«مُتِکَلِّم وَحده» یکی از انواع صیغه در فعلهای ماضی، مضارع و مُستَقبَل عربی است. هرگاه فاعل «اول شخص مفرد» باشد از فعلهای صیغه متکلم وحده استفاده می‌شود. به‌عنوان مثال، فعلهای «ذَهَبْتُ»، «أَذْهَبُ» و «سَأَذْهَبُ» هر سه در صیغه متکلم وحده صرف شده‌اند و فاعل همه آن‌ها اول شخص مفرد است. در ادامه این مطلب از مجله فرادرس، ساختار و روش صرف فعلهای متکلم وحده در عربی را آموزش می‌دهیم و روش ترجمه آن‌ها را بیان میکنیم. همچنین انواع فعل متکلم وحده را بررسی میکنیم و تمرین‌هایی را به‌صورت کوتاه‌پاسخ و چهارگزینه‌ای در اختیارتان می‌گذاریم.
متکلم وحده در عربی
«متکلم وحده» یکی از انواع صیغه در فعلهای عربی است و زمانی که فاعل جمله «اول شخص مفرد» یا «من» باشد از این صیغه استفاده می‌شود. تمامی انواع فعل ماضی، مضارع و فعل آینده عربی را می‌توان در صیغه متکلم وحده صرف کرد. برای آشنایی بیشتر با صیغه متکلم وحده به مثال زیر دقت کنید. در این مثال، فعل ماضی «شَرِبَ» در صیغه متکلم وحده صرف شده است و به‌صورت «شَرِبتُ» درآمده است. فاعل این جمله، اول شخص مفرد (من شیر را نوشیدم.) است.
شَرِبتُ الحَلیبَ.
شیر را نوشیدم.
نکته: فعلهای متکلم وحده بین مذکر و مؤنث مشترک‌اند. یعنی هم گوینده مذکر و هم گوینده مؤنث می‌تواند از فعلهای این صیغه استفاده کند.
برای اینکه صیغه متکلم وحده و کاربرد آن را بهتر درک کنید، لازم است ابتدا مفهوم «صیغه» در عربی و انواع آن را یاد بگیرید. در بخش بعدی، همین مفهوم را به‌دقت توضیح می‌دهیم. البته برای یادگیری بهتر صیغه‌های عربی و روش صرف فعلهای عربی در هر صیغه، می‌توانید از فیلم آموزش عربی پایه هفتم فرادرس نیز کمک بگیرید. لینک دسترسی به این فیلم آموزشی را در ادامه آورده‌ایم.
صیغه و انواع آن در عربی
در زبان عربی، فعل‌ها متناسب با فاعل جمله، حالت‌های متنوعی به خود می‌گیرند. به حالت‌های مختلف فعل‌ها «صیغه» گفته می‌شود. هرکدام از صیغه نشان‌دهنده انواع شمار (مفرد، مثنی و جمع) و جنس (مذکر و مؤنث) هستند. در جدول زیر، تمامی صیغه‌های عربی و معادل فارسی آن‌ها را با مثال نشان داده‌ایم. همچنین انواع ضمیرهای عربی و فاعل مربوط به هر صیغه را نیز مشخص کرده‌ایم.
| صیغه‌های عربی (فاعل) | معادل فارسی (فاعل) | مثال (ترجمه) |
| مفرد مذکر غائب (هُوَ) | سوم شخص مفرد (او) | جَلَسَ (او نشست.) |
| مفرد مؤنث غائب (هِي) | سوم شخص مفرد (او) | جَلَسَتْ (او نشست.) |
| مثنی مذکر غائب (هُما) | سوم شخص جمع (آن‌ها) | جَلَسَا (آن‌ها نشستند.) |
| مثنی مؤنث غائب (هُما) | سوم شخص جمع (آن‌ها) | جَلَسَتَا (آن‌ها نشستند.) |
| جمع مذکر غائب (هُمْ) | سوم شخص جمع (آن‌ها) | جَلَسُوا (آن‌ها نشستند.) |
| جمع مؤنث غائب (هُنَّ) | سوم شخص جمع (آن‌ها) | جَلَسْنَ (آن‌ها نشستند.) |
| مفرد مذکر مخاطب (أَنتَ) | دوم شخص مفرد (تو) | جَلَسْتَ (تو نشستی.) |
| مفرد مؤنث مخاطب (أَنتِ) | دوم شخص مفرد (تو) | جَلَسْتِ (تو نشستی.) |
| مثنی مذکر مخاطب (أَنتُما) | دوم شخص جمع (شما) | جَلَسْتُمَا (شما نشستید.) |
| مثنی مؤنث مخاطب (أَنتُما) | دوم شخص جمع (شما) | جَلَسْتُمَا (شما نشستید.) |
| جمع مذکر مخاطب (أَنْتُم) | دوم شخص جمع (شما) | جَلَسْتُمْ (شما نشستید.) |
| جمع مؤنث مخاطب (أَنتُنَّ) | دوم شخص جمع (شما) | جَلَسْتُنَّ (شما نشستید.) |
| متکلم وحده (أَنا) | اول شخص مفرد (من) | جَلَسْتُ (من نشستم.) |
| متکلم مع الغیر (نَحْنُ) | اول شخص جمع (ما) | جَلَسْنَا (ما نشستیم.) |
انواع صیغه‌ها در زبان عربی، همچنین روش صرف فعل‌ها در صیغه‌های مختلف را می‌توانید با مشاهده فیلم آموزش عربی پایه هفتم فرادرس یاد بگیرید.
روش صرف متکلم وحده چیست؟
در بخش قبل، به‌طور کلی یاد گرفتید که فعل متکلم وحده چیست و در چه مواقعی به کار می‌رود. در این بخش، ساختار و روش صرف فعلهای متکلم وحده را بررسی میکنیم. گفتیم که فعلهای متکلم وحده می‌توانند از نوع ماضی، مضارع یا مستقبل (آینده) باشند.
در جدول زیر، روش صرف انواع فعلهای عربی شامل ماضی، فعلهای مضارع و آینده را در صیغه متکلم نشان داده‌ایم.
| انواع فعل | روش صرف صیغه متکلم | مثال |
| ماضی | ریشه فعل + تُ | خَرَجْتُ، جَعَلْتُ، سَمِعْتُ |
| مضارع | أَ + ریشه فعل | أَخْرُجُ، أَجْعَلُ، أَسْمَعُ |
| آینده |
سَـ + أَ + ریشه فعل سَوْفَ + أَ + ریشه فعل |
سَأَخْرُجُ، سأَجْعَلُ، سَأَسْمَعُ سَوْفَ أَخْرُجُ، سَوْفَ أَجْعَلُ، سَوْفَ أَسْمَعُ |
در مورد ساختار فعلهای صیغه متکلم وحده و روش صرف آن‌ها به نکته‌های زیر دقت داشته باشید.
روش ترجمه فعل های متکلم وحده
تا اینجا هم با صیغه متکلم وحده در عربی آشنا شدید و هم روش صرف آن را یاد گرفتید. در این بخش، توضیح می‌دهیم که فعلهای صیغه متکلم وحده را چگونه باید ترجمه کنیم. روش ترجمه این فعل‌ها را در جدول زیر، با مثال نشان داده‌ایم.
| انواع فعل | روش ترجمه صیغه متکلم | مثال |
| ماضی | فعل ماضی ساده فارسی (بن ماضی + شناسه «ـَ م») | سَمِعْتُ: شنیدم |
| مضارع | مضارع اخباری فارسی (می + بن مضارع + شناسه «ـَ م») | أَسْمَعُ: می‌شنوم |
| آینده | فعل آینده فارسی (خواه + شناسه «ـَ م» + بن ماضی) | سَأَسْمَعُ: خواهم شنید |
ضمیر متکلم وحده چیست؟
ضمیرهای متکلم وحده، آن دسته از انواع ضمیرهای عربی هستند که به اول شخص گوینده اشاره دارند و به‌صورت «من» یا «ـَ م» ترجمه می‌شوند. این ضمیرها بین مذکر و مؤنث مشترک هستند. انواع ضمیرهای متکلم وحده را با مثال در جدول زیر نشان داده‌ایم.
| ضمیرهای متکلم وحده (نوع) | کاربرد | مثال |
| أنا (ضمیر منفصل مرفوعی) | مبتدا، فاعل، نائب فاعل | أَنا دَرَّسْتُ. (من درس دادم.) |
| إیّایَ (ضمیر منفصل منصوبی) | مفعول | إیّایَ رَأَیْتَ. (من را دیدی.) |
| تُ (ضمیر متصل مرفوعی) | فاعل، نائب فاعل، اسم فعل ناقصه و… | دَرَّسْتُ. (درس دادَم.) |
| ي (ضمیر متصل منصوبی و مجروری) | مفعول، مضاف‌الیه و… | أَبي (پدرَم) |
روش تشخیص فعل های متکلم وحده در عربی
روش صرف فعل در صیغه متکلم وحده عربی را با مطالعه بخش‌های قبلی یاد گرفتید. در این بخش، روش تشخیص فعلهای متکلم وحده را از سایر فعلهای عربی می‌آموزید. برای اینکه فعلهای این صیغه را سریع‌تر و راحت‌تر شناسایی کنید، به نکته‌های زیر توجه داشته باشید.
- اگر انتهای فعل ماضی، «تُ» آمده باشد، بدون اینکه بخشی از ریشه فعل باشد، آن فعل در صیغه متکلم وحده صرف شده است.
- اگر ابتدای فعل مضارع «أ» آمده باشد، بدون اینکه بخشی از ریشه فعل باشد، آن فعل مضارع در صیغه متکلم وحده صرف شده است.
- چنانچه فعلی با همزه «أ» شروع شده باشد و قبل از آن هم «سَـ» یا «سَوْفَ» قرار گرفته باشد، آن فعل از نوع مستقبل است و در صیغه متکلم وحده صرف شده است.
یادگیری صرف فعل های عربی با مشاهده فیلم های آموزشی فرادرس
در بخش‌های پیشین، صیغه‌های عربی را معرفی کردیم و نشان دادیم که فعل‌ها متناسب با هرکدام از این صیغه‌ها، چه تغییری می‌کنند و چه حالتی به خود می‌گیرند. البته این را هم به یاد داشته باشید که گاهی قواعد صرف فعل‌ها کمی پیچیده می‌شود. به‌خصوص وقتی که بخواهیم فعلهای مهموز یا فعلهای معتل را صرف کنیم. اگر می‌خواهید هم انواع فعلهای عربی را بشناسید و هم روش صرف آن‌ها را یاد بگیرید، توصیه میکنیم به فیلم‌های آموزشی زیر در فرادرس مراجعه کنید.
دانش‌آموزان یا مخاطبانی که می‌خواهند، صرف اسم‌ها یا نحوه کاربرد حروف عربی را هم یاد بگیرند، می‌توانند از مجموعه فیلم‌های آموزشی زیر در فرادرس کمک بگیرند. البته در مجله فرادرس نیز مطالب جامعی در مورد اسم‌ها، حروف و کاربرد آن‌ها ارائه شده است.
مثال متکلم وحده در عربی
با خواندن بخش‌های قبلی یاد گرفتید که فعلهای متکلم وحده در عربی چگونه صرف و ترجمه می‌شوند. در این بخش، با دقت به تمرین‌هایی که ارائه کرده‌ایم، نحوه استفاده از فعلهای متکلم وحده را در جمله‌های عربی یاد می‌گیرید. برای یادگیری مثال‌های بیشتر توصیه میکنیم فیلم آموزش عربی پایه هشتم فرادرس را از لینک زیر تهیه کرده و مشاهده کنید.
مثال اول
در این مثال، از فعل «دَرَسْتُ» به‌عنوان فعل ماضی متکلم وحده استفاده کرده‌ایم. ضمیر متصل مرفوعی «تُ» را در انتهای این فعل مشاهده می‌کنید.
دَرَسْتُ اللُغَةَ العَرَبیَّةَ في جامِعَةِ طَهْرانِ.
زبان عربی را در دانشگاه تهران خواندم.
مثال دوم برای متکلم وحده در عربی
فعل «أَقْرَأُ» در این مثال، نوعی فعل مضارع متکلم وحده است. مهمترین نشانه آن نیز همزه «أَ» است که ابتدای آن قرار دارد.
الیَوْمَ أَقْرَأُ کتاباً جَدیداً.
امروز کتاب جدید را می‌خوانم.
مثال سوم
فعل مستقبل «سَأَکتُبُ» در این مثال، در صیغه متکلم وحده صرف شده است. این فعل در واقع، نوعی فعل مضارع است که ابتدای آن حرف «س‍ـَ» قرار گرفته است.
سَأَکتُبُ واجِباتي بَعدَ الظُّهْرِ.
تکالیفم را بعد از ظهر خواهم نوشت.
مثال چهارم برای متکلم وحده در عربی
در مثال زیر، فعلهای ماضی «فَتَحْتُ» و «نَظَرتُ» هر دو در صیغه متکلم وحده صرف شده‌اند. انتهای آن‌ها نیز ضمیر متصل مرفوعی «تُ» قرار گرفته است.
فَتَحْتُ البابَ و نَظَرتُ إِلَی الشارِعِ.
در را باز کردم و به خیابان نگاه کردم.
مثال پنجم
«أَنَامُ» نوعی فعل مضارع است که در صیغه متکلم وحده صرف شده است. کاربرد این فعل را در مثال زیر مشاهده می‌کنید.
أَنَامُ السّاعَةَ العاشِرَةَ.
ساعت ده می‌خوابم.
مثال ششم برای متکلم وحده در عربی
در این مثال، از فعل آینده «سَوْفَ أَذْهَبُ» استفاده کرده‌ایم. این فعل در صیغه متکلم وحده صرف شده است.
سَوْفَ أَذْهَبُ إِلَی الکُلّیَةِ.
به دانشکده خواهم رفت.
مثال هفتم
در کادر زیر، مثالی از کاربرد فعل ماضی «جَلَسْتُ» را آورده‌ایم. این فعل در صیغه متکلم وحده صرف شده است.
جَلَسْتُ في الصَّفِ جَنبَ أَصدِقائی.
در کلاس، کنار دوستانم نشستم.
مثال هشتم برای متکلم وحده در عربی
در این مثال، «آكُلُ» نوعی فعل مضارع است که در صیغه متکلم وحده صرف شده است. ازآنجایی که فعل «أَكَلَ» با همزه شروع می‌شود، هنگامی که حرف مضارع «أ» بر سر آن می‌آید، دو همزه در هم ادغام می‌شوند و به‌صورت «آ» درمی‌آیند. به همین علت است که فعل «آكُلُ» با «آ» شروع شده است، نه همزه.
آكُلُ الغَداءَ مَعَ والِدي و والِدَتي.
ناهار را با پدرم و مادرم می‌خورم.
برای آشنایی بیشتر با صیغه متکلم وحده و یادگیری مثال‌های متنوع از این صیغه می‌توانید به فیلم آموزش عربی پایه هشتم فرادرس مراجعه کنید.
سؤالات متداول
در بخش‌های پیشین این مطلب توضیح دادیم که متکلم وحده در عربی چیست و ساختار و روش ترجمه آن چگونه است. در ادامه، به سؤالات متداولی که در مورد این مبحث مطرح شده‌اند، پاسخ می‌دهیم. البته در فیلم آموزش رایگان فعل مضارع عربی پایه هشتم فرادرس نیز که لینک آن در ادامه آمده است، نکته‌های مهمی درمورد فعلهای صیغه متکلم به‌ویژه فعلهای مضارع ارائه شده است.
متکلم وحده یعنی چه؟
متکلم وحده در لغت یعنی «یک گوینده تنها» و زمانی به کار می‌رود که فاعل و گوینده جمله یکی باشند. به عبارت دیگر، هرگاه یک نفر بخواهد در مورد کارهای خود به عربی صحبت کند، فعل جمله‌هایش را در صیغه متکلم وحده صرف میکند.
متکلم مع الغیر چیست؟
متکلم مع الغیر در لغت به معنی «گوینده با دیگری» است و در واقع، معادل فعلهای سوم شخص جمع (ما) فارسی است. هرگاه گوینده بخواهد در مورد کاری صحبت کند که با همراهی دو نفر یا بیشتر انجام داده است، از فعلهای صیغه متکلم مع الغیر استفاده میکند. به‌طور مثال در جمله «نَحْنُ نَشْرِبُ» از فعل مضارع متکلم مع الغیر «نَشْرِبُ» استفاده شده است.
تمرین متکلم وحده در عربی
صرف فعل‌ها در صیغه‌های مختلف، به‌خصوص صیغه متکلم وحده، نیازمند تمرین و تکرار فراوان است. در این بخش، سؤال‌هایی را طراحی کرده‌ایم که با پاسخگویی به آن‌ها می‌توانید صرف فعلهای صیغه متکلم وحده را تمرین کنید. این تمرین‌ها در دو بخش طراحی شده‌اند. روش پاسخگویی به تمرین‌های هر بخش را در ادامه توضیح داده‌ایم.
تمرین متکلم وحده بخش اول
فعلهای زیر را در صیغه متکلم وحده و مطابق با آنچه در پرانتز آمده است، صرف کنید.
شَاهَدَ (ماضی متکلم وحده)
رَجَعَ (مضارع متکلم وحده)
قَرَأَ (آینده متکلم وحده)
سَأَقْرَأُ / سَوْفَ أَقْرَأُ
فَتَحَ (ماضی متکلم وحده)
عَمِلَ (مضارع متکلم وحده)
رَفَضَ (آینده متکلم وحده)
سأَرْفِضُ / سَوْفَ أَرْفِضُ
نَهَضَ (ماضی متکلم وحده)
طَلَبَ (مضارع متکلم وحده)
طَرَقَ (آینده متکلم وحده)
سَأَطْرُقَ / سَوْفَ أَطْرُقَ
ضَرَبَ (ماضی متکلم وحده)
تمرین متکلم وحده بخش دوم
در این بخش، ۱۰ تمرین چهارگزینه‌ای را ارائه میکنیم. برای جواب دادن به هر تمرین، یکی از گزینه‌ها را علامت بزنید. بعد از جواب دادن به هر سؤال، با کلیک روی گزینه «مشاهده جواب»، پاسخ درست آن نشان داده می‌شود. بعضی از سؤال‌ها دارای پاسخ تشریحی هم هستند. یا کلیک روی گزینه «شرح پاسخ» به پاسخ تشریحی آن‌ها دسترسی خواهید داشت. بعد از جواب دادن به همه سؤال‌ها، گزینه «دریافت نتیجه آزمون» را مشاهده خواهید کرد. با کلیک روی آن، تعداد امتیازهایتان در این آزمون نشان داده می‌شود.
۱- کدام گزینه در صیغه متکلم وحده صرف شده است؟
اِسْتَيْقَظْتُنَّ
اِسْتَيْقَظْتُ
اِسْتَيْقَظْنَ
اِسْتَيْقَظْتُمْ
«اِسْتَيْقَظْتُ» نوعی فعل ماضی است که در صیغه متکلم وحده صرف شده است. انتهای آن نیز ضمیر متصل مرفوعی «تُ» آمده است.
۲- فعل «مضارع متکلم وحده» را مشخص کنید.
۳- فعل «ماضی متکلم وحده» را مشخص کنید.
۴- کدام گزینه به‌صورت «مستقبل متکلم وحده» صرف شده است؟
مهمترین نشانه فعلهای مستقبل در هر صیغه‌ای، حرف «سَـ» یا «سَوْفَ» است که در ابتدای آن‌ها قرار می‌گیرد.
۵- همه گزینه‌ها در صیغه متکلم وحده صرف شده‌اند، به‌جز…
سَوْفَ أَسْمُحُ
مشاهده پاسخ تشریحی برخی از سوالات، نیاز به عضویت در مجله فرادرس و ورود به آن دارد.
۶- فعل «أَقْدُمُ» چگونه ترجمه می‌شود؟
مضارع التزامی
مشاهده پاسخ تشریحی برخی از سوالات، نیاز به عضویت در مجله فرادرس و ورود به آن دارد.
۷- ترجمه کدام گزینه نادرست است؟
أَسْتَرِيحُ: استراحت می‌کنم.
اِسْتَرَحْتُ: استراحت کرده بودم.
سَأَسْتَرِيحُ: استراحت خواهم کرد.
سَوْفَ أَسْتَرِيحُ: استراحت خواهم کرد.
مشاهده پاسخ تشریحی برخی از سوالات، نیاز به عضویت در مجله فرادرس و ورود به آن دارد.
۸- نوع کدام گزینه به‌درستی مشخص شده است؟
سَأَقَعُ: مستقبل متکلم وحده
أَقَعُ: ماضی متکلم وحده
سَوْفَ أَقَعُ: آینده متکلم وحده
وَقَعْتُ: ماضی متکلم وحده
مشاهده پاسخ تشریحی برخی از سوالات، نیاز به عضویت در مجله فرادرس و ورود به آن دارد.
۹- در عربی برای اینکه بگوییم «پوشیدم» از کدام گزینه استفاده میکنیم؟
سَوْفَ أَلْبَسُ
۱۰- نوع فعلهای زیر را به‌ترتیب مشخص کنید.
أَجِدُ، سَأَجِدُ، وَجَدْتُ
آینده، مضارع و ماضی متکلم وحده
ماضی، آینده و مضارع متکلم وحده
مضارع، آینده و ماضی متکلم وحده
آینده، ماضی و مضارع متکلم وحده
جدول خلاصه نکته های متکلم وحده
در این مطلب از مجله فرادرس، صیغه متکلم وحده را بررسی کردیم و نحوه صرف فعلهای مختلف را در این صیغه نشان دادیم. در جدول زیر، چکیده‌ای از نکته‌های مربوط به صیغه متکلم وحده در عربی را مشاهده می‌کنید.
| انواع فعل | روش صرف در صیغه متکلم وحده (مثال) | روش ترجمه (مثال) |
| فعل ماضی | ریشه فعل + تُ (ضَحِكْتُ) | ماضی ساده (خندیدم) |
| فعل مضارع | أَ + ریشه فعل (أَضْحَكُ) | مضارع اخباری (می‌خندم) |
| فعل مستقبل | سَـ / سَوْفَ + فعل مضارع (سَأَضْحَكُ / سَوْف أَضْحَكُ) | آینده (خواهم خندید) |
source