1

جذابیت اسکن‌های کل‌بدنی واضح است: چه کسی نمی‌خواهد بیماری را قبل از ایجاد آسیب جدی شناسایی کند؟

اما مشکل، به گفته متخصصان، این است که به‌جز در موارد بسیار نادر، هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد این اسکن‌ها می‌توانند چنین کاری انجام دهند. نه‌تنها این، بلکه این اسکن‌ها با مجموعه‌ای از خطرات و مشکلات همراه هستند که از هزینه آغاز می‌شود. (هزینه یک اسکن ممکن است به ۲۰۰۰ دلار یا بیشتر برسد و معمولاً تحت پوشش بیمه نیست.)

میرزا رحمان، پزشک

یکی دیگر از نگرانی‌ها، میزان تابش اشعه‌ای است که با هر سی‌تی‌اسکن (توموگرافی کامپیوتری) دریافت می‌کنید. حتی اگر اسکن‌های MRI جدیدتر را انتخاب کنید که شما را در معرض تابش اشعه قرار نمی‌دهد، اسکن‌های کل‌بدنی وقتی به‌عنوان آزمایش‌های عمومی بدون دلایل پزشکی خاص استفاده می‌شوند، ممکن است بیش از فایده، آسیب‌رسان باشند. این موضوع را دکتر میرزا رحمان، رئیس کالج پزشکی پیشگیرانه آمریکا بیان کرده است.

در سال ۲۰۲۳، رحمان در نامه‌ای عمومی و صریح پس از تبلیغ این اسکن‌ها توسط کیم کارداشیان در اینستاگرام، انگیزه سودجویانه شرکت‌ها و پزشکانی را که اسکن‌های کل‌بدنی را بدون شواهد علمی سیستماتیک و قوی تشویق می‌کنند، زیر سؤال برد. برخلاف آزمایش‌های هدفمندتری مانند ماموگرافی یا کولونوسکوپی.

رحمان همچنان به این نظر خود پایبند است. وی می‌گوید: «من کاملاً صریح صحبت می‌کنم. من درباره این افراد به‌عنوان فروشندگان روغن مار این قرن صحبت کرده‌ام. فواید این اسکن‌ها از خطرات آن بیشتر نیست.»

اسکن‌ها ممکن است مضر باشند

تشخیص زودهنگام برای پیشگیری از آسیب طراحی شده است، اما اسکن‌های بی‌هدف برای افراد کم‌ریسک اغلب خطر آسیب را به همراه دارند. به گفته دکتر متیو داونپورت، استاد رادیولوژی و اورولوژی در دانشگاه میشیگان، اسکن‌های کل‌بدنی اغلب به «یافته‌های تصادفی» منجر می‌شوند که پزشکان نمی‌دانند چگونه آنها را تفسیر کنند.

متیو اس. داونپورت، پزشک

دکترها سپس آزمایش‌های بیشتری را درخواست می‌کنند که این آزمایش‌ها نیز آزمایش‌های دیگری را در پی دارند و به‌اصطلاح «زنجیره‌های درمانی» را ایجاد می‌کنند که اثرات منفی بسیاری دارند.

• برای شروع، کشف یک توده، گره، یا ناهنجاری بی‌ضرر ممکن است اضطراب غیرضروری برای بیماران به همراه داشته باشد.
• آزمایش‌های تهاجمی برای بررسی مشکل می‌تواند بسیار مضر باشد.

به‌عنوان مثال، ممکن است پزشک یک اولتراسوند آندوسکوپیک انجام دهد که شامل ورود یک لوله باریک، انعطاف‌پذیر با نور و لنز به داخل بدن است. خطرات این روش شامل خونریزی، عفونت، پارگی دیواره اندام و پانکراتیت است.

یا ممکن است نمونه‌ای از قسمت مشکوک بدن با بیوپسی گرفته شود که اغلب شامل وارد کردن سوزن به بدن بیمار و استخراج مایع یا بافت است. عوارض احتمالی شامل درد، عفونت، ایجاد اسکار، تورم و خونریزی بیش‌ازحد است.

داونپورت می‌گوید: «شما درواقع داوطلب آسیب‌رساندن به خودتان می‌شوید.»

بااین‌حال، ممکن است اسکن‌های کل‌بدنی برای برخی بیماران با ریسک بالا مانند افراد مبتلا به سندرم لی-فرامنی که ممکن است باعث ایجاد سرطان در کل بدن شود، یا کسانی که مولتیپل میلوما دارند، منطقی باشد. اما این موارد بسیار نادر هستند.

او می‌گوید: «در نظر من، افراد بسیار بسیار معدودی باید اسکن MRI کل‌بدنی را به‌عنوان بخشی از مراقبت‌های پزشکی دریافت کنند. حتی در این صورت هم مشورت با پزشک ضروری است.»

سازمان‌های معتبر پزشکی موافقند

بحث‌های موجود در شبکه‌های اجتماعی نشان می‌دهد که MRI‌ها می‌توانند بیماری‌های کشنده‌ای مانند سرطان پانکراس را قبل از گسترش شناسایی کنند. اما به گفته تحقیقات داونپورت، احتمال شناسایی چنین نوع تهاجمی سرطانی در یک بازه زمانی کوچک برای جلوگیری از آن در بیمارانی که هیچ خطری ندارند، بسیار کم است.

کارگروه خدمات پیشگیرانه آمریکا برای غربالگری سرطان پانکراس در بزرگسالان بدون علائم و بدون ریسک شناخته‌شده، رتبه «D» (پایین‌ترین رتبه) را اختصاص داده است و نتیجه گرفته است که آسیب‌های احتمالی بیش از فواید آن است.

راهنمای رسمی کالج پزشکی پیشگیرانه آمریکا مشخصاً توصیه می‌کند که پزشکان برای تشخیص زودهنگام تومور، از اسکن‌های کل‌بدنی برای افرادی که علائمی ندارند، استفاده نکنند. (این راهنما مربوط به سال ۲۰۱۶ است، زمانی که اسکن‌های CT رایج بودند. رحمان می‌گوید که در حال به‌روزرسانی برای اضافه کردن MRI است.)

کالج رادیولوژی آمریکا نیز مخالف است، هرچند که اعضای آن می‌توانند از ارائه اسکن‌های کل‌بدنی سود ببرند. در بیانیه آوریل ۲۰۲۳ آنها آمده است که شواهد کافی برای توجیه غربالگری کل‌بدنی بدون دلایل خاص، مانند علائم بالینی، عوامل خطر، یا سابقه خانوادگی با یک بیماری یا آسیب خاص وجود ندارد.

آنها می‌گویند: «تاکنون هیچ مدرک مستندی وجود ندارد که نشان دهد غربالگری کل‌بدنی از نظر هزینه یا اثربخشی در افزایش طول عمر مؤثر است. علاوه‌براین، ACR نگران است که چنین رویه‌هایی منجر به شناسایی یافته‌های غیرمشخصی شود که در نهایت سلامت بیماران را بهبود نمی‌بخشد اما به آزمایش‌ها و رویه‌های پیگیری غیرضروری و همچنین هزینه‌های قابل‌توجه منجر می‌شود.»