«حال» کلمه منصوبی است که حالت فاعل، مفعول، مبتدا و… را در زمان وقوع فعل نشان می‌دهد. حال در زبان عربی به سه دسته «مفرد»، «جمله» و «شبه‌جمله» تقسیم میشود. با مطالعه بخش‌های بعدی این مطلب از مجله فرادرس هم می‌آموزید که انواع حال در عربی چیست و هم با ساختار و اعراب آن‌ها آشنا می‌شوید. در مرحله بعد، مثال‌ها و نمونه‌های حال را در انواع جمله‌های عربی بررسی میکنید و به تفاوت حال با صفت پی می‌برید. در نهایت، با حل کردن تمرین‌هایی که ارائه میشود، می‌توانید سطح یادگیری خود را در مورد این مبحث ارزیابی کنید.
حال در عربی
در زبان عربی، به کلمه منصوبی که حالت و چگونگی فاعل، مفعول، مبتدا و… را در زمان وقوع فعل نشان می‌دهد، «حال» می‌گویند. کلمه‌ای که حالت آن با استفاده از کلمه حال نشان داده میشود، «ذوالحال»، «صاحب حال» یا «مرجع حال» نامیده میشود. توجه داشته باشید که ذوالحال همیشه معرفه است. قواعد حال و ذوالحال را می‌توانید با مشاهده فیلم آموزش زبان قرآن ۳ رشته ادبیات و علوم انسانی فرادرس یاد بگیرید. با کلیک روی لینک زیر به این فیلم آموزشی دسترسی خواهید داشت.
انواع حال را با مثال در جدول زیر نشان داده‌ایم.
| انواع حال |
مثال | |
| مفرد | جامد | أُدْخُلوا رَجُلاً رَجُلاً. (یکی‌یکی وارد شوید.) |
| مشتق | یَعودُ الجُنديُ مَن الحَربِ ظافِراً. (سرباز پیروزمندانه از جنگ برمی‌گردد.) | |
| جمله | جمله فعلیه | رَأَیتُ صِدیقي یَذهَبُ إلَی المَکْتَبَةِ. (دوستم را در حالی که به کتاب‌خانه می‌رفت، دیدم.) |
| جمله اسمیه | رَأَیتُ صِدیقي و هُوَ یَذهَبُ إلَی المَکْتَبَةِ. دوستم را در حالی که به کتاب‌خانه می‌رفت، دیدم.) | |
| شبه‌جمله | جارّ و مجرور | نَظَرَ الرَّجُلُ إلَی العُصْفورِ في عْشِّه. (مرد به گنجشک در حالی که در لانه‌اش بود، نگاه کرد.) |
| ظرف و مضاف‌الیه | نَظَرَ الرَّجُلُ إلَی الغَرالِ جَنبَ الشَجَرَةِ. (مرد به آهو در حالی که کنار درخت بود، نگاه کرد.) | |
برای اینکه کاربرد حال و ذوالحال، همین‌طور ارتباط بین آن‌ها را بهتر بیاموزید، نکتههای زیر را به خاطر بسپارید:
- «حال» یکی از نقش‌های نحوی است اما «ذوالحال» نقش نحوی به شمار نمی‌آید. ذوالحال می‌تواند نقش‌های نحوی فاعل، مفعول جمله و… را به عهده داشته باشد.
- حال معادل همان قید حالت در زبان فارسی است.
- اگر کلمه پرسشی «کَیْفَ» (چگونه) قبل از فعل بیاید، به‌طوری که لازم باشد در جواب آن کلمه پرسشی از «حال» و «قید حالت» استفاده کنیم، «کیْفَ» حال جمله محسوب میشود. (کَیفَ ذَهَبتَ إلَی المَطارِ؟ سَریعاً. «چگونه به فرودگاه رفتی؟ سریع.»)
- معمولاً حال بعد از ذوالحال خود می‌آید اما گاهی ممکن است قبل از ذوالحال قرار بگیرد. (مانند: قَدِمَتْ مُسْرِعةً مِرأَةٌ. «زنی به‌سرعت وارد شد.»)
- گاهی برای یک ذوالحال از چند حال استفاده میشود. (مانند: جاءَ الضَّیفُ فَرِحَاً و مَسْروراً. «مهمان شاد و خوشحال آمد.»)
- گاهی برای چند ذوالحال از یک حال استفاده میشود. (مانند: جاءَ الضَّیفُ و المُضیفُ مَسْروریَنِ. «مهمان و میزبان با خوشحالی آمدند.»)
در بخش‌های بعدی این مطلب، انواع حال را به‌طور کامل و با مثال‌های بیشتر آموزش می‌دهیم.
تفاوت صفت و حال در عربی چیست؟
حال مفرد و صفت مفرد تا حد زیادی به یکدیگر شباهت دارند. از یک طرف، حال و ذوالحال از نظر شمار و جنس با هم مطابقت دارند، از سوی دیگر، صفت و موصوف از لحاظ شخص و جنس با یکدیگر انطباق دارند. به همین علت، ممکن است حال و صفت در ظاهر به یکدیگر شبیه باشند، در حالی که دو کلمه کاملاً متفاوت هستند. مهمترین تفاوت‌های حال و صفت را با دقت به جدول زیر به‌خوبی یاد می‌گیرید.
| تفاوت‌های صفت و حال ↓ | |
| حال | صفت |
| همیشه نکره است. | متناسب با موصوف می‌تواند بهصورت معرفه یا نکره بیاید. |
| همیشه منصوب است. | متناسب با موصوف بهصورت مرفوع، منصوب و مجرور می‌آید. |
| حالت فاعل، مفعول و… را نشان می‌دهد. | ویژگی‌های موصوف خود را نشان می‌دهد. |
| بین حال و ذوالحال ممکن است به اندازه چند کلمه فاصله باشد. | صفت بلافاصله بعد از موصوف می‌آید، مگر اینکه مضاف‌الیه بین آن‌ها قرار گرفته باشد. |
برای اینکه تفاوت‌های حال و صفت را بهتر درک کنید، به مثال‌های زیر توجه کنید. در جمله اول، «مَسْروراً» کلمه منصوب و اسم نکره است که به‌عنوان حال جمله به کار رفته است. ذوالحال آن نیز ضمیر متصل «تُ» است. ملاحظه میکنید با اینکه ذوالحال کلمه معرفه است، حال بهصورت نکره آمده است. بین حال و ذوالحال نیز به‌اندازه یک کلمه فاصله افتاده است. در مثال دوم، «المَسرورِ» نقش صفت را به عهده دارد. این کلمه مطابق با موصوف خود (الطالِبُ) بهصورت معرفه آمده است و بلافاصله نیز بعد از موصوف خود قرار گرفته است.
حال: کَتَبْتُ واجِباتي مَسْروراً. (تکالیفم را با خوشحالی نوشتم.)
صفت: جَلَسَ الطالِبُ المَسرورِ في الصَّفِ. (دانش‌آموزِ خوشحال در کلاس نشست.)
برای آشنایی بیشتر با صفت‌های عربی و قواعد آن‌ها می‌توانید فیلم آموزش عربی پایه نهم فرادرس را مشاهده کنید.
تشخیص حال در عربی
برای اینکه بتوانید حال را به‌راحتی از سایر اجزای جمله تشخیص بدهید، به نکتههای زیر دقت کنید:
- دنبال کلمه‌ای بگردید که منصوب و نکره باشد، زیرا در بسیاری از مواقع، حال نکره و منصوب است.
- کلمه‌ای را پیدا کنید که حالت سایر کلمه‌های جمله را نشان بدهد.
- اگر جمله اسمیه یا نوعی جمله فعلیه را پیدا کردید که حالت یکی دیگر از اجزای جمله را نشان می‌دهد، مطمئن باشید که حال جمله است.
- شبه‌جمله‌هایی که حالت و موقعیت کلمه دیگری را در همان جمله نشان می‌دهند، حال شبه‌جمله محسوب می‌شوند.
انواع حال در عربی
انواع حال در زبان عربی به سه دسته زیر تقسیم می‌شوند:
- مفرد
- جمله
- شبه‌جمله
در ادامه، انواع حال را به‌طور جداگانه بررسی می‌کنیم و قواعد مربوط به هریک را توضیح می‌دهیم. در این مورد می‌توانید از فیلم آموزش زبان قرآن ۳ رشته‌های تجربی و ریاضی فرادرس هم کمک بگیرید.
حال مفرد
حال مفرد کلمه منصوب و نکره‌ای است که حالت فاعل یا مفعول جمله را در زمان وقوع فعل نشان می‌دهد. این نوع از حال خود به دو دسته تقسیم میشود. انواع حال مفرد را با مثال در جدول زیر معرفی کرده‌ایم.
| انواع حال مفرد | مثال |
| حال مفرد جامد | حَرِبَ زَیدٌ أَسَداً. (زید مانند شیری جنگید.) |
| حال مفرد مشتق | وَقَفَ الرَّجُلُ خاطِباً في المَسْجِدِ. (مرد در حالی که سخنرانی می‌کرد، در مسجد ایستاد.) |
در مورد انواع حال مفرد و قواعد آن‌ها به نکتههای زیر دقت کنید.
- کلمه «جامد»، کلمه‌ای است که از فعل ساخته نشده باشد. (مانند: باب)
- کلمه «مشتق»، کلمه‌ای است که ریشه فعلی دارد و از فعل گرفته شده است. (مانند: ذاهِب)
- اگر حال مفرد مشتق باشد باید از نظر شما (مفرد، مثنی و جمع) و جنس (مذکر و مؤنث) با ذوالحال مطابقت داشته باشد.
- اگر حال مفرد جامد باشد، نیازی نیست با ذوالحال خود از نظر شمار و جنس مطابقت داشته باشد.
- اگر ذوالحال جمع غیرعاقل یا جمع غیرانسان باشد، برای آن باید از حال مفرد مؤنث استفاده کنیم. (مانند: جَلَسَت العَصافیرُ عَلَی الحائِطِ مُغَرِّدَةً. «گنجشک‌ها آوازخوان روی دیوار نشستند.»)
- معمولاً حال مفرد را در فارسی بهصورت قید حالت ترجمه می‌کنیم. (مثل: سَریعاً «به‌سرعت، باسرعت، شتابان و…» )
اعراب حال مفرد
گفتیم حال مفرد همیشه منصوب است. برای منصوب کردن حال مفرد، از روش‌های مختلفی استفاده میشود. انواع و حالت‌های مختلف اعراب حال مفرد را در جدول زیر و با مثال نشان داده‌ایم.
| انواع حال مفرد | اعراب (علامت) | مثال |
| حال مفرد | اعراب ظاهری اصلی (ـً) | دَعا الرَّجُلُ اللهَ مُخلِصاً. (مرد خداوند را خالصانه دعا کرد.) |
| حال مثنی | اعراب ظاهری فرعی (ـَ یْنِ) | دَعا الرَّجُلانِ اللهَ مُخلِصانِ. (دو مرد خدا را خالصانه دعا کردند.) |
| حال جمع مذکر سالم | اعراب ظاهری فرعی (ـِ ینَ) | دَعا الرَّجَالُ اللهَ مُخلِصونَ. (مردان خدا را خالصانه دعا کردند.) |
| حال جمع مؤنث سالم | اعراب ظاهری (ـٍ به‌جای ـً) | دَرَّسَت المُعَلِّماتُ مُتِبَسِّماتٍ. (معلمان بالبخند درس دادند.) |
نکته: حال مفرد یعنی حالی که جمله یا شبه‌جمله نباشد. همین حال مفرد می‌توان بهصورت مفرد (یکی و بدون نشانه مثنی یا جمع)، مثنی و جمع به کار برود. بنابراین، اینجا کلمه «مفرد» دو معنی متفاوت دارد.
حال جمله
حال می‌تواند بهصورت جمله فعلیه و جمله اسمیه نیز به کار برود. در این حالت، به آن «جمله حالیه» گفته میشود و اعراب آن محلّاً منصوب خواهد بود.
در جدول زیر، انواع حال جمله را با مثال مشخص کرده‌ایم.
| انواع حال جمله | مثال |
| جمله فعلیه | سَلَّمْتُ عَلَی السائِقِ یَرکَبُ. (به راننده، در حالی که رانندگی می‌کرد، سلام کردم.) |
| جمله اسمیه | سَلَّمْتُ عَلَی السائِقِ و هُوَ راکِبٌ. (به راننده در حالی که سواره بود، سلام کردم.) |
در مورد حال جمله و انواع آن، لازم است به نکتههای زیر دقت داشته باشید:
- اگر حال از نوع جمله فعلیه باشد، آن فعل باید از نظر شخص و جنس با ذوالحال خود مطابقت داشته باشد.
- اگر حال از نوع جمله فعلیه باشد، حتما دارای ضمیری (معمولاً ضمیر مستتر) است که از نظر شخص و جنس با ذوالحال مطابقت دارد.
- همانطور که در مثال بالا مشاهده میکنید، اگر حال از نوع جمله اسمیه باشد، قبل از آن «و» حالیه قرار میگیرد.
- اگر حال از نوع جمله اسمیه باشد، معمولاً در ساختار آن ضمیری وجود دارد که از نظر شمار و جنس با ذوالحال خود هماهنگ است.
- اگر حال از نوع جمله فعلیه باشد، ممکن است بهصورت فعل مضارع یا فعل ماضی بیاید.
- اگر حال از نوع فعل ماضی باشد، معمولاً بهصورت «و + قد + فعل ماضی» می‌آید.
- جمله‌های حالیه را با قید «در حالی که…» ترجمه می‌کنیم.
روش ترجمه جمله حالیه
در بسیاری از مواقع، ممکن است علاوه‌بر جمله حالیه، فعل دیگری نیز در جمله حضور داشته باشد. این فعل، معمولاً همان فعل اصلی جمله است که قبل از جمله حالیه قرار میگیرد. محل قرار گرفتن آن‌ها را می‌توان بهصورت زیر نشان داد:
فعل اصلی جمله + جمله حالیه
در این حالت، جمله حالیه را با توجه به فعل قبل از آن ترجمه می‌کنیم. در جدول زیر، روش‌های ترجمه جمله حالیه را در حالت‌های مختلف نشان داده‌ایم.
| حالت‌های مختلف | روش ترجمه جمله حالیه | مثال |
| ماضی + ماضی | ماضی بعید | رَجَعَ سَلْمانٌ و قَدْ بَكَى. (سلمان در حالی که گریه کرده بود، برگشت.) |
| ماضی + مضارع | ماضی استمراری | رَجَعَ سَلْمانٌ يَبْكِي. (سلمان در حالی که گریه می‌کرد، برگشت.) |
| مضارع + مضارع | مضارع اخباری | يَرْجِعُ سَلْمانٌ يَبْكِي. (سلمان در حالی که گریه می‌کند، برمی‌گردد.) |
حال شبه جمله
حال می‌تواند بهصورت شبه‌جمله، یعنی «جارّ و مجرور» یا «ظرف و مضاف الیه» نیز به کار برود. در این حالت، اعراب آن بهصورت محلّاً منصوب خواهد بود. انواع حال شبه‌جمله را با مثال در جدول زیر مشاهده میکنید.
| انواع حال شبه‌جمله | مثال |
| جارّ و مجرور | رَأَیْتُم الطالِبَةَ في فَصْلِهُ. (دانش‌آموز را در کلاسش دیدید.) |
| ظرف و مضاف‌الیه | رَأَیْتُم الطالِبَةَ عِندَ المُعَلِّمَةِ. (دانش‌آموز را نزد معلم دیدید.) |
در فیلم آموزش زبان قرآن ۱ پایه دهم فرادرس، نکتههای مهمی در مورد جارّ و مجرور، همین‌طور قواعد به‌کارگیری آن‌ها بیان شده است.
یادگیری انواع منصوبات عربی با فرادرس
گفتیم که حال و انواع آن همیشه منصوب هستند. به همین دلیل، آن‌ها را در دسته «انواع منصوبات عربی» قرار می‌دهند. منصوبات کلمه‌هایی هستند که همیشه یا معمولاً به صورت منصوب به کار می‌روند، مانند «حال»، «مستثنی»، «تمییز» و… . در این مطلب، ساختار و انواع یکی از رایج‌ترین منصوبات عربی، یعنی «حال» را آموزش دادیم اما چنانچه بخواهید با سایر منصوبات عربی نیز آشنا شوید، مشاهده فیلم‌های آموزشی زیر در فرادرس حتماً برایتان مفید خواهد بود.
با مشاهده مجموعه فیلم‌های آموزشی زیر در فرادرس می‌توانید قواعد سایر انواع کلمه‌های عربی، انواع جمله‌ها و… را نیز یاد بگیرید. در این مجموعه فیلم‌ها، نکتههای مهمی در مورد روش ترجمه زبان عربی نیز آموزش داده شده است.
مثال حال در عربی
با خواندن بخش‌های قبلی، انواع حال در عربی را یاد گرفتید. در عین حال، با قواعد آن‌ها هم آشنا شدید. در این بخش، با دقت به مثال‌هایی که ارائه کرده‌ایم، کاربرد انواع حال را در جمله‌های عربی می‌آموزید. در توضیح هر مثال، نحوه ترکیب آن را نیز نشان داده‌ایم. یعنی اجزای هر مثال را همراه با اعراب آن‌ها بیان کرده‌ایم. برای یادگیری مثال‌های بیشتر می‌توانید به فیلم آموزش زبان قرآن ۳ پایه دوازدهم به همراه حل سؤالات کنکور فرادرس مراجعه کنید. لینک این فیلم آموزشی را در ادامه آورده‌ایم.
مثال اول
در مثال زیر، کلمه مشتق «ضاحِکاً»، حالت «أَب» را در هنگام وقوع فعل نشان می‌دهد. بنابراین، «ضاحِکاً» نقش حال را به عهده دارد و «أَب» نیز ذوالحال آن است. این حال از نوع مفرد مشتق است، بنابراین از نظر شمار و جنس با ذوالحال مطابقت دارد.
أَبي شاهَدَ التِّلْفازَ ضاحِکاً.
پدرم با خنده، تلویزیون نگاه کرد.
ترکیب این جمله عبارت است از:
- أَب: فاعل و مرفوع تقدیراً (چون بعد از این کلمه ضمیر متصل آمده است و اعراب در خود کلمه ظاهر نمی‌شود.)
- ي: مضاف‌الیه و مجرور محلّاً
- شاهَدَ: فعل ماضی
- التِّلْفازَ: مفعول‌به و منصوب به اعراب ظاهری
- ضاحِکاً: حال و منصوب به اعراب ظاهری.
مثال دوم حال در عربی
در این مثال نیز از حال مفرد و مشتق «راکِبَیْنِ» استفاده شده است. «حَنیفٌ» و «مُعَلِّمَ» هر دو ذوالحال آن محسوب می‌شوند. ازآنجایی‌که حال مفرد مشتق از نظر شمار باید با ذوالحال خود مطابقت داشته باشد، حال این جمله بهصورت مثنی آمده است. همانطور که ملاحظه میکنید، حال این جمله منصوب و نکره است.
لَقِیَ حَنیفٌ مُعَلِّمَهُ راکِبَیْنِ.
حنیف معلمش را ملاقات کرد، در حالی که هر دو سواره بودند.
در ادامه، ترکیب این مثال را نشان داده‌ایم:
- لَقِیَ: فعل ماضی
- حَنیفٌ: فاعل و مرفوع به اعراب ظاهری
- مُعَلِّمَ: مفعول‌به و منصوب به اعراب ظاهری
- هُ: مضاف‌الیه و مجرور محلّاً
- راکِبَیْنِ: حال و منصوب به اعراب ظاهری.
مثال سوم
در این مثال، کلمه مشتق و منصوب «غَضبانَ» به‌عنوان حال مفرد به کار رفته است. این کلمه برای نشان دادن حالت «المُدیرُ» در زمان وقوع فعل آمده است. هم حال و هم ذوالحال این جمله از نظر شمار و جنس (مفرد مذکر) با یکدیگر مطابقت دارند.
یَنظُرُ المُدیرُ إلَی المُوَظَّفَةِ غَضبانَ.
مدیر خشمگین به کارمند نگاه می‌کند.
ترکیب این جمله را در ادامه مشاهده میکنید:
- یَنظُرُ: فعل مضارع
- المُدیرُ: فاعل و مرفوع
- إلَی المُوَظَّفَةِ: جار و مجرور
- غَضبانَ: حال و منصوب به اعراب ظاهری.
مثال چهارم حال در عربی
فعل «یَلْعَبُ» در جمله زیر به‌عنوان حال جمله به کار رفته است. این کلمه، حالت «إِبنُ خالي» را در زمان وقوع فعل نشان می‌دهد. اعراب این نوع از فعل را بهصورت «منصوب محلّاً» بیان می‌کنیم.
رأَیتُ إِبنَ خالي یَلْعَبُ.
پسر خاله‌ام را در حالی که بازی می‌کرد، دیدم.
ترکیب این جمله بهصورت زیر بیان میشود:
- رأَی: فعل ماضی و فاعل ضمیر بارز و مرفوع محلّاً
- إِبنَ: مفعول‌به و منصوب به اعراب ظاهری
- خال: مضاف‌الیه و مجرور تقدیراً
- ي: مضاف‌الیه و مجرور محلّاً
- یَلْعَبُ: جمله حالیه و منصوب محلّاً.
مثال پنجم
در این مثال، حال بهصورت جمله اسمیه آمده است. «و هي تَقْرَأُ کتاباً» حال جمله است و حالت «لَیْلَی» را در زمان وقوع فعل نشان می‌دهد. اعراب آن نیز بهصورت «محلّاً منصوب» است.
وَجَدَتْ لَیْلَی و هي تَقْرَأُ کتاباً.
لیلا را در حالی که کتابی می‌خواند، پیدا کردم.
ترکیب این جمله را بهصورت زیر نشان می‌دهیم:
- وَجَدَتْ: فعل ماضی
- لَیْلَی: فاعل و مرفوع تقدیراً
- و هي تَقْرَأُ کتاباً: جمله حالیه و منصوب محلّاً
- و: واو حالیه
- هي: مبتدا و مرفوع محلّاً
- تَقْرَأُ: خبر و مرفوع محلّاً (فعل مضارع و فاعل ضمیر مستتر «هي»)
- کتاباً: مفعول‌به و منصوب به اعراب ظاهری.
مثال ششم حال در عربی
در مثال زیر، شبه‌جمله «عَلَی الشَجَرَةِ»، حالت «الفاکِهَةَ» را در زمان وقوع فعل مشخص می‌کند. بنابراین «عَلَی الشَجَرَةِ» نقش حال را به عهده دارد و «الفاکِهَةَ» نیز ذوالحال آن محسوب میشود. این نوع از حال، با کنار هم آمدن «جارّ» (عَلَی) و «مجرور» (الشَجَرَةِ) ساخته شده است.
هَلْ رَأَیْتَ الفاکِهَةَ عَلَی الشَجَرَةِ؟
آیا میوه را در حالی که روی درخت بود، دیدی؟
ترکیب مثال بالا را در ادامه آورده‌ایم:
- هَلْ: ادات استفهام
- رَأَیْتَ: فعل ماضی و فاعل ضمیر بارز «تَ» و محلّاً مرفوع
- الفاکِهَةَ: مفعول‌به و منصوب به اعراب ظاهری
- عَلَی الشَجَرَةِ: حال شبه‌جمله و منصوب محلّاً (جارّ و مجرور).
بسیاری از نقش‌های نحوی زبان عربی، مانند مفعول‌به، انواع فعل‌ها در زبان عربی و… را در مجله فرادرس، به‌طور کامل و با زبانی ساده آموزش داده‌ایم.
مثال هفتم
ظرف «بَینَ» به همراه مضاف‌الیه آن، یعنی «السَّحابِ»، روی‌هم‌رفته حال مثال زیر محسوب می‌شوند. این نوع از حال، حالت «الجَبَلَ» را در زمان وقوع فعل نشان می‌دهد. بنابراین، «الجَبَلَ» ذوالحال به شمار می‌آید. حال این جمله محلّاً منصوب است.
رَأَیْتُ الجَبَلَ بَینَ السَّحابِ.
کوه را در حالی که بین ابرها بود، دیدم.
ترکیب جمله بالا به این صورت است:
- رَأَیْتُ: فعل و فاعل ضمیر بارز «تُ» و محلّاً مرفوع
- الجَبَلَ: مفعول‌به و منصوب به اعراب ظاهری
- بَینَ السَّحابِ: حال شبه‌جمله و منصوب محلّاً
- بَینَ: ظرف و منصوب
- السَّحابِ: مضاف‌الیه و مجرور به اعراب ظاهری.
مثال هشتم حال در عربی
در مثال زیر، «باباً باباً» حال مفرد و جامد این جمله محسوب میشود. این کلمه بهصورت منصوب و نکره آمده است.
إِقْرَأْ هذا الکتابَ باباً باباً.
این کتاب را باب‌به‌باب بخوان.
ترکیب این مثال را بهصورت زیر بیان می‌کنیم:
- أِقْرَأْ: فعل امر و فاعل ضمیر مستتر «أنتَ»
- هذا: مفعول‌به و منصوب محلّاً
- الکتابَ: مُشارٌإلَیه و منصوب به اعراب اصلی
- باباً باباً: حال و منصوب به اعراب ظاهری
مثال نهم
در جمله زیر، برای نشان دادن حالت «أُمّ» در زمان وقوع فعل، از کلمه «مَسرورَةً» استفاده شده است. این کلمه نکره و منصوب (مَسرورَةً)، نوعی حال مفرد و مشتق به شمار می‌آید.
دَخَلَتْ أُمّي البَیتَ مَسرورَةً.
مادرم شادمان وارد خانه شد.
ترکیب مثال بالا شامل این موارد است:
- دَخَلَتْ: فعل ماضی
- أُمّ: فاعل و مرفوع تقدیراً
- ي: مضاف‌الیه و مجرور محلّاً
- البَیتَ: مفعول‌به و منصوب به اعراب ظاهری
- مَسرورَةً: حال و منصوب به اعراب ظاهری
مثال دهم حال در عربی
در این مثال، کل جمله فعلیه «تَلْحَقُ في السَّماءِ» نقش حال را به عهده دارد و حالت «الطائِرَةَ» را در زمان وقوع فعل نشان می‌دهد. اعراب این نوع از حال بهصورت «محلّاً منصوب» است.
رَأَیتِ الطائِرَةَ تَلْحَقُ في السَّماءِ.
هواپیما را در حالی که به آسمان می‌رفت، دیدی.
ترکیب این جمله را در ادامه آورده‌ایم:
- رَأَی: فعل ماضی و فاعل ضمیر بارز «تُ» و مرفوع محلّاً
- الطائِرَةَ: مفعول‌به و منصوب به اعراب ظاهری
- تَلْحَقُ في السَّماءِ: حال و منصوب محلّاً
- تَلْحَقُ: فعل و فاعل ضمیر مستتر «هي»
- في السَّماءِ: جارّ و مجرور
حال مؤسسه و مؤکده چیست؟
در برخی از کتاب‌های صرف و نحو، انواع حال را به «مُؤَسَّسة» و «مؤکَّدة» نیز تقسیم‌بندی کرده‌اند. این دو نوع را همراه با مثال در جدول زیر آورده‌ایم.
| سایر انواع حال | کاربرد | مثال |
| حال مؤسَّسة | حالت جدیدی را در مورد ذوالحال بیان می‌کند. |
«خُلِقَ الإِنسانُ ضَعیفاً.» (نساء/۲۸) انسان ضعیف آفریده شده است. |
| حال مؤکَّدة | هم حالت ذوالحال را نشان می‌دهد و هم بر آن تأکید می‌کند. | هذا زَیدٌ مُدَبِّراً. (این زید است، در حالی که باتدبیر است.) |
سؤالات متداول
در بخش‌های قبلی، نکتههای اصلی را در مورد حال و انواع آن یاد گرفتید. در این بخش با سؤالات مرتبط به این مبحث آشنا می‌شوید و به پاسخ آن‌ها پی می‌برید. برای یادگیری نکتههای تکمیلی در مورد انواع حال و کاربرد آن‌ها توصیه می‌کنیم فیلم آموزش زبان قرآن ۳ رشته ادبیات و علوم انسانی فرادرس را مشاهده کنید.
قید حالت در عربی چیست؟
قیدهای حالت در عربی همان «حال» هستند که حالت و چگونگی اجزای جمله را در زمان وقوع فعل نشان می‌دهند.
جمله حالیه با جمله وصفیه چه فرقی دارد؟
جمله حالیه، حالت اسم معرفه (ذوالحال) را نشان می‌دهد اما جمله وصفیه، یکی از ویژگی‌های یک اسم نکره را بیان می‌کند. مثلاً در جمله «رَأَیتُما العَصافیرُ تُغَرِّدُ»، «تُغَرِّدُ» حالت اسم معرفه «العَصافیرُ» را نشان می‌دهد، بنابراین جمله حالیه است اما در جمله «رَأَیتُما عُصْفوراً یُغَرِّدُ»، «یُغَرِّدُ» یکی از ویژگی‌های اسم نکره «عُصْفوراً» را بیان می‌کند. بنابراین جمله وصفیه است.
اسلوب حال چیست؟
به استفاده از «حال» در جمله، «اسلوب حال» گفته میشود. اسلوب حال دارای دو رکن «حال» و «ذوالحال» است.
تمرین حال در عربی
اکنون که یاد گرفتید حال در عربی چیست و چه انواعی دارد، با حل کردن تمرین‌های این بخش می‌توانید سطح یادگیری خود را ارزیابی کنید. در این بخش، ۱۰ سؤال چهارگزینه‌ای را ارائه کرده‌ایم که برای پاسخ دادن به آن‌ها، لازم است یکی از گزینه‌هایشان را علامت بزنید. با کلیک روی گزینه «مشاهده جواب»، پاسخ درست هر سؤال نشان داده میشود. بعضی از سؤال‌ها دارای پاسخ تشریحی هم هستند. با کلیک روی گزینه «شرح پاسخ» به جواب تشریحی آن‌ها دسترسی خواهید داشت.
بعد از اینکه به همه سؤال‌ها جواب دادید، گزینه «دریافت نتیجه آزمون» را مشاهده میکنید. با کلیک روی آن، تعداد امتیازهایتان در این آزمون نشان داده میشود.
۱- حال را در جمله زیر مشخص کنید.
عَجِبْتُ مِنْ ذَهابِ الأَمیرِ ماشیاً.
ذَهابِ الأَمیرِ
۲- در کدام گزینه از حال مفرد استفاده شده است؟
رَکِبَ الأَمیرُ غازیاً.
جاءَ الأَمیرُ بَیْنَ رِجالَهُ.
سَهِرتُ و النّاسُ نائِمون.
سافَرَ المُسافِرُ و قَدْ طَلَعَ الفَجْرُ.
در ادامه، نوع حال سایر گزینه‌ها را مشخص کرده‌ایم:
- گزینه دوم: شبه‌جمله
- گزینه سوم: جمله حالیه (جمله اسمیه)
- گزینه چهارم: جمله حالیه (جمله فعلیه)
۳- در کدام گزینه، حال جمله به کار رفته است؟
الهِلالُ بَیْنَ السُّحُبِ مُضیئاً.
لَیتَهُ عِنْدَنا مُقیماً.
جاءَ الرَّسولُ و قَدْ أَسْرَعَ.
هَلْ جاءَکَ أَحَدٌ راکِباً.
در سایر گزینه‌ها از حال مفرد استفاده شده است.
۴- در کدام گزینه، حال شبه‌جمله آمده است؟
أَدَّبْتُ المُذْنِبَ وَ لَمْ أَشْفُقُ.
رَأَیْتُ الوَردَةَ عَلَی الغُصْنِ.
سافَرْتُ و الشَّمْسُ طالِعَةٌ.
قَطَفْتُ الثَّمَرَةَ وَ لَمّا تَنْضَجُ.
در سایر گزینه‌ها از جمله حالیه استفاده شده است.
۵- کدام گزینه در مورد حال و انواع آن نادرست است؟
اگر حال بهصورت جمله فعلیه یا اسمیه بیاید، به آن «جمله حالیه» گفته میشود.
اعراب حال ممکن است ظاهری یا محلّی باشد.
حال مفرد جامد و مشتق همیشه از نظر شمار و جنس با ذوالحال مطابقت دارد.
ظرف و مضاف‌الیه آن می‌توانند به‌عنوان حال جمله به کار بروند.
مشاهده پاسخ تشریحی برخی از سوالات، نیاز به عضویت در مجله فرادرس و ورود به آن دارد.
۶- از کدام گزینه می‌توان به‌عنوان حال استفاده کرد؟
مشاهده پاسخ تشریحی برخی از سوالات، نیاز به عضویت در مجله فرادرس و ورود به آن دارد.
۷- کدام گزینه از ویژگی‌های حال نیست؟
نشان‌دهنده حالت سایر اجزای جمله هنگام وقوع فعل
۸- اعراب حال را در جمله زیر مشخص کنید.
«ما سافَرَ ماضیاً إلّا أَبوکَ.»
مشاهده پاسخ تشریحی برخی از سوالات، نیاز به عضویت در مجله فرادرس و ورود به آن دارد.
۹- کدام نوع از حال با اعراب محلّی می‌آید؟
حال جمع مذکر سالم
۱۰- در جمله زیر، کدام کلمه نقش حال را به عهده دارد؟
«حَنیفٌ أَفْصَحُ النّاسِ خَطیباً.»
جدول خلاصه حال و انواع آن
در این مطلب از مجله فرادرس، مبحث حال در عربی و انواع آن را بررسی کردیم. همچنین مثال‌هایی از انواع حال را در جمله‌های عربی نشان دادیم. چکیده‌ای از مهمترین نکات این مطلب را در جدول زیر مشاهده میکنید.
| انواع حال ↓ | ||
| مفرد (اسم جامد و مشتق نکره) | جمله (فعلیه و اسمیه) | شبه‌جمله (جارّ و مجرور یا ظرف و مضاف‌الیه) |
| اعراب ↓ | ||
| منصوب به اعراب ظاهری اصلی | منصوب به اعراب ظاهری فرعی | محلّاً منصوب |
| روش ترجمه ↓ | ||
| در حالی که … | بهصورت قید حالت فارسی | ماضی بعید، ماضی استمراری، مضارع اخباری |
source