جوان آنلاین: ایران در اولین موضع‌گیری در واکنش به سقوط حکومت در سوریه اعلام کرد که «تعیین سرنوشت و تصمیم‌گیری در مورد آینده سوریه تنها بر عهده مردم این کشور» است و برای ادامه مناسبات «دو کشور بر اساس علائق و منافع مشترک و عمل به تعهدات حقوقی بین‌المللی» تأکید کرد. در حالی که ابومحمد الجولانی، رهبر تحریرالشام سوریه پیش از این گفته بود ایران «در ازای باقی ماندن برخی منافع در کنار مردم باشد می‌تواند با سوریه روابط راهبردی برقرار کند»، دولت امارات گفته که «ایران همچنان طرفی مهم در منطقه است و باید از این فرصت برای گفتگو با این کشور درخصوص منطقه استفاده کنیم.» 

وزارت خارجه ایران عصر دیروز در اولین واکنش به رویداد‌های سوریه، با صدور بیانیه‌ای «موضع اصولی ایران مبنی بر احترام به وحدت، حاکمیت ملی و تمامیت سرزمینی سوریه» را یادآوری و اعلام کرد: «تعیین سرنوشت و تصمیم‌گیری در مورد آینده سوریه تنها بر عهده مردم این کشور، بدون مداخله مخرب یا تحمیل خارجی است.» تهران در بیانیه خود تحقق تعیین سرنوشت مردم سوریه را مستلزم «پایان هرچه سریع‌تر درگیری‌های نظامی، ممانعت از اقدامات تروریستی و شروع گفتگو‌های ملی با مشارکت همه طیف‌های تشکیل‌دهنده جامعه سوریه جهت تشکیل حاکمیت فراگیر که نماینده همه مردم سوریه باشد» اعلام کرده و ابراز امیدواری کرده که سوریه در این وضعیت فعلی که در «دوره‌ای خطیر از تاریخ خود قرار دارد، تأمین امنیت همه شهروندان سوری و اتباع سایر کشور‌ها و نیز حفظ حرمت اماکن مقدس مذهبی و همچنین حفاظت از اماکن دیپلماتیک و کنسولی وفق موازین حقوق بین‌الملل» را تضمین کند. بخش مهمی از برآورد‌ها در غرب، برای سقوط حکومت بشار اسد در دمشق از تعابیری مانند «ضربه‌ای به متحد منطقه‌ای ایران» (فرانس- ۲۴)، «..» استفاده کرده‌اند. تهران ضمن یادآوری «روابط دیرینه دو ملت ایران و سوریه» که «همواره دوستانه بوده» گفته است: «انتظار می‌رود این روابط با رویکرد حکیمانه و دوراندیشانه دو کشور بر اساس علائق و منافع مشترک و عمل به تعهدات حقوقی بین‌المللی تداوم یابد.» پیش از این، ابومحمد الجولانی، رهبر تحریرالشام سوریه که برخی منابع غربی از لفظ عمل‌گرا برای او استفاده می‌کنند، پیش‌تر در گفتگو با سی‌ان‌ان گفته بود که معتقد است «ایران باید در رابطه با سوریه بازنگری کند و در ازای باقی ماندن برخی منافع در کنار مردم باشد می‌تواند با سوریه روابط راهبردی برقرار کند». همچنین نیویورک‌تایمز دیروز از قول سه منبع ایرانی نوشت که هیئت تحریرالشام طی هفته جاری پیام‌هایی دیپلماتیک به ایران ارسال کرده و از ایران خواسته نیرو‌های خود را وارد درگیری نکند و در ازای آن، تضمین کرده که اقلیت‌های شیعه و اماکن مذهبی شیعیان را حفاظت خواهد کرد. همچنین به گفته دو مقام ایرانی، تهران نیز به نوبه خود از تحریرالشام خواسته به نیرو‌های ایرانی اجازه خروج امن از سوریه و حفاظت از زیارتگاه‌های شیعیان را بدهد؛ رویکردی که دست‌کم فعلاً، نشانه‌هایی از رویکرد عمل‌گرانه دو طرف دارد. هرچند دیروز منابع خبری تصاویری از تخریب ساختمان و اموال سفارت ایران در دمشق منتشر کردند ولی گروه‌های مسلح نزدیک به تحریرالشام این را به عهده نگرفته‌اند. همزمان هاکان فیدان، وزیر خارجه ترکیه در واکنش به تحولات سوریه گفت که رویکرد سازنده روسیه و ایران در قبال بحران سوریه قابل تمجید است و گفت که «سوریه نباید هیچ یک از همسایگان خود را تهدید کند.» همچنین انور قرقاش، مشاور رئیس امارات متحده عربی در امور بین‌الملل گفت که باید درخصوص اوضاع منطقه با ایران گفتگو کرد. 

 پایگاه‌های روسیه ماند، امریکا نگران احیای داعش
وزارت خارجه روسیه هم دیروز اعلام کرد که «ما با همه جناح‌های مخالف سوریه در تماس و خواستار احترام به عقاید همه اقوام و فرقه‌ها هستیم.» روس‌ها روایت خاصی از کناره‌گیری اسد ارائه کرده و گفته‌اند که او «پس از مذاکره با تعدادی از شرکت‌کنندگان در درگیری سوریه، ریاست جمهوری و سوریه را ترک و دستور انتقال مسالمت‌آمیز قدرت را صادر کرد.» مذاکراتی که البته روس‌ها می‌گویند در آن شرکت نکردند. روسیه که همچنان تمامی پایگاه‌های خود در سوریه از جمله پایگاه‌های نظامی در جولان و همچنین پایگاه هوایی حمیمیم و طرطوس را تحت کنترل دارد، گفته که پایگاه‌هایش در سوریه در آماده‌باش هستند و از همه طرف‌ها خواسته که «فراخوانی برای دست کشیدن از خشونت و حل و فصل همه مسائل حاکمیتی با ابزار‌های سیاسی صادر کنند.» امریکایی‌ها با وجود اینکه تحولات در سوریه را در راستای اهداف‌شان می‌دانند، ابراز نگرانی کرده‌اند که «اولویت‌های امریکا در سوریه اکنون این است که اطمینان حاصل شود تحولات این کشور باعث احیای داعش یا منجر به فاجعه انسانی نمی‌شود.» «جیک سالیوان» مشاور امنیت ملی امریکا گفته است: «ما مستقیماً و با همکاری نیرو‌های دموکراتیک سوریه و کرد‌ها اقداماتی را انجام خواهیم داد تا اطمینان حاصل کنیم که این اتفاق نخواهد افتاد.» همچنین دونالد ترامپ، رئیس جمهور منتخب امریکا که اول بهمن ماه وارد کاخ سفید خواهد شد، سقوط دولت سوریه را باعث تضعیف روسیه و ایران خوانده و ادعا کرده که مسکو و تهران «اکنون در وضعیت ضعیفی قرار دارند، یکی به دلیل اوکراین و اقتصاد ضعیف، دیگری به دلیل اسرائیل و موفقیت‌های نظامی آن.» او از این وضع نتیجه گرفته که «باید فوراً آتش‌بس اعلام و مذاکرات آغاز شود. جان‌های زیادی بی‌جهت از دست می‌روند، خانواده‌های زیادی نابود می‌شوند، و اگر این وضعیت ادامه یابد، ممکن است به چیزی بسیار بزرگ‌تر و بدتر تبدیل شود.» «انور قرقاش» مقام ارشد اماراتی گفت که «حوادث جاری در سوریه بیانگر شکست سیاسی است. ضروری است که طرف‌های غیر دولتی از این خلأ سیاسی بهره‌برداری نکنند. حوزه‌های دفاعی و نظامی نباید تحت کنترل گروه‌های تروریستی باشد.» هاکان فیدان، وزیر امور خارجه ترکیه هم گفته که «تمامیت ارضی سوریه باید حفظ و با تمام اقلیت‌ها در سوریه باید یکسان و بدون تبعیض رفتار شود.» او می‌گوید: «تمامیت نهاد‌های دولتی سوریه باید حفظ شود و از ثبات در سوریه حمایت خواهیم کرد.» وزارت خارجه آلمان تأکید کرده که «سوریه نباید تحت هیچ شکلی به دست «دیگر افراطیون» بیفتد.» در حالی که پکن به این بسنده کرده که از نزدیک تحولات سوریه را دنبال می‌کنیم و پکن فعالانه به شهروندان خود یاری می‌رساند که از سوریه خارج شوند، و البته ابراز امیدواری کرده که هرچه زودتر وضعیت سوریه با ثبات شود. امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه در پستی به زبان عربی از خبر سقوط حکومت سوریه استقبال کرد و نوشت «سرانجام دولت وحشی سرنگون شد»، موضعی که لندن نیز آن را تکرار کرده است: «بریتانیا از سقوط دولت سوریه به ریاست نظام اسد استقبال می‌کند، اما آنچه که ما باید در نظر بگیریم، حل‌وفصل وضعیت به روشی سیاسی و همسو با قطعنامه‌های سازمان ملل است.»