یکی از جنگ افزارهای پیشرفته‌ای که نیاز امروز هر کشوری محسوب می‌شود، موشک ضد رادار است. در ادامه با انواع موشک های ضد رادار جهان و ایران آشنا خواهیم شد.

همه چیز بعد از انقلاب و جنگ تحمیلی هشت ساله آغاز شد و تا امروز پرقدرت ادامه دارد. در زمان دفاع مقدس، جمهوری اسلامی متوجه شد که هیچ دوست و همسایه‌ای قرار نیست فریادرس ما باشد و باید روی پای خود بایستیم. اصلی‌ترین تهدید پس از عراق به سرکردگی غرب، اسرائیل بوده که همواره خطر حضور آن‌ها گوشزد شده است.

در عملیات‌های وعده صادق 1 و 2 دیدیم که رژیم صهیونیستی به وضوح دشمنی خود را با کشورمان نشان داد و با شهادت چند تن از سرداران برجسته سپاه، هیزم به آتش جنگ انداخت. عوامل فوق باعث شدند تا نیروهای مسلح به تلاش خود برای پیشرفت در حوزه نظامی و دفاعی بیفزایند و به نقطه‌ای که امروز هستیم، برسند.

انواع موشک های ضد رادار جهان و ایران

تحریم‌های ظالمانه غرب و اتحادیه اروپا و همچنین محدودیت‌های تسلیحاتی، باعث شد تا مهندسان ایرانی با تکیه بر دانش فنی و بومی به طراحی و توسعه سامانه‌های پدافندی و موشکی قدرتمند مثل باور 373 و موشک‌های توانمند و پیشرفته‌ای نظیر فتاح (1) بپردازند.

طی سال‌های اخیر، نیروهای مسلح و به ویژه سپاه، تمرکز زیادی روی توسعه موشک‌های ضد رادار کرده‌اند. به منظور توسعه چنین تسلیحاتی از دانش بومی و فناوری‌های ساخت داخل استفاده شده و خوشبختانه برای همه آن‌ها جدیدترین سیستم‌های هدایت در نظر گرفته شده است. با این اوصاف هم اکنون موشک‌های ضد رادار قدرتمندی داریم که ضمن شناسایی به موقع و دقیق اهداف، به سرعت با آن‌ها درگیر می‌شوند.

به گروهی از موشک‌هایی که می‌توانند سیستم‌های راداری دشمن را از کار بیندازند، موشک ضد رادار یا ARM گفته می‌شود. در واقع وظیفه اصلی سیستم‌های راداری دشمن، ارسال سیگنال به واحدهای پدافندی برای مقابله با حملات هوایی است. موشک‌های ضد رادار با تشخیص منبع ارسال سیگنال‌ها، به سمت آن‌ها حمله می‌کند. هدف اصلی این سلاح کاربردی، نابودی و اختلال در عملکرد رادارهای دشمن است.

اصلی‌ترین ویژگی موشک‌های ضد رادار

موشک‌های ضد رادار ویژگی‌های مختلفی دارند که عبارتنداز:

• بهره‌مندی از سیستم هدایتی
• استفاده علیه اهداف راداری
• تنوع اهداف
• دقت زیاد
• عملکرد مطلوب

سیستم هدایتی

یکی از مهم‌ترین قابلیت‌های موشک ضد رادار، بهره‌مندی آن از انواع سیستم‌های هدایتی نظیر رادارهای فعال و غیرفعال است. در هدایت راداری فعال، موشک ابتدا سیگنال راداری ارسال می‌کند تا بتواند منبع هدف را تشخیص دهد و پس از آن به سمت سیستم راداری حمله می‌برد. در روش غیرفعال هم از سیگنال‌هایی که در محیط وجود دارد برای هدایت مسیر سود می‌برد.

استفاده علیه اهداف راداری

مهم‌ترین ویژگی و قابلیت یک موشک ضد رادار این است که می‌تواند امواج منتشر شده از رادارهای دشمن را شناسایی کند و به سمت آن‌ها برود. به همین خاطر هنگامی که دشمن قصد ردیابی یا کنترل هوایی دارد، موشک ضد رادار سیستم‌های راداری دشمن را هدف قرار می‌دهد و منشأ اختلال را از بین می‌برد.

تنوع اهداف

موشک‌های ضد رادار توانایی هدف قرار دادن انواع سیستم‌ها شامل رادارهای جستجو و رهگیری، کنترل آتش و سایر رادارهای سامانه‌های دفاعی و کنترل هوا – فضا را دارند.

دقت زیاد

از آنجایی که تمام هم و غم موشک ضد رادار، از بین بردن سامانه‌های راداری دشمن است، با دقت زیادی به دنبال کشف آن هاست و تمرکز خود را خرج چنین اهدافی می‌کند.

عملکرد مطلوب

این سلاح کاربردی زمانی که به نزدیکی هدف رسیده، سیستم‌های اخلالگر خود را راه اندازی می‌کند و با استفاده از جمینگ، مانع شناسایی توسط رادار دشمن خواهد شد.

انواع موشک‌های ضد رادار

به طور کلی ما با 4 نوع موشک ضد رادار سروکار داریم که عبارتنداز:

موشک‌های ضد رادار هوا به سطح

موشک‌هایی که هوا به سطح هستند، معمولا از هواپیماها پرتاب می‌شوند و هدف از شلیک آن‌ها، نابودی ایستگاه‌های زمینی و سامانه‌های دفاع هوایی است. نمونه بارز چنین موشکی را می‌توان AGM-88 HARM دانست.

موشک‌های ضد رادار سطح به سطح

و اما موشک‌های ضد راداری که سطح به سطح هستند، از سامانه‌های سطحی مثل کشتی‌ها یا ناوها و سامانه‌های مستقر در ساحل پرتاب خواهند شد. مثال بارز این سلاح، موشک ضد رادار ساخت روسیه با نام Kh-31P است.

موشک‌های ضد رادار زمین به هوا

گاهی اوقات سیستم‌های راداری دشمن در ارتفاعات مستقر شده یا اینکه قرار است با پرنده‌های مهاجم درگیری ایجاد شود؛ در چنین مواقعی از موشک ضد رادار زمین به هوا استفاده می‌شود.

موشک‌های ضد رادار بالستیک

اگر رادارها در ارتفاعات بسیار بالا مستقر شده باشند، ناچار باید از موشک‌های ضد رادار بالستیک استفاده کرد که هم سرعت و هم دقت بالایی دارند.

کاربرد موشک‌های ضد رادار

رادارها توانایی بالایی در شناسایی دشمن دارند و به همین خاطر حفظ موقعیت آن‌ها از واجبات است و اهمیت بسیاری دارد. موشک ضد رادار می‌تواند با نابودی و انهدام این سامانه‌ها، نفوذ خود را قطعی کند و آسیب‌های بیشتری به یک کشور برساند. در ادامه با کاربردهای استراتژیک چنین موشک‌هایی آشنا خواهیم شد:

ایجاد اختلال گسترده

وقتی صحبت از جنگ می‌شود، الزاما منظورمان درگیری با بمب و موشک نیست و می‌تواند اشکال دیگری از آن مثل نبردهای مجازی و الکترونیکی و سایبری باشد. موشک‌های ضد رادار به عنوان ابزاری قدرتمند، توانایی ایجاد اختلال در سامانه‌های الکترونیکی دشمن را دارند و می‌توانند جبهه آن‌ها را تضعیف کنند.

پشتیبانی حملات هوایی

حمله هوایی همه جانبه و دقیق، مستلزم وجود موشک‌های ضد رادار است؛ چرا که با کمک چنین سلاحی می‌توانیم در سامانه‌های دفاع هوایی دشمن اختلال ایجاد کرده و راه را برای ورود موشک‌ها و جنگنده‌ها باز کنیم.

از کار انداختن دفاع هوایی

همان‌طور که ملاحظه کردید، قلب سیستم‌های دفاعی هر کشوری، سامانه‌های پدافند هوایی آن است که به لطف موشک ضد رادار می‌توان آن‌ها را هدف قرار داد و بدین ترتیب نیروی هوایی دشمن را فلج کرد.

معروف‌ترین موشک‌های ضد رادار جهان

به خاطر نقش مهمی که موشک‌های ضد رادار در دفاع و حمله ایفا می‌کنند از اهمیت خاصی برخوردار هستند و به همین دلیل است که ابرقدرت‌های جهان همواره به فکر طراحی و توسعه نمونه‌های پیشرفته‌تر بوده‌اند. در ادامه مطلب شما را با معروف‌ترین موشک‌های ضد رادار جهان آشنا می‌کنیم و سپس به جایگاه ایران در این حوزه خواهیم پرداخت.

1. موشک ضد رادار AGM-88 HARM

شاید بتوان گفت مهم‌ترین موشک ضد راداری که می‌شناسیم، AGM-88 HARM است که نقش بسزایی در نبردهای مدرن و عملیات‌های هوایی ایفا می‌کند. هدف از به کارگیری این سلاح، نابودی سیستم‌های راداری است و به همین دلیل می‌تواند توان دفاعی آن‌ها را به شدت تضعیف کند.

موشک AGM-88 HARM می‌تواند با نفوذ به سامانه‌های الکترونیکی دشمن، توانایی شناسایی هواپیماهای خودی از دشمن را سلب کند و به جنگنده‌های مهاجم اجازه ورود به حریم هوایی آن‌ها را بدهد. همچنین با از کار انداختن ایستگاه‌های کنترل آتش، هدایت و هماهنگی سامانه‌های دفاع هوایی را به حداقل می‌رساند و اثربخشی آن‌ها را صفر می‌کند.

از مهم‌ترین قابلیت‌های این موشک پیشرفته، شرکت در جنگ الکترونیک پیچیده است و می‌تواند در برابر هر گونه اخلال راداری، از خود مقاومت نشان دهد. AGM-88 به سمت اهداف خود حرکت می‌کند و راه را برای ورود پرنده‌های خودی باز خواهد کرد. ایجاد مسیر امن برای جنگنده‌ها و بمب‌افکن‌ها یکی از مهم‌ترین نقش‌های این موشک ضد رادار است.

همچنین از لحظه‌ای که پدافند دشمن را سرکوب می‌کند، مانع هدف قرار گرفتن هواپیماهای خودی توسط موشک‌های زمین به هوا از جانب دشمن می‌شود. این موشک قدرتمند با موفقیت در جنگ خلیج فارس به کارگیری شد و توانمندی‌هایش را به رخ کشید. پدافند هوایی عراق در این جنگ به لطف موشک‌های ضد رادار سرکوب شد و راه برای ورود پرنده‌های آمریکا باز شد.

2. موشک ضد رادار Kh-31P

این موشک که با نام AS-17 Krypton هم شناخته می‌شود، یک سلاح پیشرفته از کشور روسیه است و برای سرکوب سامانه‌های راداری دشمن مورد استفاده قرار می‌گیرد. نوع هدایت این موشک غیرفعال بوده و پس از شناسایی سیگنال‌های دشمن به سمت آن‌ها می‌رود. سرعت Kh-31P یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های برجسته آن است.

برد موثر این موشک روسی 70 تا 120 کیلومتر برآورد شده و می‌تواند از جنگنده‌هایی نظیر سوخو 33، سوخو 24 و میگ 29 شلیک شود. بعد از اینکه به هدف اصابت کند، کلاهک جنگی رادار و سیستم‌های الکترونیکی را از بین می‌برد. با این اوصاف، مهم‌ترین نقش آن ایجاد اختلال در رادارهای پدافندی و باز کردن راه برای هواپیماهای جنگی است.

3. موشک ضد رادار ALARM

و اما سومین موشک ضد رادار معروف دنیا، آلارم بوده که توسط بریتانیا ساخته شده است. هدف از طراحی چنین موشکی، هدف قرار دادن سیستم‌های راداری دشمن و ایجاد برتری هوایی است. آلارم می‌تواند از سکوهای هوا به سطح پرتاب شود و به سمت اهدافی مثل رادارهای کنترل آتش و سایر سامانه‌های پدافند هوایی هجوم ببرد.

سیستم هدایت راداری غیرفعال این موشک، اجازه می‌دهد تا سیگنال‌های راداری منتشر شده از سوی دشمن را شناسایی کند و به مقابله با آن‌ها بپردازد. برد ALARM به طور تقریبی 150 کیلومتر اعلام شده و سرعت بالایی هم دارد.

موشک‌های ضد رادار ایران

طی سال‌های اخیر، نیروهای مسلح کشورمان تمام تلاش خود را در راستای پیشرفت و توانمندسازی موشکی انجام داده‌اند؛ نمونه بارز این تلاش‌ها را می‌توان در ساخت و تولید انواع بالستیک‌های میان برد و هایپرسونیک فتاح 1 و 2 دید. یکی از زمینه‌های مهمی که توسعه آن فراموش نشده، موشک‌های ضد رادار بوده است.

در پی تحریم‌های غرب و متحدانش، جمهوری اسلامی توانست به فناوری‌های جدیدی دست یابد که موشک ضد رادار یکی از آن‌ها است. به طور کلی عملکرد موشک‌های ضد رادار ایران مشابه نمونه‌های خارجی بوده و تفاوت خاصی بین آن‌ها دیده نمی‌شود. به احتمال زیاد تفاوت‌ها محدود به برد و سرعت موشک‌ها می‌شود.

• مهماندار
• یا علی
• خاتم
• نور
• نسخه ایرانی Kh-31P
• فاتح 110 و ذوالفقار

در گجت نیوز بخوانید: هواپیمای جنگنده اف ۱۶ کجا و توسط چه کسی ساخته می‌شود؟ ادعای عجیب افسر سابق نیروی هوایی آمریکا: موجودات فضایی کلاهک های اتمی ما را نابود کردند ناوهای هواپیمابر آمریکا در کجا و توسط چه کسانی ساخته می‌شوند؟ معرفی ناوچه دیلمان از کلاس جماران ؛ مشخصات فنی، قابلیت ها و توان تسلیحاتی