این ثبت حسابداری هزینه کارمزد شناسایی میشود، اما چون پرداخت وجه هنوز انجام نشده است، یک بدهی معادل آن ایجاد میشود.
ثبت پرداخت در ماه بعد
وقتی شرکت مبلغ کارمزد را به فروشندگان پرداخت کند، ثبت زیر انجام میشود.
شرح حساب | بدهکار (ریال) | بستانکار (ریال) |
هزینههای پرداختنی | ۵۰٬۰۰۰٬۰۰۰ | |
وجه نقد | ۵۰٬۰۰۰٬۰۰۰ |
در این ثبت با توجه به اینکه پرداخت انجام شده است، مبلغ بدهی حذف و از حساب نقدی شرکت کسر میشود.
مزایای اصل تطابق در اصول حسابداری
استفاده از اصل تطابق در اصول حسابداری مزایای متعددی دارد که به ارائه گزارشهای مالی دقیقتر کمک میکند. در ادامه به برخی از این مزایا اشاره میکنیم.
- کاهش احتمال اشتباه در گزارش سود و زیان: با استفاده از این اصل مشخص میشود که آیا یک کسبوکار واقعا سودآور بوده یا زیانده است. این موضوع بهویژه برای شرکتهایی که در آستانه نقطه سر به سر فعالیت میکنند، بسیار مهم است.
- یکنواختی بیشتر در گزارش سود: اصل تطابق باعث میشود سود و زیان شرکت در دورههای مالی مختلف بهصورت یکنواختی گزارش شود و از نوسانات شدید در گزارشهای مالی جلوگیری میشود.
- مدیریت صحیح هزینههای داراییهای ثابت: با توجه به این اصل بهجای اینکه هزینه خرید داراییهای ثابت بهصورت یکجا در همان سال خرید ثبت شود، این هزینه با توجه به استهلاک دارایی مربوطه بهطور تدریجی در طول عمر مفید دارایی در صورتهای مالی ثبت میشود.

محدودیتهای اصل تطابق در اصول حسابداری
با وجود مزایای متعدد، اصل تطابق در اصول حسابداری برخی چالشها و محدودیتهایی نیز دارد که ممکن است در برخی شرایط استفاده از آن را دشوار کند.
- پیچیدگی در ثبتهای حسابداری: برای اجرای اصل تطابق، نیاز به ثبتهای تعهدی وجود دارد تا هزینه بهدرستی بین دورههای مالی تقسیم شوند. این کار زمانبر و پیچیده است و ممکن است برای کسبوکارهای کوچک و بدون حسابدار حرفهای مشکل باشد.
- مشکل تعیین رابطه علت و معلولی درآمد و هزینهها: در مواردی رابطه مشخصی بین درآمدها و هزینههای مرتبط وجود ندارد. بنابراین تصمیمگیری درباره نحوه توزیع هزینهها در دورههای مالی مختلف ممکن است دشوار شود.
۹. اصل اهمیت از اصول حسابداری
اصل اهمیت در حسابداری بیان میکند که در صورتی که نادیده گرفتن یک استاندارد حسابداری تاثیر ناچیزی بر صورتهای مالی داشته باشد و باعث گمراهی استفادهکنندگان از این صورتها نشود، میتوان از اجرای آن صرفنظر کرد.
بر اساس اصول پذیرفته شده حسابداری اگر یک آیتم از نظر مالی بیاهمیت باشد، الزامی به اجرای استاندارد مربوط به آن وجود ندارد. با این حال، این اصل تعریف دقیقی برای تفکیک اطلاعات بااهمیت و بیاهمیت ارائه نمیدهد. بنابراین لازم است تا در ابتدا مشخص کنیم که یک معامله از نظر اهمیت چگونه ارزیابی میشود.
در مواردی برخی آیتمهای بسیار کوچک نیز ممکن است بااهمیت تلقی شوند. برای مثال اگر یک آیتم جزئی باعث شود که سود خالص به زیان خالص تبدیل شود، حتی اگر مقدار آن ناچیز باشد، همچنان بااهمیت در نظر گرفته میشود. به همین ترتیب اگر یک معامله بهگونهای بر صورتهای مالی تاثیر بگذارد که نسبتهای مالی را تغییر دهد و موجب عدم رعایت تعهدات قراردادی شرکت با وامدهندگان شود، آن معامله بااهمیت محسوب میشود.
از سوی دیگر مفهوم اهمیت بسته به اندازه شرکت متفاوت است. برای یک شرکت چندملیتی بزرگ، ممکن است یک معامله یک میلیون دلاری در مقایسه با حجم کلی فعالیتهای آن شرکت بیاهمیت باشد، اما همین مبلغ میتواند از کل درآمد یک شرکت کوچک محلی بیشتر باشد و در نتیجه برای شرکت مربوطه بسیار بااهمیت تلقی شود.
اصل اهمیت در بستن حسابها
اصل اهمیت نقش کلیدی در تصمیمگیری درباره ثبت یا حذف برخی معاملات در فرآیند بستن حسابها دارد. اهمیت این اصل به این دلیل است که حذف برخی تراکنشهای کماهمیت میتواند زمان تهیه و ارائه صورتهای مالی را بهطور قابلتوجهی کاهش دهد.
این موضوع بهویژه در بستن حسابهای موقت که در آن برخی از مراحل بستن حسابها نادیده گرفته میشود، اهمیت بیشتری پیدا میکند. برای جلوگیری از مشکلات احتمالی در زمان حسابرسی صورتهای مالی، بهتر است پیش از نهاییسازی حسابها، با حسابرسان شرکت درباره اینکه چه آیتمهایی بااهمیت محسوب میشوند، مشورتهای لازم را انجام دهید.
مثالهایی از اصل اهمیت در حسابداری
برای درک بهتر اصل اهمیت از اصول حسابداری در ادامه درباره این اصل دو مثال ارائه میکنیم.
ثبت یکجای هزینههای کماهمیت
فرض کنید یک شرکت صد دلار برای اجاره یک صندوق پستی به مدت شش ماه پرداخت کرده است. طبق اصول حسابداری، این هزنیه باید در طول شش ماه بهتدریج بهعنوان هزینه ثبت شود. اما چون مبلغ آن خیلی کم است، اگر شرکت کل صد دلار را در همان ماه اول بهعنوان هزینه شناسایی کند، تاثیر خاصی روی تصمیمگیری مدیران یا سرمایهگذاران نخواهد داشت.
تعیین حداقل مبلغ برای ثبت داراییها
فرض کنید شرکتی تصمیم میگیرد تا مبالغ کمتر از ۵ هزار دلار را مستقیما بهعنوان هزینه ثبت کند، نه بهعنوان دارایی. بنابراین اگر شرکت یک وسیله ۴۵۰۰ دلاری بخرد، آن را هزینه جاری در نظر میگیرد و در حساب داراییها ثبت نمیکند.
این موضوع به این دلیل است که مبلغ وسیله خریداری شده نسبت به کل فعالیتهای مالی شرکت ناچیز است و تاثیری بر گزارشهای مالی ندارد. اما اگر همان شرکت یک وسیله ده هزار دلاری بخرد و این وسیله عمر مفید طولانی داشته باشد، آن را بهعنوان دارایی ثبت میکند. این اقدام باعث سادهتر شدن ثبتهای مالی و کاهش نیاز به پیگیری دارایهای جزئی میشود.

۱۰. اصل واحد اندازهگیری پولی
اصل واحد اندازهگیری پولی یکی از اصول حسابداری است که این موضوع را بیان میکند که تنها معاملاتی را میتوان در دفاتر مالی ثبت کرد که قابل اندازهگیری به واحد پولی باشند.
به همین دلیل، شرکتها نمیتوانند عواملی مانند مهارت کارکنان، کیفیت خدمات به مشتریان یا خلاقیت تیم مهندسی را در صورتهای مالی خود ثبت کنند. همچنین ارزش یک سخنرانی انگیزشی برای کارکنان، حتی اگر تاثیر زیادی بر عملکرد آنها داشته باشد، در حسابداری درنظر گرفته نمیشود.
علاوه بر این، اصل واحد پولی فرض میکند که ارزش پولی در طول زمان ثابت میماند. اما در واقعیت به دلیل تورم مداوم در بیشتر کشورها این فرض همیشه درست نیست. برای مثال ارزش یک دلار در بیست سال پیش، از ارزش دلار امروزی بیشتر بود. این موضوع در کشورهایی که تورم بالایی دارند مشکلساز میشود. بهطوری که شرکتها مجبور میشوند صورتهای مالی خود را بهطور مرتب اصلاح و تعدیل کنند.
مزایای اصل واحد پولی در حسابداری
اصل واحد پولی در حسابداری چندین مزیت دارد که در ادامه آنها را شرح میدهیم.
تمرکز بر اطلاعات عددی و قابل اندازهگیری
این اصل تاکید دارد که فقط اطلاعاتی در صورتهای مالی ثبت شوند که دارای ارزش پولی مشخص و قابل اندازهگیری باشند. این موضوع باعث میشود که گزارشهای مالی دقیقتر و مبتنی بر دادههای واقعی باشند.
کاهش تاثیر قضاوتهای شخصی
با حذف برآوردهای ذهنی در ارزشگذاری غیرپولی، این اصل باعث میشود تا گزارشهای مالی قابل اعتمادتر و شفافتر باشند. در این حالت با توجه به اینکه همه اعداد بر اساس ارزش پولی واقعی ثبت میشوند، امکان دستکاری اطلاعات کاهش پیدا میکند.
قابلیت استفاده در همه کسبوکارها
یکی از مهمترین مزایای اصل واحد پولی این است که در همه صنایع و شرکتها، صرفنظر از اندازه و نوع فعالیت آنها، قابل استفاده است. به همین دلیل، اصل واحد پولی یکی از مفاهیم پایه در اصول حسابداری محسوب میشود که در همه سازمانها به کار میرود.
۱۱. اصل قابلیت اتکا از اصول حسابداری
اصل قابلیت اتکا یکی از اصول حسابداری است که تاکید میکند فقط معاملاتی در سیستم حسابداری ثبت شوند که قابل تایید با شواهد عینی باشند. به عبارت دیگر هر ثبت مالی باید بر اساس مدارک مستند و معتبر انجام شود.
نمونههایی ازشواهد عینی شامل رسید خرید، چکهای باطلشده، صورتحسابهای بانکی، سفتهها و گزارشهای ارزیابی داراییها هستند. نکته مهم این است که این مدارک معمولا توسط اشخاص یا سازمانهای دیگر مانند مشتریان، تامینکنندگان، بانکها و کارشناسان ارزیابی صادر میشوند.
با توجه به اینکه این اسناد توسط اشخاص ثالث ارائه میشوند، قابلیت اتکای بیشتری نسبت به اسناد داخلی شرکت دارند و در حسابداری بهعنوان مبنای معتبر ثبت معاملات در نظر گرفته میشوند.

چالشهای اصل قابلیت اتکا در حسابداری
رعایت اصل قابلیت اتکا در برخی موارد دشوارتر میشود، بهویژه هنگام ثبت ذخایر حسابداری مانند ذخیره کاهش ارزش کالا، ذخیره برگشت از فروش و ذخیره مطالبات مشکوکالوصول. مشکل اصلی این است که این ذخایر بیشتر بر اساس برآورد و قضاوت مدیریت تعیین میشوند و نمیتوان برای آنها شواهد عینی و قطعی ارائه کرد.
بنابراین برای رعایت قابلیت اتکا در چنین مواردی لازم است تا تحلیل دقیقی از دلایل این ذخایر ارائه کنیم که معمولا این تحلیل بر اساس تجربیات گذشته و دادههای واقعی از معاملات مشابه در سالهای قبل انجام میشود.
نکته کاربردی در ثبت معاملات حسابداری
نکته کاربردی با توجه به اصل قابلیت اتکا از اصول حسابداری این است که تنها معاملاتی را ثبت کنید که یک حسابرس بتواند باروشهای معمول حسابرسی، آنها را بهطور منطقی بررسی و تایید کند.
اگر احتمال میدهید که حسابرس نتواند معاملهای را تایید کند، به احتمال زیاد از شما می خواهد که آن ثبت را اصلاح یا حذف کنید. بنابراین بهتر است از ابتدا چنین معاملاتی را در دفاتر مالی وارد نکنید تا از مشکلات بعدی جلوگیری شود.
۱۲. اصل شناسایی درآمد در حسابداری
اصل شناسایی درآمد بیان میکند که درآمد باید در زمان کسب شدن ثبت شود، نه زمانی که پول آن دریافت میشود. برای مثال فرض کنید یک شرکت خدمات برفروبی، پارکینگ یک مجموعه را با هزینه صد دلار پاکسازی میکند.
طبق این اصل، حتی اگر قرار باشد شرکت چند هفته بعد پول را دریافت کند، لازم است تا درآمد مربوطه را پس از اتمام کار ثبت کند. این اصل یکی از پایههای مهم حسابداری تعهدی است که تاکید میکند معاملات مالی باید در زمان وقوع ثبت شوند، نه صرفا هنگامی که وجه نقد دریافت میشود.
حسابداری شناسایی درآمد
اگر احتمال داشته باشد که مشتری مبلغ را پرداخت نکند، فروشنده باید ذخیرهای برای مطالبات مشکوکالوصول در نظر بگیرد که نشاندهنده مقداری از بدهی است که احتمال عدم پرداخت آن وجود دارد.
اما اگر تردیدی جدی وجود داشته باشد که هیچ مبلغی از مشتری دریافت نمیشود، تا زمانی که وجه پرداخت شود، شرکت نباید هیچ درآمدی را ثبت کند. این رویکرد از ثبت درآمد غیرواقعی و نمایش نادرست وضعیت مالی شرکت جلوگیری میکند.
شناسایی درآمد در اصول حسابداری تعهدی
طبق اصول حسابداری تعهدی، اگر یک شرکت مبلغی را بهصورت پیشپرداخت از مشتری دریافت کند، نباید آن را فورا بهعنوان درآمد ثبت کند. بلکه این مبلغ در ابتدا بهعنون یک بدهی در دفاتر مالی ثبت میشود. شرکت تنها زمانی میتواند این پیشپرداخت را بهعنوان درآمد شناسایی کند که تمامی تعهدات خود را طبق قرارداد انجام دهد.
شناسایی درآمد در حسابداری نقدی
طبق اصول حسابداری نقدی، درآمد تنها زمانی ثبت میشود که وجه نقد دریافت شده باشد. برای مثال در همان مثال شرکت برفروبی، شرکت تا زمانی که مشتری مبلغ را پرداخت نکند، نباید درآمد را ثبت کند، حتی اگر چند هفته از انجام کار گذشته باشد. بنابراین این روش برخلاف حسابداری تعهدی است که درآمد را در زمان ارائه خدمات یا تحویل کالا شناسایی میکند، نه صرفا هنگام دریافت وجه نقد.
۱۳. اصل دوره مالی در اصول حسابداری
اصل دوره مالی به این معناست که یک شرکت باید نتایج مالی فعالیتهای خود را در یک دوره زمانی استاندارد گزارش کند. این دورهها معمولا بهصورت ماهانه، فصلی یا سالانه تنظیم میشوند.
با توجه به اینکه لازم است تا گزارشهای مالی را بتوان با گزارشهای مالی قبلی مقایسه کرد بنابراین اصل دوره زمانی در اصول حسابداری اهمیت زیادی دارد.
این موضوع برای سرمایهگذارها، بانکها و سایر کسانی که گزارشهای مالی را مطالعه میکنند نیز اهمیت بالایی دارد و به آنها کمک میکند تا عملکرد شرکت را در بازه زمانی موردنظر بهتر بررسی کنند و تصمیمهای مناسبتری بگیرند.
قید دوره زمانی در صورتهای مالی
ذکر دوره زمانی در سربرگ صورتهای مالی ضروری است. برای مثال صورت سود و زیان یا صورت جریان وجوه نقد میتواند برای هشت ماه منتهی به ۳۱ مرداد تنظیم شود.
اما ترازنامه به تاریخ یک روز خاص تنظیم میشود. بنابراین سربرگ ترازنامه میتواند تا تاریخ ۳۱ مرداد در مثالی مشابه تنظیم شود و شامل موجودی حسابهای دارایی، بدهی و حقوق صاحبان سهام تا تاریخ ۳۱ مرداد باشد.
یادگیری اصول حسابداری با فرادرس
هر فردی که با امور مالی سر و کار دارد لازم است تا اصول حسابداری را یاد بگیرد. یادگیری اصول حسابداری شامل درک مفاهیم پایه مانند معادله حسابداری، ثبت دفاتر، بدهی و بستانکاری و تهیه صورتهای مالی است. بهترین روش برای یادگیری، ترکیبی از مطالعه منابع آموزشی، شرکت در دورههای تخصصی و تمرین عملی از طریق نرمافزارهای حسابداری است. علاوه بر این بررسی نمونههای واقعی و تحلیل گزارشهای مالی به درک بهتر اصول حسابداری کمک میکند.

علاوه بر این برای یادگیری اصول حسابداری میتوانید از فیلمهای آموزشی فرادرس در حوزه حسابداری نیز استفاده کنید. در فهرست زیر برخی از این فیلمهای آموزشی را مشاهده میکنید.
برای مشاهده فیلمهای آموزشی بیشتر در این حوزه میتوانید از لینک زیر استفاده کنید.
جمعبندی
در ابتدای این مطلب از مجله فرادرس اصول حسابداری و اهیمت آن را شرح دادیم. در ادامه فهرستی از ۱۳ اصل حسابداری بیان کردیم و هر کدام را توضیح دادیم. برای این منظور در ابتدا اصل مربوط به اصول حسابداری تعهدی را شرح دادیم.
برای درک بهتر این اصل نیز مثالهایی از حسابداری تعهدی ذکر کردیم و درباره ثبت معاملات در حسابداری تعهدی توضیحاتی دادیم. در ادامه به توضیح اصل محافظهکاری در حسابداری پرداختیم و مزایای آن را شرح دادیم. اصل ثبات رویه را بیان کردیم و اهمیت آن را در اصول حسابداری توضیح دادیم. از دیگر اصول حسابداری اصل بهای تمامشده است که در ادامه آن را شرح دادیم و بعد از آن به اصل تفکیک شخصیت اقتصادی پرداختیم.
سپس اصل افشای کامل اطلاعات را بیان کردیم و بعد از آن درباره اصل تداوم فعالیت توضیحاتی را بیان کردیم. اصل تطابق درآمد و هزینه را شرح دادیم و پس از ذکر اهمیت آن مزایا و محدودیتهای آن را بیان کردیم. در ادامه نیز اصل اهمیت، اصل واحد اندازهگیری پولی، اصل قابلیت اتکا و اصل شناسایی درآمد را توضیح دادیم. در پایان نیز اصل مربوط به دوره مالی در اصول حسابداری را شرح دادیم.
source