به گزارش ایسنا، دریاچه‌ها، چه دائمی و چه فصلی، از مهم‌ترین منابع آب در جهان هستند؛ اما در سال‌های اخیر بسیاری از این منابع با کاهش سطح و مساحت مواجه شده‌اند. دلایل این اتفاق به عواملی چون افزایش جمعیت، سدسازی، تغییرات اقلیمی و سیاست‌های نادرست مدیریت آب برمی‌گردد. به‌ویژه در مناطقی مانند ایران که با بحران منابع آبی روبه‌روست، این مشکلات شدیدتر بروز می‌کند. ازاین‌رو، مطالعه تغییرات دریاچه‌ها و شناسایی عوامل مؤثر بر آن‌ها از اهمیت بسیاری برخوردار است.
دریاچه مهارلو که در نزدیکی شیراز و در غرب دریاچه بختگان قرار دارد، یکی از مهم‌ترین دریاچه‌های شور ایران به شمار می‌آید. این دریاچه که به دلیل شوری بالای آب خود یکی از منابع بزرگ نمک ایران است، در سال‌های اخیر کاهش قابل‌توجهی در سطح آب خود داشته است. چنین تغییراتی پیامدهای زیادی برای محیط‌زیست و جوامع محلی دارد و نیازمند بررسی دقیق و یافتن راه‌حل‌هایی برای جلوگیری از ادامه این روند است.
در همین راستا، شهره دیداری، استادیار بخش مهندسی آب در دانشگاه شیراز، به همراه یکی از همکاران دانشگاهی خود، پژوهشی را در زمینه تغییرات سطح دریاچه مهارلو انجام داده اند. هدف این تحقیق بررسی دقیق روند تغییرات سطح این دریاچه با استفاده از داده‌های ماهواره‌ای و همچنین ارزیابی تأثیر عواملی چون بارندگی، برداشت آب زیرزمینی و تغییرات جمعیتی بر این روند بوده است.
برای این تحقیق، از تصاویر ماهواره‌ای لندست با دقت مکانی بالا (۳۰ متر) در بازه زمانی ۳۵ ساله (۱۹۸۶ تا ۲۰۲۰) استفاده شد. این تصاویر در پلتفرم محاسباتی گوگل ارث انجین پردازش شدند و از شاخصی به نام NDWI برای شناسایی سطح آب بهره گرفته شد. این شاخص به کمک تصاویر ماهواره‌ای، مناطق آبی را از سایر مناطق تفکیک می‌کند.
در این تحقیق همچنین، عواملی همچون بارش، تغییرات سطح آب زیرزمینی، جمعیت و پوشش گیاهی منطقه در این بازه زمانی ارزیابی شدند.
یافته‌های این تحقیق نشان دادند که سطح دریاچه مهارلو در دوره بررسی‌شده، به‌طور میانگین هر سال سه کیلومتر مربع کاهش یافته است. نقطه عطف این کاهش شدید، سپتامبر سال ۲۰۰۷ بوده است؛ از این تاریخ به بعد، افت سطح دریاچه سرعت بیشتری به خود گرفته است. همچنین مشخص شد که تغییرات بارندگی در این دوره زمانی به‌رغم کاهش، از لحاظ آماری معنادار نبوده است.
در این مطالعه عوامل انسانی تأثیرگذار مانند افزایش جمعیت و تغییرات پوشش گیاهی نیز مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان دادند که رشد جمعیت و توسعه پوشش گیاهی در منطقه باعث افزایش تقاضا برای آب شده است. این افزایش تقاضا به برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی انجامیده و سطح ایستابی آب به شکل قابل‌توجهی کاهش یافته است. این کاهش، تأثیر مستقیمی بر افت سطح دریاچه داشته و روند کاهش سطح دریاچه را تشدید کرده است.
با توجه به اینکه دریاچه مهارلو نقشی تغذیه‌ای برای منابع آب زیرزمینی ایفا می‌کند، ادامه این روند می‌تواند پیامدهای جبران‌ناپذیری برای مناطق پایین‌دست، به‌ویژه در نزدیکی شیراز داشته باشد. ازاین‌رو، پژوهشگران توصیه می‌کنند که اقدامات جدی برای مدیریت پایدار منابع آبی این منطقه صورت گیرد.
گفتنی است، مقاله علمی کامل برگرفته از این نتایج در فصلنامه «پژوهش‌های آبخیزداری» منتشر شده است. این نشریه وابسته به مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس بوده و از منابع معتبر علمی در زمینه مطالعات منابع آب و محیط‌زیست به شمار می آید.
انتهای پیام