1
بانک مرکزی جمهوری ترکیه تلاش‌های خود را برای ایجاد ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) از سال ۲۰۲۰ با مطالعاتی تحت عنوان اثبات مفهوم (PoC) آغاز کرد.
پس از تکمیل موفقیت‌آمیز PoC، پروژه تحقیق و توسعه لیر دیجیتال ترکیه راه‌اندازی شد. در اولین مرحله، کار بر روی ایجاد محیط‌های موردنیاز از سال ۲۰۲۲ آغاز شد و اولین تراکنش‌های پرداخت در سیستم لیر دیجیتال ترکیه در پایان همان سال با موفقیت در آزمایش‌های آزمایشی اجرا شدند. آزمایش‌های آزمایشی در سال ۲۰۲۳ ادامه یافتند و در نهایت فاز اول تکمیل شد.
بانک مرکزی ترکیه در دسامبر ۲۰۲۳ گزارش ارزیابی فاز اول را منتشر کرد. در این گزارش، انتخاب‌های طراحی و رویکردهای اتخاذشده در این مرحله از پروژه با جزئیات در اختیار عموم قرار گرفت. در فاز دوم، علاوه بر ادامه فعالیت‌های تحقیق و توسعه، ابعاد قانونی، اقتصادی و امنیتی لیر دیجیتال ترکیه به‌طور جامع بررسی می‌شوند.
مزایا و فرصت‌های ارز دیجیتال بانک مرکزی در ترکیه
پس از عرضه، انتظار می‌رود لیر دیجیتال ترکیه مزایای مختلفی از جمله توسعه یک کانال پرداخت مکمل، افزایش شمول مالی، ایجاد زیرساختی برای کاربردهای نوآورانه و کاهش پراکندگی در پرداخت‌ها داشته باشد.
- تضمین گردش دیجیتال ۲۴/۷ پول بانک مرکزی
در حال حاضر، بانک مرکزی ترکیه سیستم‌های پرداخت را از طریق مؤسسات مالی در اختیار شهروندان قرار داده است. علاوه بر گردش پول بانکی که در پرداخت‌های دیجیتال فعلی استفاده می‌شود، با سیستم CBDC، گردش دیجیتال پول بانک مرکزی نیز به‌صورت آنی و ۲۴ ساعته در ۷ روز هفته تضمین خواهد شد. - افزایش دسترسی به خدمات پرداخت دیجیتال برای همه شهروندان
سیستم بانکی ترکیه به‌راحتی در دسترس است و مشارکت گسترده‌ای دارد، بنابراین شمول مالی هدف اولیه لیر دیجیتال ترکیه نیست. بااین‌حال، این ارز دیجیتال فرصت مهمی برای دسترسی تمامی شهروندان به خدمات پرداخت دیجیتال فراهم می‌کند. به این ترتیب، شهروندان برای انجام عملیات پرداخت به مؤسسات مالی خاصی وابسته نخواهند بود. - تقویت نوآوری در بخش فین‌تک
کاربردهای نوآورانه لیر دیجیتال ترکیه می‌تواند فرصت قابل‌توجهی برای بخش فین‌تک باشد که در ترکیه پتانسیل رشد بالایی دارد. ارز دیجیتال به‌عنوان یک عنصر اساسی در زیرساخت نوآوری مالی ترکیه در نظر گرفته می‌شود. با پلتفرم‌هایی که حول محور این ارز دیجیتال توسعه می‌یابند، این هدف بیش‌ازپیش قابل‌دستیابی خواهد بود. - ایجاد یک واسطه واحد برای تمامی پرداخت‌های دیجیتال
همان‌طور که در گزارش ارزیابی فاز اول ذکر شده، بانک مرکزی ترکیه قصد دارد لیر دیجیتال را به‌عنوان یک وسیله مبادله یکپارچه معرفی کند که در تمامی تراکنش‌های دیجیتال و انتقال وجوه قابل استفاده باشد. هدف از این کار، تضمین کارکرد روان پول ملی در تراکنش‌های دیجیتال است، درحالی‌که انتخاب نحوه استفاده بر عهده شهروندان خواهد بود.
ترجیحات طراحی بانک مرکزی ترکیه بر اساس مزایا و فرصت‌ها
- ایجاد یک سیستم پرداخت مکمل برای حفظ حاکمیت پولی
بانک مرکزی ترکیه پلتفرم CBDC را به‌عنوان یک راه‌حل جداگانه، موازی با سیستم پرداخت سریع خود (FAST) طراحی کرده است. این سیستم پرداخت مکمل که از طریق پول بانک مرکزی به عموم ارائه می‌شود، می‌تواند به حفظ حاکمیت پولی کمک کرده و درعین‌حال گزینه‌های متنوعی برای کاربران و یک پشتیبان اضطراری برای مواقع بحرانی ایجاد کند. اگرچه می‌توان یک کانال پرداخت اضافی مبتنی بر زیرساخت‌های موجود ایجاد کرد، اما به دلیل وابستگی مستقیم به این سیستم‌ها، قابلیت اطمینان موردنیاز را نخواهد داشت. بنابراین، درحالی‌که یک سیستم مجزا برای CBDC طراحی شده، امکان ادغام آن با سیستم‌های پرداخت فعلی بانک مرکزی ترکیه برای تبدیل پول دیجیتال به پول بانکی فراهم شده است. - استفاده از لیر دیجیتال بدون نیاز به حساب بانکی
با وجود مشارکت گسترده در سیستم بانکی، هنوز امکان بهبود پرداخت‌های دیجیتال و دسترسی به آن‌ها وجود دارد. به‌عنوان شکلی از پول که ویژگی‌هایی مشابه پول نقد دارد، لیر دیجیتال ترکیه برای همه قابل‌استفاده خواهد بود. به همین دلیل، یک مدل که نیازی به حساب بانکی برای استفاده از لیر دیجیتال ندارد، ضروری است. هدف از این کار، جلوگیری از وابستگی به واسطه‌های مالی خاص برای انجام پرداخت‌ها و انتقالات است، درحالی‌که مدل دو لایه (دو سطحی) حفظ می‌شود. پس از فراهم شدن امکان استفاده از حساب‌های لیر دیجیتال برای تمامی شهروندان، انتظار می‌رود پرداخت‌ها و انتقالات دیجیتال افزایش یابد. شمول دیجیتال که با استفاده از لیر دیجیتال ترکیه افزایش می‌یابد، احتمالاً به گسترش خدمات موجود و ظهور خدمات جدید کمک کرده و تأثیر مثبتی بر شمول مالی خواهد داشت. - ایجاد لایه‌ای برای پرداخت‌های هوشمند
لیر دیجیتال ترکیه امکان اجرای پرداخت‌های هوشمند را در یک لایه مجزا از طریق برنامه‌پذیری فراهم خواهد کرد. در این لایه، نهادهای دولتی و دیگر بازیگران مجاز می‌توانند در توسعه و استفاده از پرداخت‌های برنامه‌پذیر مشارکت داشته باشند. سپردن کامل مسئولیت ایجاد فرآیندهای پرداخت هوشمند به بانک‌های مرکزی ممکن است ظرفیت نوآوری را محدود کند. درعوض، ایجاد پلتفرم‌هایی که محیط‌های توسعه مشترک را ادغام کرده و ارتباطات استاندارد را تسهیل می‌کنند، می‌تواند نوآوری را تقویت کند. این امر پیشنهاد می‌کند که یک مدل تشویقی در لایه برنامه‌پذیری برای توسعه و استفاده از اجزای پرداخت‌های برنامه‌پذیر طراحی شود. - ایجاد یک ابزار پرداخت یکپارچه برای تمامی خدمات
کاربردهای متنوعی مانند پرداخت‌های حمل‌ونقل، خرید مواد غذایی، سیستم‌های پاداش و پرداخت‌های ویژه کودکان نمونه‌هایی از راهکارهای پرداخت دیجیتال پراکنده فعلی هستند. ارز دیجیتال بانک مرکزی به‌عنوان یک پول قانونی که می‌تواند به‌صورت آفلاین نیز استفاده شود، می‌تواند یکنواختی و یکپارچگی را در پرداخت‌ها ارائه دهد. نکته کلیدی در اینجا این است که استفاده از CBDC اختیاری خواهد بود، نه اجباری.
چشم‌انداز آینده لیر دیجیتال ترکیه
با توجه به پیشرفت و تحولات سریع فناوری‌های زیربنایی لیر دیجیتال ترکیه، رویکردی پویا در توسعه آن موردنیاز است. عواملی مانند افزایش مداوم قدرت پردازش، رویکردهای جدید در فناوری‌های دفتر کل توزیع‌شده و چالش‌ها و راه‌حل‌های نوین امنیت سایبری می‌توانند در آینده نزدیک و دور برای دوام لیر دیجیتال ترکیه حیاتی باشند. برای اطمینان از سازگاری با چشم‌انداز فناوری پویا، از جمله محاسبات کوانتومی، انتظار می‌رود فعالیت‌های تحقیق و توسعه پس از راه‌اندازی لیر دیجیتال ترکیه ادامه یابند.
source